M. Tulli Ciceronis In L. Catalinam orationes

21쪽

PRAEFATIO XV conmentarium instruxit, recentioribus scilice deterioribusque, nilii hic addam, nihilque o iis in criticam meam 1 0ndicem dorivandum sexistimavi, cum lectione horum librorum, ut uni madvertii uelle in sua praef. editori opeiam onerent magis quam sublevent s. De editionibus parum sano est mihi dicendum praeter innam varietatem edit principi Romanae a. 47l est j quae ut supra memoravi, in textu Catilinariarum rationum per innumera additionum mutationumque arbitria foedissime debuechatur, possimorum manuScriptorum deformitate fere omnes accipiens, addidi in critica appendio solecta lectiones ambinianae 1566 et relliana prioris, item Varietatem integram ut i malinii C. F. . uelleri et A. C. Clarkil.

Scribebam Augustae Taurinorum in Gymnasio Valsaliconsi apud inodem .cti Ioanni EV.tae S. ΟΙ ΟΜΒΟ. Nonis Augusti a MCMXIX.

22쪽

DE ARGUMENTO ET PARTITIONE ORATT. I CATILINAM.

I Orat. - L. Sergius Catilina, qui ut consul fieret in annum 6 consules L. Cottam et L. Torquatum interficere temptaverat, consulatum denuo petivit in a. 63 at hoc anno optimatium auxilio consul fuit M. Tullius Cicero cum C. Antonio. Quare L. Catilina, qui iam diu rebus noris tudebat multOSque ibi spe praemiorum et divitiarum devinxerat, coniurationem fecit contra rem publicam Coniuratorum consilia ad consulem Ciceronem dolata sunt, qui de hac re ad Senatum retulit, factumque est Senatu o'nSultum uti viderent conAules ne quid resp. detrimenticaperet. Interea Catilina consulatum in a. 62 adiectante, consule8 in hunc annum designati sunt Decius Silanus et L. Murena: tum ille rem Onucere properat nuntios mittit per Italiam ad excitandos agreste et ad Aeola undique conligendOS C. Manlium, qui sub Sulla stipendia meruerat, Faesulas in Etruriam mittit ad Opia instruenda exercitumque conparandum. Deinde ipSe Romae VIII Id. Novembr. noctu convocat coniurato in domum M. Porci Lecae, Ornnia quae ad civitatem evertendam pertinerent OnAtituit duo equites rom etiam mittit Ciceroni domum ad

OnAulem interrioiendum, eum mane eum quRSi Salutatum, Onventuri RSent. Quae omnia Cicero cum Statim cognoriSSet domum

praesidiis munivit et die proximo, qui fuit VII Id. NOV. Senatum in aedem Iovis Statoris convocavit. Quo cum ipse Catilina conveni SSet Cicero in eum rationem habuit, quam OStea Scriptam odidit.

Igitur orati haec est invectiva. DoeSt Xordium, cum Statim Orator in adversarium inSurgat nomine adpellan eumque celeriSQVertendae patriae coarguenA. Cum ver fini totius orationis huius sit senatum edocere de nefariis Catilinae inceptis contra rempubi atque huiu Scelera in lucem proferre, Oniungitur cum invectiva etiam narratio rerum ab adverSari nuperrime geStarum et demonstratio Catilinam esse virum sceleAtum et turpem, immo publicum hoAlom, dignum an in quem pro Onmuni civium

saluio uni inadvertatur.

23쪽

staque t ratio si dividi potest: o Invectiva de inpudentia Catilinae, de his coniuratione patefacta celirisque patriae intomis hostibus, in quos iam prid animadversum sueratri 1-6.b Xarratio serum quas Catii proxime ad rem p. vertendam paraverat G-10. o Digressio de auXilio deorum in tutanda re p. otii OSecutio invectivae cum enarratione Omnium Catil. Soolerum publicorumae domesticorum 1 - 17.

ii Ethopoeia, qua inducitur patria ad Catilinam alloquens eumque obiurgans Q 8.e Prosecuti invectivae Catii ab omnibus uti hostis habetur senatu eum eiecturuS St Orator obtestatur adverSarium

alis civitat 19-2 a. f Orator de Se ipso per othoposeiam denuo inducit patriam ad se alloquontem indignantemquo quasi Catilina sceleribus ni initi l nitate peperceri 2 b-29 Respondit orator esse hactenuAlenitati indulsisse permisisse quo ut Catii incolumi ex urbe egredi posset, ut etiam ii qui nondum crederent coniurationem

in rem . factam eSSe certiSSimum de hac re argumentum perSΡicerent eum viderent Catilinam Opia Sua contra urbem admoventsem 30-31.

st Epilogus Secernendo esse inprobo hostesque atriae Invoeatio in Iovem ut urbem tueatur 2-33. II Orat. - Postquam Cicero Catilinam publico in Senatu accusavit, i egressus Stis urbe et ad Manliana castra Se Ontulit. Itaque postero die, qui fuit V Id. Novembr. Cicero ad populum pro contione allocutus est ea vero de quibus uno ad Quirite egit, postea rhetorio moro ordinata in eam rationem conpOSuit Orator, quae uno orati II in Catilinam habetur. Argumentum perquam implex St Orator Catilinae egressionen is puto denuntians, Summo opere gratulatur, quod infeStisSimus rei 3 hostis tandem abierit resque e pervenerit, ut nomini iam dubiuin osse possit, coniurationem nefasiam in patriam a bo fuisse Onflatam Deinde Onet Orator populum ei multos adhue Catilinae adsocia adsentatoresque in civitate permanSiSSedeque his disserit os dispertiens in quinque genera; ho autem vehementer admonet, ne quid in civium perniciem temptent So OnSulem, Senatum, cive denique Omnes Aedui vigilar ad conmunem salutem libertatemque tuendam.

24쪽

Partes huius rationi sunt: a Exordium orator gratulatur de excoAAu Catilinae, quia haec re rei p. populoque Rom. Saluti Sit futura I-2.b Rofutatio sontontia eorum qui OnAuli nimiam in Cat. lenitatem eXprobrabant 3-6. o Egressio de coloribu Catii eiuAque sociorum T - 11.d Rofutatio sententiae eorum qui OnSuli nimiam Severitatem condemnabant, cum at in XSilium eiecisSet quibuAdemonstrat orator se illum non eieciSSe, Sed eum Sponte VRSisSescelerum OnAcientia ductum bellumque aperte in patriam Xcitaturum 12-16. e Ea quae secuntur in describendi moribu civitati Versantur; loquitur orator de iis qui Catilinae adsentientes in civitat remanSerant, rebuS OVi Studente Aive aeris alieni magnitudine 17-183, sive potestatis adfectatione I93, Sive quia VetereRSulla adsecta essent 20), siVe turbulenti moribuS, arricidae, Eicarii, facinorOSi 213, Sive aleatorum, adulterorum, inpudieorum

f Epilogus, quo orator hortatur cive ne horum omnium rei p. hostium insidia pertimescant, urbem imperiumque fortiter tueantur 24-26); deinde severitatem consulis iis minitatur qui coniurationi participes adhuc in urbe remanerent, civitatemque deorum inmortalium numini conmendat 27-29). III Ora Eiecto Catilina, Cicero summo opere custodiendae civitati incumbebat. EO tempore P. LentuluS, Sur cognomine, qui coniurati maxime favebat, P. Umbreno cuidam mandat, uti legato Allobrogum accersat eosquo inpellat ad societatem selli, quod Catilina sit antius parabant. Cum legati rem Q. Fulvio Sangae aperuiSSent, per hunc Cicer Omnia civit. Itaque legatos convenit eiSque Euasit, uti mandata litteraSquo acciperent sibiquo

traderent, ceterum, coniurationi Studium quam maXime Simularent ad decipiendos coniuratos . At OStea cum civisset Cicero legato profecturo domum cum quodam Volturci Crotoniensi, cui Lontulus litteras ad Catilinam dederat, Atatim L. Val. Flacco et C. Pomptino praetoribus imperat, ut cum Orti armatorum inani Allobrogo atque Volturcium ad Pontem Mulvium orin Sidia oonprehendist litterasque Si quae Sint, eripiant. Quod cum factum RSet, Allobroge Romam perducti set a Cicerone interrogati rem omnem patefaciunt principe coniuratorum O-

25쪽

minani ethegum, Statilium, Gabinium, Lentulum, Ceparium.

Hos Cicero conprehendi iubet, litteras demonstrat et ad confossion0m criminis unumquemque inpellit. Deinde III Non. Docembr.senatum mane convocat in aedem Concordiae, coniurato de-nutilial indicia omnia adfert, Sententiam quaerit. Senatus iubet Lentulum ceterosque in custodiam tradi, praemia togati Allobrogum danda statuit, supplicationsem dis inmortalibus Ciceronis nomine decernit. Eodem dio sub noctem Cicero in contione populum allocutuS St, ea pertractans e quibus ratio constat quae nunc III in ut habetur. Haec autem si dividi potest: a EXordium, quo Orator gratulatur sibi ipse de re bene ad salutem rei p. 1-3 R. b Narratio de legatis Allobrogum ad Ontem Mulvium per insidia conprehensis, de litteris interceptis, de reis confitentibus

de quo sententia senatus i-16. o Excursus de moribus Catilinae 16-IT. dicitem eXcureu quo Orator Suam Operam ad Salutem rei p. extollit, SeSe conparat cum ceteri civibu de re p. Optime meritiS, prodigia et Signa deorum conmemorat ad coniurationem conflatam atque patefactam pertinentia, laudat deorum providentiam in tutanda re p. 18-22.e Epilogus orator hortatur cives ad rite placando Venerandosque deos 23); conparat coniurationem cum ceteri civilibus bellis atquo dissensionibus 24-25), confirmat e duce Omnium ma Ximam rei p. cladem SSe Sublatum, Seque ob eam rem Iiu moriae civium empiternae conmendat 26-29ὶ. Cirat. - Cicero Nonis Decembr. senatu in aedem OviSDris convocato, de poena coniurati inroganda patrum Sententia quaesivit. Duae Sententiae propositae Sunt, inter quaSpatre incerti haerebant altera D. Silani qui coniurato mortem ullando eSA contendebat altera ver C. CaesariS, XSilium publieationemque On um proponentis. Itaque Cicero, antequam ceteri Sententiam rogati Verba fecerunt, orationem habuitu senatum ad maXimam Severitatem revocaret. POStea, cum Cato Vehementer ad Aontentiam D. Silani accessisset, coniurati damnati Sunt capite, nocteque inSequenti ea re Ciceroni iuSSu peracta

si Catilini in Agro Pistoriens anno sequenti 62 a Petreio

26쪽

C. Antonii proconsuli togato bello caeSu sesi ipse iam Manlio in pugna mortem obiit. Ea autem quae tunc Cicero in Senatu dixit, maioriam praebon ei, quae nunc IV in Cat. Si orationi quae si dividi poteSt. a Exordium. Orator gratia agit Senatui ropter atrum

erga se senivolentiam, gratulatur de Salute rei p. e. mones ut patria prOSpiciant Otiu quam pSi OnSuli, cum coniurationis procella nondum sedata Sit no quod simile maturri in futurum paretur, roridendum eSSe dicit auferendi morte reis, qui in custodia tenebantur 1-5.b Expositio duarum Sententiarum, D. Silani se coniuraties morte damnandis, C. Caesari de isdem Xsilio multandis bonisque eorum publicandi 6-8); orator Caesari Sententiam cauto lenitorque refutandum RSSumit, innuen in coniuratos iam capitalem Asententium praeiudicatam ASe eris quae Senatu duo u ante diebu peregiSSet ceterum sententiam CaeSaris ibi favere eo quod Onsulem adverSariorum invidia liberaret sibi tamen invidiam libenter olorandam Sse pro patriae Salute neque legem SΡmproniam oboSSo quominu publici hoste plecterentur: e-iserum ipsum latorem semproniae legi iuSSu populi poenas rei p. dependi AS 6-10. c) Demonstratio qua confirmatur Silani senisentiam non esse Ob erudelitatem reiciendam nam uno crudele sunt cives in patriam, cum patriae hoste mori non damnant. Hanc probationem extendit Orator describendo magnitudinem coniurationis, Soelorata OnSilia Catilinae eiuSque sociorum de re publica evertenda urbe incendenda, civium infinita strage oonficienda ipsoque imp rio delendo 11 - 13. d ExcurSuS, quo Orator confirmare Studet animo eorum qui falsis rumoribus decepti, timebant ne colesi coniuratis magni tumultus in civitato exorerentur, demonStratque ibi Sati QSSepraesidi ad urbem tutandam ceterum se ad Omnia pro trium

Salute ASe aratum 14-19. e Item Xoursus de se ipso: Si adverSarii quo OS SuScepturus tu valuerint quam Senatu reique p. dignita S, SeSe non linero mortem, bona conscientia fretum, gloria ibi parta Oniim, quae quidem cum Seipioni aliorumque clarorum Virorum Si Conpurundu 20-22. si piloguS, quo orator nomen Suum memoriae OSterorum, parvum filium autem patribu patriaeque conmendat, hortaturque patres ut de rei p. saluto diligonior fortiterque decemant.

27쪽

SCHOLIA LUX IACENSIA IN MARG. COD. HOLΚHAMICI ADSCRIPTA

se r. IV. PETERSΟΝ, Collatioris, etc. p. LVI 88. 3. in t orat in sit. I. 33 statorem confirmatorem. i, II oriat. II. I furentem bene OSuit furentem . enim Saepe Speciem gerit quae a fulcitur audacia. Ergo qui audacia cum fir natu et praeceps St et rati do se oritur dosseritur 3 sui ruinam inpetu conStet. ibid. eiecimus metuens ne asperiu populia romanu Sumeret eiectilis iisse Catilinam posteaquam ei0otum dixit intulit leniorem. ieitur invitus emittitur cupienS.il, id eonjuirsebitur diSponitur praeparatur. ibid. motus est victu est cessit et eAt mota fora 3 exorcitibus in se concurrentibus quorum . validior dum loco cedit

ibid. perdidimus hominem perditum fecimus ut ipSe pro I seiotaro si di te perdunt fugitive . II. Nodsictum et prosistatum putatis adflicti os in praesenti profligatio tenditur . futurum ut sit profligatio velut svolud

cod. perenni in eo qui adficitur cruciatu cruciatu cod.).ihid evomuerit meta fora ab his qui dem qui dum 3 crudi

opprimuntur vomitu adsolent liberare. II. 4 quem rem re in praeteaeta calumnia coeperat praetoXtatam aliqui omni calumniam non rnotextam et habent ration : aetas enim habens praetoXtam praeteaetata uota dicitur non aetas praetextat a J, ut mulier tunicam ha bsens tunicata mulier dicitur iri ii tunica mulier. Quod autem dicit culumniam hoc ostendit pui

rili aetate Tongilium tam serta infamia iamque aperii fuisse deii coris ui a quis ei adhaeret otia Si carere crimine non ea roro icione cogitur Tempore Tongilium amare Catilina coepit quo amanti ignominios esse cupidita quae in aetatem lubricam caperetur. Sed certior intellectus sest si praetextam calumniam Sumpseris Togo 'nim aut uis est aut praetexta id si aut toga

28쪽

aut praseloxta toga Praetexta igitur dixit o cum toga inferre debuerit pura prosdociam calumniam intulit ut tum cumr die turum credere praeteXtam togam diXerit praetoXtam calumniam. II. 5. qui fulgent purpura qui purpura utuntur Olit purpia

da gero

in III orat. III. 5. C. Mario clarissimo Miro Gaius Marius consul cum praecepi SSet Senatui curam gerere OnSule debere neque nequid7 caperet respublica detrimenti, quamquam do Gaio Glaueia

nihil ossset nominatim decretum, praetorem tamen eum interemit, nec XSpectavit ut uno eum cum o magiStratu abdicaret eoiderei.

III. 24 L. Sulla P. Sulpicium oppressit Publius Sulpioius tribunus plobi legoni tulit ut Mitridaticum bollum quod Syllae

fuerat destinatum ad Marium tranSferretur. Quare quae eod. orta seditio os in qua Publius Sulpicius a Syllanis Oeeisu sest Marius vero iugatu e urbe . in IV orat Haec scholia in IV orat exstant etiam in mar'. cod Ambros C 29 in . amplius quidem correctiusque descripta: esto eaetum eorum eae hoc cod deprompsi, conlatis his quae a Lai-tero disputata sunt in Philolog. XX 1863 pp. 336 s.

IV. 2 consularibus auspiciis cum enim omne magistrutuSauspicato rearentur tum maXime OnSule certorum nuSpiciorum ritu deSignabuntur.

ibid. sella curulis Omnes magi Stratu quicumque patricii essent curule camile eod. dicebantur ut OnSul et pars patriciorum nam par de plebeis doplois cod. orant orat cod. sedilis otiam curulis. Nam alii itidom plobo orant Sella distebatur curuli qua quin cod. curule curolis cod. magistratus id est patricii pia cod. utobantur nitebantur cod.). IV. 4 non Ti. Gracchus Tiberius Gracchus tribunus plebi seditiosissimus studi repetendi tribunatu multa conmisit audacter eoque poena sponas cod. luit. Sed se cod. liose alia maiora conmiserit delegit Orator quod levius erat ut 880 quo coniuratorum spes ApS Videretur audacior audacti Or). Praecedentia scholia in IV orat desunt in Hol hamio cod. Mamutuus est Vide Praef. .

29쪽

SCHOL STARUAM ARGUMENTA XIIa IV. 9 ei coquitore cognitor id si nsor et quasi procuratoro patronus eius quam laudo sententiae. Cognitor autem rocurator erat qui adesset praesenti. IV. Gesse nori neminem quosda in significat adsentatores conii torum. Erant autem Clodius Piso et Gabinius qui in senatum venire noluerunt ne quod in coniurato Suppliciuine rimere cogerentur, quo scilicet adsentatores fuisse Catilina ocertissimum St. ibid. legem Semproniam quam Semproniam SemproniusΤὶfulerat Gracchus ut ne quis in civem Romanum capitalem Pn--ntiam diceret.

ARGUMENTUM SCHOLIASTAE GRO NOVIANI AD III ORAT IN CATIL.

I prehensi sunt coniurati ad pontem Mulvium deducti aditum Vulturcius cum litteris et Galli sollicitati ad hoc bsellum, i tui tum forte legati venerant Romam, deprehensi sunt. Omnia celebrata Sunt in Senatu purgatu est ipSe Cicero. Orimu enim quia propter invidiam sedandam processit ad populum et allO-cutu est iam ergo purgatu eSt, iam non timet. Narrat modo 'opulo quid actum sit in Aenatu vel insultat, tamen in haci In hac oratione brachylogia hac arte utitur. Quid actum sit

natu narrat .

ARGUMENTUM SCHOLIASTAE GRONOVIANI

AD I ORAT IN CATIL.lli liber de poena coniuratorum agit. Et ausi sunt plerique conmentatore negotialem dicere ubi enim de qualitato poenarum quaeritur negotialis tutu eAt; sed acciden cum . meliu estui die a demonstrationem ess0. Status senilia negotialis est illi intentio : depulsio est. Nihil est tale. Quo modo potest i; talis Magis domonstrationis artem esse scilicet rationem debemus dicere. Secunda denique actio secundi diei actio est.

30쪽

Nam cum relatum esset ad Senatum ante, ei more omnium ui a rogati ossent sontentia oon Aulo deRignati, prior interrogam Silanus consul designatu8. Orte multari coniuratOA. Interrogatus OS eum CaeSar, diSSuaSit Necdum CaeSaris Aonioni iam solvit Cato; nam postea Cato Solvit Sententiam Caesaris. Sod Cicero ante retulit, et Sic auctorita crevit Catonis Ost Ciceroni rotationem. Denique conSul non debet referre nisi quod se illeprohonSi sunt poenam Statuito duae dictae Sententiae sunt: poenam eligite. Sed laborat Orator Occidendos SA quantum potest, et suadet aliud agendo quantum potesti Laudando vituperat eius sententiam. Sed quoniam illa sententia crudelior est morte multari, laborat Sisendore crudeliorem Sse Sententiam Casesari quam Silani Deinde torique timebant ad gratiam Ciceronis iudicare, ne ipSi negotium fieret, quia contra legeS Occidebantur rei Lex enim vetabat Sempronia Timobat ergone ad gratiam suam non damnarentur. Dicebarit enim quam 110o0ssitat0m abo Ciosero quid est hoc si non Occiderit periculum os civitati, si occiderit contra lege facit. Ergo omnes Rivo parcendo Ciceroni parcebant coniuratis sive vituperando crudeliorem Sententiam, parcebant coniurati8. Debet ergo Orator

gratiam ipsius pareant, et illam lenem Sententiam, quae morte multarit.

EXEMPLA ENARRATIONIS SCHOLIASTAEGRONOVIANI IN I ORAT.

II. 6 quamquam isti qui Catilinam Massiliam massilienses

decreverant ut quicumque coniuration damnatu eSSet, expelleretur moenibus ipsorum, nullum suSciperent ad XSilium, ut, A vellet ire, Occideretur apud Massilienses Ideo ergo diXit non tam hoc queruntur quam verentur. Alii Simpliciter exponunt: timoni, inquit, ne magis vadat ad XSilium quam ad BStra, neVegraVatu a consule mutaverit propositum et ad exsilium vadat, non ad bellum.

II. 24 cohors praetoria praetoria cohors dicitur quae circa praetorem facit . Dixit onera se ostendit unde Vol e quibuSconstat ixercitus i utilinae clam id lab0ra n timeat bellum