장음표시 사용
11쪽
de rebus cognosci possit; ac proinde prima nota eSi, quam res menti praeserunt. Altera Vero ultimum reflexionis et abstractionis terminum exhibet. Nam post cognitas realitates diversas, et abstractionibus omnibus quae fieri possunt eileetis, conceptus qui superest ultimus est conceptus realitatis indeterminatae l0). Igitur ens secundum primum acceptionem est primum obiectum cognitionis directae, secundum alteram est ultimum obiectum cognitionis res exae. 5 ' Quum cogitamus id quod secundum hanc alteram neceptionem nomen ens Significat, illud non sciungitur ab eo, quod idem nomen significat secundum acceptionem primam. Quidquid enim intelligitur ut aliquam realitatem habens, id vel cogitatur ut actu exsistens, vel saltem ad modum habentis exsistentiam; quia nempe talis est, ut ei non repugnet exsistere : imo quidquid mente cogitatur, hoc ipso exsistentiam quamdam habet, ut Veteres aiebant, intentionalem, nempe in ordine logico cognitio
4.' Deduees ex dieiis, ens seu rem, diei primo de rebus exsisterilibus, quae aditi realitatem habent; secundo per anulogiam uitributionis de iis, quae possunt exsistere: haec namque reali- intum habent solummodo abstractam. Propterea ens possibile non esse primum quod cognoscitur aut Vocatur ens. 12. Εns diei iur intelleolus obiectum: nempe obieetUm materiale L. i5 , non Vero semper et in omnibus formale. Quod1.' sit obiectum materiale, per se patet. Quidquid enim est, intelligibile est, et tantum intelligibile est quantum est. Ergo quidquid est, aptum est ad hoc, ut intellectivi actus sit obieetum.
Nola tamen ens non esSe obiectum materiale intellectus, solum
ut dicit aliquid exsistens, sed generatim ut dicit aliquid realitatem habenS. 2. ' Si ens esset semper et in omnibus obiectum formale intellectus, dicendum foret intellectum nihil aliud percipere posse in rebus, nisi rationem indeterminatam exsistentiae aut realitatis; id quod est omnino salsum. Nihilominus ratio eritis ea est, quae primo ab intellectu in rebus percipitur; atque insuper in omni conceptu latet tamquam primum elementum intelligi
bilitatis 9), omnisque eogitationis conditio sil).
12쪽
De entis analogial 5. PROPosirio l. Ens non est uniuscum nomen, Sed analogum analogia attributionis. Expedienda est hoc Ioeo quaestio illa: utrum hoe nomen ensunt vocum sit uia secus L. 643: quae quidem quaestio in haenanteria praecipua est, et multo maioris momenti quam prima fronte videri possit. Ut nomen aliquod univocum vere Sil, duo requiruntur, ut ex dietis in Logi ea colligitur: t.' ut idea nomini respondeat uias, et quae pluribus conveniat; 2.' ut huic ideae non respondeunt in pluribus illis rationes diversae, Sed una ratio quan uniformiter iis insit. Sic v. gr. nomen animal uni vocum est, quia huic voci una respondet idea, et huic ideae una ratio, quae in homine et bruto eodem modo invenitur. 14. Iam quod ad primum speciat; certe huic voci ens unurespondet idea, quae exprimit aliquid unum et omnibus conVinniens, sive Pias accipiatur tamquam exsistens, Sive tamquam res: et hoc est omnino munifestum. Omnia enim quae ex si Stunt, omnia quae aliquam habent realitatem, in hoc quod cxsistunt, vel aliquam habent realitatem, similia sunt, et hoe entis conceptu repraesentari POSSUnt. l5. Sed illud alterum quod ad uni vocalionem requiritur, in entis conceptu desistit: quia huic conceptui non respondet ex parie rerum una eademque ratio, sed rationes diversite. Sub- Sluntia enim et accidens, Ens sinitum et infinitum in ipsa eniis ratione obiective discrepant. Substantia enim eSt ens per Se, Recidens ens in alio: ens infinitum est a se, finitum dependentur ab alio. Neque dicas modos hosce essendi esse disserentius quasdam enit adiectas, cuiusmodi est rationale et irrationale respectu animalis. Nam modi illi cum sint reales, tum sunt Dialia, adeoque non Sunt extra entis conceptum L. 46): quapropter non sunt disserentiae rationi entis adiectae, sed disserentiae quae ipsamentis rationem in diversis diversam laciunt. Εns igitur ei hic modus essendi her se non sunt duae rutiones obiective disti .ctae ue diversae, quae simul componantur, sed unii tui tum ac Simplex rutio, quum mens, quia aliter non potest; ad modum compositorum explicui, distinguens divorsis conceptibus, id quod est, et modum quo est. Item dicito de ente a se et ab alio.
13쪽
l6. Quaeres quomodo rationes obiectiVe diversae uno colIecpiu exprimi possint. Respondeo humanam mentem duplici modo rerum rationes apprehendere: determinate videlicet, ct altera ab altera distinctu, vel indeterminate atque alteram ab ultera non distinguendo. Igitur si primo modo entitates diversas mens intelligit, prolaeto diversos habet conceptus, puta entis siniti et infiniit, substantiac et aceidentis; qui cum hac determinalione eXpressi in unum conceptum componi non possunt. Si Vero reS non concipit secundum proprium quem habent in se ac determinutum entitatis modum, sed indeterminate solum ciconfuse, prout sunt aliquid u nihilo distinetum, atque aliquid intelligi hilo, tunc unum entis coneeptum essormat; quia nempe rutiones cialium diversae, prout cum hae indeterminatione et abstructione intelliguntur, convenientiam inter se habent, ct in
unam ideam coaleSeunt. 17. Sed ut ut enlis conceptus sil unus, ratio tamen obiectiva erilitatis non est una in omnibus quae sub entis notione comprehenduntur; ac propterea eritis notio neque univoea est neque
proprie universalis, scd omnia genera transcendens. Quid ergo dices, eritne hoc nomen ens aequivocum Τ Respondeo: non Sane aequivocum casu, ita ut sortuito commune sit pluribus, sed aequi-Vocum consilio, i. e. analogum L. 65).l8. Ad hanc porro analogiam recte intelligendam notandum cst l.' in iis quae analoga sunt communiter unum ex analogis habere sibi intrinsecam formam voce significatam; eelera vero
non ita, sed habere solum relationum ad illud, vel proportionem eum illo L. 66,68). Quare cudem vox ita pluribus significandis
imposita est, ut et rationes diversas significet, et diversos conceptus exprimat. Sed in anulogia entis, Arma quae per Vocem Significatur quamquam sit in utroque analogo diversa, est tamen utrique analogo intrinseca et propria; nam V. gr. ens sinitum dicitur ens a propria entitate, non ab enlitate entis infiniti, quemadmodum medicina sana dieitur ab animalis saniistic. 1linc est quod enS, quamquam rationes diversas significet, non tamen di-Versus exprimit Poneeptus, Sed unum, ut supra declaratum
est s16, 16). Hoc ipsum, ut utibi videbimus, locum habet in nominibus quae Deo tribuuntur, et rebus finitis sa).
Notandum 2.' analogiam quam habent ad invicem rationes diversae en iis nomine Significatae proprie non eSSe eum,
14쪽
quam didunt proportionis L. 68); nam res illae omnes die un-lur entia proprie et absolute, non vero altera proprie et absoluto, allera improprie et proportionaliter: sed esse analogiam attributionis L. 66), et quidem unius nil alterum. Substantia enim est ens per se, aeeidens per habitudinem ad illam; et en infinitum absolute est ens, finitum vero dependenter ni, illo; catenus enim est ens, quatenus aliquo modo imitatur Dei es Sentium, ab eoque producitur. Notandum 5.' in analogia entis, si spectatur id quod huc nomine significatur, analogum pri neeps esse ons infinitum, secundarium autem entia finitii. Nam haec ab illo habent ui sint. Si vero specietur ipsa nominis signifieatio, eras prius de cntibus
finitis dicitur, quam de infinito; illa enim prius u nobis cogno
Propterea ε. a veritate longissime abesse Gioberti, quum negat, hoe nomen ens rebus strentis tribui posse, ne soli Deo tribuendum esse ooniendit.
De nestatione entis I9. Non solum cias concipimus, Sed etiam eniis negationem, tum absolutum, quae est negatio exsistentiae 10: L. 155), ut quum intelligimus centaurum non exsistere; tum relativam, quae est negatio certae cuiuspiam realitatis, ut quum apprehendimus lapidem non esse sensitivum. Porro negatio est proprie mentis actus unam ideam ab alia separantis L. 14 l). Sed sundamentum eius obiectivum est in ipsa distinctione unius rei ab altera, quae quasi remotio quaedam est, quam in se invistem res Oxserunt. Et revera, ut in Logica dictum est L. 142 ), negandi actus aequivalet affirmationi distinctionis inier duo. Ex hoc manifestum est non-ens neque percipi neque ullo modo intelligi per se, sed dumtaxat per respectum ad ens, videlicet ut remotionem illius lu). Ex quo sequitur non-ens intelligi ab eo nullo modo posse, qui entis idea eareret. 20. Negalionem puram entis, spurum non esse) nihilum voeamus. Et quemadmodum ens sumi potest set pro DXsistente, et pro omni eo quod realitatem habet l), ita ei nihilum accipitur tum pro negatione omnis exsistentiae, tum pro negatione omnis realitatis. Si primo modo accipiatur, dieitur nihilum positivum vel privativum: si altero, nihilum nestativum.
15쪽
21. Pstopogirio li. Nihilum etiam negativum eoneipi potest, sed allirmari nequit nisi eum aliqua limitatione. Sane nemo negabit, nihilum per 'ipi non posse per propriam
realitatem, eodem pacto ac si esset aliquid. At certum ex aequo est, nihilum eoncipi posse per entis lotalem negationem. Quemadmodum enim uno eonceptu omnia quae sunt complecti possumus, ita omnis realillis eogitatione una removeri potest, et siere mola eoncipi, nihil de illa affirmando nihil negando. Neque di eas perinde esse eoncipere nihilum ae non eonei pere quidquam. Hoe enim omnino sulsum est. Nam inpis V. gr. non
concipit quidquam, et lamen nihilum non constipit. Quum non eoncipis quidquam. ne tu intelligendi ea res; at quum nihilum constipis, adium intelligendi exerces. Qui nihilum concipit nullam profecto sibi repraesentat realitatem, ei in hoc convenit cum eo qui non cogitat quidquam; sed insuper omnem realitatem re molam intelligit, et in huc eum illo non convenit.' 22. Quum vero nihilum assirmamus, aut nihilum de se ipso a stirmamus, aut aliquid do nihilo, aut nihilum de aliquo, aut
denique omnem absolute realitatem negamus. In primo ea su nihilum non affirmamus proprie, sed solum dicimus exelusionem entis ens non esse, quae nimi malio recidit,
ui ex dicendis patebit, in coniradictionis principium. In secundo et tertio casu evidens est astirnantionis absurditas, nisi nihili conoepius aliquo modo limitetur. Quomodo enim aliquid et nihilum absolutum identica esse possint Limilatur autem nihili conceptus vel explicite, ut quum dicimus: nihil est in vacuo, vel implicite, ut quum dicimus: ego
antequam essem eram nihil, nempe nihil in ordine exsistentiae, non vero in ordine possibilitatis, Vel: eirculus quadratus est nihil, nempe: est idearum combinatio, quae nullam realitatem compositam exhibet. In tertio demum ensu, haec assirmatio: nihil est, operie contradietionem implicat L. 428). Propositio quoque: nihil aliquando fuit absurda est, quia si aliquando nihil fuisset, etiam nunc nihil esset: quia ex nihilo nihil. Propositio tandem haec: nihilo liquando erit absurda est et ipsa, quia inter ea quae Sunt estens necessarium, quod numquam poteSi non eSSe.
23. Ex idea negationis relativa l 9) cum idea entis coniuncia fundamentales illae oriuntur ideae: limitis, privationis Seu defectus, distinetionis, determinationis, aliaeque de quibus postea; et ipsum contradictionis principium. Porro limes est ne-
16쪽
gatio realitatis ulterioris in ente: privatio, negatio realitatis inente apio ad illam habendam: distinctio, negatio unius de altero: determinatio, realitas per quam ens iit tale et non aliud.
De ente rationis 24. Adeo verum est intellectus obiectum eSSe enS, Ut quum
ipsum n--ens cogitat, ad modum entis concipiat illud ac fingui. Exinde ens rationis: quod generatim definitur: id quod a ratione costitatur ut ens, eum tamen in se en itatem non habent.
Quum v. gr. intellectus concipit aerem luee non illuminari, nihil eoncipit per modum eniis, sed solum negationem unius de altero apprehendit; sed quum negationis huius conceptum simplioem efformare nititur, tunc de tenebris cogitai tamquam de quadam aeris asseetione, ne puram negationem respicit tamquamens, cui ad modum entium realium subiecti vel praedieati partes in propositione attributi, ut sit v. gr. quum dicimus: tenebraeerant, vel : aer est tenebro8u8. Negatio itu concepta est ens rationis.
2o. In hoc autem concipiendi modo nulla est salsitas: quum enim hos conceptus estingimus, nullatenus assirmamus esse reipsa quae non sunt, sed Solum eogitamus de iis quae non sunt admodum eorum quae sunt: qui quidem concipiendi modus est utique metaphoricus et improprius, non tamen salsitati obnoxius. 26. Ens rationis non habet cum entibus realibus communem conceptum, sed hic conceptus illi applicatur ex quadam proportionis analogia cum ente reali; quia videlicet ad modum entis realis cogitatur et in rationis operationibus adhibetur. Hoe paeto dieitur ens. Dieitur vero ens rationis, quia nullum habet esse reale et u ratione independens, sed solum per actum intellectus obiectivum quoddam esse in ipso intellectu adquirit. 27. Entium rationis triplex est elussis. Ad primum pertinenteae combinationes idearum, quae aliquid impossibile exhibent. quodque nullam realitatem habet neque physicam neque metaphysicam: ad alteram negationes et privationes: ad tertiam relationes quaedam quae vel ex toto vel ex parte finguntur ab intellectu, ut est ex. gr. relatio identitatis cum seipso. De his
17쪽
De principiis quae ab entis notione dimu nunι28. Quum intelleetus ens considerat, acium essendi 10), quem in illo contuetur, in seipso per iudicium reproducit. Iudicium quod tunc essormat, est hoc: ens est, seu : quod eSt, est. Hoc dieitur principium identitatis; quod principium formam quoque assumit negativam: quod non est, non est. Nihilum non est. 29. Si intellectus comparet ens eum non-ente, Statim Bgno - seit alterum alterius exclusionem esse: hinc iudicium: ens non
est non ens, et non ens non eSt ens, Seu: esse eae ludit non e3se,
et viceversa. Cuius exelusionis necessitate perspecta, iudicium inmodale transformatur, videlicet in hoc: impossibile est esse et non esse se invistem non eaecludere, seu: idem non potest simul esse et non esse. Hoc dicitur principium contradictionis, quia enunciat duo contradietoria esse, non rase consistere simul non posse. Idem
principium aliis verbis Logici sic esserunt: impossibile est duas contradietorias esse simul veras L. 190).50. Τandem ex immediata oppositione elatis eum eius negatione, tertium dimanat principium : quaelibet res aut est, aut non est: quod dicitur principium eaeelusi medii, et est idem ac illud Logistorum: impossibile est duas contradictorias esse simul fulaa8. 51. Sed principium contradictionis, quoniam adeo sundamentale est, accuratius est declarandum.
In hoc principio subiectum essertur voce idem, quae hic valet:
eadem res l); res quidem, quia quidquid cogitari potest hoc
principio complectimur, sive aetu exsistat Sive non; eadem Verores dicitur, quia contradictio identitatem subiecti in utraque propositione requirit. 52. Verbum esse utramque suam potestalem l0) in hoc principio retinet, ita ut accipi possit ae debeat tum absolute et indeterminate, tum relative et determinate. Asseritur nimirum repugnare tum quod aliquid eodem tempore exsistat et non exsistat, tum quod certam aliquam realitatem habeat ac simul non habeat. Quum verbum esse hae secunda significatione sumitur, principium contradietionis sic quoque enunciatur: non pote8ι eadem res attributis constare eontradietoriis. Principium igitur eontradictionis tum in rerum exsistentia statuenda, tum in essent iis
18쪽
proprietatibusque illarum investigandis primitivum iundamentum est.
55. Quaerendum superest, cur notio temporis in hoc principio locum habeat; cur videlicet non satis sit dicere: idem non potest esse et non esse; Sed addendum Sit simul, i. e. eodem
Puopost Tio III. Principii contradictionis nee universalitas permaneret nee veritus, si notio temporis ab illo Geluderetur. Ratio generalis est, quod cum principium contradictionis omnia compleetatur quae exsistere et cogitari possunt, sine hoe addito
Primo igitur notio temporis in hoc principio requiritur, ut
complecti possit omnia quae exsistunt. Sane si quaecumque sunt necessario essent, mentio temporis in hoc principio redundaret. Quod enim necessario exsistit, non solum supposito quod exsistat, sed absolute non potest non exsistere. Ast obieeta omnia, quae nos intuemur, contingentia sunt, et in tempore exsistunt; u non esse transeunt ad esse, et ab esse ad non esse. Non igitur repugnat simpliciter Caesarem ex. gr. esse et non eSSe; poteStenim hodie esse, et cras non esse: illud solum repugnat, ut quum est non sit; videt ieet ut eodem tempore sit et non sit. igitur quum verbum subStuntivum exsistentiam significat, simul laneitatis notio ad contradictionem constituendam necessuria est: ea enim sublata, eontradictio ceSSul. 54. Seeundo est etiam necessaria haec notio, quum verbum
eει relative accipitur. Quod quidem facile intelligitur, si sermo sit de singularibus; haec enim possunt diversis temporibus limhere quasdam qualitates, et quosdam aetus exereere Vel Seeus. Si vero sermo sit de universalibus, animadvertere sussiet et universalia quoad quaedam indeterminata esse; nimirum quoad disserentias specificus vel individuales; ita tamen ut omne uni- VerSale possit successive concipi determinatum disserentiis contradictoriis. Sic angulus potest esse acutus et potest esse non acutus, animal rationale et irrationale, corpus quiescens et non quiescens. Iam hae omnes determinationes si diversis tempori hus Supponantur, nullam Ollarunt contradietionem. Contradietio tunc Solum exsurgit, quum quis Supponat unum eamdemque rem disserentiis determinatam eontradictoriis eodem tempore; BΠ-gulum ex. gr. eodem tempore acutum et non aeuium, animal eodem tempore rationale et irrulionale etc. 55. Tunc solum simultaneitatis notio ad contradictionem con-Djuit tred by Corale
19쪽
praedit uiis in subiecit essentia explieite vel implicile continetur. I unc enim subiectum necessario tale est, nec POteSi unqu3m aliter esse L. 555). Inde fit ut dicamus sine ulla tempori S adiecturonditione: angulus neutus non potest esse non acutus; unimal non potest esse insensitivum; et similia.
Ad hune luntummodo casum pertinet principium illud Κanili: praediculum quod rei repu9n ut, illi non convenit sa), quod principium ipse perpcram eoni radictionis principio sui rogandum pu-
' Drineipia de ente inter se comparantur 56. PROposivio lV. Principium contradictionis et primum principium, quod eae entis notione Vplorraeut, et prima alprmulis est. Tria principia supra declarata diversarum reflexionum in entis ideam productum exprimunt. Potest autem lieri quaestio de Ordine successionis ac dependentiae, quo huiusmodi reflexiones et
principia subordinantur. Et ego quidem sucile concedam, in ordine apprehensiouis primum esse principium identitatis, subsequi principium contradietionis, ac tertio principium exclusi modii: in ordine uspi mulionis et iudicii principem obtinet locum principium contradictionis: illo enim non Supposito, nee primum necie ritum iudicium prodire posset. Et quoad principium exclusim dii res e si manifesta: hoe enim principium illatio immediata
est ex principio contradictionis. Si enim esse et non esse se invicem excludunt, positio unius est negatio ulterius et viceversa.
adeoque nullum inter ipsa medium datur. Quod vero nil principium spectat identilaiis, illud sat est unimadvertero. hoc certo assirmari, quiu cvidens est, quia nempe neeessitas eius cognoscitur L. 68M. Atqui omnis necessitas per principium contradictionis constituitur L. 68 D. Ergo antequam principium identitutis allirmulione ratum habeatur, eontradictionis principium praecedat oportet. 57. Exinde insero principium identitatis esse ipsum contrudietionis principium, incomplete tamen expressum. Si enim certum moniis assi maiionem exprimit, nee inanis lauiologia dici velli,
20쪽
alterum illud est aliquid amplius complecti debet quum primum: quod est. Hoc autem amplius est ipsum affirmationis pondus ipsa obiectiva necessitas expressa, nimirum sterio e8t, Seu quo niam obieetiva necessitus alia absoluta est, ulla hypothetica indum est, necessurio est. Principium igitur identitutis ad hoc reducitur: quod est, dum est, necessario rat. At quid sibi vult illud: necessario est, nisi hoc: non potest non esse ' Et ecce tibi contradictionis principium.
liaque hoc principium ab identitatis principio non dissert, nisi quod hoc perseele et signate L. 592) exprimit id, quod in illo
altero concise atque exercite exprimitur. Dicendum igitur ab intellectu t.' opprehendi in ente essendi uetum; 2.' cognosci exelusionem oppositi, quam ille actus excercet; 5.' eognosci exclusionis mutuae necessitatem; ae 4.' poni iudicium, quod est principium identitatis, Seu contradictionis. 58. Ex his t.' eonfirmatur quod in Logien L. 55o) sl aluimus, contradietionis emtum primum esse principiorum omnium. 2.' Immo manifestum est, idem principium assii maiionem
59. Opponi posset. Principium contradiclionis primam assi r- mulionem non videri. Nam u) Prima veritas Perta haec esse videtUr: esto Sum. b) Iudicium negativum est posterius affirmativo, et module posterius simpliei. Sed principium hoc negutivum est et modale. Ergo pusterius est aliquo iudieio assii uiuii 'o ei simpli i. o Ante omnem certam assii mationem supponi debet evideniive principium: quod est euidens, Nerum eSi. Resp. Rest. ant. Ad l. Nesso. Num quamquam suetum primum, ut suetum est, eiusque experientia suam firmitatem habeni ni, omni principio independentem, omnemque assii mationem prae-redat, nihilominus factum idem, prouii propositione exprimitur, suam obieelivam certitudinem a principio contradietionis haurii ut alias explicatum est L. 457, 5.'; 689, 2.'). Ad 2. Dist. mai. In ordine apprehensionis, conc.; in ordine cortae affirmationis, nego. '. miλι- et eodem modo diSt. cons. Prima a stirmatio eu esse debet, sine qua nullum enuneiabile cerium essu potest. Atqui omne enunciubile ex eo cerium eSi, quod impossit,ile sit idem esse et non esse. Ergo hunc impossibilitatem ipsum, quae omni certae ussirinutioni implicita est, prima a stirmatio constituere diserte debet. Recoluntur quae modo diximus.