장음표시 사용
21쪽
Ad 5. Dist. Supponi debet mutuu habitudo inter obiectum
evidens et mentein, ut illo proposito menS RSSentiatur, cons.
supponi debet propositio, quae dicitur principium evidentiae, neqo. Vide dies a in Logicu L. 689. S.').
Quid sit essentia 10. Essentiu cst id quo res est id quod est. Sane in qualibet re sunt quaedum notae, cx quibus ipsa habet, ut in hanc speciem uul in illum ordinetur et cognoseatur quid sit, quibuS Sublatis, rei conceptus constare amplius non potest. Quaedam Veronlide DOtiae Sunt, quibus cogitatiuiae praccisis, vel etiam reipsudefieientibus, adhuc lumen intelligitur quid res sit. Illue igitur nolite non istae rei essentium constituunt. Sic, ut exemplo utor, parum refert an circulus sit maioris vel minoris magnitudinis, sit ex lapide aut papFro et '.; quoeumque enim modo haec se haheunt, circuli ratio non mutatur. Circuli enim propria ratio his omnibus non continetur, sed in eo quod Omnia peripheriae pum in ii centro aequi disient. Idcirco si ab hac essentiali deier- minutione praescindis, circulum amplius non concipiS. Ex rei porro essentiu lihus constitutivis quaedam aliae deter- mirantiones seu qualitates dimonant, aliae necessario, vitae contingenter. illae, ut in Logion dieium est L. 57), proprietates essentiae, hae necidentia essentiae dici solent. 41. Essentia hoc nomi ue appellatur, quia est id quod per essendi artum in unaquaque re primo esse intelligitur. Ah anli quis Vocubatur quoque quiddilus : interroganti enim quid res sit, respondemus subiiciendo illius essentium significatam vel per nomen rei proprium, quod respondei notinui cSsentiae consu Sae, vel per definitionem, quae distinetum essentiae notionem Signitieui L. il8). Doliniri quoque solei essentia: id quod primo de
re consipitur: quia si esseni in rei non percipitur, non cognoscitur quid res sit; si autem non cognoscitur quid re S Sit, re S prosecto non cognoscitur. Ex eadem ratione essentia dicitur: principium eorum omnium quuρ enti necessaris insunt: nam liuee Diqitigod by Cooste
22쪽
omnia ab essentia dimunare concipiuntur, quatenus, intellecta esseniis, intelligitur quoque cur attributa in erile sint. Unde attributa demonstrantur per essentiam, essentia vero nillil habet scprius, per quod demonstrari possit L. 296). Sic ex. gr. 'demonstrare non potes, cur homo sit homo, et triangulum sit triangulum, sed intellecta horum essentia, proprietateS eorum Omnes demonstrare potes. 42. Τundem essentia si consideretur ut est prineipium aeti vitutis qua ens pollet, et actionum quae ub ipso eliciuntur, idem est ac natura. Natura enim est entis ad certo quodammodo operandum dispositio atque tendentia ; quae ideireo ab Aristotele vocatur principium motus sa). 3. Rerum essentia ex duplici modo quo considerari et expli- eari potest, in physicam et metaphysicam dividitur. Essentia dicitur physi ea, quum essentialia constitutivo ut in re sunt considerantur, nulla abstructione aut uriis ictuli partitione adhibita.
Dieitur vero metaphFSicu, et etiam notionalis, quum constitiva entis melaphysice considerantur; essentia nempe divisa in partem communem, quae genus est, et in partem propriam, quae
44. Manifestum porro est essentiam metaphySicum seu notionalem a physista non distingui, nisi ex diverso modo quo eadem res consideratur. Nam quum essentiam per phFstea elementa deseribimus, cum absolute respicimus; quum Vero per elementumetaphySi ea, eam consideramus comparate ad alia eum quibus aliquid commune et aliquid non commune habet. Hinc si physica essentiu realis est, notionalis non est arbitraria, nec purum mentis sigmentum, sed reulis et ipsu quoad rem quam repraesental; lieet realis non sit abstruelionis modus, per quem illum repraesentat. Hinc per se ruit error Lockii, qui essentiam realem opponit notionali eontendens, notionalem essentiam eSse ut plurimuiti orbitrariam, incertum, et Solum idea aliqua abstractu contineri, cui certum nomen fuerit opplicitum, ut eius ope reseolligere in quasdam classes possemus b).
23쪽
' De essensiarum cognitione 45. Ut certum eSi res esse, ita cerium quoque est essentias
reales dari. Sed quaeri potest utrum, et intra quos limites eas
'OgnOScumus. De hoc breviter. Ass strio l. Nulli dubium quin probe cognoscamus rerum it-lurum essent ias, quarum constitutio ab intellectu dependet humano. Non enim potest intelleelus humanus ignorare quaenum Sini constitutiva, quae ipse excogitat et coniungit. Huiusmodi sunt l.' artesueta omnia, ut eSt V. gr. DBVi S, BrΗ-trum, liber, cluxis et generatim machinae quaecumque et instrumenta ud eerios sines atque usus construetu: 2.' quaecumque intellectus construit in ordine ideuli et abstructo, quae iis constani essentialibus determinationibus, quas mens ipsis assignat. 46. ASSERTio II. Essentias earum rerum, quarum consti ulla ob intelleetu humano nou dependet, cuiusmodi Sunt res naturα-tcs, imperfecte admodum et eaeteriu8, potiu3 quam intime co9nω- uecimus. Etenim intellectuS non potest eus cognoscere, nisi quantum ad id sensitiva intuitione aut intimo sensu iu V itur, ne propemodum manudueitur. Sensitiva autem cognitio intima rerum constitutiva non attingit, Sed Solum quasilum earum qualitates aut
quos tum esseetus. Non aliam igitur essentiarum huiusmodi notionem intelleelus habet, nisi eam quum notae istae praebere possunt cum indeterminutis notionibus entis, realitatis, eaussae, subiecti coniunctae. Unde essentiam omnem primo concipimus obscure per indeterminutum reali tutis conceptum, ac deinde ulteriori aeeedente experientia, et eompuratione rerum ad invicem, ut realitatem quae per determinatas quali tui es certosque esse-
. Sic corporis cssentium concipimus ut rei litutem, quue Se manifestat extensione ac vi resistentiae; esSentium spiritus ut reulitatum, quae vi pollet e igitondi et volendi; essentiam luris ut
reo litatem, quue determinutam in nobis sensationem excitat. liud e reliquiS. 47. Hinc t.' liquet essentius reuius non esse nobis Omnino ignotas, quemadmodum Luexius existimavit. Sunt enim nobis verum essentiae cogntiae non quidem in SP, Sed in suis manifestationibus propriis usque constantibus, quae quid illae sint sulis
in Ponceptu nostro determinant.
24쪽
2.' uost paeto conciliantur binae veterum assertiones, quae prima fronte sibi contradicere videntur. Prima est: essentias rerum cognosci immediate ab intellectu tamquam proprium obieetum. Altera: essentius rerum esse nobis magna ex parte ignotas. Utraque Sane nSsertio Vera est. In prima enim sermo sit de cognitione illa, quae oblinetur, quum universaliores atque indeterminatas notiones sens, Subiectum etc.) per notas qualitatum et esseetuum determinamus 46). In altera vero de cognitione
eorum, quae eSSe rerum intime constituunt.
5.' Ceterum ea essentiarum cognitio, quae homini possibilis est, potest iteratis observationibus, diligenti experientia et ratiocinio magis minusve persiet; quod munus in primis scientiarum est. ΗOe pacto notionem essentiae spiritus metaphystea perfieis, ostendens ipsum esse substantiam simplicem, a materia inde pendentem et immortalem. Sic physica cognitionem perseiteorporum mixtorum et lucis, Soni eic. Sed haec quoque perse-elior cognitio semper inadaequata est 46; L. 47, 4.').
Theoremala 48. PROPOSITlo l. Rerum essentiae sunt indivisibiles. Seil. nec minui possunt nec augeri datae rei constitutiva. Si enim minui haec concipiantur vel iiugeri, iam non amplius rem illam habebis, sed aliam: illa enim ex his, et non pluribus neque paucioribus elementis constat. Plane ut in numeris, quae est Aristotelis similitudo. Quaternario v. gr. si unitatem addas vel demas, habebis . quinarium Vel ternarium, Sed non amplius qua
49. PRopositio II. Omne ens suam habet e8sentiam. Ens enim sine sua essentia esset ens Sine suo eSSe; nempecias sine eo, quod consili Hii ipsum ens 40); quae quidem est
50. PROΡosirio III. Nulla res suam essentiam potest amittere. Secus posset aliqua res non esse id quod est. Si enim quaedam res suam amitteret essentiam, iam et esset illa res quae prius erat, quia talis dieitur, et simul non esset amplius illa res, quia amisit id, quo res illa constituitur.5 l. Pnoposivio IV. Essentiae sunt immutabiles. suam essentiam in aliam mulare, iam quia
25쪽
suam amitteret essentiam, non esset id quod est 50); et insuperesset id quod non est, quatenus essentiam susuiperet alienam. 52. Oppones mutationes perpetuas quae in rerum natura fiunt, per quas una res in aliam convertitur; V. gr. lignum in flammam, rectangulum in triangulum, aqua in glaeiem. Respondeo negando in his omnibus mutationibus mutari essentias ; etenim solummodo quaedam essentiae singulares cessant exsistere, aliaeque illis suePedunt, quae prius non exsistebant. Quod ui melius intelligas, advorte mutationes illas, per quas unam rem in aliam transiisse diei mus, aecidere lantummodo incompositis, quorum essentia ex determinatarum paritum coniunctione eonfiat. Quum igitur haec coniunetio dissolvitur, compositi
essentia lotaliter cessat existere, ne restant componentia; quae Vel separata manent, et suam singillatim habent essentiam a totius essentia diversam; vel eum aliis eoalescunt elementis, et Sic novam aelu constituunt essentiam. In hoe casu compositum
primitivum in aliud mutari dicimus, non quod eius compositieSsentia mutetur, sed quia quaedam Sui elementa alterius compositi partes fiunt. Huc speelai mulatio combuslibilis in flammam. Fiunt quoque mutationes in compositis detractione vel additione partium integrantium, ut quum rectangulum mutatur iniriangulum et e converso: in hoc quoque casu cessat rectangulum, sed essentia utriusque semper elidem manet. Τandem si uni mulationes unius rei in aliam mutata solum ratione coniunctionis inter eadem elementa: ut quum aqua mutatur in glaciem; tune enim cessat prima coniunctionis rationique incipit secund3.55. PnoposiTio V. Essentiae guut aeternae.
Videlides in statu intelligibi statis, non vero exsistentiae L. 296,549). Quia nempe certae ac determinatae rei constitutiva haece Sse et non alia, non utiquando coepit esse verum, sed semper verum fuit, ac necessario verum est. Intelligi hilitas insuper rerum ei possibilitas non in lempore esse coeperunt, sed ante omne
tempus obiectum necessarium divinae intelligentiae exstitere, id quod melius ex dicendis intelligetur.
Binae supersunt assertiones eXplicandae potius quam prO-handae. .' G8entiae sunt ne Mariae. Nempe .' necessario possibiles: possibilitas enim necessaria est, ut infra demonstrabitur. Non fiant autem essentiae necessario exsistentes, ut patet: quia rerum finitarum exsistentia contingens est. 2.' Necessario sunt
26쪽
iales citiusmodi sunt: cuius quoque necessitatis ratio inserius
2.' Essentiae sunt influitae. Videlistet quoad extensionem. non vero quoad comprehensionem. Etenim notarum complexio, quihus constant, persectionem aliquam finitam exhihel. sed in individuis indefinitis exsistentiam nanet sei potes i.
54. Quidquid realitatem aliquam habet li), per quam cogi
iuri possit, vel actu illam habet et extra mentem, vel non habet quidem actu, sed habere potest. Hine entis divisio in eaesistens et possibile, seu ens in aetri, et ens in potentia. Quae duo in hoc conveniunt, quod sunt proprie ens, quatenus ens diei irem sis) praecisione saeta ab exsistentia vel non exsistentia: hoc autem disserunt, quod ens in actu ineludit exsistentiam, ensin potentia negationem eius; adeoque opponuntur inter se negative, Vel potius privative,. id exsistens et non exsistens. Ens inpotentia est dumtaxat in ordine intelligibili et metaphysico; ensaeiu non in hoc solum, sed etiam in Ordine physisto et ne tua litatis. 55. Existentiae notionem simplicissimam simul et clarissimam frustra quis verbis it Iustrare tentet. Cogita quid de te dicas, quum dicis: ego sum; et quid sit exsistentiu optime intelliges. Solei tamen his sere modis exsistentia deseribi: aelualis rei praesentia in ordine physico - complementum possibilitatis iactualitas essentiae - ultima rei actualitas - id quo res constituitur eaetra suas caussas. Sed haec omnia nihil revera exhibent clarius, quam haec unica vox exsistentia. 56. Haec porro vox, si eius etymologiam spectes, significat rei ex ulla emersionem quamdam atque apparitionem. At si usum sequaris, idem est, ut diximus l0), ae actualitus subiecit aquaeumque delerminatione praecisa. Hine usurpatur haee Vox etiam quum de Deo loquimur. Neque hic loquendi usus improruui potest eum Gioberti; nam signisi ratio huic voei attributa
27쪽
24 o A TOLOGl Adimanationis notionem nullatenus iam comprehendit, stillem explieite; quod si implieite eam comprehendii, ea notio perlinei non ad id quod signifieat vox, sed ad modum signifieandi: secundum quem modum, non haec tantummodo vox, sed omnia quae de Deo die untur, ipsaque entis denominatio, do eo diei nequeunt sa). 57. Controversia fuit inter scholasti eos uirum exsistentia abessentia distinguatur. Controversiam hanc plenissime expositamrt solutam reperies apud SuareZ in dispulationibus metaphysicis b). Li breviter ea resolvatur, haec duo in primis statuenda
Possumus enim cogitare de rei essentia, quin eius exsistentiam nitendamus, et de exsistentia in genere, quin de ulla particulari essenii a cogitemus. Cuius distinetionis standamentum invenit mens in rerum contingentia, .quae ex Se et in suo conceptu exsistentiam non includunt, quam tamen ub alio recipere possunt.
realitatis metaphysicae realiter distingui, distinetione negativa, ut Ens a non enie 54 . Atque hoc pacto intelligendus videtur S. I homas, quolieseumque docet, essentiam ab exsistentia rea
Ex huius praesertim animadversionis neglectu tola haec quaestio Orta est. Quae enim de essentia abstraeta ei ideali diei debent, ac nemine negante dicuntur, ad essentiam realem et inflatu physi eo translata sunt. 58. Pnopostrio I. Essensiae realis entitas, eiusque exsistentia re non distinguuntur. Quum essentia extra caussas suas constituitur, et ad exsistendineium traducitur, contendunt adversarii produci quoddam compositum ex enitiale reali ne physica essentiae, et exsistentia; illumque se habere ut potentiam physicam ad esse uel uale re i-piendum, hanc vero ut actum, quo haec potentia determinaturnique completur. lam 1.' quod entitus essentiae physicae sit polentia quaedam ad aelum exsistentiae, gratis asseritur. Nam Q Omnia quae ad id probandum asseruntur argumenta, Si quid probant, hoc unum probant, essentiam erea iurae intelligi
28쪽
hilem non continere in suis constitutivis exsistentiae notam, sed potius indisserentiam ad exsistendum; ae propterea exsistentem essentiam ab ossentia praecisa et ideali distingui, ut ens in potentia ab ente in aetii: quam distinetionem realem esse nemo negat, ut modo diximus. b) Aliunde vero nescio an unquam suaderi poterit, Entitatem
rei physicam ab eiusdem exsistentia distingui. Hoc enim tantumdem est ac si dicas: id quo aliquid est physice haec res, disserre ab eo quo est physice hoc ens, nc dari praeterea medium inter ens possit,ile et ens exsistens. 2.' Probatur entitatem realem essentiae non esse potentiam physicam ad exsistentiam recipiendam, sed esse exsistentem hoc ipso quod entitas realis est. Unum tantummodo brevitatis gratia
Realis esseni lac enitias habet omnia, quae nos intelligimus exsistentiae nomine. Ergo nihil praeterea requiritur ad hoc, ut exsistens dici possit. Prob. ant. Exsistentiae nomine in rebus creatis intelligimus aliquid, per quod cac desinunt esse nihil, distinguuntur a mere possibilibus, nec in ordine amplius ideati, et in caussarum suarum aetivitate continentur, sed extra caussas realitatem physicam obtinere incipiunt; aliquid quod non aeternum est, sed temporaneum, quod iis non necessario convenit, sed contingenter, quodque idoneae caussae esticientiam requirit. Profecto ubi haec omnia habentur, ibi exsistentiam agnoseunt omnes. Atqui omnia haec realis essentiac entitati conveniunt, ut manifestum est. Ergo. 59. Hinc colliges t.' Essentiam esse inseparabilem ab exsistentia, per quam ipsa actu est, videli 'ei non posse in ordine
realitatis alteram manere Sine Bltera. 2.' Nihil exsistere posse exsistentia aliena absque exsisteni in propria. 5. Compositionem ex essentia reali et exsistentia esse mela-
physicam, nempe ex partibus ratione sola distinetis L. t 07), cumsundamento tamen in re 57, 1.').60. Ex dieiis facile resulabis quae opponi solent.
Opp. I. Si exsistentia idem est ac essentia, consequitur exsistentiam sinitis quoque eialibus esse essentialem. Unde dicendum rei enita finita necessario exsistere; quod enim pertinet ad es
Resp. Νω. ant. Non enim exsistentia est congii lutivum intelligit,ilis essentiae in entibus finitis, sed est ipsa essentia produ-
29쪽
cta. Non est igitur entibus finitis essentiale ut aetu sint, nee necessario illa exsistunt, sed hoe unum necessarium est, ut sinita essentia, si producatur, sit quaed0m exsistentia, et exsistentia omnis sit quaedam eSSentia. Opp. II. Res creatae habent esse receptum et participatum :quod vero recipitur, in alio recipitur. Sed hoc in quo osse reeipitur, nihil aliud esse potest quam eSSentiae entitas. Ergo. Resp. Dist. Lμ' pari. mai. Res erealae habent esse receptum ab aliqua caussa, eon .: in aliquo subiecto, 8ubd.; vere ac phy-Sice ne9.; metaphorice, qualenus essentia intelligibilis exsistentiam inter suas notas non conlinei, cone.
Dist. quoque 2.μ' puri. mui. Quod recipitur, in alio recipitur, i. e. quod reeipitur phFSice, cone. ; quod recipitur metaphoride,
ut supra, Nego. Et omissa min., Hest. PonS. Ex hac distinctione patet, quo sensu res creatae eSSe receptum habere dicantur. Quod si quis urgeat: si res creatae habent esse participatum, aliquid sit oportet, quod hoc esse participet; respondebis cum Alexandro Alensi: α non esse ima a ginandum, quod una res sit quae participat, sicut essentia, et η alia quae participatur, sicut esse; Sed quia una et eadem ress est realitas modo participato, et per vim alterius, sicut pers vim agentis: haec enim realitas de se non est nisi sub modos possibili; quod autem sit et possit voeari aetus, hoc habet pers Vim agentis a su). Opp. III. Quod est indisserens ad alterum, ab illo realiter distinguitur. Sed res contingentes sunt indisserentes ad exsistendum vel non. Resp. Diti. mai. Quod est indisserens physice, truns.; logiee,
Physice indisserens ad aliquid dicimus id, quod in statu phy
sico constitutum potest illud habere, et potest non habere. Η pacto homo indisserens est ad virtutem vel ad doctrinam. lndisserens vero logice id, quod potest sine altero cogitari, etiamsi non possit esse sine illo. Sic se habet virtus ex gr. ud hominem, qui est eius subiectum. Iamvero essentia netualis non est physice indisserens ad exsistentiam, sed logice tantum, quatenus cogitatur praecisione saeia ab exsistentia. vel etiam negatione inelusa exsistentiae, ut quum de essenii a cogitamus ut est in potentia s54 .
30쪽
Opp. lv. u) Essentia est immutabilis, exsistentia vero mula hilis : b) essentia est aeterna, exsistentia producta. Ergo. Resp. ad i. Dist. f.' partem. Essentia est immutabilis in eo, quod essentia talis est, eone. ἰ in eo quod phySiee est, nego. Transit enim a non esse ad esse, et potest transire ah esse ad
Cone. 2. partem. Sed exsistentiae mutabilitas eadem plano est ac mulabilitas essentiae in eo quod physico est. Ad 2. Dist. f.'' partem. In statu intelligibili, quatenus phys iste nihil est, cone. ; in statu uel uali, nesto, et cone. 2 partem.
6 l. Possibilitatis notio ex ipsa rerum exsistentium cognitione ostiorescit. Quidquid enim exsistit, exsistendi capax est, ut exsistendi capax erat antequam exsisteret. Hinc intelligimus non id solum quod aeiu exsistit, exsistendi capacitatem habere, sed alia quoque multa quae non exsistunt ad exsistendum esse idonea. Sic possibilitatis purae notionem adquirimus; id enim quod non est, et esse p0test, p088ibile purum dieitur. Quum vero de possibilibus cogitamus, ac varias id earum eombinationes exsequimur, quaedam in his oecurrunt, quae ad exsistentiam de- Venire non posse cognoscimus. Et exinde impossibilitatis notioeonsurgit. 62. Possibilitas porro duplex distingui debet. intrinseca et eae-trinseca. Illa dieitur quoque formulis et absoluto, haec enussulisol retalila. Possibilitas intrinseda est habilitas ad exsistendum. Orta eae eo quod rei eonstitutiva repugnantium ad invicem non habent. ii possibilitas statuae ex auro. Possibilitas extrinseca est habilitas ad eaesistendum, procedens Hae virtute caussae, quue idonea sit ad rem producendum: ui V. gr. possibilitas extrinseca statuae est ab artifice. Possibilitas adaequata utramque complectitur. Utraque enim requiritur eonditio, ut ens venire ad exsiStentiam possit.
Mute duplici possibilitati duplex respondet impossibilitas. Nimirum dioimus intrinseco impossibile id, quod in suis constitu livis contradictionem eontinet, ut triangulum quadrilaterum. Et haed intrinseca impossibilitas alia absoluta est, alia hypothelten,