장음표시 사용
371쪽
NDEX ART. II. De falsitate. Quid sit - salsilas per se et per accidens - Haec dupliciter dicitur - Respectu intellectus divini nihil est falsum - Nihil est salsum simpliciter - neque secundum quamcumque idem - Falsitas in rebus nihil sest 5ART. III. Theoremata. PROP. I. Di in retnia veritas independenter a d vini intellectus eo uione - PROP. II. Nulla res est salsa respectu imtellectus divini - Obiectioni satissit - PROP. III. ne ens est verum ἀtum verilatst absoluta, tum relativa - Diuinitio veri a S. Augustino propoeita - Quomodo nonaens Verum dicatur 52 CAPUT VI. DE BONITATE. ART. I. Bonitalis notio et partitio. Bonitatis desinitio . Distinetio inter bonitatem et realitatem persectionemque entis - Boni delinilio iuxta Aristotelem - Bonum verum et apparens - secundum se et alteri - nonsestum, delectabile et utile MAB T. II. Theoremata. PROP. I. omne ens est bonum - tum secundum Fc, tum alteri - ΡRop. II. Uuidquid sonum est, ens est - Quomodo DN, tiones et privationes bona dicantur - Explicantur duo illa essala: Bonum est a susinum sui . Deus est omnis boui bonum a MART. III. De malo. Quid sit malum - Malum appeti nequit nisi per ac Ddens - Malum secundum se et mulum alteri - Malum physicum, minrale et metaphysicum - Oppositio inter bonum et malum. . . .. 58 AB T. IV. Thestremata. PROP. q. Malum non potest esse nisi in subierio bono - ΡROP. II. Caussa mali esciens non potest esse nisi bona - Hincessatum: malum non aqiι nisi virtute bonὶ - ΡnoP. III. Bonum non potest esse e ciens mali eaussa nisi per atridens . sive cauma Sit Dincessaria - Sive sit libera - Sive esseclus caussae proprius consideretur
sive essectus alter cum eo connexuta , . . . . soLIBER SECUNDUS
CAPUT I. DE suBSTANTIA ET ACCIDENTE.AB T. I. Divisio entis in substantiam et aecidens. PROP. I. Substantine et accidentis notiones experientia tuique obvia suppeditat . Entis divisio in substantiam et accidens est adaequata - Substantia et accidens non sunt specles proprie dictae entis - Quid sit modus enths - Modiessentiales et accidentales - illi communes et proprii . 63ΑRT. I l. De substantiae notione. PROP. II. Comparatio A instituta inter subierit assertiones ipsumque subieetum, substantiae notio peracitur Substantiae notio pserlaetior - Substantia est ens per se, non a Se Pnop. III. Subssantiae idea clara est ne minime arbitraria - duo pacto individuas substantias altingat intellectus - et sensus - Quomodo ideae substantiarum Sint intuiti vae . 64 AB T. III. Loehii de substantiae eonreptu sententia resulatur - PROP. IV. Mehius in iis quae disserit eirea substantiae eoneeptum indit in am biotio, sibi contradicit, et eri ut manifeste - Probatur ex ipsius dictis Loekii obiectionibus sit satis .... 67ART. IV. Substantiae divisiones quaedam. substantia prima et secunda solum ratione distinguuntur - Substantia simplex et composita in Essentia Substantiae eompositae - eius contingentia - eius partes sunt aliae Substantiae - Quaedam de corporibus eorumque partibus - Substantia completa et incompleta . 69ART. v. De si posito et persona. Ninio suppositi - subsistentiae - personae Esse convenit supposito primo ac per Se - Suppositum est maxime per ω - habet naturam et quidquid naturae inest . Est sui iuris - est id quod agit - Aetiones sunt suppositorum - Quibus finitis substantiis et quando Suppositi ratio conveniat - Substantia infinite perlecta est ne-
372쪽
cessario Suppositum et persona . De unitione linitae substantiae eum persona infinitae persectionis - Ubi plures sunt naturae, ibi plura sunt operationum genera - Personalitas nihil est aliud quam status quidam ac modus existendi . 7 ABT. VI. De metuentibus stenerati m. Accii stialis notio - Accidflns praedicamentale et praedicabile - accidens physicum, et denominatio extrin-κα - aecidens accidentis o Duplex circa accidentia quaestio proponitur - Assectionum entis generalis partitio . 71 CAPUT II. DE QUALITATE. ABT. I. De qualitatis notione ac partitione. Qualitatis destnitiones - et princeps Partitio . . . 76ART. II. De potentia. Potentiae notio , Potentia activa et passiva - Vis Viva et mortua . Potentiarum disserentiae ab actibus desumuntur actuum vero diversitas ab obiectis . 78ART. li I. De habitu. Habitus varia acceptio - habitus operativus - ASSEB-TIO I. raso huiusmodi habitus eaeperientia eonfiat tum interna, tum eaeterna - AsSERTIO II. Subieetum proaeinnun habituum sunt entis potentiae - ASSERTIO III. Non omnis potentia hahimum est eclyaae - Quadinam potentiae sint habituum subiectum - AssERTIO IV. Habitus alii sunt infusi, alii aequisiti sunt et qui naturales dicuntur - 0uid Sit dispositio et quotuplex - in quo disserat ab habitu . MABT. IV. De qualitatum conis arietate. Tres qualitatum proprietales - COntrariorum desinitio - Contraria sunt duo res positiVae - Sub eodem genere continentur - inter se maxime distant - se mutuo expellunt -Α8SERTIO I. Mn omnes qualitates contrarium hahent - ASSERTIO ll. Inter habitdis maetime ac dispositiones interque qualitates sensibiles contrarietas eaeercetur - ASSERTIO III. Etiam termini latitudinis, quos percurri possit, contrarii dicuntur - ASSERTIO IV. Ratione eorum quae contraria sunt etiam alia quaedam contraria Nunc upantur . . . . 8 ιART. V. De qualitatum intensione ae remissione. Triplex genus incrementiae decrementi - Quaenam realitates inerementi capaces sint vel decrementi - AssERTIO I. Habitus et dispositiones tam sectιndum se, quam secundum participationem subiecti crescere possunt ac minui - ASSERTIO II. Potentiae naturales non videntur in eodem subiecto esse straduum capaces - ASSERTIO III. Qualitates quae eae pluribus resultant, itemque qualitates omnes sensibiles incrementa veι decrementa possunt admittere - Graduum qualitatiS mensura. . v x86 CAPUT III. DE BELATIONE. AnT. I. 0uid sit relatio. Belationis desinitio - et triplex elementum - ΡROP. I. Relatis a suo fundamento non re, sed ratione dumtaxat distinguitur - Quae sit relatio essentialis, accidentalis et extrinseca. . . . 89ΑRT. II. 0uot leae sit relatio. Relatio realis et logica - mutua, non mutua, utrinque logica - eiusdem vel diversae denominationis - Belativa secundum esse et secundum diei - . Belatio transcendentalis et praedicamentalis . MART. Ill. De relatione relli. Quatuor ad relationem realem habendam requisita - Si quam ex his conditionibus suppleat intellectus, relatio est
logica - PROP. II. mistunt in rerum natura relationes reales - Relationum quae reales Sunt et mutuae, dupleX genus . . . . . : . 02 CAPUT IV. DE IDENTITATE ET DISTINCTIONE.
ART. I. De identitatis notione. Identitas desinitur - dissert ab unitate Animadvertenda circa unitatem sundamenti et identitatis - Identitas realis maentialis, eaque specilica vel generina - Similitudo - aequalitas, propria Vel translatilia 94
373쪽
IN DKXART. II. De prineipio identitatis eomparatae. Expositio huius principii, quum sermo est de identitate reali - et quum de identitate logica Nulla alia expositio est possibilis - Animadvertenda circa huius principii applicationem - nominatim cum ad diVinae Trinitatis mysterium tranSfertur - De principio huic assini: quaecumque sunt idem secundum rem, in quocumque est unum, eu et alterum . 9IART. III. De distinctione. Quid sit - quid inter se disserant distinctio, disserentia et diversitas - Distinctio absolute dicta et cum addito - triplex huius species . 98 An T. IV. De distinctione reali. Quid sit - dividitur in adaequatam et inadaequatam - absolutam et modalem - positivam et negati Vam - PROP. I. Realis origo unius ab altero distinctionis realis semper indicium est. Realis autem unius ab altero separabilitas tunc est huius distinetionis indicium certum, quum utrumque simul separatum ab altero eaesistere potest - Quum duorum separabilitas mutua non est, dubium est an haec distinguantur - Α distinctione reali nequit concludi separabilitas, nec ab inseparabilitate identitas . 99 AB T. V. De distinctione rationis. Quid sit - Alia est rationis ratiocinantis, alia rationis ratiocinalae - Conceptus praecisi Vi - Distinctio formalis est distinctio rationis - PROP. II. Ratio qua tit ut una eademque res pluribus ae diversis conreptibus percipiatur, tum in intellectus imperi sectione, tum in obiectorum perfectione sita est . 100 AB T. VI. Utrum aliud praeterea sit distinctionis stenus. PROP. III. Praeter distinctionem realem et rationis nulla alia distinctio, quae media sit, assignari potest - Quid sint gradus metaphysici - quid , distinctio sommalis ex natura rei - quid formali inius - ΡROP. IV. Distinctio formalis eae natura rei non est admittenda - quia i .' non est necemaria et mystoria divina transfert ad res creatas - 2.9 ea distinctio esset realis 3.' admittenda esset distinctio naturae a sua individuatione - 4.ψ haec opinio est assinis errori damnato Gilberti Porretani - Quid sit distinctio virtualis - et Virtualis intrinseca - PROP. V. Distinctio virtualis intrinseca, in rebus saltem creatis, nulla est - .' non ret neceM,ria - 2.' contradictionem importat - Solvitur obiretio ducta a Trinitatis mystorio - a.' absurditatibus Viam aperit - Puop. VI. Distinctio inter essentialia praedicata est mera distinctio rationis - Nulla enimalia distinctio illis convenit - Quomodo stat ab intellectu distinctio per
conceptus praecisi vos . 02ART. VII. Dillieultates. Gradus metaph3sici t.' admittunt a parte rei attributa contradictoria - 2.' habent diVersas definitiones - 3.' Sunt partes totius essentiae - Solutio .... 108 CAPUT V. DE CAUSSIS.
ART. I. Notiones principii et caussae. Quid sit pringi pium - Τriplex connexio consecutionis - et triplex prioritas . Animadversiondi de prioritate temporis et naturae. tam in Statu physico, quam in ideali - Principium est tempore prius principialo prouit ens, non prouit principium - Quae dicantur esse in signo naturae priori vel poeteriori, in Signo eodem, insignis disparatis - Quid Sit causin, et quotupleX . . MART. II. De caussa esliciente. Caussae essicientis uelinitio - 0uid sit activitas - actus primus remotus et proximuS. actus secundus - actio transitiva et in transiliva - passio - aetus - Caussalitas caussae nnilae continetur ipsa actione quae in praesupposito subiecto exercetur - quae actio idem re est ac paemio - Quid sit conditio et occasio - Ρraecipuae caumarum ellicientium partitiones . t 2ART. III. Theoremata. PRO p. I. Quidquid in essectu per stetionis est, in caussa ipsius adaequata aliquo modo praecontinetur - Caussa potest essectum praecontinere forrnaliter, eminenter, Virtualiter - Nullus essectus adae
374쪽
quata sua cauMa potest esse persectior . Omne agens agit sibi simile Discrimen inter caussam principalem et instrumentalem - ΡROP. II. Caussa necessaria, positis omnibus requisitis, tantum agit quantum potest COROLLARIA - ΡROP. III. Meetuum diser sitas non semper caussarum multiplicitatem arguit - ΡROP. IV. Caussa omnis quae in praeeaesistente subiecto assit, assere nequit, nisi veι per se, veι per aliud sit illi praesens - Quia nulla res potest agere ubi non est - Caussa multimodis Iotest ad subiectum applicari . lam immediato, quam mediate - Duo illa pronunciata declarantur: Modus operandi sequitur modum essendi - Caussa
caussse est is ussa caussali . li4MT. IV. Humii de caussae escientis conceptu errores refutantur. Humlidoctrina circa caussas emetentes - eiusque eonMetaria - PROP. V. Certissimum est l.' nos eaussae ideam habere, 2.' caussae ideam e e-rientiae ope Normari - Cognoscimus quid sit caussa in genere, non quid sit activitas caussarum in specie - Unde oriatur principium: futurum est praeterito simile . Idea causae oritur ab experientia cum intelligentia coniuncta . Quomodo peculiarium laclorum caumra cognin Scamus - Aliud est successio, aliud dependentia sactorum, etiamsi mn-
ART. V. Refutatur occasionalismus. Occasionalismi auctores et dogmata PROP. VI. Caussae secundae non sunt mere oce lana ira dicendae, sed vere Gieientes - Status quaestionis declaratur . Probatur prop. t.' quoad spiritus - 2.' quoad torpora . HsART. VI. Discultates. Deus. cum omnia per se agere possit, nequit res creatas in consortium activitatis suae adsciscere - opposita opinio pagana est Spiritus creati, utpote immateriales et sinitae Virtutis, corpora movere nequeunt - Corpora, cum Se movere nequeant, nec alia moVere pomunt Communicatio motus nec possibilis est, nec congipi potest - Singulis obiectis satisfit . 22ART. VII. De eaussa Anali. Quid sit sinis - intentio - motivum . medium remedium - Finis amatur propter se, medium propter aliud - Finis qui, et sinis cui - sinis qui obiectivus et sormalis - finis emciendus et obtinendus - sinis operis et linis operantis . nnis proximus et remotus In serie plurium tinium dupl0x spretandus ordo intentionis. et exsin tutionis - Finis ultimus simplicito, et secundum quid - Finis Secundarius et principalis . sines coordinati et subordinati l 2bABT. VIII. Theoremata. PROP. I. Finis est vera ae proprie dicta eaussa Protatur ex modo agendi entis intellectu praedili - Solum bonum caussae 1inalis rationem habere potest - Caussalitas finis - motio intentionalis - Distinctio inter caussalitatem sinis et mussalitatem moralem Qui actus sint caussae nnalis essectus . Finis est primus in intentione, ultimus in executione - Ρnop. II. ne assens propter sinem operatur Duplex modus agendi propter nnem - Ρrobatur prop. l. ' ex actionis natura - 2.' - singularum caussarum natura - PROP. III. In serie β-nium subordinatorum non datur processus in influitum - Probatur tum quoad Ordinem intentionis, tum quoad ordinem exsecutionis - PROP. IV. Qui vult sinem velle debet et media - Secus nec finem Vellet. . . . t 28 ABT. IX. De caussa materiali, formali et exemplari. Quid sit materia . triplex eam spectandi ratio . Subiectum sustentationis et insormationis Quid sit forma - Substantialis et accidentalis - physica - metaphVSim extrinseca . analogica - Quid sit produci ex nihilo sui . ex nihilo sumiecti - Materia est potentia, sorma est actus . PROP. I. Materia rationem habet verae eaussae - Est enim caussa intrinseca respectu compositi, et extrinseca respectu sormae . PROP. II. Roma physica ubicumque vere est, proprla caussa est - Est enim caussa intrinseca com siti quod nStituit, extrinseca respectu materiae in qua recipitur . seu tu sit exemplar - Εxemplaris idea necessaria est agentibus per intellectum - haec
375쪽
merito inter inussas recensetur . cur dicatur eaussa formalis externa . ad mussam Pilicientem moralem Proprie rex alur . 130 ART. X. De nrinclytis rationis sus ientis et caussalitatis. Itationis notio. 0ius discrimen a principio - liatio resontiae, existentiae et evidentiae . in quilius principiis singillatini reperiatur - Ratio sussiciens et insulta ciens - Ε nuncialio principiorum nationis Sumcientis et ca salitatis Bogumiu circa ea serror a laaARI. XI. Adseritur priueipium caussa luatis. PROP. Principium eat salitatis est onal tisum et nbsolute certum - Probatur ex exsistentiast incipientis notione - et ex senSu communi - Utrum, aut qΗO sensu casus fortuitus sit possibilis . . . la ART. Xll. D Dultates. Prinei pium caussali latis, cum supponat exsistentiam realem, Valde obscurum sest - Idea sexsistentiae non includit idem eau Me - Princ. rationis sum lentis demonstrari non potest sine circulo Vitioso - Si princ. mussat italis esset absolute certum, Omnes Veritates c lin mentes, quae illi innituntur, habendae essent ut absolute necessariae Solutiones .l37
CAPUT I. DE EXTIUM PERFECTIONE. A nT. l. Perfecti is nolio. Quid sit perseclum - Persectio totalis et partialis . Eritium sinitorum perlaclio in Ordine ad finem - Persectio fulmstantiae et accidentium - Persectio a bonitale reipsa non distinguitur eius regula est sinis - persectio partium . il ΛRT. II. De perfertionis partitionibus et stradibus. Perlaetio totalis absoluta et relativa - duplex eis respondens imperfectio - Persectiones Da liales simplices et mixtae - essentiales et accidentales - Persectio absoluta nullos admittit gradus - persectio relativa gradus admittit tum extensive, tum iniensive - Persectionum partitio ' . . l l CAPUT II. DE PERFEcTIoXIBUS QUOAD REALITATEM.AB T. I. De simplici et eomposito. Simplicis et compositi notio - Medium inter utrumque - Simplicitas in aliquo genere, et absoluta - Simplex an aliquo minio sit di, i sibile - dissert ab in extenso - AssEnTIO I. Conr-μ siti notionem eaeperientia eaeterna nobis suppeditat: simplicitatis vero absolutae ideam eaeperientia solum interna sti it - ASSERTIO II. Compositi perseelio ea certa certarum partium coniunctione eonsurgit, pem sectio autem simplicis Sita est in imsitina aliqua realitate, quae com-vositionem Meludit - ASSERTIO III. Simplicis notio negativa non est - ΛssERTIO IV. Perfectio quae eae compositione oritur eontingens est, quoe vero eum simylicitate sociatur, etiam cum essendi necessitate μι- est tonsistere - Compositio pii Ssica et invia physica . 43ΛRT. II. De toto et partibus. In quo disserant totum, compositum et pedi lactum - Totum ab Omnibus partibus coniunctis mini inredistinguitur OppOSitan sententiae refutatio - Ρartium unitio in toto non est aliquida partibus re distinctum . t IAnet. III. De sinito et insinito. Quid sit linitum - infinitum - limes - In sinitum aelu et polentia - quantum inter se disserant - Triplex infinitum considerari polint, magnitudine, multitudine, persectione - infinita quantilas mi malis et Virtualis - PROP. I. Insinitum a tu sinitia aereptionibus exhauriri non potest - I AOP. II. Insinitum actu perti clusit in quil - Pn OP. III. Si plura in eodem genere darentur inmita, unum altero maius esse non posset - ΡROP. IV. Finitum per siniti addi imnem non pon)st infinitum eradere: - PROP. V. Immonot sinitum maximum et sinitorum absolute optimum - Pnop. VI. Disserentia finitiob insinito non potest esse aliquid sinitum - Pn OΡ. VII. Nulla est ra-
376쪽
tio infiniti ad Anitum - PROP. VIII. Indesinitum numquam potest actu insinitum Aeri - PROP. IX. Insinitum actu non potest ulla eae parte
Λ nT. IV. Utrum multitudo insinita actu esse possit. PROP. X. Multitudo aetu infinita repugnat - Ρrobatur ex natura multitudinis - et ex a surdis - Ηine repugnant multitudo in sinita etiam SuccessiVa - tempus infinitum - extensio in sinita - Omnis extensio sigurata est - Gradus
inliniti persectionis repugnant - Inlinitum est indivisum et indivisibile - Εius quantitas est virtualis . 149 ART. V. Discultates. Materia, aut saltem ultima ejus elementa, in inlinitum dixisibilia sunt - Inlinitum mathematicorum - Infinita possibilia possunt ad actum venire - Datur multitudo inlinita ut terminus divinae cognitionis - Solutiones - Aliquid innuitur de modo quo Deus tum possibilia omnia, tum Seriem quamcumquo indesinitam cognoscit. . blΑnT. VI. De conceptu entis siniti et insiniti. ΡROP. I. Finitum non cognoscitur per in siniti negatwnem - Ad siniti ideam habendam sussicit negatio cuiuslibet persectionis - PROP. II. Falso putavit Loestius insiniti conceptum hoc pacto essormari, quod sinitae perseetiones interminabili
incrementorum serie auctae eoncipiantur - Idea sic ussormata absurda esset - Εntis infiniti conceptus confusus et explicitus - Quomodo hic essormetur - Nolio instititi est discursiVa - ex parte' positiva et ex partu negativa - habet obiectum reale - Potest intellectus sinitus inliniti notionem haber0 - PROP. III. Idea entis in siniti ab idea entis in stenere longissime distat - t.' infinitate - 2.' comprehensione ideae - 2.9 ideae extensione - 4.' obiecto - Qua diVena ratione Deus et ens commune dicantur ens Simpliciter . 53 CAPUΤ III. DE PERFECTIONIBU8 QUOAD EXSISTENDI MODUM.ART. I. De ente necessario et contingenti. Noliones necessarii et contingentis - PR0Ρ. I. Quod absolute necessarium est nec initium habet, nec sinem habere potest - ΡB0P. II. omne id quod eontinstens est eaesistere nequit nisi ab aliqua caussa producatur - PROP. III. Ouod contingens est eaesistentiam amittere potest - Productio entis, et creatio ex nihilo - Substantiae corruptio et anni hi latio - Accidens quot modis esse amittat - PROP. IV. Substantia composita cum eae aliquo, tum eae nihilo produci potest. At substantia simpleae solum eae nihilo absolute - ΡROΡ. V. Substantia composita et partium dissolutione perire potest et per annihilationem . 156 ART. II. De enunciabilium circa res contingentes veritate. Status quaret tinnis exponitur - ΡROP. Enunciabilia de futuro contingente sunt detem minate vera vel falsa - Probatur l.' ex natura enunciabilium - 2.' ex paritate enunciabilium de praeterito contingente '. . 158
ART. III. De ente mutabili et immutabili. Mutationis notio - An mutatio omnis dici possit motus - Aristotelica motus dest nitio vindicatur - Λctus in steri et in facio esse - Mulatio idem est secundum rem quod actio et passio - De pronunclato illo: Omne quod movetur ab alio movetur Multiplex distinctio inter agens et patiens haberi potest - An haec duo necessario distingui debeant - Modi quibus naturales mutationes po
sunt aceidem - 1dentitas entis cum Seipso absoluta, relativa Vel moralis - Mutabilitas et immutabilitas - intrinseca Vel extrinaeca . . . 6 CAPUT IV. DE PERPE TIONE EX RELATIONIBUS ORTA.ART. I. De ordine. Ordinis notio et definitio - Ordo simplex et compositus - Statieus et dynamicus - in spatio, in tempore, in Signis naturae - Chronologicus - moralis - SymmetricuS et harmonicus - sinalis COROLLARIA . lim
377쪽
ART. II. Theoremata. PROP. I. Non aliunde eomperimus ens aliquod intelligens esse , quam eae eo quod eius Opera ordinata sint - ΡROP. II. Opus ordinatum est caussae intelligentis effectus - Nam caussam sui
proportionatam aliunde non habet - Quid dicendum de operibus ordinatis, quae proVeniunt Vel a caussis pure mechanicis et culmicis, Vela brutis, vel a fortuito irrationalium caumarum concurSu. .... 66ART. III. De pulcritudine. Quid Sit pulcrum - dissert a vero - ab ordine a bono - non est Omne quod placet - pulcritudinis essentia et constitutiva - pulcritudo physica ex dispositione symmetrica, et harmonica coaptatione - pulcritudo intellectualis et moralis - Ρraeter has nulla est alia pulcritudinis species - Pulcritudo solum ab intellectu cognoscitur - Pulcritudinis ratio ab hominum aestimatione est independens Quid sit deIormilas - sunt quaedam nee pulcra, nec deformia - Quid
est gratia - quid sublime, et in quo disserat a pulcro . 68
Metaphrsicae spectilis tartitio - Cosmologiae notio et partitio . ... 73
CAPUT I. DE cORPORUM NATUux SYSTEMATA VARIA. ART. I. Systema peripateticum. Quo reducatur quaestio de corporum natura Expositio SFStematis peripatetici . Intrinseca corporum principia materia prisna et forma substantialis - utri usque proprietates - formae accidentales - Generatio, corruptio, alteratio - Materia, privatio, forma sunt constitutiva corporum in Aeri: materia et forma constitutiva in facto . esse - Non omnia corpora generationi et corruptioni sunt obnoxia Quatuor elementa sublunaria, seu prima corpora - Perperam alia Systemata ad peripateticum pertrahuntur . 17 ART. II. Sustema elementorum simplicium. Primi huius systematis auctores Monades lethnitZianae - earum proprietates - quomodo corpora constituant - Wolsit aliorumque modi fleationes - Quomodo Boscovichius hoc systema perfecerit - Ratio sundamen latis huius Systematis . . . . 177ART. III. De dynamismo recentiorum. Mechanismus, dynamismus, teleolingismus - Phaenomena corporum poetulani ut duas Vires in iis concipiamus, attracti Vatia et repulsivam - et praeterea Vires plasticas - Haec tamen Omnia nequeunt a nobis ad rerum naturam transferri - Alii in his viribus ipsam corporum essentiam collocant - Pantheistae docent vires attractivas et repulsivas se invicem constituere, et unum idemque esse . . 70ART. IV. Systema vi leum. Corpora omnia constituuntur atomis - Variae Veterum opiniones circa atomorum naturam - Quae Sit, iuxta Cartin Sium, eorum natura - quid materia prima corporum - quando creata
et quomodo ex ea triplex elementorum genus esse tum sit - Gassendi opinio ei rea corporum elementa - illorumque constitutionem - Newtoni attractio - Progressus atomicae doctrinae .l8IART. V. De atomismo chimico. Materia ponderabilis et imponderabilis - COrpora simplicia, mixta et composita - Moleculae integrantes et constitutivae - alomi primitivae - Corpora Sunt aggregata substantiarum - CO porum diversitas oritur a diversitate Inoiecularum integrantium - Αttractio molecularis moleculas coniungit, caloricum dissociat - Corpora solida, liquida, aerisormia - Crystalli - Chimicae amnitatis varietas - Lex dualismi chimici - proportionum determinatarum - et multiplorum Illationes chimicorum circa atomorum exsistentiam, naturam et prin
378쪽
prietates . Essentiales atomorum proprietates sunt extensio et vis resi-
CAPUT II. CRISIS. ARI. I. Refelli ur systema peripateticum. PROP. I. Scholastieorum theoriae de corporum principiis merito a recentioribus reiiciuntur in .ο Formae substantialis e luetio, maximas patitur disti ei it lates - 2.9 theoria peripatetica certis physicae dogmatis opponitur - 3.' Facia non explicat, atomica autem theoria ea miri lice explicat et illustrat - ' Τheoria formarum substantialium non probatur, nullique nititur solido sundamento - ripateticorum Veterum argumenta expenduntur - Argumento ex auctoritate deSumplo respondetur . 83ART. II. Besellitur systema elementorum simplietum. Ρnop. II. Leibnitetis namonadum theoria arbitraria est et absurda - t.' Nihil sere in ea proebatur - 2.' absurdum est monades euiusque corporis reae numero inlinitas - ac Sese contingere - PROP. III. Systema quoque elementorum simplicium a Boseo richio adornatum nee gratuitis assertionibus caret, nec inconveniens omne derital - Arbitraria est attractio et repulsio prouti in his elementis supponitur - ponitur aetio in distans, aut ad occasionalismum de nectitur - defenditur hoc systema ab alia quadam impitatione - Νon est necessarium ultima corporum elementa, quia Simplicia esse debent, esse quoque inextensa . 101ART. III. Beselluntur dynamici. PROP. IV. Dynamismus transtendent alium plura congerit inepta atque absurda; quid tamen corpus sit nullatenus plicat - Perperam supponitur a Kant necessario concipi in corpore vim repulsivam, quam confundit cum vi resistendi - Continuum nequit constitui vi repulsiva inter eius partes exserta - Systema Κantii corpus --tius Supponit, quam explicat - Absurdum est corporis resentiam constare viribus oppositis - Panthelstarum hypothesis de unitate contrariarum Virium refellitur .l 98ART. IV. At ismus veterum reiicitur. PROP. V. Nec in sola eaetensione geometrica corporis essentia sita est, nec a solo atomorum motu locali eorporum constitutio repeti potest - Cartesius male desinit corpus: remeaetensam in longum, Iatum et profundum - conceptus corporis et Vacui permiscet - viam aperit occasionalismo - Cartesii et Malebranchii argu menta evertuntur - Motus atomorum sive resentialis sit sive non, nequit explicare ipsarum atomorum cohaesionem - chimi eamque amni talem. . 199 ART. V. Statuitur atomismus chimicus. PROP. VI. Ut de corporum constitutione recte iudicemus, universa in primis atomi a theoria fundamenti loco statuenda est - Ηypollictis atomismi chimici non modo probabilis est, sed physice certa - Proinde nequit metaphysicus eam relicere, aut aliquod systema amplecti, quod eam evertat . NiARI. VI. obieeta diluuntur. Si componentia actu remanent in composito, combinatio chimica nihil aliud esti quam mulatio aecidentalis - nec dil-Iert ab operibus artesaetis, quae emetuntur di Versarum partium coniunctione - essentia torporum in meris accidentibus collocatur - corpora non sunt unum per se, sed unum per regi dens . componentia a composito nullatenus specie disserunt, sed solis accidentibus - proinde per actiones chimigas nulla nova substantia producitur, sed solum stunt nova aggregata acciden lalia - quae omnia sunt contraria communi hominum senSui - Sua cuique obiecto adhibetur responsio . Explicatur nominatim discrimen inter commixtionem mechanicam et chimicam combinationem . tum quid Sit eompositio substantialis, et unum per Se - Mixtum manifestat novas vires novasque proprietates. quibus componentia carebant - Agentia naturalia, si novum esse substantiale non produeunt, nihil agunt - Ergo componentia non manent aetu in mixto, sed nOVum esse substantiale producitur . Theoria materiae et sormae est Iundamen-
379쪽
INDEX tum universae doctrinae S. Thomae et scholasticorum, quae et Vera est
et omni veneratione digna - Rae,nSiones . 202 CAPUT III. DE ATOMORUM ESSENTIA.ΑRT. I. Sententiae quaedam refutantur. Status quaestionis definitur - PROP. I. Alomi substantiamum simplicium neque coaleseunt e substantiis inem tensis, neque pura essite usione 9eometrica constant - Probatur ex an- tua dictis - ΡΗΟΡ. II. Itomi non constant eae materia prima ac sorma substantiali - Si forma cuiusque atomi Supponitur immutabilis, eius existentia nequit probari - Si mulabilis, tota Scientia chimica et physicae universae fundamenta subruuntur - Ad haec elementi nomen est vox quast in hac doctrina nullia in habet sensum - nequeunt in ea asSignari singulorum miXtorum elementa - et asseri nequit elementa manere in mixto secundum qualitates - PROΡ. III. atomi non constant eae viribus attraclivis et repulsinis - Εx iam dictis doducitur - PROP. IV. Ammi non eonstant eaelensione et vi resistendi ; neque adeo duabus realitutibus distinetis, quarum altera sit principium eaetensionis, altera radiae nis resistendi; qucle secunda opinio multo minus admitti potest, si hae duae realitates dicantur esse materia ae forma peripatetica Extensio et vis resistendi nec eXistunt per se, nec aliquid per se existens constituere pOMunl - Extensio prouti hic concipitur nequit vim resistendi extensam ι sacere - Extensio in se vel nihil est, vel aliquid absurdum - Altera opinio probari nullo pacto potest - eaque a peripalutiga hvpothesi in pluribus essentialibus dissert - Ρrobari nequit radicem extensionis et virium originem se habere ad invicem ut potentiam habet ad actum - Εxtensio ac resistendi vis iuxta veteres Sunt unum idemque - Iuxta eosdem Iorma materialis est retenin forinaliter - PROP. V. tensio ac resistendi vis duo diversa principia non exigunt - Extensio ac resistendi vis non Sunt proprietates ita oppositae, ut ab eodem principio procedere nequeant - Neque in atomi retensione ea multiplicitas, neque in eiusdem vi ea unitas habetur, quales obiiciuntur - Si ab una realitate oriretur in atomo Vera multiplicitas, non posset ab altera oriri Vera unitaS - ΕΚ eadem realitate ex qua extensio stimanat, di manare potest vis raeis tendi , . 208
ART. II. Quaestio de atomorum essentia resolvitur. PROP. VI. Ultima coimporum elementa sunt atomi, nempe substantiae emensione 9eometrica
et si resistendi praeditae - Εx iam dictis deducitur - Generim atomi primitivi assentia - disserentia specifica - Atomi primitivae sunt physice indivisibiles - Αn variae atomorum species metaphysice compositae dici queant . 2l7ART. III. Salistit obiectis. Chimia nil decernit de atomorum essentia - Alo. morum unitas, Varietas, figura et mobilitas postulant in iis principium formale simplex a principio materiali realiter distinctum - vis motrix est per so inextensa; proinde recipi directe debet in aliquo per se inextenso - Sententia quae Statuit atomoe in composito actu manere, ne mutationem totalem proprietatum com poeiti, nec mutationem Substantiis non viventis in corpus Vivens explicat - corporum compenetrationein inducit - Qui atomos incompositos tuentur, perimunt intrinsecum discrimen inter substantiam corpoream et spiritualem - Statuunt materiam ex Se activam inae, quod repugnat - msignant eorpora ut corporum eonStilutiva - a proposita quaestione aberrant - SSstema alo- morum incompositarum intimam corporis primitivi essentiam non explicat. - iam aperit Scepticismo imo universam diruit metaphysicam contraria omnia dicenda sunt de doctrina peripatetica - Solutiones. . 2l9 CAPUT IV. QUOMODO EX ATOMIS CORPORA CONSTENT.ART. I. Nolanda quaedam. Nulla eme potest si Ve in atomis, Sive in corporibus actio in distans - Quomodo censendae sint fieri attractiones et
380쪽
repulsiones inter gubstantias quasvis eortareas - Ad erystallorum sigἹ-ram expligandam sussicit regularis mole uiarum integrantium figura quae et ex observationibus deducitur - et rationibus a priori demon- Stratur, , 228ART. II. De erystallorum genesi quaestis. Αn Sit aliqua Vis Seu forma, Draditur attractionis VireS, ad cryStallorum genesim explicandam necessaria Diversitas sive attractionis sive ligurae molecularum integrantium in diversis corporibus satis explicat diversos cristallorum typos - DFmOrphysmus a sola attractione repeti potest, et in adversariorum hypothesi evadit inexplicabilis - Obiecta crystallorum phaenomena nullam aliam vim praeter attractionem requirunt - PROP. Reiicienda est opinio, qu erystallorum senesim repetit a vi quadam simplici superioris ordinis, seu a forma substantiali peripatetica, Quae vires moleculares restat ac sibi subordinet, et ad detri minutum essectu in concurrere faciat - Tri- pinx modus quo haec hypothesis proponi poteSt - Quocumquo modo intelligatur, ea et insussiciens est ad linem - et multis intrinsecis laborat desectibus . 220 CAPUT V. DE CORDORUM PROPRIETATIBUS. AnT. I. Enumeratio ac divi sio. Generalis pr0prietatum corporum partitio luxta Veteres - qualitates primae et Segundae - sensibiles et Occultae Earumdem partitio iuxta Cartesium et Lockium - Quae Sint proprietates corporum generales et Speciales - Seu primae et Secundae - quae
mutabiles qualitaιes . 231ART. II. De eaetensione eorporum. Quid sit extensio - triplex extensionis explicandae ratio - Extensio aptitudinalis et actualis - PROP. I. tensio corporum propria sita non est in mera partium distinetione - ΡROP. II. Merito veteres docent, eaetensionem localem actualem nec νropriam codiporum eaetenSionem esse, nec a corporibus inseparabilem - Id a lido docemur, et possibile esse philoSophice ostenditur - PROP. III. Neque ineaelensione loculi, quam aptitudinalem dicunt, propria eaetensionis eor- . p0rsiae ratio sita est - Ρrobatur tam de corporibus, quam de atomis PROP. IV. Eaesensio corporum propria continuata partium serie, videlicet atomorum ordine et conneaeione continetur. Deducitur eX praeco dentium opinionum exclusione - Huiusmodi extensio est in corpore absolute Spectato et secundum se, et extensionem, quae est per Ordinem ad locum, neceMario praecedit - eadem est radix primarum quantitatis proprietatum - Objectioni sit satis . 236ART. III. De eaetensione continui. Quid sit continuitas - contiguitas - continuum - com Si tum ex contiguis - conlinuum permanens et .successivum - Partes continui aliquotae, aliquantae Vel proportionales - Duplex mil0sophorum opinio circa extensi continui constitutionem et divisibilitatem - Pnop. 1. Continua eaetensio non componitur eae indivia sibilibus, sed intestrum quoddam est in partes semner continuas sine sine divisibile - Prior pars probatur ex pluribus absurdis - altera ex priori deducitur - et confirmatur argumento ex geometria deprompto quod ab adversariorum exceptionibus defenditur - Continuum nequit ex inlinitis punctis coalescere - Partes in continuo sunt solum in m-tentia - In qua sita sit essentia extensionis continui - Plenior continuideli nitio - lndesinita continui divisibilitas redditur intelligibilis . . 239ΑRT. IV. Dillicultates. Linea ubique habet puncta - imo gignitur a corpore Sphaerim, dum in plano movetur succeMiVo diVenorum punctorum tactu constat ergo ex punctis - Continuum ita se habet ad indivisibile, ut unitas ad numerum - Si continuum esset indesinitum divisibile, so-ret multitudo multitudinum, quin unquam ad unitatem deveniri pos-Set - nec unquam totum percurri . 24.