장음표시 사용
341쪽
Et haec omnibus sunt in manifesto. Physicae vero disciplinae
in eo totae versantur ut occultiores naturae leges detegunt ac demonstrent. Inde novimus, nullam esSe in rerum natura Vim, nullum motum, nullum eventum, nullamque eVentuum Seriem,
quae certis utque invariabilibus normis non subiicititur. Inutile
Liquet ergo, esse naturae leges, tam naturae universalis, quam particularis. 409. Ceterum leges illae, quas physicae scientiae considerant, Supremae rerum leges proprie non sunt. Mundum enim quum consideramus, quasdam ullas deprehendimus leges superioris ordinis, quae non naturae, sed auctoris naturae eonstantem uniformemque agendi modum exhibent. Haec vocari solent legeseosmicae, ac Satius sorte vocari possent leges providentiae in physicis legibus statuendis, ac naturae cursu dirigendo. Sunt autem et ipSue adeo manifestae, ut a nemine in dubium adduci possint; eaeque partim experientia et inductione, partim ex divinorum attributorum conceptu demonstrantur. Reduci possunt ad SeX. 410. Prima vocari potest lex utilitatis; eoque enunciatur
axiomate: Natura nihil facit frustra. Alibi docuimus quomodo sit hoc axioma intelligendum L. 490; O. 288). Quod vero nihil
reipsa sit in rerum natura inutile, aut superstuum; id obviae Obseruutiones, multoque magis phySicorum studia ostendunt; a priori vero sucile demonstratur ex divinae sapientiae conceptu. Qua de re alibi. Secunda non incongrue appellabitur lex medii naturalis; utque ita enunciari potest: Quae mediante operatione caumarum secundarum fieri possunt, Deus. immediata sua Operatione non
fueu. De lege huc superius locuti sumus 506), quo in loco eius
quoque sundamenta niligimus. 41 l. Tertia est lex eontinuitatis, quae a Dionysio his verbis iam fuerat expressu : supremum inferioris naturae altingiι insimum superioris sa). Sed opud recentiores lex haec suam celebritatem Loibnitetio debet, a quo sie exprimitur Natura numquam saltus facit b). Non dico omnes legis huius applicationcs u Lethnilχio lactas Verus eSSe, Sed certe negari nequit, nihil ea ut ius evitare naturam, quam abruptos transitus tib uno extremo ad alterum; idque manifestum est 1.' in corporum
342쪽
compositione et formatione; num corpora et ex minimis constant elementis, et lento processu estinguntur, ut putet in crystall0rum serinatione, et praesertim in plantarum et animantium genesi: 2.' in actionibus et motibus corporum; per gradus enim sere insensibiles ac per minima incrementa vel decrementa ub uno extremo itur in alterum ; ut obvia probant exempla : δ. ' in Septuspeeterum, quae quamquam plus minusve disserant, in ipsa tamen Varietate gradus quosdam continuumque progreSSum Ser-Vunt. In quo tumen, ut errandi occasio praecludatur, tria haec
sedulo notanda Sunt.' 4l2. 1.' IIace quae dicimus, longissime abesse u salsa illii et absurda ullieorum ue pantheisturum hypothesi progre38us nece3Sarii, quo Vna rerum species in ulteram reipsa transiisse dicitur, ut in naturali historia contendit Lamarekius. Continui latis enim lex non in necessitate materiae, aut Unilute subStantiae, sed in sapientia ac libertate Conditoris sundamentum habet. 2.9 In trunsitu a materia bruta ad entia organica, multoque magis a plantis ad unimantia continuitutis legem in exteriori solum Brinu ac specie servari posse. Organigatio onim et vituorganica, etiamsi imperfectissima, ingenii intervallo disterminat Viventia a non viventibus, ct quoad structuram, et quoad leges quibus subiiciuntur: animantia vero, etiamsi senSu tantummodo Polleant, praeter organicum eorpus, substantiu ii Super constanta materia prorsus diversa; anima item rationalis, quae est in homine, a sensitiva brutorum ipsa essentia discrepat. 5.' Continuitatem non servari in transitu u plantis ud uni malin ; nam persectissimae plantae, ut arbores, sunt maxime dissimiles ab imperseetissimis animalibus. Transitus ergo habetur a mineralibus ad plantas simul et ad animalia, quasi ad duas serieS Si multuneas, semperque magis divergentes; ita tamen ut in suis initiis quam proximae sint quoad exiernum Speciem, Bique altera ulteri cohaerere videatur. Simillima enim vegetalibus imperfectissimis sunt impersectissima unimalia, ut ZOOphyta, infusoria, et alia quaedam, quae uirum animulta sint an plantae,
adhuc dubium est α).4lJ. Quaria lex est unitatis, quae in legibus physicis prae- Sertim apparet et in finium subordinatione. De qua iam aliquid
uin cf. Sussi sio stet dei P. G. B. Planciam d. C d. G. Vol. II. appendice, Dialogo l.
343쪽
Seaeta lex constantiae. Haec duo importat: t.' quod ordo naturae legesque Semel a Crcalore constitutae in alias non mutantur : 2.' quod his legibus exceptiones non inducuntur, nisi raro et ex digna caussa. Ita autem scri experientia liquet; ita fieri oportere, divinae sapientiae, bonitatis ac providentiae, praesertim erga genus humanum, eonsideratio, ut mox videbimus, facile demonstratum dabunt.
De legum physiearum conlinstentia 4l4. Ad duos oppositos errores refellendos dicendum aliquid 1.' de physicarum legum contingentia, 2. ' de earum certitudine. Illa contra pantheistas et deistas; haec contra Ilumium in luto collocanda eSt. PROPosiTlo I. Leges physicae, quamquam hypothetice neces-8ariae, absolute tumen contingenteδ dicendae sunt. 4 5. Quod sint eerte hypothetice necessariae, ad VerSariis, quibuscum certamus, probandum non est: ceterum ex dietis sponto fluit. Nam, ut supra dictum est, qualitates omnes assectionesque corporum ob essentialibus eorumdem proprietatibus sponte resultant, Si quaedam ponantur conditiones I 209, seq.); a qualitatibus autem huiusmodi, si earum actio non impediatur, naturales omnes esseetus neeessario consequuntur: non enim sunt materiae vires indisserentes ad netum, sed ad unum determinatae. Igitur et corporum qualitates et naturales essectus cum essentialibus corporum proprietatibus neeeSSario conneel untur, non quidem simpliciter sed posita eonditione.' ἀl6. Ad probandam itaque legum physicarum eontingentiam satis erit ostendere, conditiones huiusmodi contingenter poni, et B corporum essentia nullatenus consequi. Id autem non dissiculter ostenditur. Sane conditiones de quibus sermo est, ut ex dictis colliges 209, seq.), ad has reduci possunt.
derabilis illa eum ponderabilibus, sive ponderabiles inter Se.
maior minorve earum multitudo acervetur.
344쪽
o.Q Ut motus vel translatilius, vel molecularis secundum unum alteramve directionem, et cum hae vel illa velocitate, corpori
tam quam dum figuram ct usum, certumque inter sc Ordinem habentia. I
sive sentiente tantum, sive sentiense et rationali. Iam quis est adeo vecors, qui non latentur, haec omnia a mn-teriae essentiali hus proprietatibus, extensione ac vi resistendi, iam parum eOI Sequi, quam parum eonsequitur ex ligni essentia ut fiat scamnum, aut ex essentia ferri ut in machinam consormetur 4l7. Ut uno aut ultero utar exemplo, motus V. gr. queis terra ac planetae omnes, sive circa suum nxem, sive circa Solem mo- Ventur, aperte contingentes sunt. Nam data materiae essentia, immo data qu0que planetae cuiusque, V. gr. terrae, figura, VO lumine, densitate, nihil in ea est quod requirat hanc aut illam motus velocitatem, hane aut illam directionem, quodque orbitae locum, planum, figuram determinet. Haec omnia poterant in infinitum variari. Ita quoque motus diurnus poterat breviori tempore vel longiore absolvi; et secundum oppositam directionem fieri. Exemplum ulterum evidentissimum in corporibus organteis reperies. UItima enim eorum elementa sunt substantiae simplices inorganicae ex quibus mineralia constant. Quis igitur dicat, posita harum substantiarum essentia, repugnare prorsus, Ut ex iis substantiae organicae hae et non aliae non componantur, ut ex hisee substantiis organa plantarum et animantium tam varia et ad lam varios usus spectantia non exstruantur; ac demum ex hisce organis plantae et animalia non consurgant ' Haec siquis dieat, cum eo sane disputandum non esSet. Nulli ergo qui sapiat, dubia esse potest legum physicarum eontingentia.
De legum physicinum conflantia' 418. Venio ad quaestionem alteram 414). Existimavit Wolsus conclusiones quae induetione colliguntur, non certas QSSe, sed solum probabiles 9 . Quod si verum esset, concludere de-
345쪽
cos Mo Los I Alieremus, certitudinem nobis nullam esse de legibus naturalibus, saliena quod ad suturos ruentus nitinet: leges enim naturales induellono deprehenduntur L. 508). idem sensere L kius eum omnibus praeterili gaeeuli sensistis. Humius vero qui, ut alibi diximus D. 272 , caussae notionec medio demptia, de mera eventuum successione eertitudinem nobis reliquam secit, eoneessit utique, nos consuetudine quadam idearumque associatione, minime dubitare de suturorum cucninum similitudine cum eventibus praeieritis; negavit tamen, persuasionem hanc ullum in rebus sundamentum habere, aut ratione probari posse.' 419. Haec enim propositio, i in ipse. futurum erit praelerito simile, non est experimentalis; suturum namque experientiae obieelum esse non potest; neque est a priori, quia in notionecvcntuum praeteritorum non perspicimus contentam notionem similitudinis eum suturis. Non repugnat igitur, variari naturae cursum, ei res aliquas similes iis, de quibus experientiam ecpimus, es eius dissimiles, atque adeo contrarios, in posterum nobis offerre. Quare quum argumento induetionis utimur, ut suadeamus a rebus simili lius similes anteactis esseetus in posterum consequuturos, Supponimus semper id quod in quaestione versatur: vide-lieet suturum praeterito fore simile. 420. Ad seeplicas haseo theorias refellendas, neeesse Sane non est, ut eum ne idio aliisque e seotira set Ia philosophis, ad naturae insi inelum atque ineluetabile imperium, iamquam ad extremam in naufragio tabulam confugiamus: suppetunt enim humanae menti evidentia principia atquc in promptu posito, quibus tota haec quaesito facile dirimitur. Dixi principis; quod est Sedulo notandum. Radix enim erroris huius, ut et aliorum plurimorum, est vulgaris ille Lockii empiri sinus, qui omnia ab experientia repetit, et lotam in sensibus philosophiam demergit. Non igitur a sola experientia, sed ah experientia simul et quibusdam principiis a priori, tam induetiva argumentatio, ut in logien ostendimus L. 506), quam certitudo de legum naturalium constantia dependet. 42 l. Pnopostrio II. Legum naturalium constantia, etiam quoad futuros eventus, indubiis innititur fundamentis. Supponimus ex alibi dieiis caussac notionem, eamque in ipsa experientia sundamentum habere O. 273, seq.); principium item caussultiviis 0. 5l8); itemque leges naturae esse esseelus qua-
346쪽
litatum ne virium diversarum, quae corporibus insunt 4lb); aclandem naturae auetorem et gubernatorem esse Deum.
22. Sic porro arguimus. Naturae leges, ut paullo niale di-etum est ill), resultant cx essentialibus eorporum proprietatibus, posita aliqua conditione contingenti. Igitur donee essentiales corporum proprietates et ceterae conditiones iis superadditae permaneni, et ab agendo non impediuntur, naturae leges eaedemerunt. Caussa enim necessaria, positis omnibus quae ad n gendum requiruntur, necessario agit, nisi impediatur. Proinde ad hoc ut naturae leges mutationem subeant, unum ex his contingat necesse est, vel quod essentiales eorporum proprietates mutentur; vel quod mutentur contingenies illae eonditiones, quibus ceterne eorporum qualitates assectionesque constituuntur; vel saliena quod naturales eorporum notiones Deus impediat. V. gr. ut muletur ordinarius esseeius assinitatis chimicae, quam una substantia habet ad alteram, necessc est ut modiscentur eae atO- morum conditioncs ex quibus assinitus detorminatur, Vel resistendi vis a qua ultimato ipsa procedit, vel demum ut cistinitatis actionem divina virtus elidat. Itemque ut mutationem subeant leges mechanicae caelestis, neeessarium est, ut vel novas a Deo determinationes sive sol sive planetae recipiant, Vel cemet eorporum inertia vel naturales viros Deus impediat. 425. Atqui nulla ex his suppositionibus labesaetare potest steriitudinem dc legum physiearum constantia. Non prima; nam cssentiae sunt immutabiles. Non secunda; de quo vadem habemus Creatoris sapientiam ac providentiam. Etenim corporea natura in hominis gratiam e dita est; pessime autem fuisset homini provisum, si leges, quibus eoi porea natura regitur, Deus passina immutarei. Fnc enim dubiam esse legum naturalium eonstant in m : tarn nulla foret experientiae utilitas, nulla providentia suturi, nullus in humanis actibus ac relationibus ordo, nullumque certum consilium, sive parandis quae vitae necessaria sunt, sive arcendis quae noxia, sive remediis adhibendis; omnia plena dubitationis essent, plena ierroris; hominumque s telas consistere non POSSel. Non denique tertia suppositio ad milii potest. Nam lieet latea mur, non repugnare divinae sapientiae ac providentiae, immo maxime eam decere, ut propter sines se dignos Deus quandoque naturalium legum essecius impediat, tamen id passim fieri ac sine ratione est Deo prorsus indignum. uare enim ineonstantia in sapientem non cadit; et ex illa eadem, quae modo notavimus, in hominum vita sequerentur ineommoda. Dissili ed by Coos
347쪽
5ἀ4 cos Mo LOGIA Igitur certa est legum physicarum quoad laturos eventus con
424. Hinc colligemus 1.' Duo essc principia a priori, quibus legum physicarum constantia, et suturorum eventuum cum praeieritis similitudo stabilitur. Primum: Caussae necessariae, positis requisitis ad agendum, . necessario assunt nisi impedian ur virtuse divina. Alterum: Divina sapiensia postulat ut constantibus legibus utatur in mundi administratione, utque caussarum naturalium effectus vel numquam, vel rarissime impediat.
tes, et quod ab ipso immediate eonsequitur: Futuri eventus in iisdem adiunctis similes erunt praeteritis, esse principia a priori, quae ob inductione non pendent.
per Se, physice certam esse. Nam si de certitudine obieetivo sermo est, haec supponit esseelum, de quo agitur, ex naturae lege fieri; si vero de certitudine subiectiva, haec supponit naturae ea de re legem experientia et inductione suisse cognitam.
aut illo futuro casu esse physicam hypotheticam; implicitam enim habet conditionem illam : nisi per divinam virtutem tegi βαι eeptio; quae exceptio in casibus peculiaribus, ut diximus, non repugnat. Conser diela in Logica L. 408 .
De ente naturali eiusque oppositis
425. A natura ciusque legibus aliquid naturale dieitur. Est itaque hie locus, ut de ente naturali deque eius opposito fiat sermo. Dicitur aliquid naturale duobus modis prouti et de natura supra dictum est 40l, 405): nempe t.' respectu alicuius
determinatae naturae; 2.' respectu naturae Universae. Primo momito est': id omne cuius ratio susspciens est in entis nutura; ut v. gr. Ianluralis est in homine sanguinis circulatio. Secundo modo: quidquid est tuaela eursum aut ordinem naturae universae. ΕStnulem secundum naturae ordinem quidquid naturae rerum convenit; itemque quidquid in uatis adiune is fieri potest, aut debes viribus entium mundanorum tuaeta testes phyhleas, V. gr. quod lupis sublimo sulcimento decidat, vel quod quaedam eorpora igno
348쪽
LIBER QUARTUS CADLT I. 545 dissolvantur. Est seeundum naturae cursum: quidquid eonlinetur inter eos eventus, quorum consequutio naturae cursum constituit:
ut quod Verno tempore flores erumpant, Vel quod sol certa qua dam hora sit eras Oriturus. 426. Naturali, prout i dicitur respectu alicuius naturae particularis, opponitur diversimode voluntarium, violentum, artificiale; et secundum hane oppositionem diversimode specificatur naturalis signifieatio. Versatur aulem tota haec oppositio circa rei
non est per solam entis naturam determinatum ad unum. Naturale igitur, secundum oppositionem ad volontarium est, id omne quod ab entis natura determinatur ad Nnum. In bruto V. gr. aelus comedendi voluntarius est, iunctiones digestivae sunt na
tris naturae propensionem, Seu repugnante natura. Hinc naturale quatenus violento opponitur est id, ad quod natura insitam propensionem habet. In hune modum naturale est V. gr. uni Substantiae separari ab altera, eum qua chimice combinata est, si tertia accedat substantia ad quam amnitalem habeat maiorem; violenta est autem separatio quae fit per cleelricitatem. Notan dum tamen, naturale hoc sensu intellectum, et Violentum prο-prie reperiri in iis solum entibus, in quibus sunt Verae ac proprie dictae propensiones, ut sunt enita Voluntate praedita.
insilum, quemadmodum est in marmore figura Iovis, et in horologio motus indicis. Quapropter naturale, ut condistinguitur ob artificiali, est id cuius prine tum est in ipsa natura insitum. Ita dicitur homini naturalis ratiocinandi saeuitas et loquendi. Animadverte porro, quum dicimus artificialium principium non esse naturae insitum, hoc intelligi de principio adaequato. Semper enim praesupponitur in natura inadaequatum aliquod et radicate prineipium eorum omnium, quae per artem sunt. Nam neque marmori v. gr. figura aliqua tribui posset per artem, nisi esset in marmore cohaesio particularum ac soliditatis status ; nee in machina aliquis produei motus, nisi viribus talendo nuturae. 427. Hinc perspicies in quo praecipue natura ab arte disserat, eique praecellat. Nam .' Natura essective operatur; urs Solum direriise. Natura namque viribus sibi propriis opera sua produ-vit; ars Vero viribus naturae. Nam et subiectum artis Sunt po-
349쪽
lentiae naturales, et opera artis ad hoe unum redue naturalia ngentia passivis diversimode coniugantur, actiones diversimode modifficentur.
que atomos coniungit, ac singillatim moVet et Ordinat; ars vero solum corpora iam formata disponit, eaque plerumque in Supersei e tantum.
Ars Vero propria opera per se conserVore nequit, quam tuum et ad propria opera, et quandoque etiam nil opera naturae conSer- Vanda, suo modo concurra
nica, machinas si hi similes ossiciunt; ars autem machinis suis ad hoc pertingere non poteSt. 428. Naturali prout i dieitur respectu n0turae univerSae, Opponitur fortuitum, et supernaturale; sed sortuitum opponitur naturali, quatenus naturale dieit id quod est tuaeta cursum naturae; Supernaturale vero, qualenus naturale significat id quod est iuria ordinem naturae 425).429. Fortuitum enim est id quod in cursu naturae non per se eontinetur, sed per necidens; quia provenit ex concurSu eaus Sarum, quae sunt quidem in naturae ordine, sed quarum operationes non sunt a natura coordinalae inter se aut subordinatue. uine fortuitum dicimus raro eontingere. Nuiurale igitur per oppositionem ad fortuitum est id quod per 3e eontinetur in naturae cursu. Mors V. gr. ex Senio Vel febri naturalis est; ex fulgure vel ruina fortuita. 450. Supernaturale est omne id quod naturam superat. Potest autem aliquid superare naturae universae erigentiam, ut eSt V. gr. gratia sanctificans: vel vires universae naturae, ut est recuperatio instantanea sanitatis. Illud est superna iurule quoad ipsam rarentiam, hoc quoad essectionem, et dieitur miraculum; de quo mox. Naturale itaque per oppositionem ad supernaturale duobus modis dicitur.
secundum naturae exigentiam sinis ultimus, qui eius saeuitales expleat, et media quae ad hunc finem assequendum necessaria sunt. Hoc paelo dicimus, heatitudinem aliquam esse finem naturalem nuturae intelligentis, et virtutes morales esse virtutes
350쪽
operansium. Ita dicimus miranda plura, quac u praestigiatoribus fiunt, esse Opera naturalia.
Miraeuli nosio 45l. De supernaturali, ut exigentiae naturali opponitur, disputant Τheologi. Ad nos periinci ut de miraculo, videt ieet de supernaturali, prolati ab operatione naturali distinguitur, quae necessaria scitu sunt breviter exponamus. Doctrinam hanc omnem a S. Thoma eorrivabimus: nemo enim hac de re melius scripsit. Definienda in primis venit recia miraculi notio. 452. Pnopositio I. Miraculum proprie est effectus qui totius naturae ereatae ordinem ac facultatem eaecedit. Probatur ita, iuxta doctrinam quam S. Thomas variis in locis proponit sa). Miraculi nomen ab admirasione desumptum est: dicitur enim aliquid miraeulum quasi admiratione plenum, habensque in se vero ac simpliciter admirationis caussam. Admirationem autem duo gignunt, iuxta Aristotelis doctrinam b): primum est quod caussa eius rei quam admiramur sit oeculta; olierum quod in re hac aliquid appareat, per quod videatur en eius contrarius ei, quem miramur, expeetari debere. Ex hoc dupliei capite homines v. gr. electrica et magnetica phaenomena
455. Sed caussa esseetus mirabilis potest esse occulta dupli elier, nempe Vel quoad nos, Vel secundum se. Quoad nos culin est, quum non est natura sua et omnibus occulta, sed huic tantum vel illi, quemadmodum caussa eelypseos Oeeulta est rudibus, non autem astronomis. Quod si caussa fuerit natura sua omnibus Oeeulta; erit occulta secundum se. Talis est Deus, quin sensibus remotissimus est, et cuius essentiam humanus intelleetus e gnoseere non potest. 454. Pariter in re in qua aliquid miramur, quandoque est dis