S. Roderici Castrensis Tractatus de natura muliebri, seu disputationes ac lectiones Pisanæ. Nunc primum in lucem editus

2쪽

D VALENTINO

FARI NOLAE,

J. C. Corso Bastiensi, & Sereniri Magni

Etruriae Ducis Auditori

P 4x hx t honoxo prosequendos lex humana,

ac divina jubet. Nihil in praesentiarum meo genitori h norificentius praestare potui, quam ejus labores e ten bris erutos atque summa diligentia conquisitos tuo notamini , Vir perclarissime, inscribere. Tu eris prauidium illis, dedecus adversus obtrectatores Zoilos, & Aristarcos praesidium Decus, tuarum virtutum plendore em illustrans. Illud valebit hoc volet: ita suadebit amor, qui mutuo nexu amborum antimos complexus est, dum in Pisiano Lyceo uterque morabatur. Pater meus virtutum omnium harmoniam, ac sapientiae magni- tudinem in te mirabatur. Tu in illo singularem animi candorem ac peritissimam philosophiae scientiam vehementer suspiaciebas. Ille nunc post cineres superstes vivus volitat per ora Virorum, tu vitali aura fruens insignibus muneribus antea Senia nunc Florentiae praesulgens ad nominis immortalitatem inoffenso pede velocissime contendis. Vale.

Dominat. Tua

addictissimus serum FRANCIsCIIS CASTRENSIS

3쪽

BENEVOL O LE CTORI.

Id ei candida Vm immortalitatis Auctorem nigris capiti bin aliquando petitum. venenam plane gemmeam uberrime hauserat Academia Pisana, ubi is duos se vigiis ii annos titulo supraordinarii honesissimo muli litem

re actavit aterum cum admiratione pari audit um , ct fracto. Micitatem veroocurandiae morbis cum aetatis illius mortales se

streoum Dyna inprimis ummique Principes cestb rem recom Aeddidere. Ex his Cardinalis Amplisi in sua manu siaeseri cannus erat mille m sexcentesimus, trigesimuου primm pridie I Aprilis ex metis, Bonpiuensibias, Florentinis, Romanis, &si quibus*l-di Nhminem unum assimo parem Stephano Roderico Castrensi a

me esse repertum. Hac autem tantagloria, qua omni: major invidia crederetur, ciere pruritum potuit nescio cui juveni medico, ut de alieno ambiriosus, ex manuscriptis Doctoris noini lectionibus

in Hippocratem de ribu qua bifo μ λ - - devenerum, asinis exuve 3 unam quidem idiomate corrupit vulgari, inseri is POLLO :Alteram verὸ , quae ex quaestionibus erat latino ipse si Auctoris intacto, AZ STIO EUM SCHOL ASTICARUM iusiuimpertivis: Virum impurins agi ur, an imprudens ipse cave rit. Enimverocli Mia a juvenilem de uinis Metranse

in reliquis voluminibus . quae favente Caelo sitaindepraduum is omnium oculis. Tu interimi lector candide, hoc decipe D E NAETURA UM VLIERUM: smul agnos Fusiomine demor πρωivum adhuc, cum nomine i us immortali, consulendi humaμ gmeri dium. Hale.

6쪽

DE NATURA MULIEBR

Disputationes ac Lectiones Pisanae

STEPHANO RODERICO CASTRENsILUSIT ANU

Olim Serenissimi GMagni Ducis Etruria in edico, sin Psam Aea

demta supraordinano Loco docente.

,Nhoe Praesentis anni literario eurriculo, meae erunt Pr mβZe in pa ries, & provincia uires suseepta agere de naiora ' 'AE' 'P muliebri, de qua, sicut de omni materia, eirca quam 'Τ''quispiam versatur, duo inprimis, ex Aristotelis decreto, forent inquirenda: unum an sit' alterum quid sit 8 primum tamen manifesta res est, in prae . sente omitti potest : etenim homo natus de muliere muliebrem naturam esse in rerum natura, propinquiusque in humana, ni Min animi, non itificiabitur. Alterum pertractare est necessarium: quam visenim multiplex naturae significatum ejus cognitio-lem obscuram reddat,videndumnihilominus est,& qua nos sciendi de orium dueit, eundem Galenus hanc obscuritatem non sustulit, imo si utas Ruxit: cum enim nos docere debuisset quas Naturas appellet Hippocra-xς morborum medieas, eonveniens esse ait hanc naturam esse vim 2 ndam in his ipsis corporibus, quae ab ea reguntur inhabitantem, &-men non se adhuc essentiam naturae tradidisse fatetur, siquidem ad-

ω A jungit

7쪽

jungit hujus estin tiam, quaenam sit, minime necessarium esse tum qum rere, sicut neque de anima nostra, neque de ejus principe parte. λte

go putarem ad cognoscendam naturam quae corporibus nostris medea tur opus esse praecognoscere, quidnam sit haec natura. Deinde si natu ram, vim quandam esse dicit, vis autem est potentia: nempe qualitas de seeunda specie qualitatis , quae eo ipso qciod natura est, naturalis po. tentia dicitur, nonne iam sic explicavit essentiam naturae e quid ampli. us inquirit. Tandem cur vim appellat, hoc est qualitatem, naturam, eum tamen alibi substantiam esse dicit. Caeteriam quaenam sit animae medicatrix Sc quomodo sit iubstantia mox dicemus.

ἰ-ην βηi Caeterum tam de anima, quam de natura multa, quae valde essen ' 'tialia sunt nobis ipse tradit, differentiam constituens inter utrumque: quippe naturam mortalem atque terrenam esse ait cintelligentiae expertem, quae rationem non habet,&mortalem solum circulum novit ope ramque interitui obnoxiam accipit. Anims mautem ab universis animis, ex caelesti choro delapsam, scientiam suscipere, semperque viam, quae ad simile ducit sequi: Quare terram quidem superat; ab erroribus aquae sese avertit; transcendit aerem ; fit igne superior, & caelestem divi nitatem attingit, inpeque errando caelestem locum intuetur. Histe verbis, quis negabit musta ad naturae essentiam spectantia contineri, uti nam simuletiam vera,de quo non est hic locus inquirendi. Denique ex professo in principioecommentarii de natura humana per tractavit; licet sere omnia ex veterum sapientum penu laetim deprompta. Verum quae hactenus confuse fuerunt prolata, deinceps, quoad fieri poterit ui

stincte ordinatimqtie trademuri Nomen φυσεως, hoc est naturae trifariam aeceperunt vetereS natu ralium rerum perscruratores, qui propterea φυσικοι, hoc est naturales is erunt nuncupati. Inprimis naturam esse dixerunt substantiam, non genitam, sed sempiternam, omnibus corporibus, quae generantur , corrumpuntur subjectum. Hanc Plato nutricem ε, matrem I formisbi l. susceptaculum ; reriam omnium acceptaeulum; locum, nominibus

scili et appellativis, appellacit. Vnde constat non ad e Platonis se culo nomen ullam promtim ei fuisse in drbum. steri u quasi rudi'&non dolata lignorum materia apta construendi Medificiis fati nuncu pata. Tandem, ut Chalcidius est author, Platonis viseiptui primi nanium materiam primam dixerunt : quoniam autem inter Platoni' discipulos Aristoteles principatinti obtinuiti credibile est hunc praesex nomencIaturae artificem fuisse. Quoniam vero ipse materia m,sicut NMandum ipsum non genitam sed sempiternam statuit , , nos uti ei δὐ

sentiem

8쪽

mfatist. s nitentes materiam Mundo coaevam faeimus. sic ab eodem penitu, disssentientes Μundum ab aeterno esse negamus.

Ingenitam tamen, & sempiternam , alia longe diversa ratione esse fatemur. Ingenita quidem est: quia primo non per generationem producta, sed per productionem ex nihilo ereata nunquam amplius reprodamone opus habuit. Sempiterna Vero non a parte ante c jam enim disimus fuisse eum Μundo productam) sed a parte post: quippe non habet causas a quibus eorrumpatur. Unde post universi conflagrationem adhue in Mundo renovato formae substabit. perfectiori tamen modo: nempe quemadmodum formae caelesti nunc sua materia substat: hoc est absque dispositionibus corrumpentibus compositum. Quod autem sermis successiver discedentibus, compositumjugi vicissitudine oriatur,& intereat materia sempor manente eadem videtur mihi sapientissimukexpressisse Salomon cum ait, generatio praterit, is generatist adpenit, terra avis Emi . uminatem flui. Cum enim de generatione hominis loquatur, eamque in perpetuo fluxu, & refluxu esse dicat non secundum unum,&idem individuum, sed secundum plura sub una specie, terram in aeternum stare , nempe materiam eandem permanere assimar. Appellat autem materiam primam, terram: tumJ quia veluti terra rebus aliis siubstat tum quia praeter animam, quae est forma, remanet materia , nempe te

ra, quod significavit ipse, inquiens, ct revertatur putris in terram suam, olintus redeat ad Deum, qui de sit istum. Hoc est anima , quae est forma de

orig adveniens ad suum Creatorem se recipiet; pulvis autem , nempe portio materiae quae formam sustinebat, ad terram, uidelicet, ad eomia

munem materiam revertetur.

Altera acceptio naturae quam veteres tradiderunt, est qua dieit id, quod peculiari ratione, singulis corporibus, quae oriuntur, & inter unt, inest. In hac mihi videtur ignotum per ignotius tradidisse. Nam quaesiti quid natura sit respondent esse id quod peculiari ratione corporibus inest. At nemo est qui nesciat peculiarem cinusque naturam peis culiari ratione singulis inesse, sicut commu momnibus ratione comia muni. At debuerant nos docere praetiac naturam specificam; quid est id quod superadditum peculiarem cujusque essiciat. Sunt quidlaunt esse temperamentum: quippe Hippocrates; ut Galenus existimat, in libro de natura humana, naturae nomine utitur juxta hane secundam acceptionem, &insuper , ut idem Galenus tenet, ibi naturam accipit pro temperamento. - Non mihi displicet haec opinio, dummodo tamen temperamentum non perse solum intelligatur, sed eo modo quo in radicemus. Alius fuit, qui dixit id quod peeuliari ratione corporibus iti-

9쪽

est, esse quidem materiam, non primam, nam haec jam priore aceepti ne maiiet comprehensa, sed .li , quam proxima m appellat, nec decia rat quaenam sit haec ProSima. Disitan pro imam vocat eam quae corporeitati, formam jam suscepit, unde proxima redditur accipiendae for moe so bstantia li. Sive ergo ob hanc formam corporeiratis, si ve ob ali, as quascumque dispositiones proxima dicaturi, semper est materia pri- main quatenus materia prima, dicitur natura, superadditae autem dispositiones non sunt quae dicuntur inesse propria ratione , sed sum ipsi ra. tio inessendi; per has enim dispositiones inest natura corporibus .Quare si ve dicamus priore modo naturam esse materiam prima ma, sive posteriore materiam proximam, utrumqye in unum , &idem coincidit.

Potiusvidetur dicendum, id quod peculiari ratione corporibus quae oriuntur, & intereunt, ine esse periphrasin, qua forma substantialis significatur, haec enim est id per quod res est id quod est, ct peculiari ratione hoc est sua propria essentia , suum compositum di Mnguit ab aliis. In est autem corporibus quae oriuntur, Sintereunt hoc est, sublunaribus, & sic differt a natura caelesti. Dicet tamen aliquis veteres non potDisse intelligere naturae nemine formam: quia forma eis non adhuc erat nota, sed in reriam principiis conquirendis toti ad materiam convertebantur. Evra mererespondebo philosephos qui unom tantum principium statuebant. illud in materia tota collocasse, qui vero duo alterum tanquam materiam, alteIum tanquam formam considerasse. Sed quicquid sit de aliis, de Aristotele verissimum est ab eo formam non solum simpliciter naturam essedi ctam, sed magis naturam quam sit materia & merito: nam, ut ipsemet ait, unumquodque tunc dicitur, cum actu sit magis, quam clam p0

tenviatic

Tertia naturae aceeptio est qua accidentia praecipue propria, & inseparabilia natura quaedam esse dicentur. Haec tamen impropria censetur, solumque recipi potest quod nos ad naturax cognitionem ducit: ideo dicitur natura sensibilis, nam forma, atque maiestaabst 1ahendo ab

accidentibus sola cosideratione agnoscuntiar; accidentia sunt quae sensui se offerunt. Nec vero necessariu est. ut omnia accidentia ad constituen dam naturam istam concurrant; sed sufficit unum , vel alterum. Ex

emplo est Molyherba scilicet, quam Mereurius Vlyssi tradidit ad evitan das Circes incantationes, ejus namque: naturam Homerus describenβait Jam habuisse albos, rasiem pertirigram.

In qualibet istarum trium acception tim, natura est incompletas anmne tres, simulessiciunci completam L nam forma, & materia par ς' sunt

10쪽

sent compositi naturalis, ex earum conjunctione necessario, necessitat dis Vsica pullulant accidentia, & perficitur unum quid natura appulla tu. Atque haec est illa natura quae ab Aristotele receptissima desii Mone dieitur principium, &causa morus, & quietis ejus, in quo est primo,& per se,&non secundum accidens, quam definitionem Philosophis explicaridam relinquo. Solum animadverto materiam esse principium motus 'passivum, formai nactivum. Unde ab Aristotele natura duplex esse di- eitur, alia quidem,ut materia, alia. ut forma L. Accidentia vero, teste eodem, conserunt, secundum magnam partem, ad cognos endum ipsum i,aeati quid est. & sic tota natura sensibilis constituitur, quae apud Metaphysico S non diffari ab essentia rei; in quo sensu naturadivina. natura angelieaanatura humana, Malia similia dicuntur. Solumque differunt, quia quoties naturam dicunt, respiciunt ad operari,essentiam vero adesse. Sed refringi oportet intra modicos calicellos, & qtiae ibi magis communia sunt naturae significata contemp aliis Statuite pio hypothcli 'tres esse faculta es corpus nostrum glabernantes, qGarum prima dicit Ur animali s, in cerebro residens, & inde sensum motumque arbitrarium

per nervos, in universiam eorpus diffundens et altera vitalis, quae exercet principatum in ciride ex quo per arteria m tribos, & calor naturalis,& pulsandi facultas transmittitur; tertia naturalis qUtvrametsi unicui

que membro siet indita ejus principavus in hepate sedem habet: heparna se si non inflliit facultatem,at certe materiam communica tinem pe sanguinem per venarum ductus, qui ascretionis,nutritionisque vera, atque unica materia in sanguineis est, in exanguibus ver liquid quod supplet vicem san: gis in is . Singulae harum facultatum seoisimapud m

lenum naturae nomine donantur.

In ptimis virtus animalis, quae sela, inter roliqUas libor 'in m* ....t segendo est particeps, natura ab eo fiait appellata, quando dixit velle se an

lelligere natura .nomen pro omnifacultate, quae animal, sive volunta tis nutu, si ve citra hunc regat. Haec ergo facultas nutu voluntatis anI-

mal regens,nonne eaest quam animalem appellavimus ZJuxta hoc signa scatum Medicus naturae errores corrigere censetiar: quippe sentiendi, NOVendique iacultas a causis franer naturam coacta, falsas edit lentationes, motusque erroneos, quos Medicos sua industria eausam auferens, morbificam ad meliorem Rugem reducit . Altera. facultas est vitalist, in cordoresidens hanc quoque 30φω ν. v. e. s. si lenus naturae nomine dignatur : nempequand jt thoracis motum Rb anima esse , eordis vero a naturas quasi dicat thoracem moueri OP*RRIstulorum, qui facultatem animalem a neruis sibi insertis suscipiunx,