De ratione communi omnium linguarum et literarum commentarius Theodori Bibliandri cui adnexa est compendiaria explicatio doctrinae recte beateque vivendi, et religionis omnium gentium atque populorum, quam argumentum hoc postulare videbatur

4쪽

DE RATIONEC Ommuni omnium lingliarum is aeraria commentarius Theodon

Bibliandri.

VI adnexa est eompendiaria explieatio dae trinae recte beate uiuedi 5 religionis omnium gentium atque populorum, quam argumentum hoc postulare uidebatur.

6쪽

AD ECCLESIAE CHRISTIA

NAE PRAESIDES THEODORI BI.hliandri praelatio. V Um argumetitum, quod hoc commentari, ruditans successu tracta,cres duas attinga quae in ecclesia christiana proculdubio primium obtinent,religioniser recte uiuenes dochina, linguarum explicationem, exstimui, ares reuerendis hiaris emat uos potiβι m in praeseritione appellandos esse. Vos inquam ecclesiae antistites, quibus uerbi diuini rarratio, endist enfatio sacramentoru er publica morum disciplin creata est, qui prodeudo D litem e linguis re non regendo ludos literarios honestifima, Cr havdficio in acere debeam, uprema,ecclesiae dei munerageritis. Non ut uos exhorter ad construandum Crsumma ope tuendum ess retane quibus ecclesia nequit omnino consistere. quae fune perse merito bonis omnisus C literatis uiris lange commendit finiae. Et habent suos praecones nugis idoneos, quia ut in eo argumento nobis uix mediocriter literatis aliquid relictumst,quod agatur commendando res iuxta pulcherrimas erit ili' s. Ueriam censim uobis,paucis uerbis reddendas esse causas,ob quas hoc tempore animum appuli adscribendum de ratione singuarum, fide religiolus doctrina,quo patria Geminia uix restirauit a funestis issessis,c minus app iratus esse fertur,ut aut boritate concisi Tridentini religionis controuersa tandem finiatur. Primum igitur, quod

singuarum Crtiterarum adtinet tractationem,quum uiderem tria hominum generae rum etiam, ut literis e studia liberata colunt, minus recti iudicare de linguis, uobueorum opinionem emendare, quantum a me quidem praestari potuit Aliqui enim praecipuum usum unguarum putant,si uoces teneant exoticas, puta Graecae aut Ebraicae limgu qu interpretari, aut scribendo C loquendo usurpare queant. De rerum notiti tuel bi ope unguarum comparandi,uel clijs conferenti, minimum cogitant Ahipe regrim singivis studiost discunt, vernaculari er hominum eorum, quibus cum uera sintur,neglectui habent,praeclare secum agi putantes, si uulgus intelligant, I ab eo utcunq; intelligantur. Quum uideam Grecos,Ror nos, Frios, Uss, CTgenus, quamperio C sapientia Cr uirtute excelluerunt, patriam linguam etiam in scholas praecipue excoluit e Tertio loco unt, qui ungus peregrina non curant inel quia destierant

se aliquid pritiae consecuturos, quod ope rae impense restiondeat, i quia fistidiunt, ut

rem inutilem. Illis omnibus succurrere uolai, ostendens niaximam esse utilitatem in linguarum notitis,in primis ad relatonis chripiam custuram C suam tuis patriam ungvam excolenda esse,qua unguis etia barbaris,ut uocattar,non desit ratiosed hominum in entis,qui excolant. Praeterea uoti ostendere non tantam esse difficustate in linguis perdiscendis,quanta pleris putant,si quis negotia rite obeat. Hoc argum tu placuit

Mai aggredi hoc turbulenti, imo tepore,quo Martis furios instramenta propemodam

7쪽

uorem mutnu opprimant.' ad eis excitatas incubere pro ua uirili portione debeat, quibus bonae haere eripietatis studia cordisiunt. Id quia uos pro 6bu prudelia cranimi propesione in ecclesia deisacrosancta,no dubito sedulo agere uolui et timeum δι ι declarare,qui ut ope e facultatibus para ualco, ita in primis studeo nullis temporibus eccles nostrae comulus reipub nostrae ciuitatis nostrae domus, esse Pomos quid studio intempestiuo peccauifcile patiar admonitionem mo gratifimus ero monitoribus. Nor quod interdumsecutus rationem criminime leves authores, disce' i receptis opinionibus,m doctrinis, rorum uirorium remo reprehedet,qui cogitabit ibertatem. que longe abest a petulantiu C temeritate, in primis conuenire literarum tractationier religionis. Quam uirisapientes equismo ferunt animo, etiam quando contra ipsos pronuncia r. Nec mihi uidetur Oct us caesar Aursus ulla in re admirabilior crmior,quam quod post tot victorias,post tot praeclara opera, post tot beneficia colluta

in urbem Romam, quam ex lateritia fecerat nurmoream tbemtem ex modoque

tium de repub. tulit,ta ita tulit, ut ea summopere delemtus esse uideatur. Nais senatu uerba facienti alliando dictum est, non intellexi. Ab alio, coiitradicerem tibis lacum haberem. Interdum ob immoditas altercationes inscrepansium e curia per iram se proiripienti quidam ingesserunt:licere oporteresenatoribus de repu&kqui. Interrogatusq; ab eo Antistius Labeo, quia stratus lectione legcrat triumviru M. Lepita hostem odm Antistifer tuc exulante, legent alii dignioressuum quens iudiciu habere restendit. Nee ideo libertas aut comunisci Dudi cuiqua fuit,ut scribit Suetonius Mihi quidem eontumacia r petulantia non probamur: sed puto licere debere literari Cr doctrinae christanae tractatoribus libere debleriter religione loqui Crscribere. Religionis autem explicationem diutissim spe rationi linguarum C literarum, nemo indignabitur aut uituperabit,qui dilpositioncm operis totum mauerit quae omnino hanc tra tionem postulauit sequule religioni docendae e propagandae praecipue instruire debetbnguarum notitia. moddunia non est a me excogitatum, sed haustum ex libris erucit fimorum hominum, ero primis ex augusto sanctifimos fontesacrarum scripturarum QRe decreta hoc loco recitare ut opinor,non alienuerit ab argumento suscepto.

Extune quidem grauisinu decretior um imperis de linguis istendis Uerum quia prophanis duntaxat negotij eam cognitionem accommodani,hic consulto praetermittam Augu'num igitur ecclesiae columen aliosi usqu secundo ubro de Chri ara doctrina fescribit:

Uerba prorsus inter homines obtinuerunt principatum se iocandi, quaecunq; animo concipiuntur, si ea prodere qui' velit. Et mox: Sed quia uerberato aere statim transirent,nec diutius nunent, quam sonant, instituta sunt perbi cras gra uerborum. Ita uoces oculis o knduntur, non per ei sused persigna quaedum ua. ista igitur gnanon potuerunt communia se omniburgentibus peccato quo insensionis humanae,

cum esse qui'; principatum rapit. cuiuspuperbissignum est erecta illa turris in me

8쪽

- ubi homines Impij non olum dii ossed etiam voces Asoties habere meruerunt.

Ex factim est, ut etiam scriptura diuina, qua tantis morbis humanarum uoluntavitum subuenitur,ab una lingua pro GDi,quae opportune potuit per orbem terram disse mittari, per uaris interpretum singuas longe lates diffusa innotesceret gentibiis a salutem mam Pgenses nihil aliud appctunt, quam cogitationes uoluntatems illorum,ὰ quibus conscripta est, inuenire, et per illas uoluntatem de cundum quam tales homimes tautos esse credimia. Et inferius: contra ignotasigna propria magnum remedium τ' singuarum cognitio. Ae postquam recensiuit usum Latin Graecae Crabraicae lingua subqcit mi'ipturas ex Hebraea lingua in Graecam verterunt linguam,numerari pose sunt, lini autem interpretes nullo modo. Ut enim cuique primis idei temporibus in mam uenit codex Graecus, e aliquantia facultatis bimet utriusq; linguae habere uidelatur,cusius est interpretari. Quae quidem res plus adiuuit intelligentia quum impedivitis modo legentes non sint negligentes. rum notiatis obscurioressiententia plurium

codicum sepe munifrstiuit instectio.

Si qui autem magis mouentur conciliorum authoritate,recognostant decretum coirtili Uienness,cui praefuit Clemens quintus. Quod e habet. IMofosicitudines nostris

humeris incumbentes perpeti cura reuoluimus, ut errantes mutam ueritatis inducere,

ipsos lucrificere deo, ua nobis cooperantegratia,uescamus. Hoc squod proficis Dasidera me exquirimus: ad id nostrae memis sedulo destitiamus affictimae circa illud diligem studio,uel studiosa diligentia uigilamus. Non ambigimus autem, quin ad huiusimodi nostrum desiderium assequendum,divinorum elaquior sit expositio congrua,ipsorums fidelis praedicatio admodum opportu M. Sed nec ignoramus,pin Cr haec prominoscamur manite vacuas recire, si auribus inguam laquemtis ignoraruium prostrantur. Ideoq; illiuscuius uicem in terris,licet meritisierimus , imitantes ex plum,qui ituros per uniuersum mundum ad euangelieidum apothlas in omni singuarum genere scire uotat eruditos uiris catholicis notitiam linguarum habentibusquibus utuntur in

Meles praecipue,abundare sanct affictamus ecclesiam,qui infideles ipsos sciam,Crvaleant sacris in Butis instruere, Christicolarumq; collegio per doc binam Christianae fidei desu=eption sacri baptisimatis aggregare.Vt igitur peritia lingvirum huiust di fit bubiliter per in bructonis efficacia obtineri hoc sacro approbante concilio schotis in ascriptarum linguarumgeneribus,cticulus Romaram curiam residere continget aec non m Parisiensie Oxoniensi,Bononiensi, croclamantino stud s prouidismus erigendas tituentes in in quouet locorum ipsorum teneantur uiri catholici ulliciensem habentes Hebraicae, Arabice richaldaeae singuarum notitiam, duo uidelicet

iusti a linguae perit quisicholas regam inibi, e libros de linguis ipsis in Latinum Meliter transferentes alios ingus ipsa fosicite doceant,earures peritiam studiose in ictos instructione transfundant. Ut instructic edom fullicienter in singuis huiusinodi, factum steratum Vim deo aiahore producere dem proparaturisalubriter in ipsos

9쪽

populos is deles. Quibus equum in Romana curia legen gus persederi πολDahuin studijs uero, Parisiensi per restem Francise in Oxoniensi Angliae,scotia hisberniae. Uitallis, in Bononiensi per uallae,marimantino per Histumia praelatos,mona Bia,capitula, tiruentus,collegia exempta er non exempta,eν ecclesiarum rectores in stipendη competentibus e sumptibus uolum prouideri contributionis onere singulis iuxta facultatum exigentim imponendo, priuilegijso exemptionibus quibuscunq; conistrarijs nequaqum obstintibus. Quibus tamen nolumus,quoad aB,praeiudicium genera Maec decreuit papa clemens er conci Uiennensie Uerum ut decretum pulcherrim er utilisimum euanuit apud eos maxime,qui nihil propemota, quum concisius et pures, Cr antiquitatem Cr eclesium repant Omitto prudens,quae rufimus Roterodamus in ecclisias scribit de cognitione linguarum,non tantum Ebraic Grecae, CHLatinaes etiam barbararum. Omitto,qua

ulli uiri domista uiacis,uitae integruale,religiones insignes pronuriarum. Unus enim Paulus doctor gentium diuina austoritate singuarum studia ecclesiae omnibusq meim ris e filiis ecclesiae sacrosanctae abunde commendat cuius uerba reddum ab Erasimo Latine sim ex epithti priori ad corintlios cap ta Cra Sectimi richaritat , uteministisiurabis,magis tamen ut prophetetis. Nim qui loquitur lingua,non hominibus loquitur,sed deo. Nullus enim audit. Spiritu uero loqlliis tur insista. caeterum qui prophetat, hominibus loquitur in cationem,er exhon tionem,Cr consolationem. Qui loquitur Inguaseipsum edificat atqui prophetat, πα clesiam aedificat. Volo ause uos loqui finguis,magis autem ut prophetetis.Maior enim, qui prophetat, qum qui loquitur ungua, nisi interpretetur, ut ecclesia aedificationem accipiat. Nunc autem fratres, si uenim ad uos linguis loquens,quid uobis prosem,nisi

uobis loquar,aut inreuetitione aut in scientis,aut in prophetia aut in doctrinas Et iterum: Gratias Q, o mea,quod magis qu- onmes uos linguis loquor. Sed in ecclammis quingi verba per mensem me doqui,ut alios instituam potius, quam decem mirata uerborum in lingua. Fratres,nestis puerisiensibus ed malitia puerisitissensibus uero persecti sitis. In lege scriptum est: in virijs linguis cir ita ij v lj loquar popula

huic, Irnesic quidem autem me,dicit dominus. Itas linguae in signum fiunt non πω dentibus,sied incredialis contra prophetia non incredulissed credetibus. Atq; infini pilis decimiquarti:Si quis uidetur propheta esse aut stirituatis,agnoscat quae scribo uobis,quod domini' praecepta ceterum,si quis ignorat gnoret. Proinde fratres ad id enitamitu,ut prophetetis: Ioqui singuis ne prohibeatis. Omnia docenterer cum o dine fiant. Et ir. cap. os estis corpus Chri h cir membra ex parte. Et alios quidem posuit deus in ecclesia primum quidem apostolos, inde prophetis,tertio doctores, inde potestites, deinde dona sinationum ubisidia guberatationes, genera singuarum. Nunt omnes apostili s Num omnes prophetas Num omnes doctore. Num omnes potestites Nam omnes dona habe satiatιonum Num omnesinguis loquuntur Num omnes in terpretiniuri

10쪽

frepressura rudim Othra Ur sim Diui ones Amorum unt, sed idemstiritus e diuisiones minis torum unt dirim dominus: c diuisiones operaritionum sunt,si idem est deus operans omnia in o bus. Unicuis uero datur vim ea Ititioθiritus ad id quod expedit. Nam huiciuiam per stiritu datur sermosapientiae ali uerosermos entrisfecundum eundem stiritum,ali uero fides in eodem stiritu, abi uero efficaciae potentiarum,alij uero prophetiae,allidiscretiones stirituum, alij uero genera linguar alij uero interpretatio linguarum. Sed omnia haec opiratur unus in ridem stiritus, diuidens peculiariter unicuiusculi vult. Quemadmodum enim corpus unia ess,Cr membra babet multa, omnia vero membra corpora unius multa in sine. unum sun corpM.fici christus. Etenim in unostitu nos omnes in unum corpius baptietatismussu. Misi Grecisi scrutatue liberi, emomnes munis stiritum poti sumus Etenim corpus non est unum membrum,sed multa. Quis spernuior esse approbatio Itidi singuarum, quam haec diuisa, qua vox ecclesiae ear sic est, adeo Christiservatoris loquentu er agentus omnia in organa suo dele imo Quum igitur linguarum cognitιo daemon bretur non modo ecclesia ora tumeneo sesed etiam utilis in primiser necessaria, quae inter prestivismus res emimeratur en ita stiritus diuim, iero uobis meam uoluntatem e studium robur iisi,quod edidi librum hunc, amicis linguarum C alioquin multifariam peritι hortan. tibus,quem ad Da arum cognitionem e Uum eriphnuui aliquid diaturum esse opis Valate. Tem,pridie nonia Mariis M. D. XLVI IL