장음표시 사용
141쪽
quoad qualitates, Squoad partem laesam, vel humorem, &ci quoad motum velocem, vel tardum &c.
Quare vciba illa Subita, quae finem habet vel ad false
rem aegrotantis, I ad exitium stant loco differentiae, qua motiones & alterationes criticae differunt ab alijs , quibus aeger continuo anicitur, illaeq. sunt notabiles, & manifestae quae q. vel ad falutem, vel ad exitium deinde conducunt aegrotantem. Etenim alterationes, motus, & symptoniata,quae de cumbentibus contingunt extra momenta critica, non sunt decretoria, nec fide digna de exitu morbi; sed tantum signa sunt qualitati s , dc naturae morbi, partis ab eo affecti. Sed iam ad rem nostram. Omnes motiones in vivente procedunt a potentiis, potentiae a duabus illis qualitatibus vitae eat Ore, dc humido, dc ab his tanquam a primo fonte poli animam, atq. simul a formis partialibus singularum partium iuxta suas uniusculii'. potentias ,&proprietates; & ab his ta quam a causis instrumentalibus animae. Cum autem qualitates illae vitales dependeant a Sole, dc Luna,ut sepius diximus;hinc sit quod turbationes critice excitenturali his duobus .luminibus. Cuna enim morbus nihil aliud sit, nisi impedimentum Potentiarum ; hec lumina statis momentis de quibus iam dictum est , promouent has potentias ad suum actum, dc non nisi periodis suorum motuum, in quibus nimirum inci bunt ad coctionem, dc nutritiorem, quq a Medicis exquiri, dc exoptari solent, &in quibus maxime consistit eorum munus. Quare si Percursum suarum periodorum hqc lumina coctione supera- .uerint qualitates putridas impedientes membra,& potetias, hona Crisisad salutem expectanda est, dc apparebunt ligna die indicatiua: Si vero e contra non valuerint coctione superare: succumbet natura ad exitium . ita Galenus in a. de Dicb. De-Cret. loco citato, cui subiungit. At quae aliquando traeter naturam eueniunt ordinemq. confundunt, tune ιρs o meniunt, quum non planὸ materiam vicerit, sed impe-Eitur aue ea prohibeturqκe moueri proportionibus fuis
Cum verb morbi chronici sequantur motum particularem Solis, acuti vero motum Lunae; & acutissimi motum utriu'. uniuersalem; dc uniuersalia sit omnium velocissimus, motus Lunae
142쪽
Luhae particuIaris velox ; Solis auim motus tardus r hinc sit Cristes in niortas ac ut1ssimis sibitas esse nimis : in acutis ini-' niis s ibitas in chronicis tardibres, videlicet iuxta motum cauis etficientis : Quae congruunt cinia h:s quae diximus in Coelesti Philosophia nimirum effectuum passiones sequi passiones, & proprietates suarunt cauta rutra. Ex his hautem constat qliod definitio Crisis a Galeno allata optima sit, di bene congruat cum nostris principus altron
De causis naturalibus Crisis. Voniam critis, ut dictuines in definitione ex Galeno allata est turbatio, proculdubio est effectus quidam 1 quilibet autem effectus habet suas cautas physicas: At vero scire est rem per causian cognostere: Quare si plenam de Crisi scientiam assequi volumus, operae praetium est in uestigare quae sint eius cauta naturales, Et de causa quidem eius emckntelain insuperiori Tomo nonnulla diximus: in presentiarum non pigeat inqui
rere omnes eius causas, quo magis tum eins natura, tum ea,
cpiae cirea ipsam Ctifim accidunt innotestant: incipimus autem a causa materiali subi octiva. In omni quolibet inectu naturali uniuersaliter loquendo materia prima est primum rerum omnium subicctum: igitur etiam iii Crisibus: ita loqui videriimalemi sinitio a. de Dieb. Decr. verbis illis. Caeterum si recor eris quaDtopere pro uidenti ordine superetur eadα a haec,' inferuor natura ab aetherea tuta, ct caelest, utiq. hutur nosa ob tantiae motos, non ordinem, sed ιIDus perinuationem tri eris' nee non quicquid iam ea psithrum orinnatumque os es artificiosum', omne id a superi3a itIa naistra omnino emanare putabis: sicut inor inatum orene , oeerraticum a nostra proficisci materia die. idem repetit Calenus circa initium 3. libri. Porro causay, a iis, horuin v none nobis yndatantibus duo prima omnium , quae sunt primordia esse statuenda visentur, inordinatum videlicet , quod ex hete mundi materie pro Fertritu r es e.
143쪽
cιum prosecto materia prima est subiectum remotissimum vitimum, & uniuertae omnium effectuum etiam in corpori κbus Iluiplicibus , ut iam ex Galeno diximus, qui etiam Eluinentorum mutationes subitas , vocat Crises : Universa quippe coapor astuc simplicia, siue mixta ultimo resoluuntur in materiam primam, attamen mixta animata cum hoc ordine; primo resoluuntur in corpus exanime deinde in limplicia, tantem in
materiam Primam. . luinc fit quod subiectum materice Crisis propiquum sit cor
Pus aegrotantis: in quo etiam magis proprie non semper totum corpus, sed pars infirma, aqua optima ideo ratione Medici solent expetere signa bonae Crisis. Vervin tamen es quod i
tum corpus tandem est subiectum quod in mala Crist ducitur ad exitium; in bona ad salutis plenitudinum. Neq. videtur haec nostra sententia a physicis rationibus di crepare; quoniam turbatio ill* critica, de qua supra diximus in definitione non in alio subiccto contingit,nisi primo in corpore agrotantis ; dginde magis praecise ita parte laeta suo niu nere . Cum enim morbus nihil aliud sit nisi alicuius potentiae , vel partis impedimentum procedens ex cruditate, & incon coctione, quae in ea parte, & potentia inuenitur: bonae quiadem crisis censetur esse quae apparet cum signis coction1S,Riq. proportionatis relative ad morbum, S partem laesam; ergo immediatum subiectum Crisis erit pars coi poris laesa; deinde etiam totum coirus quod veti ad salutis plenitudinem, iVel in exitium tandem ducitur. Tradit docti inani hanc Galenus ad verbum lib. 3. de Crisibus. Nam si morbus existat exempli gratia in Hepate non praestant fidem ea quae ex capite apparent signa: vel si morbus resideat in capite , figna ex ven ire nihil va lent, ni siforte prima origo moibi resideat in paxtibus inscri-ribus; & per consensum asticiatur etiam caput petunc ver ab omnibus locis & partibus laesis desiderantur signa bonae Crisis. Cum vero plerumq. contingat morbi primam originem i cognitam latere; atq. Omnino sit opus primos morbi fontes tollere; ad hoc de sideribus disciplina nurum in modum tuu
re poterit artem medicam , nimirum ut ad summas causas morboru cognoscendas pertingamus cxhibedae gratia medela,
144쪽
DECRETORIIS- Ia 3 liuoportet igitulinquirere ab Astris quaesiuit potentiae,& par
res corporis morbo subiectae' id quod docet Ptolenteus lib. 3. cap. de vitiis&morb. corp. & nos partis in superiori Tomo , partim in hoc exposuimus, quibus cognitis , respicienduest tempore Crisis ad ea loca,&sidera, quae iubiectam morbo parte,&.pstentiam gubernant nam iuxta dispositionem horuιocorum apparebiit I;gng critica,& cognoscemus ea pertinere vel no percutere ad morbum, & partem corporis occupatam i In hoc autem loco sciendum est uod non tantum ic. picere
oportet ad praedieta Coesi loca momenti Crisis, nimirum nix ramorum sicletum quotidianum uniuertatem ; sed potissime ad loca natali S, unae morbus tanquam a causa principali procedit; nam Decubitus et canta particularis praesentanea, & li cet possit susticere ad cognitionem morbi; aliquandis tamen inde non possumus plene cognoscere Crisis naturam , sed tutius cognoscenausti locis natalis; id quod insinuat Galenus in j. de Dieb. Vecrota 6.cubi in uel tigat dies salutares, vel infestos tam in aegris , 'vani in bene valentibus, videlicet relative ad loca natalis; & eros iam diximus in primo Tomo. Satis igitur constat quod nam sit subiectum materiale Crisis, S unde ortum habeat ab Altris, quo locum, S naturam Crisis plenu cognoscere valeamus ad commodum artis medicae . Formalis autem causa in cunctis effectibus naturae nulla alia
est, nisi ipsemet effectus, qui ron distinguitura forma iiixta Philosophorum placita: Cumque Crisis sit turbatio subita vel ad salutem vel ad exitium ducens , ut iam ex Galeno dixi
mu S, quae inristio concernit motum alterationis, S localem et
motus quidem localis nihil noui pomit in mobile, nisi disterentiam loci mel etiam separationem, de applicationem agentia& patientis, quae sint tantummodo conditiones : Remanet quod effictus formali si Crisis sit alteratio: motus autem Ioc alis, qui fit consequitur ex altoratione. Rursus alteratio' stmotus ad qualitatem; igitu reflatais formalis Crisis erit qua
litas , S gradus eius . M. olHoc auteno discrepat ab iis qui iam dicta sui: etenim partes S potetiae languetes, & impeditae ad exercenda sua munera. Ytiq.tales factae sunt per alterationem a s aliena qtialitate exhibitam; omne enim quod corraim pili re ab extraneo calore cora ina rumpi
145쪽
Nipitur: sictit sepius diximus cum Aristot. ita quod nihil studde sicleretur ad bonam Crisim, nisi relli tutio partium & pol
larum ad proprias ,& con naturales qualitates, quae per coc-onem potissime scri solet: Qua persccta coctione statim s qui tur turbatio, & localis motus, nimirum excretio. Ex quibus omnibus consequens cst quod causa siue cite chiivsormalis Crisis sit propria ,& eonnaturalis qualitas impedita rum partium Quoniam autem organorum impedimenta pluribus modi s. ecdifferentiis contingunt; ad hanc rem opiis est consulere Ga lenum de dis retiis morborum,& symptomatum semper enim Crises sequuntur naturam morbi, qua cognita, sumentes ii ter sidera connaturalem, S propriam causam, facile cognoscemus Crisis,& symptomatum qualitates, Sc exitum. Vbi notandum ex Ptolemaeo id quod nos saepius monuimus Ec notat Galenus ibid. Vitium differre ae morbo: nam vere morbus est affectio parti una procedens a qualitate putrescen tae, quae impedit organorum operationes , & inducit synipt mala, ut dolores, animi deliquia, dc alia plura et Item in mom bo coni ngit scro perpetuus alterationis motus; filiique symp- tomata vcl perpetua, vel redeuntia . Vitium autem cum sit imperfectio qιNedam, ab eo nullus dolor, nullusq, alterati Mis in Utus Procedit ;cuin tamen possit impeditam ,& vitiatam reddere operationem organi, qualiter sunt orbitates , claudim
Igitur in vero morbis cotingunt Crises suis iuxta morbi n
ruram temporibus quoniam in perpetuo alterati cinis motu i cet morbus ; at vero vitia cum non admittant alterationeni,
nullam ostcndunt Crisim, nullas symptomata . Et hinc est quod
vitia curari nullatenus possunt. . .iui Ll . iii rq
Vnde icquitur, quod si quae vitia ad motum alterationis r uocari possint, utiq. curationem admittere, poterunti; quod notatu dignum est; quapropter in morbis illis contumacibus,ri sere in vitiorum naturam euaserunt opus est prius leuare, inouere deinde tollere . Ad rem nostram .ai L, ectus formalis Crisis quon m est xest tutio potentis, Seorgani ad proprias,et conatiirales qualitates ut diximus dcta lunainarius sole, & Luna prout Ab Astris qualificatis assi'
146쪽
ciuntur in ipsis momentis criticis suo cuiuiq. tempore peri uorum iuxta morbi naturam, ut iam dictum est: tales enim lumina CD ses excitant, qualiter ab Altris asticiuntur, atq. tum respective ad initium morbi , tum relative ad constitutionem natalis . Ad hanc rem habemus in Ptolem lib. 4. cap. finali haec praecise verba. . uιbus ver' tem orιbus magis elucescet
Eecreti vis significatur ab annuorum Omesroru Agnoru- cum obnoxijs locis.consiguratione, ct fecundum ingressus Afrorum es Solis, o Luna rariationes ad annua, o mensrua Signa. Vbi notandum qiiod Crises sunt decreta siderauu validissima quippequae vel ad salutem, vel ad exitium
conducunt. Sequitur Ptolemaeus.
Nam si conuenienter se fabent cum Iociis asectis ab initio in genitura ac pio , fecundum inamb'lationes eonuenienter illis con urantur , pro re proposita bonum . Si inconuenie ser ἡ ct praeter contrionem opposra quidem, au quadrara'la ni ra in Iranstιbus mal rum authores funis allier vero consigurata non ita . En igitur ratio cognoscendi qualitatem Ctalis nimirum ex coofi-gutationibus tuminarium, & authorum morbi erga loca nai italis , ides P transilibu ,-ingressibus, de quibus a nobis in Prinio Mobile satis dictum et . . Galenus quoque lib, 3 ας pleb. Decr. cap. 6. doctrina, dc exemplo h idem aflirmat, atq. se obseruare usu & diligentia testatur cuius verba retulimus in sup tomo cap. Io. odem si ad ulteriorem Crisis qualitatem & speciem cognoscendam accedere volumus obseruandum est, quod si luminare lustret quartas lumine crescentes Crisis fiet per id rem, vel ali iid lignum ad extra, nimirum 4 ccntro corporis ad circumferentiam : si vero lustret quartas lumine deliciente Aapparebit Crisis ad intra per stcesiuna,iuxta ea, que in superio, ri tomo diximus
1 i atem ii inserat ope Iuppiter sgnabori Criss ex dimstione dabuntur, vel ex Pulmonibus S Arteriis; Si Venus ex quadam dulinatione S gaudio atq, nepate in quo residcisons concupiscςptiae& delectationis : . Si vero priciat saturnus signa malae Crisis procedent ex obsti Vctione istigore, ex Lien e S atrabi- 1ς. Si Marsu flavaebila vel effusione languitis, dysentura i-obori dic.
147쪽
&e. Mercur iis fi accedat in bona Crisi solet restituere lenissum , & intcl. igentiam: in mala aufert semionem, & omneni sensum, inducit delfrium &c. atq. similiter ratiocinando in cuncti s casibus, & miscendo in compositis Astri s. De Causae iliciente diximus etiam in primo Tomo, attamedicamus iterum ad maic rem rei claritatem. Cuiuscunquffectus naturalis in sublunari plaga dari dupIieem causam esticientem, nimirum propinquam spccificam; vel quae vices eius gerat, atq. remotam uniuersalem coelestem in dubium reuocare non licet:& quod concurrat semper etiam uniuersalis est communis philosophorum sententia paret euidentissimis experimentis, testatur Philosophus initio t. meateor. in a. de gener. tex. Iώ. & alibi. Galenus in 3. de Diebus Decr. agit ex professo. Hippocr. quoq. sect. q. Aphor. id supponit, ut legenti patet. Contingit autem quod causa emetens propinqua eum latiq. effectus possit esse intrinseca ipsi' ubiectb pastibili in quo nOuus pibduc tiir effectus atqueeriai xtrinstea. Quod postJt esse etiam intrinseca talibis contrarium quae solet obi jci, nimirum quod causa' emciens non potest agere in seipsam, ita- ut cauti materialis,dcessciens non possit esse via in 'oc idcm, non arguit ; nam haec propositio sumitur rigoroso immediate , ct indcntice , idest sine partium astentis, S patientis distinctione itaui pars quae est subiectum ire et i ani essici eris . Eleisim in eodem subrecto passibi Ii,in quo. actio& passio, semper est distinguere partem iubiectivam , dc virtutem aget rem, etiam ubi a situr de restitutione ad proprias, Sconnaturales qualitatest nam actio recipitur quident in eodem subiecto, in qlio inhaeret etiam virilis activa; sed actio dirigitur in contrarias offalitatri similiter in ijs qua nabis nitir a Propria natura vir
' Ιu easu autem nostrd quo agitur de restitutione Ipesti si inguentss ad suam libgrtatem, idest ad propriis S tonnaturales qualitates, causa efficiens propinquae sunt qualita vitales, a quibus nimirum fit coruo cruditati si di putredinis, at q. expulsio, quae solant desiderari in bona Crisi ι aeterum quamuiος ontingat suscitari Crisurrextra suos po
148쪽
riodorum I imites alijs de miliiS dxter g ,-- Calenus in 3 de Dieb. Dccr. hae non sunt proprie & per se causi Crisis, sed per accidens; sunt enim caule quod Crises proii centur di pio noueantur extra suum tempus; & quod veret causae per se cxcitentur ad hunc eflectum eiiciendum. Vnde positea fit quod pleruinq. Criscs huiusmodi conuertantur in perniciem decumbenti s , & raro sunt fide dignae. Igitur vera causa ciliciens propinqua Crisis sunt qualitates vitates, quae cum pψrpetuo incumbant ad nutritionem partium viventi atq. ipsa nutritio cympreti endat plures potentias, ut digestiuam, expulsivam, retemiuam.&c. ijs facultatibus qualitates illi vitales iugiter Medo ndem jn finibur periodorum uniuersalium causarum , idest in locis configurationum suam actionem vel deducunt ad gradum conpletum ,& e dicacum: quoipsirgunt ad eliciendas, Sextingueddas qualitate S contrarias ad salutem a vel e contr/ cum successive magis serupur succumbant, tandum quando aduencrit statum tempus , in quo ad hoc excitantur opus, ptorvis Deruantur λd extinctio nem aegror uti SAu ι .py Hoc enim certum est, &perspicuum, quod si quesitates itis vitales non excoquant, SqΑtinguant, veν expellant crudit tes , & putredines, nullo modo restitui possunt organa pote tiarum ad suas propri , dc onnatur les qualitates libe tatem , ne q. decumbens ad . 'salutem. Quoniam vel petiam bunt organa putrescentibus quailitatihus oppressa in detexiuvscin per languentis i tura; fietq. morbus chron Icu S; vel Irnio bussiit Sperseueret acutus, qi primum languens extiugis
tur. HuQuoniam autem uniuersices causae coeleste 3 singuIae habent suum csictum peculiarem in nostro corpore , ita ut singui epraesint singulis potentiis, S organis e ut m producit vitare. nIcalorem, Luna humiditatem radicassem, Saturnu Sr tenta uam,
quia frigidus est, frigiditas autem c gregat listinogenea, dc e terrogenea. Juppiter digustiuam, quias 'id' hui'idus est. Mars expuinuam quiμ inaniOdepalx si Sidus , casor vero congregat homogenea, & separat e terrogenea '. Venus a petitiuam quoniam pracst Hepati s in quo concupiscentia i e det, habentu. Pecilliares sorPqris partes , ut in sitreriori T
149쪽
ino diximus . qualitates quidem Solis, & Lunae commnnes lint omnibus potenti1ς; Spares Lusuorporis; ideo l. Lumi nacia moderando has principes qualitates vitales tam inbene, quam in aegre valentibus tanquam 'caulae uniuersales, principales suscitant , & manutenent nutritionem cum suis . omnibus potentiis, in bene ualentibiis quidem ad conseruaadam salutem &vltain; in aegris vero insuper ad restaurandas notentias languentes ideoq. suscitant Crises in finibus periodorum . Caetςri vero Planetae tanquam causae partiales mou rantur singulas potentias, & piris, corporis atque specificant dualitatem Critis iuxtasiam naturam & habitum. 3Hinc autem colligitur quod potentia & pars languens ni decumbe te tcmpore Crisis seqitatur habitum illius Planete quin raeest illi potentiae & parti: nam si seliciter robuste, oc libere se habeat, ain. eum lilia inaribus benigne communicMus, bona Crisis ad salutem speranda est dc liberatio p'tentie. Sin econtrario, mala, & languentis eΞΗnctio 1 Sic eas in respicimus ad partes languentes, dc ad qualitates vitales : Sc ad earum causas: Hoc autem notatum disnum est, verum, α crrium .
De momentis indicatiuis ct eorum cau sis. N corpore aegrotanti x praeter id quod omnia sunt
semper in motu nutritionis iugumentationi S ccc. perinde a in ' bene valentibus; inuenitur praetereaalius motus, quoividelicet natura, quae ma XI- md consistit in qualitatibuk vitae incumbit ad restitutionem organorum ad suas proprias, dc connaturales qualitates: quare in eo motu contingit vera pugna, in qua agitur
de conueda,& expellenda qualitate aduersa cruda, di putricia, a uua procedit morbus, & impedimentum potentiarum; vole contra de propagandi, & augenda putredine ad induratum , ct resolutionem mixti . Et sane quidem iuxta verae philosophiae principia quodlibet
aetens naturale agendo repatitur, si tamen communicent In materia, atque maneat alterum intra spheram activitatis alterius mutuo; cum non sit maior ratio actionis, vel passionita in
uno, quam in altero; Et de ijs quae immediate se tangunt non
150쪽
videtur difficultaesan contrarium: Vol vero intercedit med una, ipsuin mediani componatur contrarijsqualitatibus; vade tuncactio, es pastio in utroq. contingat tardior. In casui q. nostro. iiiqito agitur de rettitutione organi ad suas proprias quam ales Sexpulsioue inde contrariatu qualitatum Iam agens, & patiens immodiate te tangunt, quia I ii sui: In exordio agitur pugnae iacit initio morbi victoria vitin qtae pendebit. Interim utrummactens repati edo ciri teritur: quod si pugna coni:ngat 5rinpera qualis cxviraq. Patre, conci acciu aege Cvsq. adicipreinurri vitae dis inicia vci iiive Criti, quaeau loque tem periodum disturctur , vel cum praeualida, dc laborio a Cri si, di ingenti turbatione; ubi si aegeradi uuetur sol tanti OuS, Jeomni diligenti cura forte seruabit Rd ciuia viribus Omnino attritia et alias data quavis in aduersum occalione proculdubi extinguetur, nisi.Deus aliter faxit: Ethiste est, quod Crisis momento nulliun sit porrigendum aegro medicamen violen
Si vero pugna coluingat inaequalis,m,s primos congressus
iuxta nicti uun actionis altera virtus euadit in alteraria superior;& poterit in eo momento apparere crisis ad salutem qui-- dem, si materia putrescens fatis excocta fuerit, ct natura sit robusta, vel contra. ad exitium, si nimis praeualeat qualita putrescens, & natura sit debilis. Caeterum si hoc specinien Crisis sit imperstetima sumitur pro signo indicante qualitatem suturae Crisis , quae ad finem periodi differetur. Rursus notandum quod in tota periodo contingunt tres Potissimae actiones a coctio excretio, & expulsio; & hae actiones sunt per ordinem , ct per inotum successi utilia: Videtur igitur quod post coctionein natura ollendat aliqua signa excretionis: sed fortasse cum nondum fiterit adepta suilicientes vires ad expulsionem, ostendunt tantummodo impe fecta signa Cri sis, videlicet leui quadam excretione. Dixi quod haec omnia fiunt modo successivo, quamuis Crisis extemplo erumpat, unde dicitur esse turbatio subita: simi mina praedictae actiones vel motus alterationis, vel motus localis, qui uterque successi