Disquisitio de oeconomiae politicae notionibus in corpore juris civilis justinianeo ... publico ac solemni examini submittit Janus Guilielmus Tydeman, lugdunobatavus ..

141쪽

litas sit, ut praedium cinatur l . Si alterutrum igitur impediat pracdiorum acquisitionem, tum demum peconiam foenori dent 2ὶ; modo sit, cui credat 3). Olim

igitur, quamvis praekrretur administrantibus acquisitio praediorum, tuta quoque erat Pecuniam elocandi ratio so nus: hinc interdum alteri alterum praeponitur: n Renus pupillaris pecuniae Per contumaciam non exercitum, aut sundorum Omissam comparationem, tutor si non ad damnum res Ciendum idoneus est, extra ordinem coercebitur' 4); vel utrimque jungitur: v. o. v si justa causa fuerit propter quam integra centum custodirentur, veluti si periculum erat, ne praedia in publicum committerentur, ne poena trajectitiae peeuniaΘ augeretur, aut ex compromisso committeretur cet. 5). Co sTANTINI autem tempore minor quoque erat laenoris usurarii securitas tu ipsius pecuniae in qua robur omne patrimonii votores pos runt) foenerandi usus vix diuturnus, Vix continuus ot stabidis est: quo subsecuto, intercidente saepe pecunia, ad nihilum minorum patrimonia deducuntur 6ὶ. Alia quod tempus post, novas videmus querelas de praediis comparandis; cum AR mss et noscarus imperaverint Tὶ:n aurum arge*umquo et quicquid vetustato temporis non mutatur, si in pupilli s stantia reperiatur, in tutissima custodia collocent; ita tamen ut ex mobilibus aut praedia idonea comparentur, aut si sorte ut adsoletin idonea non potuerunt inveniri, juxta antiqui juris formam usurarum

crescat accessio: quarum exactio ad periculum tutorum pertinet.' Dubitari potest, quaenam verborum ut adsolet 1 L. T. I 2. B. de minor., l. 3. I 16. B. de suspees., l. 5. pr. I. 2 L. 5. pr. , I. T. I 4, l. 15. D. M adm. et per. tuti. 3 L. 12. 4. eod. 4ὶ L. 49. D. eod. 5ὶ L. 13. D. de nego . gest. 6ὶ L. 22. C. de adm. tui. k7 I. . 24. eod. Dissiti Corale

142쪽

sit interpretatio: nam significare possunt, Pleraque praedia se infructuosa, minus recte culta, et tributis solvendis Onerata; vel contra, quod magis credo, securitatem Praediorum comparationis secisse, ut plurimi ea exoptaverint, et interdum carius omerint, adeo ut eorum acquisitio dissicilis esset: potuit autem ipsa cossTANTINI invectio iti urarum foenus, huic praediorum caritati ansam do-

disso 13. Quidquid sit, durissimum sano tutoribus, et quamvis optimo in pupillos consilio, tamen valde iis

noxium fuit, ut exactio usurarum tutorum periculo fieret. Ita enim, tutores ne ausi quidem suerunt elocare in usuras pupillorum pecuniam, metu, ut ipsi lario periculum inde paterentur. Non sine causa igitur et optimis rationibus hunc juris rigorem Iaxavit ammmmis , dicens 2): n videmus autem Praecipue dissicilem esse curatorum causam propter laeneratorum necessitatem: sancimus, nullam necessitatem 'ex legibus esse curatoribus minorum pecunias foenerare; sed caute reponere et reservare: quoniam melius est, iis in antiquis tutam manere, quam usurarum appetitione etiam antiqua peconia cadere: . . licebit autem ei cum omni subtilitato per scrutari, si aliquos forsan invenire cauto potuerit reditus, et comparare minori ex abundantibus pecuniis, modicis functionibus publicis obligatos' col. - Αt misera civitas, in qua tali remedio opus erat, ut pecunias suas semisocivos possint; et praesertim in ca civitate durum illud, in qua, ut vidimus, pulcherrima administrationis pra cepta cum legum exercitio erant conjuncta: argumento rursus, quantum insignis Imperii moles, et praesertim

23 Nov. 72. C. 6, T. Duiligod by Cooste

143쪽

iurbulenta civitalis Conditio lain civibus, Eoruniquo commodis privatis, quam divitiis universae nationis nocuerit. Etenim ex hac pecuniam ol andi dissicultato ot periculo, qua cuncti de ipsa sorte, non amplius do rediti bus, Vivere cogebantur, et omnis sere industria pori rodebuit, - facile licet omnibus assequi quantum Ρωloriori Imperii tempore diminuta esse dobuerit sors nationis BOm: - at, repeto, erraverint, hoc Priori administrationi rerum Et sortium tribuentes quam antea su rit; cum contra ex invitis Iocis probaverim, o 'Vera progressos fuisse in administrandi scientia: sed minor praeda ho lium , minora tributa aliarum gentium, incursiones Ini harorum quae late extensum populi Rom. Imperium undequoque devastabant; ecce quae divitias minuerint, et sortes otiosas augere prohibuerint. Ut autem exemplo probem, quantum interfuerit in sortium et divitiarum

aestimatione, seculo Assvm et ausTu NEO, jam asseram

quaedam de Iiberto, qui dicitur, centenario. Lmo Papia Poppaea suit cautum, ut ex bonis rius Iiberti, qui sestertium minus quam centum missium patrimonium reliquerat, nil deberetur patrono, si 1i ros

haberet. Igitur nsumma haec pro A mTI aevi opulentia minor procul dubio videbatur, quam ut ejus rati nem haberent leges 1 . Vide autem quaenam scripserit ausoru4UE 2): nsed nostra constitutio ita hujusmodi causam definivit, ut si quidem libertus vel liberta minorescentenariis sint, id est minus centum aureis habeant substantiam bio enim legis Papiao summam interpretati

144쪽

nullum locum liaberct patroitus in corum successi OIae: si

tamen tostamentum secerit' cet. Igitur assimilavit millo sestertios uni' aureo; vel potius id quod Ox lego Papia POppaea obtinebat, si centum mille sestertios libertus possideret, illo obtinere voluit, si centum aureos haberet. Atqui constat ex loco sumosu 1ὶ collato cum riciTI I 2), a. u. c. 823. unum aureum assimilatum suisse, idem significasse, ejusdem valoris suisse, ac centum sestertii; et revera haec constans auri et aeris suit posteriori tem-

ro apud Romanos ratio, ut cum uno aureo contum

vel centum et viginti interdum) aenei nummi conveniarent δ); - itaque cum ametu i us voluit, ut id quod olim obtinebat cum mille aureos possideret, nunc jam obtineret cum centum haberet aureos, notat, divitias nationis decies sero misso diminutas 4ὶ.

1ὶ In vita ornoaro, C. 4. 2 Nistor. L. I. C. 22. Aliter hos locos explicare studet curae. Obo. XIX. 31. 3ὶ CL supra, p. 17, sq. 4ὶ Neo obsint huic explicationi I. 43. D. l. matre.,

ubi dicitur: Binstrumentum solidorum decem tradidit, quo ... eidem ... ea erat, daturum se, eum nuptum ire coepisset, decem millia. V Praeterquam enim quod in instrumento Verba solidorum derem non explicarentur additis dein derem millia, Icti eo tempore solidorum nomine non utebantur: nimirum TRI Bolli avs illud PAULI exemplum, secundum sui ipsius aevi computandi rationem immutavit; et Pertinet Iex ad sexcenta ab eo interpolata ICtorum Dagmenta. - Add. ux Iaxco. ad υς. Iul. et Pap. Popp. L. II.

145쪽

DE CGRA SUMMI IMPERANTIS QUOAD LIBER4M PRODUCTIONEM.

Inutile est jussum Summi Imperantis circa producti nem; quisque optimus de suo commodo judex est: industriae exercitium pendet ab occasione Vendendi, sive aeonsumtione. Interdum certis finibus circumscribenda est produetio; si vel 1'. eivitas rem illam sibi requirit; evictio; - vel 2'. non omnibus vendere sinit; - vel 3'. quasdam res a privato produci et vendi prohibet. Sed modi ea

industriae universae cura non est improbanda: ut, ne unum alteri noceat; cura mensurarum, Ponderum; iti

nerum , numinum, cursus publici; ne quis lucretur damno alterius. Corpora et collegia; conventiones mercatorum illicitae : arcentur nobiliores , ne majori Sorte et gratia ceteros deprimerent; aliique, ob varias causas. Speeialis eura frumenti; monopolia Summi Imperantis.1 recentioribus de Oeconomia Pol. scriptoribus agnitum est, curam Summi Imperantis, qua Velit prospicero utilitati singulorum, prohibendo a quibusdam rebus producendis, excitando et attrahendo ad alias, plane osse in utilem, imo saepius Perversam; quoniam unusquis lueoptimo scit, quid sibi prosit; et ea ratione sortem op Diqiij eo by Corale

146쪽

rainque suatu adllibet qua plurimum lucri sibi parare possit ti). Idem JCtis Romanis videbatur: neque Priv tum consilium, nequδ p Iicum jussum huc quicquam pertinere judicabant: usi mandem tibi, ut pecunias tuas

potius in emptiones praediorum cin ea quam foeneres, Vol ex contrario, ut foeneres potius quam in Emptiones praediorum colloces, . . . magis consilium est, quam ma datum: . . quia liberum est cuique apud εe explorare, an expediat consilium 2ὶ: nnomo exteriis religionis Iudaeorum, Iudaeis pretia statuet, cum venalia proponunt: iustum eat enim sua cuiqua committereV 3): nemo igitur

prohiberi debet, qualiter velit, sua ro uti 4). Si quis

autem incertus sit de pretio quod pro re sua producta acquirere possit, alii eam tradere potest vendendam, n' lii explorandi causa'' 5): tunc, si videt impensas rei producendao majores osso quam pretium oblatum, alii industriae generi se applicare potest. Saepius enim fit, ut pretium rerum lapsu temporis minuatur; et hinc sine dubio prudentissimum Isti consilium: nsi desunctus dum viveret res Venatos habuerit, testamento tamen non caverit, ut distraherentur, abstinendum erit venditioni: non enim utique, qui ipse voluerit vendere, idem olim postea distrahenda putavit' 6). Eo enim casu plerumque interest, res aliquamdiu sorvare, donec vendendi occasio melior sit: nam ab hac vendendi opportunitate, et I crum mnus minusve pendet T); et revera igitur etiam 1ὶ Six T. I. p. 1M, sqq. 2) L. 2. I s. D. mand. Add. I. 14 , 15. D. pro me. 3 L. f. C. de judaeis, ibiquo cora.

t. 15. Add. 1. 3. B. ad munie. , I. 5. D. de admin. rem ad cis F.

147쪽

quantitas rorulii hujus generis productaruita; quae major orit, si plus consumatur; minor, si pauci sunt utentes, atque parvum adeo lucrum: nrui, quam Venalem possem habebat, 1item proprietatis adversarius movere coepit; et posteaquam opportunitatem emptoris cui venundari potuit peremit, destitit: placuit possessori hoc nomino a tionem in factum cum sua indemnitate competere' 1 . Interdum tamen prohibere debuit Imperans Rom. in quibusdam rebus illam liberam sua re utendi facultatem: i' si salus publica aliqua privati ro indigebat: 2' si publica salus requirebat, ut quibusdam cum personis commercium non haberetur: 3μ si quasdam res a privatis produci vel vendi noxium erat.

Quod ad primum, universo tenendum, illam utilitatem

publicam non nimis extendendam esse, neque temere circumscribendos Esse cives in re sua utendo; secundum

egregium illud cicinotiis praeceptum 2): nvidendum erit ei, qui RemΡ. administrat, ut suum quisque teneat, neque de bonis privatorum publico diminutio fiat. Semper autem aestimatio rei publico evictae erit reddenda: nsi constat, in tuo agro Iapidicinas esse, invito te, Deo pria Vala, neo publico nomine, quisquam Iapidem caedere potest, cui id faciendi jus non est; nisi talis consuetudo in illis lapidicinis consistat, ut si quis voluerit ex his caedore, non aliter lim faciat, nisi prius δ) solitum s latimn pro hoc, domino praestat: ita lamen lapides ea dero debet, postquam satisfaciat domino, ut neque usus necessarii lapidis intercludatur, neque commoditas rei jure domino adimatur 4ὶ: imprimis quoquo curetur, ut 1 I.. 33. D. de dolo mal. 2ὶ De me. II. 21. 73.

148쪽

pretiunt illud solutuin sit justae laxationis; et ne omnino majus sit, quam Poscat utilitas publicae rei exstruendae 1). Si in sundo colendo ex tali publico jure industriae noceatur, eo magis sane id obtinebit, si privatorum naves, quibus mercatura ceteroquin exerceretur, ot Iucrum quaereretur, a Summo Imperante ad certas publicas

operas requirintur. Sub prioribus jam Rom. Principibus quaedam de tali oncro legimus 2): sed imprimis postea

illud onus gravissimum fuit, adeo ut mercaturam ipsam impedivisse videatur; cum certum per tempus quotannis naves privatae publicis utilitatibus inserviro tenebantur, et transaetiones s. selicem embolam publicarum specierum perficere 3 . Nonnumquam ipsi mercatores cogebantur, in utilitatem publicam, Meum, frumentum et cetera Himenta vendere, ut iude aleretur plebs vel exercitus 4 .ssaeo autem utilitas publica 2'.ὶ interdum in eo sita

esse credebatur, ut prohiberentur mercatores et labrio tores producta quaedam in barbarorum usum transvehere, ab iisque omero; ut ita magis secura esset civitas ab eorum incursionibus, nec nota iis fierent aries et studia Romanorum: quam rationem eo facilius Romani sequi potu

mini, quia ab aliis quam a civibus Romanis has mercesiui sibi parare non possent 5 . Hoc tamen, ut facito intelligitur, multis subreptis negociationibus, et ita novis semper Iegibus ansam dedit, quibus illud commercium

Imperatores Vetarent: sic v. g. non licuit ad barbaros o IJ L. f. C. de operii. pubi. 2ὶ L. 3. D. de aeparat. , I. F. I 3. D. de jure immunit. a) Cl. I. 10. C. de SS. eccles. ,

I. I, 2. C. de navib. non eae 3., l. s. C. de murileg. et cora. ad m-

149쪽

portaro vinum, Oleum et liquamen, cet. l); ne Irie arma cujuscunque generis 2), nequo cotem ferro subigendo necessariam δ), nec aurum, ne pro mancipiis quidem 4), nec navium Conficiendarum peritiam 5); cet. Praeterea 3'.ὶ quaedam res emi vendi prohibitae erant universe, ut multae, quae Vel erant publicae 6), vel ad monopolium civitatis pertinebant de quibus dein agemus , vel Omnino noxiae censebantur se); merces ipsae et naves a fisco vindicabantur 83; imo etiam praemium erat eo stitatum iis, qui illicitae mercis negociatorem denum

Institutus suit igitur comes Commerciorum, qui imprimis vigilaret ut hae prohibitiones stricte tenerentur, qui quo uuivorso rerum ad mercaturam pertinentium c ram gereret 10 . Nec quisquam dubitabit, quin maxime utilis, adeoque necessaria liandoque Summi Imperantis eura sit industriao privatae, modo restricta sit ad commoda industriae universe Promovenda, neo se privatorum

robus nimis inmisceat 113. Romani id sibi persuasum habebant 12): cautiones de pecunia trajectitia, do jactu exl. Rhodia, do navigandi libertato 13ὶ; de agris colendis,

1ὶ L. un. C. de liti. et itin. eust. , I. 1. O. quae res ea Tt. n. d. , l. 2. C. quae res venire non mas. 2ὶ L. 2. C. quae res evors.

C. de anno n. et evit. a . , 1.2. C. quae res ven. non POSS., I. s. C.

150쪽

l. 3

do inclallis tuis, piscationibus, alluvione, cet. ; de sp cificatione , Operum redemptione, fabricis et labernis id

praeter omne dubium testantur. Huc quoque reser curam ne alterum industriae genus alteri noceat; V. g. nno

piscatores nocte, Iumine Ostenso, saltant navigantes, quasi in portum aliquem delaturi, eoque modo in periculum naves, et qui in iis sunt, deducent 13; sic i, redem lares perficiant opera incoepta, ne damnum asserant iis qui domos suas labricari cupiunt' 2ὶ; n non licet fnra liandi causal aedificia demoliri et marmora detrahere 33. Ad unumquodque sero industriae genus Pertinet cura

mensurarum, modiorum, Ponderum, cet. quae efficiunt ut mercatores, ut labricatores, ut agricolae sua producta pari mensura et pondere vendant, et hac in re nulla ubi-

quo sit differentia. Olim in diversis Imperii Rom. pa tibus discrepabant hae mensurae et pondera; ut patet ex hoc Ioco 43: n quibus mensuris aut pretiis negociatores vina compararent, in contrahentium potestato esse, neque enim quis Imam cogitur vendere, si aut protium aut mensura displiceat; praesertim, si nihil contra consuetudinem regionis fiat.'' Videmus enim ibi mensurarum dissere tiam pretii rationi aequiparari, quam nuspiam sero Ea dem esse, supra notarimus; ideoque in utroque Ioel co suetudinem osse spectandam. Istrum dein per omnes Imperii partes eaedem suerint mensurae et pondera, ex hoc Iuris Corpore quidem non liquet; sed, quod ad tria buta solvenda quae interdum in ipsis speciebus trade bantur) , talas suisso constitutas mensuras liquet ex hoc loco 53: ii modios aeneos vel Iapideos eum sextariis atque I L. 10. D. de ineend. ruis. naxo. 2 L. 12. I s. C.