Iusti Lipsi Admiranda, siue, De magnitudine Romana libri quattuor. ..

121쪽

Io DE MAGNI TV D. ROMANA

donatio fuit, in Lampridio notata: Congiarium dedi populo, singulis Denarios' ingentos vicenos quinos. Qui sunt Romani aurei vigintinouem: paene triplum eius, quod Seuerus postea dedit. Nam quod vir doctus quidam hic rest ibi eptuagenosquinos,valde est priter rem & Lampridi; mentem. Sed scilicet' Dionem selibere. Simul nquam tantum datu: id est,& Populo & Miliatibus. Alioqui &superiores aliquot donationes militares , valdc eXcedunL. De Donis peregi, & simul de

opibus publicis.

Depriuasorum aliquot opibus, s ' materia huius nis. RANfEo ad Privitas opes, quae Nipis magnae fuerunt, dc per multos sparser. Quis nestit Senatores aut Senatorios plurimos fuisse, & plures longe Equites Romanos 3 Atqui primis illis , census sub Augusto fuit Decies ris : siue tigintiquinque millia Philip- eorum. Istis, id est Equitibus , census Luadringent

rum, quae faciunt decem millia Philippaeorum. Hic census,quem necessarib haberentiquam multos,lc plerocque omnes, putas excessisse Z AC lubet paulisper recensere hos diuites: inter quos quem prius,quam Crassiam illum cognomento Diuitem P Cicero aliique de eo, at-rrip.radox que etiam in eum Cicero ista: Multi audierunt ex te cum diceres, Neminem diuitem esse,nisiqui exercitum fuisrRvCTisus alerepos . Ergo hocproposito, numquam

eris diues,antequam tibi ex tuis POSSESSIONI Bus tam '

tum reficia tur, ut ex eo tueri sex legiones, m magna equitum ac peditum auxilia possis. Haec vox Crassi fuit, opinor,iacgantis se Diuitem,etsi vulgo ita audiret: quia no

122쪽

mo sic dicendus,nisi cui tales opes. In Plinio hoc paullo contractius: V.Crassus negabas locupletem esse nisi qui

REDITV annuo tueri LEGIONEM posses. In agris fuse ias. bis' 'millieimsedit guiritium ou Sullam ditissemus. Qui locus inspectione,fortasse S correctione eget. Primum de bione P una ait: quod Cicero palam de pluribus sinibdie hae nominat M item Graeci de exercitu tradunt. I ta- . que, in Plinio quoque verius censeam, Legiones. Iam

quod addit, bis millies in agrisposias se : quid ergo in

aliis 3 in seruis, in pecunia, in vasis ac supellectile, denique in domibus, quantum habuit Z Sane alterum tantum dixerit aliquis, ex communi tunc ratione & proportione opum. Plutarchus seribit, solos architectos sfabros eum inseruis habuise ad quingentos, quoru m operam elocabat in urbe ruinis vel incendiis obnoxia quid deinde seruorum ad reliquos usus, domi vel in agris 'H.eceb deduco ut selicitem & quatiam lectionem Plini j receptam: dc quia non arbitror in solis agris sic habuisse. Argumento ex Plutarcho, quod totus census eius ost Decumas Herculi da as, epulum rumentumque plebi non fuerit nisi eptem misti centum Glento rata. Atqui longe hoc ab illo bo migies abest in solis agris. Facit&ipse Plinius,qui paullo pbst subiicit, Multos pocteas cognouisse ,seruitute i liberaros opulentiores. Libertos autem intellegit, qui ad termillies, aut circa, peruenerunt. Non insisto: dico legendum mihi videri in Plinio, nisi qui legiones tueri possor ex agris uis. Hs. bis millies possedit. Vt uniueris opes eius fuerint bis mi ita, siue quinque , millimum. Senecae locus huc addatur: M. Cato p idebar ipse quadragies ias. minus e dubio

quam Crassus,plus quam Censorius Ca . Maiore statio,

123쪽

ios DE MAGNITUD. ROMANA

si comparo ur,proauum vicerint,quam a b lso vinceretur. Moneo legendui quadringenties iis. quod certum est: deinde addo, ex hac comparatione elucere, quod haud multo ultra bis missio Crassus potuerit habere. Alioqui nimium interuallum sit inter Catonem Vticensem, Mipsum: quod Seneca negat. AvD. At enim Lipsi,vistu. igitur Crassum ad reditum ex agris tantum respexister L i p s. Videtur. nam &. Cicero scripsit,nstitieae pos-s EssIONI Bus tuis tanturata reficia ure dc ante, nisi qui exercitum FRUCTIBVSsuis alere posses. Ea vero ad agros spectant:&ipsa Plini j vox, minem LocvPLETEM esse. Etsi haud nego, multos Romanorum magna latifundia habuisse: sed summa haec exorbitet. Alioqui - L. Domitius ille, si iccesso in Galliam Caesari destinatus, agris sine abundare debuit, qui in ipse Caesare

, .cita. Corfinh obsessias, ad animandos milites, in contione agros exsVIS POSSESSIONIBVs pollicorur,quaterna in

singulosiugera, pro rata Centurionibus Suora fiss. At enim triginta cohortes ibi militum, id est duodecim circiter misa. Ea sint igitur quadragismocto millia iugerum: quid iam in Centurionibus & Euocatis, quibus L .inu. duplum debebatur Z Lego Sc in Plinio: Sex dominos θ-missem Aserica possedissesub Nerone 6 quos ille interfecerit. Hi vere locupletes: ec quorum fundos nec milui oberrauerint, ut ait poeta. Sed redeo ad uniuerse Diuites, inter quos L. Cornelius Balbus merito locandus.

qui ut Dio seripsit) homines sua aratis Diuitiis sos

gnitudincia animi supergressus es, adeo ut morienspopulo Romano viritim legauerit denarios vigintiquisque,siue Aureum Romanum unumD. Quid putemus nunc herc-des, dc legatarios babuisse t Seneca etiam noster, ille doctrinae

124쪽

ctrinae M sapientiae, id est internormn bonorum,ita diues,quam rara sorte, oc externorum fuit Z Eum ter mi si As.possedis amicus illi Tacitus scripsit, & inimici cum multa inuidia obiecerunt. A vo. Quidni Lipsi3 dc ille vir maximus hoc uno titulo apud me minui quod sic in opibus abundet.Philosophum hoc decuitὶ&quidem Romanum, qui secta sibi vindicant, magis quam verba3Li ps. Miserum Senecam,ut video.quareῖ quodno Virtus solum ei,sed Fortuna fauerit: Zc in alio tamen aliquo hoc laudemus. Sed quia rara haec coniunctio, praesertim in modesto dc sapiente; & lania mentis, ut ille inquit, soror est pauperias : homines indignantur, liuent, Senecam, equis, re quadrigis incurrunt. At meo iudicio, o virum hoc ipse magnum, quod caper potuerit, quod uti, quod habere svi uno verbo dicam mon haberit Quid quod nec eas suspexeriti inter media censuit, inter fluxa,&quae si abirent, nihil auferrent, nisi semetipsas. Audi illum,5 Livor,& sile. Pone me, inquit, in opulenti ma domo, ubi aurum argentumsin promiscuo fusit. Non pu iciam meobissa, qua etiamsi

apud me, tamen extra me sunt. D Sublicium rursus pomtem me transferis inter egentes abste: non ideo tamen meri piciam quod in illorum numero consideam,qui manum

ad stipem porrigunt . Luidergo est, domum illam olendidam maloquam pontem. Haec vera philosephia est: posse habere, posse carere; non cupere absentes, capere dc praesentes: iisdem uti bene, & bonis subleuandis. Sed quid euagor 2 diues Seneca, dc nostro more septuagies quinquies centena millia possedit: plus meruit audi Schoc Livor: s multi nequaquam eius artibus pares pluου Atuam habuerunt,ut Nero ad eum dixit.Ecce Cn. Lentulis Au.

125쪽

1o8 DE MAGNITUD. ROMANA

sim ait ipse Seneca diuitiarum MAXIMvM EXEM- P Lu M, antequam illum liberti pauperem facerent, quarer milhes us uum vidis. Proprie dixi inquit nihil in amplius,quam vidit. Hic stupor igitur possedit ipses decem , missiones, Regum aut certo Regulorum opes. Sed indicat Seneca,libertos dc plus habuisse. Ac sane de Pallan-,ii. m. te Tacitus stribit,sesterty ter millies possessoreota fuisse: quod quarer millies, me volente, Dionis B reuiarium in Nerone expressit. Et hoc ipsum decolliberto eius AElio Narcisso , idem Dio in Claudio narrauit. Sed aula hos beauit inquies Vis igitur Sc homines,non e Senatu vel

A, C. Marcio Censorino Cog sid fuit sub Augusto C. sellii Claudius Isidoruin testamento suo edixit, 2 mutis

multa ciuili bello perdidisser, t en relinquere semorum quartuor millia centumsedecim Talaum tria millia me- centa liqui pecoris ducenta quinquas snta millia,tunum

et vijs raso Hs. 's centies. Funeranse iussit ris. undecim milli- Σπ bus. Vide tu tot seruos, boues, pecud , tantum nume--isti Pha ratς pecuniae:& miror agros non expressos,quos tamen

'r' susipicor habuisse,& villas.& ς des. Sed utut sit,familiam illam solam seruorum vide : quis Principum habet3A v n. Valde quidem isti copiosi in seruis, quod de in

Crasso notaui. L 1 p s. Valde. dc Petronius ex more, si non ex vero, de Eumolpo suo facetissima narratiuncutata, scripsit: Familiam quidem tam magnam per Uros Nu- . midia i arsam habere,ut vel Carthaginemposses capere . Certe aliquot millia esse debuerunt eorum,qui armis aptii sicut de historica fide Vopistus de Proculo tradit, eo tempore quo Fumpsit impisium,duo mistia returum uorum armasset . Quid Belisarius ille sub Iustiniano magnus

126쪽

guus2duodecim mill puerorum sita loquuntur habuisse propria, Aimoinus, Regino, aliique testantur. Nam illud quod in Athenaeo adfirmate scribitur, quale est Luosdam Romanorum ad DECEM aut v i G i N TI millia morum habuisse,nec ut QVAEsTu M ex iis facere M sed ut a sectis aut subsequas eos modo haberens . Hoc deseruis, mihi ipsi timide tardeque credeudum, & tamen credendum. De aliis armentis,simile aliquid etsi minus est in Vopisco item lego. de villa Valeriani priuata. inquά quingenti serui, duo mi ia vaccartim, equae mi elouium decem millia,caprarum quindecim mistia 'Are. Quae mea mens cum ista cogitot ubi nostrae paupertinae villς, nec millesimis horum instructaei Et quam pauca tamen talia aut scripta sunt , aut si scripta, ad nos peruenerunt Casu factu est,quod Caesar prodiderit & mihi casii incidit )T. Labienum Legatum suum in Galliis, viatimi. a. Cingulum conctituissem Piceno 2 se pecunia exadifica se. Vide opes & animum Principis, qui eas in tota opida struenda conuertit: quod Δ medici quidam apud Plinium fecere. Sed unum etiam exemplum,& desino. Capitolinus de Gordiano adhuc priuato: Ditis musae potentissimus, inprouinciis tantum terraru habens,quantum nemo i tuae. Vuaesturam magnificentissimegest. Edilientissiua tempore duodecim populo Romano mune ra, idestpersim los menses singula DE s vo exhibuit. ita ut gladiatorum nonnumquam quinge paria exhiberes,numquam minus centenis quinquagenis. Feras L bicus una die centum exhibuit, ursos via die mille j dc plura deinde animalium nommatim: omnωPO P v-LO RApi ENDA concessit. Amplius de eo,auctore Cordo :D o M N i 5 v s riuitatibus Campania, Struria, Vm

127쪽

HO DE MAGNITUD. ROMANA

bria, Flaminis, Piceni , DE PROPRio Egum per QV AT R i D v v M ludos sanicos σJumnalia edidi . Qiij bene haec tollit singula & penutat, quique scit quid sit ludos olim edere: nescio quam trutinam reperietad tot illa ponderanda aut aestimanda . Diducere mihi non placet, placet abiungere: & Opes Romanas publice priuatim ue satis videor ostendisse. Tu abi, caena, dormi

D E MAGNITUDINE

ROMANA

LIBER III C A p v T L Ad Opera Romana transiturata, σprimo de ligneis aut temporariis dictuno.

V o. M tu mihi hac nocte fuit. L i p s. Quid

ita)A v D. Quia here nimium bene. Suaves illi sermones animo inhaeserunt, S percerebri huius spatium inerrantes, vere dico, ademerunt mihi somnum. L 1 p s. Aliter ego dixeram: Mmeministin ultimi mei,'Dω-it Atqui cautio erit ne sic in posterum: mittemus potius, aut, suspendemus, hos sermones. A v D. Quin tu verbum hoc suspende: nam meruit. Itane sermones hos tollas,in quibus unica mihi

spes solatijὶ nam ne nescias, ut ij qui a scorpiis sunt icti, ab iisdem remedium habent: sic ego nunc affectus. Ad te propero, qui pupugisti. L i p s. Ad me non ego

128쪽

Scorpius, sed Aspis: aurem claudo ad has cantilenas. A v D. Bene est, pungat me & haec aspis, ut dormiam:

δί suavi veneno insundat somnum. LIPS. Age, age,, medebor: sed non,ut censes,suaviter mi homo: ego vero ut fastidientes quosdam aegros medici,ad exercitia AOPERA te ducam. Ecce enim ea ordine sequuntur.

Duplicia autem Romana istaec opera, Τ emporaria dc Diuturna. Illa,quae subito&in breue tempus aliquod excitabantur, c terra aut ligno plerumque: ista,quae in longum,& mansura,e latere,lapide, & materie firmiore. Temporaria, duplicia iterum video, D militia, dc

Extra eam: atq, utraque mereri iustam admirationem.

Nam siue militiam videas; quis 'fas Magos,oggeres,& talia terrea; iterumque materialia, Turres, Testudines, Musiculos, Uineas, legit, tam multa,tam crebra ; Maut industriam, aut vires haec patrantium. non aestimat& admiratur Z Sive extra cam quaedam, in voluptatem aut splendorem structa; quomodo idem affectus non insinuet animo vel irrumpat Et Militaria quidem mitto,' alias mihi explicata: pauca ex civilibus tangam. Quo in genere ludicrata praecipue fucre : ut Theatra, Amphitheatra, Circi, & magnae eiusnodi moles, stru- in me tape in paucos dies, & paene ut delicerentur. Duo exempla in Plinio, etiam cum eius, qui tam multa AD Mi RANDA viderat aut legerat, nimia admiratione. I Scaurus, inquit, fecit in AEdibrate Mopus omnium

aterestitis destinasione. Theatrum hoc fuit. Scoa et tir, plex in altitudinem CCCLX.columnarum.J parascens e marmore fuit, media e vitro, inaudito uiam postea nere

129쪽

m . DE MAGNITUD. ROMANA

luxuria. Summae tabulis inauratis columnae, ut diximuri, ima duodequadragenumpedum. Signa area inter columnas tiniucauimus,fuerumta tria millia numero. Cavea

ipse cepit hominum LXXX millia, cum Pompeiani theatri, toties multiplicata urbe,tantoque maiore populosissiciat large XL. misi bus. Sed reliquus apparatus tantus, Attalica veste, tabulis is, cereroque choragio fuit, ut in I siculanam villam reportatis quae superfueranti cottidiani Uiu deliciis .incensa vita ab iraris seruis, concrema- reor ad Hs. mi tes. Quid estὶ stiges,nec excitatisὶ AvD. Nihil. ipse Plinius me te secit,cum seripssit,non tempo' raria mora, hed aeter nimiis destinarione fanum. Metepefecit, te refellit, qui inter Temporaria hoc refers. Lips. Tcnetam laeve Plinium capereὶ praeuidebam,d metuebam. Sed hoc ille dictum voluit,istud Temporarium eminuisse etiam inter firma illa, & quae aeternitatis spe facta. Non aliud sane dixit: & ecce alibi eius verba. In M. Scauri ad litate, tria millia sinorum in senatantum fuere, temporariothsarro. Audin, temporarior Iterumque alibi recentas xaginta columnas A Scauri ad litise a scenam theatri temporary f 'vix uno mensi futuri in υμ, viderunt portari silentio legum. Quos i

cos libentius adfero quia Plinius eosdem adspexit, cum hic scripsit: Ῥt dirimis: Sc ut indicauimus: nempe hic ipsis locis. Sed quod hic etiam estgmaparasima e marmo re. explicat idem supra,in cap. V s. Marmoreos parietes habuiscena M. Scauri, non facile dixerim sectos,anfo

lidis ilibis politos, sicuti est hodie Iouis Tonantis ades in

Capitolio. nondum enim fecit marmoris vestigium erit in Italia. Vltimis item verbis. oncremaretur a m. millies: e manuscriptis aliquis mallet, ad bis millies: nec nimium

130쪽

st pro reliquo luxu. Aliasoperis partes tu per te,&otio-se,si voles, inspice & adstupeste: ego alterii exempIum, ex eodem Plinio, qui dictis iam subnectit. Mufertanimum , Gradestinato itinere digredi cogit contemplario tam prodiga mentis, aliamque connecti insaniam e ligno. C. Curio, qui bello ciuili in Caesarianispartibus obiit,funebri patris munere Mum opibuου apparatuque nonposusuperare Scauinum unde enim illi vitricus Sulla, -- telia mater,prosicriptionumsectrixi cum iam ne ipse quisdem Scaurus ibi comparari posse quando hoc certe incen- dij illiu praemium habuit, uectis ex orbe terrarum reta ut nemo postea par esses insania lib. Ingenio ergo utendumsuis: opera pretium est scire quid inuenerit, σ1-dere moribus nostris, ac nostro mori nos vocare maiores.

Theatra duo iuxta fecit amplissima elens , cardinusin gulorum versatili fustensa libramento in qu busvirasque antemeridiano ludorum oectaculo edito mersis auersiis,

ne inuicem obstreperentscena, s repente circumactis , ut contrastarent Ipo Iremo iam dis,di cedentibus tabulis cornibuae interse coeuntibus faciebat Amphitheatrum, sesadiatorum flectacula edebat, ipsim magis auctoratum populum Romanum circumferens. uuid enim miresurquisque in hoc primum Z inuentorem,an inuentumstant rem,auauctorem'ausim aliquem hoc excogitare, susci m varere,an iuberet 8 Super omnia erit populi furor,

sedere ausi clamosi stabiliquestri . uuae vilitasanimarum i IIa Z aut qua querelis de Cannis ' quantum mali

potuit accidere' cepopulus B omanuae uniuers , velut

duobus nauigiis impositus, binis cardinibus sustinetur, seipsum depugnantem flectat, pcriturus momento aliquo, taxatis machisis. Diserte ista Plinius, & culpans stinui P ac