Iusti Lipsi Admiranda, siue, De magnitudine Romana libri quattuor. ..

201쪽

i84 DE MAGNITUD. ROMANA atque emendatu, LACus septingentos est, atereasA-LiENTEs centum quinq'e, cASTELLA centum triginta . complura uiam CVLTu magnifica. Operibus iis SIGNA trecenta aerea aut marmorea imposuit, COLvM, NAS ex marmore quadringentas reas omnia ANNUO SPATi Ο. Haec unus Agrippa, dc uno anno. O viru Augusto Principe dignul o virum vel Principatu dignumI& non credo benignius & publice utilius ingenium, non item modestius Sc Principi aptius exstitisse. Tales, tales sint vobis o magni Reges consiliarij & ministri: qui opibus per vos aucti,eas in publicum refundant,dcgratiam gloriamq; simul operibus suis, apud posteros, imperij vestri propagent. At scripsit Plinius Lacus seeptingentos ab eo factos: recte,ab eo: sed plures longe fuere in uniuersum, dc mille trecentosquinqua intaduos Notiata imperij collegit. Isti non aliud, quam aquarum in publico receptaculain quibus petere omnibus fas csset. Etsi gratior aestimatiorque e Sabentibus ipsis sumpta . Nota autem in Plinio,tot S ua, tot Columnas,ad orn tum Lacuum, S alientium, si H um: atque ea ab uno Agrippa : quid arbitraris ab aliis prioribus &secutis fuisse a Atque alia etiam assidua multa impendia circa has aquas: quarum Curatores ab Augusto instituti,cum bctoribus seruis scribri librariis, accensis, praeconibus: ut Frontinus seripsit,ipse inter Curatores.Sed pr ipuum, quod familiae& homines certi ad tuenda haec opera, sumptu publico tolerati. Quod ide Frontinus ita prodidit. 5c Agrippam primo,perstruospriuatos 2os hvs

esse, eami Familiam Augusto m lentem legasse . --guctum deinde publicasse,se deinceps mansisse: atet, habuisse

homines circiter C Cx L. Erat autem altera,inquit, Fa-

202쪽

LIBER T E R Ti v s. assmilia casaris dicta, s numerus eius ccC LX. quam Claudius, cum aquas in urbemperdurarer, innituit. Addit, in utraque vatia ministeria fuisse, Villicos, GHellarios, Curisores, Silicarios, Te res, aliosque opifices. Habes igitur perpetuos homines sexcentos, ad Aquarum

tuitionem. CAP. X Cloacarum mira,

in a s Aquas nunc dimitto, & ad Cloacas te duco.

Eas stilo a Tarquinio Prisco rege structas, quo nemo Regum plura aut meliora.Structae autem ad munditiem, quod clarum est, sordesque omnes vel abluendas vel euehendas: sed Zc ad sanitatem,quς illam amat. De magnitudine huius operis,q uia mirabaris nos mirari, Pliiiij & Cassiodori verba dada sunt: qui uterque satis firmiter dicet,quid magni rariq. in opere isto fuit. Ille igitur: C ae,inquit, OPERvM OMNIUM MAX IMUM, Iussi is montibus,atque urbe pensili Mers N A v I G A TA. Fecit id Agrippa in AEduitare,per merum corriuitis VII. amnibus, cursui praecipiti , TORRENTIUM modo, rapere omnia arque auferre coactis. Lui insupermole imbrium concitati, vada ac latera quatiunt , aliquando Tiberis retro in usi recipiunt uctus, pugnantidiuersi aquarum impetus intus: Us tamen OBNIXA FIRMITAs resi lit.Trahuntur moles interna tantae,non succumbentibus causis operis ; pulsant ruinasilonte praespites, aut impacta incendiis; quatitur solum terra motibus e durant tamen a Tarquinio Prisco annis prope octingentis i NEXPvGNABILES. Initio audis,operum omnium maximum suisse: atque ego actu sortasse ridemus. A v D. Non audeo, etsi gestio : sed' a Vereor

203쪽

vereor turbare. L I P s. At alia atque alia caussa etiam rideamus. Tu, quia res vilis attolli videtur: ego, quia toties iam audio, operum omnium marimum, aut maxime

admirandum. Quid semper ista maximar & tamen res sic habet: ut quidque in manus sumis dc examinas, super omnia admiraris: dccaussas iudicij eius dones. Vno

verbo,omnia miraculum: nostrum nunc videamus, MPlinij verba pensitemus. Ait, aut indicat, nauigatas has Cloacas. J Quid magni, si tam magnareti vehem faeni onustam large transmitterent Z Id enim non Plinius solum ita scripsit, sed dc Strabo. cum Romanos ait trium maxime operum curamgesisse, qMa neglecta videbantur a Graecis: Viarum Aquaesuctuum, Coacarum. Additque:

Cloacas ictas, raptibus sectis N ad normam positius ustas, statium uiam currui farno mino ad transitum pr. His Enimuero Martianus, qui dimensus est, prodi dit, pedum x v r. latitudinem se repperisse: de altitudine vellem etiam addidisset. nec minor sanc fuit. Dixit amplius Plinius, ComulosVM. amnes. Intellegi opinor, ipsas septem Cloacas praecipuas, tot quot sunt montes. Nam ex iis defluebant & derivabantur aquae ac sordes, Scin magnam unam confluebant. Quin enim plures minutae fuerint,non ambigendum est: sed istae tot fuere quasi flumina, dc alueo grandiore, atque eae per plana urbis.Liuium sic interpreto de Tarquinio Pristo i ri MA urbis loca circa Forum, ALI A SQ U E interiectas GL Ibis CONvALLES, quia explanis locis haud facile mehebant aquas, Cloacis e DIIigio in Tiberim ductis siccat. V. Has olim per publicum ductas idem Liuius alibi scripsit: sedi inquit, incensa a Gallis,festinatio curam exemit vicos dirigendi, atque ita CLOACAE p impriuata etiam subeunta

204쪽

LIBER TERTIV s. asysubeunt tecta. Pergit deinde Plinius firmitatem commendare.& carissas concutientes quattuor commemorat: quarum ves singulae firmissima opera euertant; at non labefactant istud. Sunt, Pugna aquarum & copia intus. Moles & columnae vastae, quae per vias, Zc super illas, trahuntur Ruinae variae & pondera incidentium aedificiorum identi validi aliquot Terraemotus. Quidni igitur firmum dc rara duritie opus, quod omnibus resistit3 & id per tot iacula Z Etsi tamen repararunt, aut

fulserunt interim,quod opus fuit. notatq Liuius,Cen- Lauiisi xsores detergendas Cloacas, in amen o atque aliispa

tibi qua nondum essent,faciendas lotauisse. Quam sumptuosa illa ut similis reparatio, dicit apud Dionysium C. Aquillius. qui scripsit, neglecitis ahquaudocloacis CVL .i iii non defluentibus, Censores in earum inflatinationem miste talenta isnpendi se in redemptores. Ea sunt sexcenta millia Philippaeorum: quid igitur & quanti paratio univcrsa, fi tanti in partibus reparatio itid audiamus:& Cassi

dorum de istis, ac finiamus. SP LENDIDAE Romanae ciuitatis CLOACAE, tantum visentibus conserunt sTVΡΟ- REM, viatiarum C I VITAT V M possint MIRACULAD-porari. Videas illic F LV VIOS, quasi montibus concauis

Hauseos, per ingentiastagna decurrere. Videasfactis N A- vi b v s per aquas rapidas, Von minima sollicitudine, nauia gari,ne praecipirato torrenti, marina possint nausiasasiustinere: Hinc b R o M.Aas I Ν G v L A R I s, quom in te sit potest colligi MAGNi TvDO. qua enim urbium audeas tuis cu min bus contendere, quando nec ibi A tuapost nisimilitudinem reperiret Pulchra conclusio, & in scito eo dicto conquiesco.

CAP.

205쪽

DE MAGNITUD. ROMANAC A p. XIII.

Traiani Pons in Danubis. AV o. Non patiar, A te excito. Quid enim Z tu Scego destituamur in his Cloacis ξ quae ut sint, ma-

gnae,Operosae,mirabiles; tamen Cloacae sunt,& oletum suum habent. Exime nos,& mundius alibi pone. Lips.

Hemi bona monitio. sequere me ad Danubium,& illic in eius aquis lavcmur. AvD. A Tiberi ad Danubiumrbonus saltus, quis Pegasius nos velicti L i P s. Ille Men tis: quae momento summa, ima,propinqua,dissita, permeat dc pervadit.Nec ad Barbaros tamen imus,ne metue. A V.D. Ego vero metuo,dc iam cor meum vasa colligat atque abit. Nescis tu pugnas illic cum maximununc pugnarit Zc in quibus vita, libertas,religio agunturὶ L 1 ps. Scio, securus esto. Romanus imperator, a

que is Traianus, aderit, cum legionibus suis copiisque. Vtinam nunc tales ibi decem, tali disciplina l o quam Victoria mox applaudat & circumuolet purpureis suis pennis Sed ecce in Danubio Pontem libet memorarci, quem dictus ille Imperator struxit: operum omnium fortasse, arte ic dissicultate maximum, si non sumptu. Describit graphice Dio Cassius, & gratia sectori eius Xiphilino esto, quod hac partem non recidit. O quam pulchras valentesque ille alias nihil paene nos fugeret in rebus Romanis tanta diligentia&accuratio fuit) si scriptor ille totus exstaret. Sed de Ponte, sunt verba cCompendio Dionis: Traianus Imporatorpontem a pideum si per Urum ruit, quem EGO NEC DIGNE Qv IDEM HABEO ADMi RAR l. Nam etsi alia Acherrima Principis eius opera ex gant, tamen hoc est s v-

206쪽

p E R. OMNIA. Piti igitur eius stat viginti , e lapides-cto σ quadraro, qua altitudinem habent CL. pedum , latitudinem LX. DiHant intersi CLXX. pedes, fornicitardevinctae. Vi modo autem non aliquis svMPTUM in istas admiserarZquomodo non destituendifirmandique - dumtiaque in lumine MAGNO ET VORTICOS Oinfundo ipso infido limoso. nam nec avertere qinem cursum fluminis licuit vlgo modo. Nec vero de magnitudine

suminis ideo dixi, tanquanta ibi maximumsit fimo vero alibi duplo maius est aut inpioAuque innar pelagi se diffundit: Ved quia locus ille arctissimus ibi locorum aptis' simus ponte iungi,s xant in. uino a tem magis in arctumisi ex tuo contrahitur, s rursum in latu e effundit; tanto nimirum σrapidius fuit, sprofundius ex sinit. Vt hoc quoque di cultatem atque arduum operis valde auxeris .es fagnitudo igitur animi T raiani ex eo quidem Uaw,non tamen usum nobis nuncprabor sed 'iti dumtaxat stant,quasi in eum finem modostructa, ut documento tuo Nirii L EssEQQvOD INGENIO HvMANO NON Possi T Eppi Cl. Additque deinde, Hadri, num Imp. metu ne Barbari ea transirent, an aemulatione in Optimum Principem, tu spe superiora Pontis dirui : atque ita Pilas setas mansisse. Quid autem ego aut tu hic digne miremurῖ negat ab illo aeuo Dio, se id poLse. Atqui plura magna re magnifica viderat, quam nos mente concipere aut deformare possimus. Putat tamen dc censet, omnia ab hoc opere superata: quod leuiter

adsistamus dc inspectemus. Ait, Tilas viginti fuisse: at qui Paulus Iouius, florentis ingenij dc stili scriptor, dicit etiamnunc trigina ex exstare dc conspici, in confinio Valachiae ec Transiluaniae , adopidum Seuerinum.

207쪽

I'o DE MAGNI Tu D. ROMANA

Vtri credam 3 sane si oculi nunc conuincuntura esse, manus & herbam do ; videant modo & dicant, qui ad sident ec vident. Sin rationem dc scriptionem Dionis sequor; adseram au luter de viginti: quia signanter notar, fluuium ibi arctissimum sui in iis locis cs.. Atqui deseriptio ista viginti Pilarum, quae sexagintapedes latae sint , qarum fornices, centumseptuaginm: quid essicit &colligit nisi fluui j latitudine quartuor millesieptingenioru eptuaginta fuisὶ id est,paullo minus, in millitris. Si aliter aut si grandius;videbunt ij qui accolunt Adocebunt: tum nobis opus rescribere dc reformare ip-ium Dionem. Nam quod aliquis dicat eum nescisse, aut de opinione ista scripsisse pse opinetur&erret.cum vir ille insignis peritia rerum lc honoribus, in ipsis iis locis Praeses fuerit Dalmatiae, Pannoniaeque. Itaque scire omnino potuit, & debuit,in cura ista rerum scribem. darum. Vereor ut Iouius sit, quod cliam alibi, auditionum facilis,dc parum diligens examinis aut veri. Sed ut dixi vicini alatinspectores arbitrator. Ait Dio amplius: Pilarum interuallum fuisse centum septuagintapessim . 'Ita me Deus nam exclamo grande hoc concameratio. nis spatium, nec ossiciendum, nisi altitudo illa Pilarum accessisset,lc tarde ac lenta inclinatione fornix surrexisset. Praeterea, mirari se quomodo in tali profundo lumin verticibus Pi rina ea. Ego tecum,o Dio,miror: dc maxime, cum neges auerti flumen potuisse aut derivatione exhauriri. Dissicile omnino opus, & fundamen . torum molitio talis e lapide: si sublicarum & materigeres esset aliud esse Sed heus tu Hadrianel si citare Imperatorem fas,dica & lis tibi apud me sit, fortasse & puniatio : quod talem pontem vix benc structum destruxisti. Dicam

208쪽

Dicam ubi verum vel mortuor Inuidisti optimo ma inoque Principi,dc habere super omnes gloriam voluisti magis quam meruisti.Valete opera publica: quin tu etiam,mi Auditor,in crastinum vale aut salue

Triuarorum hominum Urbana aut Russica aedes. . V D. Ego verc nec valeo nec salueo da veniama immodestiae: ne moliris me, nisi nomine pleno persoluto. An non, post Publica opera, pollicebaris Tri-ua raὶ &certe ita dijponebas,nec tam madida memoria sum, ut hoc effluxerit. L i P s. Disposui, haud nego: sed fatigor, nisi quod in extrema tamen Calce, ut cursores, spiritus Sc vires excitabo adspectu ipso metae. Triuatis igitur operibus duo nunc considero, Domos Sc Uistas. Illae fuerant in tam, splendida & nitenti urbe, pro ipsa urbe, dc ut pulchri corporis apta ac decora membra . Domus dico magnificae, ornatae, instructae, Columnis, marmore, auro, stituis: & quidquid excogitare ambitio aut luxuria poterat. Sed eaedem etiam laxae, patentes: quod docuerint satis Valerij haec verba, de Cincinnato,cuiqua rivorsia iugera aranti no sosi ut inquis i dignita patrufamilia connittit, Heliam Dictimariti- ta est. Et tum Comparatione qua lim & indignatione addit: An He se habitare nunc putat, cuius domus tantum parat , quantum Cincinnao rura patuerunt . Nec est in sermone supergressio : reuera amplae domus, Scpraesertim magnarium Virorum procerumque. Quas de P. Victor ac Notitia imperii proprie Domos appel

lant, & ab 'Vuludistinguunt. itaque computant, Jnsulas

209쪽

Epistat

pilas tota urbe quadraginta ex millia sexcentas duas, Do- mos mille septingentas octoginta fuisse: harum longe minore numero, Vt quae tanto grandiores, instructioreseque essent. Sed de instructu, communiter ita Seneca: Inid inter pueros nos interes Z nisi quod nos circa Tabulas oe Statuas insanimus, carius inepti. Jaos reperti in litore calculi Lues aliquid habentes varietaris delectant; nos ingentium macula columnarum , siue aptiis αυ-nis siue ex Apri solitudinibus aduecta, porticum alluam vel CAPACEM POPVLi canationem ferunc. Miramur pariores tenui marmore inducto um sciamus quas sit quod absconditur oculis no Iris imponimus. Et cum auro tecta perfundimus, quid aliud quanta mendacio gaud mus t fimus enim βιb illo auro foeda ligna latitare . Primum in ipsa Domo est, Columna modus situlo, ecclonginquis petitatum: de quibus Plinis obiurgationes, siquis volet, legito ;& de generibus pretiisque earum totus liber eius exsistit. Et quidem notat in una Caena- tione Castini,Claudiani liberti,tri inta se vidisse, easq:e Sudine lapideGermanico,cui ingens tunc pretium Mnouitas.Idem,m rario Scauri collicias maximas, atque adeo duodequadragenum pedum, Lucunt marmoris. Vide

hanc altitudinem in uno atrio,quam multae domus to tae vix aequant. Alterum in Seneca, Pariores marmore

inductio quod genua Incrustationes Lati ni, G raeci Mαρμαρ- ς dicunt. Trimum autem Roma parieres crum marmoris operuisse. totius domus sua, in Calio monte , Mamurram equitem Ronta. Praefectum fabrum C mris, Plinius tradidit auctore Nepote. Id non aliud fuit, quam marmor in tenues crustas sectum parieti imponere scite, Sc pro tectorio ei dare.

210쪽

Lucanus: Mesummis crustara domus sectiss nitebar

Emarmoribus.

Declamator apud Senecam patrem : In hos ergo exitus varius illi secatur lapis, ut tenuistonte parissem tegat. Secandi autem ratio in Plinio S Isidoro arena,sser-H,inpratenui lineaversante arenas, tractussicant . Et nos in Italia hodie vidimus fieri. Tertium, Muro tecta perfundi. Significat laquearia inaurari tota solere,quod passim scriptores M tradunt ic damnant, . Musonius apud Stobaeum:Hpiari. οι ράλαἰ τίδ'α ποι- χρο- - , τί δ' αχρυσοφοροι ς. 2uopertinent hac atria Co- Iumnatast quo varia. inta colorationes Z quo aurata lacunmria Z In secundo enim membro sui mea versio est) χρω- μή legi cupiam, & ad marmora variegata parietibus imposita referam, vel etiam ad Musivum opus. Sed de Lacunaribus, item Statius: Et nondum crasso laquearia fulta metalla, omontibus aut alte Graiis egulta nitebanea, Atria.

Lucanus in Cleopatrae regia: Ipse locus, templi squod vix corruptior Has Hruat instar erat, laqueatas tecta ferebant

Diuitias, crassumi trabesabsconderat aurum. Quibus versibus tamen plusculum etiam latet, & trabes quidem auratas fuisse vult: sed cameram gemmatam , eboratam. Vtrumque enim Schorum fiebat, ad splendorem dc varietatem: praesertim in templis scum templo autem Lucanus comparatin ut quasi caesum imitarentur. Arnobius de templis ipsis disserens: Sint ergo hac licet aut ex molibus marmoreis structa, laquearibus

aut renideant aureis , seplendeant his gemma σ sidereos