Iter per mundum Cartesii.

311쪽

ITER PER MUNDUM

Adfert deinde rationem quandam istius inaequalitatis motus Planetae, & materiae coelestis illam secum rapientis: scilicet, ait, li-cEt exigua corpora istiusmodi, qualia sunt partes insiensiles materiae coelestis, simul co ι pirantia, ad agendum contra majus aliquod, possint habere pares ipsi vires , tamen numquam possunt essicere, ut illud adeb coeriter moveatur undiquaque , ac illa moventur , quia quod si conspirant in nonnullis ex suis motibus, qeos cum ipso communicant, certissimi in aliis ditarunt, quos cum ipso communicare nequeunt. Vel nosmet ipsos fallimus , vel illa ratio mera est ineptia, saltem relata ad rem, de qua agitur ; & una eX iis artibus quas animadvertimus D. Cari sium passim adhibere utilissime ad Lectori suo caliginem obfundendam, ipsumque celandum debilitatem alicujus conclusionis necessariae ad suum Systema, quam sentit quidem, non vult autem, ut percipiatur. Tunc enim adfert aliquam plauubilem comparationem, ipsi quae inservit praeparandae menti & cicarandae, ut ita dicam . imaginationi Lectoris, licet nonnumquam illa nihil faciat ad praecipuum dissicultatis momentum: adjungit si tim, ad eam defendendam, aliquam rati nem abstractam , quam pauci possunt, vel volunt operam dare ut examinent penitus , praevidens equidem, illos jam mediam par-xem comparatione victos facilE se daturos exiguae cuidam veritatis speciei, quam ipsis quasi per caliginem videndam exhibet in sua rati ne , quae saepe revera nihil est, nisi merum G.

phisma. Et hanc quod attinet pyid refert , an

312쪽

exigua eorpoca, quae majus aliquod properu lunt, diversis inaedita sint motibus Z Quid re- 'num cum ipso non commuuicent omnes istos diversos motus, modb satis vitium habeant illi propellendo , modb illud corpus nullo modo iis ressistat, modo omnia coni irent, sicuti hic supponimus cum D. Cartesio , ad cum ipis communicandum motum , de quo agitur, &modb ea concipiamus omnia adplicita ejus superficiet ea ratione, ut ipsum propellant versiis eum a um , qud ipsamet propelluntur. Certe enim hisce circumstantiis pollitis, concipimus, illud pari cum iis cel xitate debere serti. Interea e principio tam partim firmo -- Iuti hoc est , concludit materiam coelestem debere efficere , ut Planeta suum circa centrum rotetur, & componere parvulum coelum circa illum,quod movetur eodem tempore,quom imum. Verum ne trane sepossitionem mus in dubium vocemus , quantu nais pessimε probatam, sequamur potius ipsum in suo ratiocimo; ac ut videamus, an iit legitimum, 'amaginemur nobis Terram T. veluti suspensam in vacuo . & exhibeamus n0bis circulum vasi coelestis materiae latitudinis diametri st

la , -dςlatus instar tor- lapponitur illum illa exieritisset ita a, diuidem,mos concipere, licEt non multam α

ram legibus . terminationum motus na

occurrenteno errae, e vestigio in duas seces '' '

ho supra, illud insta Terram dec.rret ct si

313쪽

concipimus illum torrentem profunditatis as oualis vel majoris, quam est diameter Terrat, .

fore se ut diffundat undiquaque per superficiem Terrae, supra infra, &ab omnibus reti

Mud. mae 1equitur, ipsum nulliam serpres. furum illi mo m circa Dium cen m,. ammor etiam ipsi ablaturum, qudo si hi t, omniabus lippis istius torrentis inter se invicem in a quilibrio constitutis& se oppopontibus de-x minationibus . quas in Terra reperiuntia . ntrarias suae. Iam nobis vide ur , ubi haerati

314쪽

ratione res explicanius , non esse compar tionem quandam, quam exhibemus , vel limperfectam quandam ideam ejus quod fieri debet in motu materiae coelestis, quae Tellurem circa solem in gyrum rapiC. Quare igitur vult Cartesius, materiam coe- .lestem, quae Terram socum rapit, seque a plicat superficiei ejus. a latere A , currentem illa celerius , integram currere ab A in B, de dimidiam partem non ire ab A in D; impossibile enim est, rem fieri & concipi alio modo Vertim id si eo modo debet fieri sicuti de eo dubitare rim possumus, non datur. amplias vortex : quandoquidem materia is 'fertur .ex δε in D impedimento .. est illi, . quae fertur ex A in B, ne redeat per C . D. P testne quidpiam dari evidentius, &θnsus marigis seriens, quam haec demonstratio ου si Vertim iupponamus, ex imposithili, imis teriam quae venit in A, omnem declinare mfluendum' versds B fieretpe , tum Vol texe

Non , proseis: et sin il ea B. in i C proqνediens , mn C adveniens debet Mecedere a centro sui molsis, ec invia si1 persistere ver-Qs D, cujus ratio est in Principiis D. Carte' si, quia locus est totius parvi circuli, quemi illa occepit destribere in quo minus: reperieresistentiae , Primo , qui, materia . . quam

. Endit in illo puncto jani in motu est ,ersusT , ct ex se ipsa ipsi locum cedit. 4eeundo, quia illa, praeest inserius, hoc est inter illi resistit , impedimento est . inde 'stendat, tam sit illa multd graVior juxta in Cartesium. Ac ter id, quia circulus C Z est ejus ocus inat alis juxta euatam Philos,

315쪽

ITER PER MUNDUM Q

phum. Fluet it que potitis ventis Z, versiis D, & per consequens non efficiet Vor' i

licem.

supponamus verb praeterea, Vorticem femi ri, & materiam suumi cursum confi re ab in B, at, B in C & ab C in. A, iste Vorte .conservabiturne t Omnino non. Etenim unum horum trium obtinet: vel est sortior Vortice . Solari , hoe est ', materia ejus tendit fortitis ad recedendum asio centro , quam illa Vor. iticis Solaris, quae est abs usque ad ' , ten dit ad recedendum R iis , , vel minus sortis est , vel aequalis viribus ' si minins sortis in . debet destrui ab illo Diss. Si sortior ,. GH destruere illum Solis. Restat igitur , ud quis sit viribus, necessisib opus est , ςar sius id supponat: versim qua ratione nbbis is probaturus est, hadd di demonstration e quis ni non tantae quaestioni in subjicere uolumus ) , i sed poterit vel ,inimapa a serre conje uram quae Ferosimilem

reddat hane suppositisenem. H CODI possemus plures rationes ' adserte , ad istant suppositionem destruendam 8. An non posse Vmus ostendere,i si Vor X Terrae esset aequε.

bus componitur; r ederent. cu. tantis viribus .ae centro forticis, Te is, juxta Prin cipia Cartesii, doςxe adpartem q'endam lem, Iovem etiam ; qui , quod nobis iu-cidum exhibet centrum alaeujus . vorticis motus est vehemens ejus materiae, etiam li- est ait Cartesius, aliud cenWum. Omni se e materia vacuum ; ian non possem is extarii,

imitantes stylui a bubus Philosophi ,' consere

316쪽

- CARTESII. PARS IV. Vorticem Solis ab S usque ad I ingenti curu

dam Mari , cujus fluxus sontrarius qui fertur exigui fluvii descensui, cui Vorticem consem remus Terrae , illum cogit ad redeundum-, ejusque aquas determinat ad motumplanεο

ςsitum illi, quem antE habebat. Iam juxta. Cartesium. Vorticem aliquem destrui, re materiam istius Vorticis motum adsumere, ae determinationem alterius cujusdam , una eademque rei est. Qubd si D Cartesius posses probare suum . ilicem Terrae minima ratiq- ne earum , quas nos attulimus, vel comparat ne naturali adeo ac illa, quam modo adhibuimus , ad ostendendum, meram esse cli meram, se tutum eZistimaret adversus omnes ampetus adversariorum suorum maximε industriorum. et

bd si nunc difficultates examinatum iremus , quae possunt oriri a pyte exigui Planetae , hoc est Lunae considetatae in exiguo Vortice Terrae, forti non mia es repe

Zunam , ubi pervenit ad A. ,' versiis B abri pi, illam debere extra vorticem in C egroci. Etenim x. Illa est superficies exterio exigui Vorticis , juxta Cartesium, a. Illa conatur inde exire juxta magnum .ejus Principium motas Circu aris. Contendit, illam non po se versiis B in edi, quia materia Vorticis si laris illo in loco levior.est , illamque versus centrum repellit. Nec, illa magis descendet

317쪽

Non tam diu immorati fuissemus huic artis Eulo , nisi ipsum habuissemus pro praecipuo capite Systematis Cartesiani, A pro tand mento magni jstius aedificii, quod nostro ar-- a tot hominibus existimatum est ingeniih Mnani opus coryphaeum. Iam ejus dispici

mus. momentum in consequentiis ν quas inde sumus deducturi. i

Consequentia demonstramnis praecedentis. Prima consequentia spectat Astronomiam,& Phaenomena Planetarum.. Primbenim, vortice jam sublato, Luna non.mptilis cir cumagitur circa. Terram , quandoquideri juxta D. Cartesium unica caussa, quae eam i cit rotari circa Terram , est ille vorteX , 'Ri . eam abripit. Secundo quatuor Satellites J vis ista xcident dignitate, quam non pessi dent, nisi quia semper circa ipsum gradia tur , idque opitulante Vortice peculiari, qui adscribitur illi Planetae, aequE ac Terrae in magno Vortice Solari. Etenim omnia , quae viximus de Vortice Terrae , . & Lunae, di debent adplicari Vortici Iovis &apsius Satellitibus. RDuo haec satis magni momenti sunt in Astr nomja , ut fidem facere possimus , Mun- dum Cartesii plane non nostrum esse, verum ab eo omnim differre. secunda consequentia spectat fere in genere Omnia,Primaria Phaenomena inserioris huj's .Mundi , quorum hic non niti praecipua, α intellectu facillima attingemus. Non nisi ope Vorticis Terrae Cartesiani post Praeceptorem

318쪽

suum explicant corporum gravitatem, & r

. ionem reddunt motus, quo praedita sunt, verse

sus centrum Terrae: quippe exempli gratia, HJunt illi, ubi .lapidem in altum projicis , infra se ille detrudit massam secundi Elementi S aeris suo volumini aequalem. Jam illa massa mul id majori pollet agitatione, & aptitudine majori ad motum, & per consequens maiori vi ad recedendum a centro sui Vorticis, quam la-Piis, qua non eoptinet fere, nisi tertii Elementi materiam, & proinde ille debet a materia secundi cogi, ut de scendat versiis centrum Vorcis, hoc est versiis centrum Terrae. Igitur cum Veritate dicitur, sine illo Vortice corpora gravia sore ur non descendant, contra vero ad scendant, & illo in casu mira videremus.. Juxta novumst tama, Sol, quantumvi; a

Terra remotus, non in tuto versaretur, quddit adhuc ii reperirentur populi , qui molestEserentes se ab illo uri ardore radiorum, ce tis quibusdam temporibus convenerunt , ad infinita numero tela in eum conjicienda. Isthaec enim tela e Terra jacta versds Solem, sibi obviam fierent in circumferentia HVorticis ejus, ct in medio istius materiae secundi flementi , quae omni, conatu tendens

recedere a centro sui motus, cogeret corpora

minus, quam illa, motui apta, ad tendenduin Versds centrum, hoc est verins Solem. Iam illa tela essent corpora se satis mitisis apta ad anotum', 'uam materia secundi Nementi, itur illa ea cogeret verssis solem ire, quod sani a miraculo non abludit multum. Atque eo in casu , Acilὶ rationem redderemus cujus dam eΣperim nti, quod PQ Hersennus olim

scripsit

319쪽

CA MII. PARS IV. a9 scripsit ad D. Cartesium se instituisse, quod

in eo consistebat, scilicet, si sciopetum per- DM. 3pendiculariter versus Tenith explodatur , globum non recidere denub : hinc enim iste globus indubie usque ad Solem abreptus fulsi Ex illo Systemate, ubi vellemus iter obire, non dico ad globum Lunae , sicuti Cyranus Bervi acius, vertim ad ipsum Solem nihil

nobis foret facilius. opus esset tantummodo , ut caput perpendiculariter versiis Solem b. converteremus, α deinde aliquem faceremus exiguum saltum, ut nosmet ipsos in motum concitaremus, & occasionem daremus niat riae Vorticis Solaris, quae in Terram impingeret, nos insta pedes propellendi. Juxta Cartesii principium , illa nobis impressionem disret, quae nos momentulo usque ad illud A- strum perduceret. Ut 'uno vel bo dicam, corpora gravia non descendexent amplisis ver- .lis Tellurem, verum Omnia versus Solem fer

rentur.

Quid di mus de fluxu & refluxu Maris ,

qui est ex optimis locis Philo phth n. Carte-- .- iii, & in cujus solius gratiam deberςmus vi- .cem istius Vorticis dolere : etenim favente isto Vortice , D. Cartesius , ct Rohaltius imira narrant super isto impenetrabili ' turae Phaenomeno. Non tantam integrE dependet i de Vortice, versim etiam de figura istius Io tinis , quae cita opera elliptica nusta est . &unicε eam ob rationem licet ab ini o fortE . . illa mens philosopho non fuerit. Numquam . enim Poeta Tragicus mel itis, nec majoricum

industria suae tragoediae praeparavit episodia,N s quam

320쪽

quam D. Cartesius suas conclusiones. ' M pemuS , cdm cernimus . um eas deducit , verbum aliquod, quod in transitu protulerat.& ut videtur, nullo cum scopo, jecisse quas semina infinitarum elegantium consequentiarum . Miramur in tertiδ ejus parte Principiorum clim videmus figuram istius Vorticis, quae non melitis est stabilita, ac ipse vortex : versim clim in quarta videmus necessitatem, uae D. Cartesium ur ebat, ut explicare pos et fluxum Maris, laudatur , quod illa usus sit cautiope. Nec tamen, non obstantibus bellis & jeciosis illis explicationibus Phaenomeωn resluxus Maris, non demonstratur falsitas Cartesiani systematis, etiam circa illam rem ii specie. Verlatissimi Mathemati hi, qui post D. Cartesium prodiere , reflexiones se

peditarunt dc observati ones, ad nos ejus convincendos. Demonstratur ex observation bus distantiarum Lunae , quae . determinantur

diametris suis adparentibus, illud Vrum qu ε esse remotum in quim plurimis conjunctionubus & oppositioninus, quam in nonnullis quadraturis , atque adeb pes inquum in nonnullis quadraturis , ac in nonnullis conjunctionibus & oppositionibus. Igitur falsum est , Apogeum Lunae semper esse in quadraturie , & Perigeum iis conjunctionibus , oppositionibus. igitur supponi nequit Lunam, ubi in conjunctione & in oppositione est , esse seniper in exigua diametro Vorticis ellipticii & in quadraturis illam semper in magna e

Interea hujus solius suppositionis ope Cimtesius explicat, & eγplicare potest inaequa

litatem.