장음표시 사용
291쪽
s me discrimine ullo mouetur , sed sempersit quippiam oportet, νι natura nunc quidem hoc pacto, vi etiam, aut amen te, aut ab alis hoc modo. Deinde quisnam sit primus motus, non dicunt. Nagni eram interesse videtur.
At vero neque Plato dicere potest , id esse principium, quod ipsum seipsum mouet, quod quidem interdum ipse
principiam esse putat. V enim anima ipsa pollerius omta, ct simul, vi ipse, iquit, cum coelo. Putare igitur potentiam actu priorem esse, tum rectum est, tum non rectum: at quonam pacto , iam antea dIximus.
Quo in loco dubitare succurrit.quidquid enim operatur, id operari posse videtur.l Quoniam principium quod inquirimus, actum esse docuit a potentia prorsus alienum,dictis tamen,inquit obuiam iri posse videtur. Sic enim aliquis occurrat. Si potentia prior est actu, ut inductione colligi videtur,primum autem principium est actus, aliud igitur principium, potentia scilicet ex qua factus est actus, prius est primo principio. Itaque ipse ostendere con ur actu priorem csse potentiam. Na quidquid operatur,ait,id operari posse videtur. Vt
enim quia omnis homo est animal, non autem Omne animal homo, idcirco animal homine prius este dicimus, sic qin omne operantipotest,n5 autem omne potens operatur, ideo potentia quam actus prior es Ie videtur. At si potentia prior est actu nulla ergo res erit idest suit tempus cum nulla res esset contingit enim,ut quod esse potest, nondum sit. Atque equidem in diactione quae ait quidquid enim operatur, id operari posse videtur verbum videtur huc pertinere puto, ut sibi non placere innuat propositionem quae ait, omne quod operatur, potest. vi sit sensus, videtur aliis. Illud autem, At s hoc est,nulla ergo res erit.contingit enim posse quidem esse, nondum autem esse pro solutione suggelium esse reor eius orationis qua potentia actu prior esse dicebatur. si enim ex eo quod omnis pote tia actu prior esse dicatur, ei scitur fuisse,cum nulla resesi et,quod fieri non posse in libris de coelo demonstratur,sallum igitur dictu est, omni actu priorem esse potentiam. Quamquam si haec, ut diximus, quaestionis solutio sunt,quomodo rursus ean&m insta dissolui dA n hoe ab Aristotelis ingenio non abhorred qui omnibus quidem in liMis,sed in hoc potissimum opere si Iet ad veritatis confirmationem bis eisdem de rebus meminisse, ac toties quae ad ipsas pertinent disputare. Postquam igitur actum facultate priorem esse docuit, siue formam materia. omnis enim potentia quasi materia est, ut Socrates facultas & materia est scribendi theologos accusat, quibus potetiam & materiam actu priorem esse placebat, quandoquidem Hesiodus qui Chaos primum genitum esse dicebat, atque noctem
quae terram genuerit, per Chaos de noctem materiam innuebat. Miteria enim propter obscuram sui notitiam tenebrae,atque nox non incommode vocaturieadem Chaos, quoniam vim habet formas ipsius ad Giendi atque excipiendi. Anaxagoras quoque dicens, simul res omnes erant,materiam obscure significabat. Neque vero physicos damnat Empedoclem S Anaxagoram hi enim actum qu m potentiam priorem esse censebant, ut commemorabit, quippe quorum alter amicitiam &discordiam actum esse statuebat, Anaxagoras vero mentem led theologos. Nam cum ait
idem impossibile non significat eadem incommoda
Physicis accidere,quae theologis: sed hic est sensus, ideincommodum sequitur omnes theologos, qui potentiam actu priorem esse statuunt. Aut certe idem incommodu dicit consequi theologos & physicos, non omnes, sed quibuscunque ut theologis vel physicis
priorem actu potentiam statuere placuit. si enim potia,inquit, per hos prior est actu,quomodo materia ex se moueri queat nullo actu qui moueat existentel N que enim ligna seipsa mouent ad arculam consciendam, sed ab arte fabrili. qui actus quidam est, mouentur: neque menses muliebres ad animal generandum a se mouentur, sed a semine genitali. Nec item terra smipsam ad stirpem procreandam mouet, sed mouetur semine. Quae ut euitarent incommoda,quidam actum ante potentiam posuere, ut Leucippus & Plato, quem actum motum esse tradeban t. Nam motus semper esse
Leucippo S Platoni videbat, quoniam Plato, inquit,
materram quae temere ac sine ordine seratur, accipiebat, Leucippus vero in inani corpora indiuidua infinito tempore moueri dicebat: iidemque motum actum esse statuebant. Cur tamen motus sit actus, & hic motus quisnam sit, circularis ne an alius quisquam, & cur quaedam hoc modo, alia illo moueantur, causam reticent. Nam cum aliquid,ut demonstratum est,sempercsse debeat, nimirum cur Sphaera inerrans abortui 'occasum seratur, vagae in diuersum, causam redditam oportuit. N tque enim quidquid mouetur, temere motum iacit,sed natura quidem lapis hoc modo,idest de- ortum,& ignis sursum .vi aute illo, idest, lapis sursum, ignis deor lum. Natura igitur lapis deorsum sertur,homines vero ab intellectu moventur,ut qui aliquid a
petentes mollentur,cum corpus in tectum cogunt vel arborem conscendere, quo nostro corpori non est latio natural .s.corpus eni nostrum secundum naturam deorsum fertur. Animalia vero rationis expertia, ab alio,hoc ist ab imaginatione vi ablata mouentur Horum igitur causas reddere par erat. Ad hac,motus omnium primus cuiusmodi sit,explicandum fuit. Magni
enim reseri, secundum ne, an praeternaturam moueatur motus qui primus omnium habetur. Sed & aliud est quod Platoni errori dat. Nam cu Plato ante etiam
quam mundus generaretur motum esse dixisset, propterea quod materia sine ordine moueatur,rursus animam simul cum coelo natam, quaeque sbi motum aD seri, sontem esse ait,ex quci motus emanauerit,& causam ut motus sit. Itaque ante coelum conditum,ea inq; animam, quae cum illo coorta est, motum esse tradit At si ante coeli ortum, eiq; congenitam animam motus erat, utique salium est, animam quae se ipsa mouet, sontem atque originem esse minus. Haec flatus, rurissus quasi solutionem quandam commemoratae quaestionis, quae ait si potentia prior actu sit, fieri ut actus non sit principium, illud infert. Putare igitur potentiam actu priorem, tum rectum est, tum non rectum quoniam in v no eodemq; verum est dictu potentiam actu esse priorem. Socrates enim cum prius potentia esset musicus, deinde actu musicus est effectus: attamen aliud erat prius musicum actu, quod Socratem adactum perduxit. Itaque in eodem atque uno ex iis que oriuntur & occidunt, prior Ost potentia quam actus.Si tamen ad cunctorum hominum multitudinem spectes,
haud quaquam actus posterior est si potentia. At si in his potentia actum n 6 praecedit, longe hoc verius erit Aphro.luper Nipta. T s inpo-
292쪽
in posteritate actus,qui proprie intelligitur. Sed de his
accuratius in libro de Anima disputatur. Esse aut actum potentia prioremtenis est AEMTago ras. U.n. mens actus.tillis est Empedocles,concordiam atq; di scordiam afferens. Tines deniqsunt 3 qui motaem inquiunt semper esse,ν luti Leucippus. Q re no erat Hos aut nox tempore infinitossed eadem semper παι rut reditione, a Metio modos actus potentiam antecedi ι. I I Esse autem actum potentia priorem, testis est Anaxagoras. F Coniectis demonstrationibus, Aristoteles aliorum placita in suae sententiae confirmationem alia serre solet. Itaque cum actum potentia priorem esse docuisset, Anaxagoram atque Empedoclem testaturi quorum cum alter actum,i .intelletium priorem mistura faceret. Empedocles amicitiam & discordiam,&vterq; motum semper esse affirmaret, actum,id est motum ante potentiam esse statuebant. Quare si actus prior est potentia non erat Chaos aut nox tempore infinito ide', potentia non erat prior actu. sed eadem semper erant que nunc sunt,idest semper mundus erat. Aut reditione a ut Empedocles tradebat aut alio
modes ut placet Aristoteli. Quod, si idem' o semper reditione, permaneat quip-tiam semper modo eodem agens oportet. sese es errohoe quidem pacto illud perieipsum agere, hoc autem pacto per aliud. Aut igitur per aliud quippιam, aut per primum per hoc igitur agat necesse G. Missus enim illud oesibiip-s causa est, ivi,s igitur praeitabilius dicere per primum,
etenim ut semper eodem modo res fiat, illud catio erat: νι ulem alιter,alatii. - vi semper alio modo, utrimque. sic
. uvir se habent O ipsi motus. ad id igitur alia principia
quaerere oportet Quoniam autem res ita sese habere potesssi non ita sese habeat, ex nocte, O bisse quae simulsunt,
atque ex non ente res erunt haec solui profecto possunt: iact-ue est quippiam quod incessabili motu semper mouetur,
is autem est conuersio ipsa. Atque hoc non ratione solum, sed re,ut patet, quare primum certum perpetuum erit. Uigitur quippiam quod motu ciet: Cum autem sit id, quod mouetur,er id quod mouet, O medium,est quippiam profecto quod mouet, O non mouetur, quod quidem perpetuum est, sub Ilantia, atque actus. Quod, si idem semper est reditione. Indictione desideratur illud, vel alio modo, ut persecta dieii ossit huiusmodi, si semper mundus hie est, vel reditu, ut Empedocli placet, vel aliter, ut nobis videtur, aliquid
pertistat oportet, quod eodem operetur modo, & tuis ius natura sit actus.Αtsi ut generatio semper sit necesse est,aliquid sit oportet quod aliter operetur)dest, o lique moueatur, ut genitorem, hoc est solem, nune comminus agat, nunc longius seducat. Quod igitur oblique mouetur,id necesse est ut per se hoc pacto operetur, idest oblique moueatur, & Solem tum admoueat , alias submoueat hoc autem pacto per aliud id- est ut Sol terram lingulis diebus subeat, rursusq; supra ipsam fiat per aliud. Aut igitur,inquit, per alterv m hoc accidit Soli, exempli gratia per sphaeram Saturni, aut per primum id est, per inerrantem Sphaeram.& oratio nem explicans ait. Necesse est igitur, ut per inerrantis motum Sol subter supraq; terram fiat, non per Sphae. ram Saturni. Cur autem Sol subter supraq; terram singulis diebus per inerrantem lationem sat,causam suggessit,dicens. Rursus enim illud & ipsi eausa est & illia
idest. Nam mistu corpus inerrantis causa est stelli,quet in Saturni globo circumagitur, ut subter terram supraq; fiat,& illi, hc c est Soli, quandoquidem inerrantis latio causa est ut Sol atque Saturnus singulis diebus oriantur di occidant. S. tius est igitur ortus & occasus solaris causam inerranti, u Saturni globo astignare. Nam illud idest, globus i norans ca erat Soli cui semper eodem modo res sat i dest, ut semper supra sub
terq; terram seratur ut aute m aliter idest, ut iam Scorpion teneat, iam Capricornim caliud signiferi vid licet per quem sertur, obliquit M. At ut semper alio modo, utrunque . post illud alio modo, punctus esse debet est autem sentus,ut semper alio modo, dest ut e stanter vicissimq; nox fiat, atque dies,ortus item & interitus cutrunque inerrans scilicet & solis quae oblimsertur Sphaera causa est. In errans igitur Sphaera diei noctisq; mutuae successionis causa est, Solaris autem, re ipse Sol nastendi & intereundi vicissitudinis. Haec effatus ait c sie igitur sese habent & ipsi motus quasi dicat.
non solum nos haec de inerrantis Solisq; Spsaerae motibus tradimus, sed etiam motus ipsi reuera sic se habet Si ergo hi motus causa sunt, ut nos quemadmodum res habet disseramus, quid attinet alia principia con-uirere, qualia id earum assertores tradunti Hare ubi ixit , ait quoniam autem res ita se hibere potest, haec
solui profecto possunt, ae nisi ita se habeat) estq; pu ctus adscribendus post illud se habeat c ex nocte&simul omnibus & non ente res erunt. haec enim est dictionis continuatio,est autem senius.Quoniam acturix
priorem esse potentia demonstratum est, & qui a m tus inerrantis Solarisq; sphaerarum, quae quidem sphaerae actus sunt, licet non ut proprie dictus actus causae sunt dierum noctiumq;. Sc ortus atque interitus, omnis quaestio di Tolui potest, tum ea qua num actias prior sit potentia inquiritur,tum quae causam poscit,cur sic inerrans,cur aliter Solis sphsra moueatur,& illa item que motuum primus cuiusmodi si inuestigat. Nam de his omnibus dictum est,quo ni nam motus qui secum alios mouet, id est motus inerrantis, motuum est primus, qui sic mouetur, ut noctes diesq; essciantur. Solis autem sphira in diuersum, quoniam ut ortus& interitus salio portet ortus autem & interitus semper sunt, quoniam oportet ut aliquid semper existat.quae si ad hunc modum sese habere queunt, ut diximus, omnia solui possunt, ac nisi ita se habeat, idest sin autem neget qui spiam rem se se habere, ex nocte & smul omnibus atque ex non ente res erunt, idest potentia prior erit qactus ,& omnia ex potentia existent, quod fieri non posse demonstratum est. His commemoratis, rursus de primo principio ex resolutione disserit.= Nam est, inquit, quidpiam quod incessabili motu temper m uetur, hic autem est motus circularis. F Esse porro sempiternum circularem motum, non ratione tantum ac demonstrationcilia re etiam di opere,& maiorum traditione perspicuum est. sphaera igitur inerrans est primum coelum, quod lenapiterno motu cietur, quodq; omne corpus errans moueta errans enim a primo inerrante mouetur. aliquid igitur sit oportet, quod moueat duntaxat. Nam cum si quod solum mouetur, quod quidem est vagum erransq; corpus: sit item medium, quod mouetur simulii te mouet, cuiusmodi est globus inerram: tertium quiddam habeatur oportet,
293쪽
quod moueat duntaxat, quod immotum ipsum illis motum affert, ac sempiternum est , idemque substantia& actus. Αe mentem quidem omnium ὸictorum explicauimus. In dictione autem quae ait, cum autem
si id quod mouetur,& id quod mouet,& medi um primum post illud & mediumγ punctus est apponendus,
deinde subaudiendu hoc, est item quod mouetur duntaxat . um inserendum, Eli igitur quippiam quod mouet & non mouetur dee. ut sit uniuersum huiusmodi. sed quoniam eius quod mouetur tantum, de eius quod mouet solum, medium est quod mouet simul & mouetur,& horum existunt duo, hoc est,quod mouetur solam, Ac quod mouet simul & mouetur, utique immobile quoque sit necesse est. Ilae autem modo ipsum appetibile atque intelligibile mo
uet. mouens enim non mouetvr. horum autem prima eadem
sunt.Sub cupiditatem. n.id cadit, quod bonam esse videtur. sub voluntatem autem primum id bon meli. atque potius appetimus, quia videtur quam ridetur q-a appetimus. Intellectio erumprincipium est. Mens autem ab intelligibilix si mouetur. Atque altera series perseipsam intelligibilis est, ct huius ipsas Ilantia primo, huius ea qua
simplex est, atque actu. Hoc autem modo ipsum appetibile atque intelligibile mouet.b Cum appetendum S intelligibile ad hune modum mouere dixit Iet, breui exponit quomodo,dicens ipsa ,scille et immota. N a m sic, inquit, Omne appe . tendum & omne intelligibile mouet, ut ipsa non m
ueantur,sed immota maneant,aliaq; moueant, Vt scenum mouet asinum, imago amatorem Cia autem omne appetendum.& omne intelligibile a primo te per intest .gibili te appetendo dicat, sintq; appetenda quaedam, non eadem intelligibilia, ut panis, ae e diuerso intelligibilia quaedam, quae non sunt appetωa,Vt mala, prim um ae prscipue intelligibi Ie idem esse docet,quod praecipue appetendum. Sed in primis quod sub cupiditatem cadit,quo discrimine ab eo dister, quod voluntati subiicitur, exponit. id enim concupilaimus, ait quod pulchrum videtur. Nam quod proprie pulchruest, id non concupiscitur,sed desideratur, atque appetitur.Cupiditas enim a d siderio diuella est uin ipsa in
parte animae concuplicente experteq; rationis habeatur,desiderium in rationis compote.Voluntatis autem
obiectum primum ac proprie non est id quod pulchruisse videtur,sed quod est suapte natura pulchrum. Ap- petimus autem quia pulchrum videtur, potius quam ἡ diuerso, quoniam appetimus, videatur pulchrum .de quibus cum ad hune modum disputauit, primum intelligibile, de primum appetendum idem esse colligit, dicens. Intellectio enim principium est, idest, appetendum est motus principium. Illud enim subaudire oportet, quoniam a ppetend um mouet mentem, cuius motus est intellectio, eum expetendum moueat mentem ad intelligendum, sit ne appetendum, a n non. Caeterum Se ab intelligibili mouetur mens , si quo intelligi
bile mouet mentem, ipsamq; actu mentem ficit, eandemque mouet appetendum. Intelligibile ergo idem est,quod appetibile.At causa prima suapte natura pro . prie intelligibilis est, atque intellectus. Ea igitur proprie intelligibile est,& proprie mens, ac proprie appetendum. Vbi autem dixit, Mens autem ab intelligibili ipso mouetur, Fadiungit. Atque alter ordo per seipsum
intelligibilis et t. F Quae nam vero per se intelligibilia
sint,& quae secus, paulo post considerauimus. Alterum autem ordinem appellat,ordinem pulchri, in quem secundum Pythagoricos substantia, lumen, triangulus, impar, de caetera his annumerata rediguntur. Omnia
igitur quaecunque boni subiiciuntur ordini, intellisibilia sunt, sed ex eis substatia potissimum intelligibilis est ,& in hoe genere ea est maxime intelligibilis, quae simplex secundum actum habetur, quae proprie intelligibilis est, Ac expetenda . Sed quoniam substantiam per se de actu intelligibilem esse tradidit, ut qusdam intelligibilia,quae non sunt intelligibilia per se, neq; actu
distinguamus, operaepretium erit, atque adeo necessarium,quae per se,& actu intelligibilia sint,& quae secus, edocere. Formarum igitur quae materiales sunt, & in materia suum esse obtinent, hae ab intellectu intelligibiles fiunt,cum sint potentia non per se,ic actu intelligibiles, quippe quas intellectus sequestrans a materia cum qua ipsis esse suppetit,intelligibiles essiciatae tuc ipsarum quaeque intelligibilis actu est atque mens siue intellectus esticitur, cum intelligitur, non ante. Nam intellectus actu nihil est aliud quam forma quae intelligitur. Itaque harum quaeque, licet non sit simpliciter intelligibilis, tamen cum intelligitur, intellectus efficitur. Vt enim lenius actu idem ea quod actu sensibile,& actu sensibile idem quod sensus, actu sic intellectus actu hoc est quod actu intelligibile:& actu intelligib
Ieidem quod intellectus actu. Intellectus enim sumens intellectae rei formam, ipsamq; a materia secernens,illam actu intelligibile facit, de ipse actu intellectus efficitur. At si qua res est, quemaismodum demonstrauimus, incorporea,& per se ens, expersq; materiae, ea est
actu intelligibilis suapte natura ,& se ut sit actu intelligibilis habet, de non ab intellectu, qui se a materia secernat: qui quidem intellectus materia vacat,& intelligibilis est.quin intellectus actu semper est actu intelligibilis, ut ipse paulo post declarabit. Itaque quas sormas intellectus, materia secernit, atque efficit intelli gibilis,eae non lunt proprie& per se intelligibiles, argumento, quod ab intc pectu te intelligente, quique i pias, materia tecreuit,& ex particularibus uniuersalia effecit, separatae intercidunt, nec sunt. quibus aurem a se,
ut per se sint,suppeditatur, hae proprie sunt intulicius, de proprie intelligibilia.
Vnum autem oe simplex non eadem sunt. unum mommensuram, simplex quomodo sese habet ipsum si I cat. Αι vero bonum ipsum, id quod per se est expetabile meadem serie sunt, oe ipsum primum est optimum semper,
aut rationas similitudinem subitotqui id gratia cuius catera sunt, vii fiunt,in ipsis immobitibus, declarat ipsa Ossio. est enim alicui id gratia cuius agitur, quota aliud est, aliud
non est. mouet autem ut amatum, atque per id quotmouetur, caetera mouet. Si igitur quippiam mouetur, aliter sese habere potes. sturre se latio prima actus es etiam
quo mouetur, hoc imo, ratione loci, etsi non IubIlantiae ratione , aliter sese tabere potest. Cum autem sit quippiam mouens immobile, atque actu, id ut aliter sese habeat tullo pacto fieri potes.Prima nanque mutationum latio est Ohuius ipsa conuersio, atque illud hoc motu movet. ergo necessario est ens. Atque ut necessario est, bene etiam hoc pacto principium est. ecessarium enim pluribus sumitur modis. Atque aliud es ut violentum, propterea quod est praeter impulsionem ac motumla ut vi id quod aliter siese habere non potest, sed simpliciter est. Ex tali igitur principio corium
294쪽
Vnum autem di simplex non eadem sunto His verbis obiectioni euidam quς opponi posset,occurrit:qui
huiusmodi est. si prima Simobilis substantia simplex
est,simplex autem est unum, substantia igitur immobilis una est. At sunt aliae imobiles lubstan tiae, ut ipse hoe in libro docebit. hanc igitur dubitationem explicat,diiscens, unum autem & simplex non eadem sunt.vnum.n.
mensuram signiscat ut v num holem, quo homines
metimur: ti unum equum, quo equos mensuramus.
Simplex non significat mensuram, sed cquomodo sese habet ipsum id est, significat simplex non esse compositum. At vero, inquit, bonum iptum, & id quod per se est expetibile in eadem serie sunt in qua, Leli per se intelligibilet ut intelligatur primam causam & per se intelligi bilem pulchram esse, 6c per se ac propter se expetendam atque optimam. Quidquid autem primum habetur, proportione seu comparatione dicetur optimii. sie intellectum actu optimu appellare possumus, propterea cyimes lectum habitu dignitate ac pulchritudine antecedit .itemq; motum circularem optimum pigrecto dicimus, quoniam eo potior habetur. His commemoratis, praeterea,inquit id gratia cuius caetera sunt
vel fi ut . in ipsis immobilibus esse declarat ipsa diuisio.
Illam diuisionem dicit, in qua saepe testatur secontra riorum reductionem effecisse. hic autem habetur in eo
libro qui ab ipso de bono inscriptus est. At in dictione
quae ait .Est. n. alicui id gratia cuius coniunctio senim pro cautem dicta esse accipi debet,ut in hune modum intelligatur. est autem alicui id cuius gratia, quoniamus fiunt & aguntur, alicuius talicitatis gratia cuipiam
uni & agutur,exempli gratia Socrati. Quorum aliud est,aliud non est. quorum,ait,i .eorum quorum gratia
est actio caliud est, aliud non est. id,cquod agit .est autem sensus, id cuius gratia , id est quod est, quod vero est gratia huius, non est hoc quod illud. Nam quod boni gratia mouetur, ipsum non est bonum. bonum vero,quod est cuius gratia, bonum est. Mouetur autem donec bonum indipiscatur, quod ubi indeptum est,cosistit. cum autem prima causa quae primum bonum est, sit infinita: quod ipsam desiderat, nunquam eius uniuersam bonitatem,ut sit in bonis particularibus coni qui valet, ac proinde semper ipsa mouebit, ut amatum incompraehensibile. Haec effatus,quo modo prima causa cuncta moueat, ponit. Corpus enim circumlatu,
ab ipsa tanquam ab amato di desiderato moueri ait, cetera vero ab ipso coelo, quod prima eausa continenter mouetur. sed quoniam Ois motus rem qua proficiscitur, mutare videtur, & coelum moueri ipse praedixerat,ne quis coelum a sua natura discedere putet, ait.
Si igitur quidpiam mouetur, aliter sese hasere potest
id est, quoniam coelum mouetur, fieri potest, ut idem aliter sese habeat. & quomodo coelum dum mnuetur, aliter sese habere queat exponit, dicens, quare si latio prima actus est,qua mouetur, hac aliter lese habere potest. & post illud c mouetur puncto distinguendum est .Est autem lensius, si actus coeli est prima latio, nimirum qua mouetur,&omnino motum habet,hac aliter
sese habere posse dicetur. hoc est per locu m serri, si uein orbem agi si non substantiae ratione id est licet non
secundum suam naturam moueatur, neque ab ipsa discedat, eum sempiternu sit, tamen quatenus in orbem fertur, nihil prohibet ipsum moueri, si non est necessa rium. Post haec, quoniam,inquit, est motor quidam, qui
ut diximus, actu est, & immobilis, hic ut aliter sese habear, aut omnino moueatur, fieri non potest.quod in hunc maxime modum ostendit. Si omnino fieri posset
ut motor primus moueretur nimirum primo omniumOtu moveretur, hoc est motu circulari, quo quidem motu ipse mouere demonstratus est .ati; circumactu movet, hoc profecto non ipse movebitur, cum motus unus unius esse statuatur. Porro si circularis motus necessario est, ex necessitate igitur ipsius moto restens. atque ut necessarium, bene etiam hoc pacto principium est. Post illud necessarium punctus est affigedus. est autem sensus, quoniam necessarium modo id esse intelligitur, quod per vim efficitur, tum sine quo res non bene procedit, ut sine disciplina scientia non ingeneratur. alias,quod aliter sese hasere non potest, cuius' modi sunt demonstrandi principia,cu prima causa n cessario sit, qua ratione est necessario, ea recte principium appellatur, idest, ut sine quo. Itaque rogati, cum prima causa necessaria sit, quomodo sit necessaria,ayte respondemus, quoniam sine hae ipsum bene eoni;
stit.& concludit dicens ex tali igitur principio coelum ipsum naturaq; pendet. Atqui ut nos optime per breui tepore dedimus, sic illud perpetuo degit. sic enim illud est semper. Nam vis nos quidem ita semper degamus ita feri nequit. At illiad perpetuo degit. quippe cum voluptas i sius sit actus, ct iccirco vix Asensus,intellectio Muissimasunt ,stes vero atq; me moria ob haec ipsa. Intellectio, ut ea quae perse est, eius estoia, quod perse optimsi est: ora quae ma xime perse est, eius est,quod Oxime tale est. Mens vero seipsam per intelligibilis ipsius assumptionem intelligit. fit. n.intelligibilis tangens atque intelligens Quare ide est intellectus, atq; ins Erigibile. Es enim id intellectus, quod intelligibilis ipsius substantissestsusceptiuum. Operatur autem habens. Atqui ut nos optime per breui tempore degimus, sic , silla sempiterno. FCum intellectus noster, qui iacultate intelligibilia est, ex extrema doctrinainc optima vivendi ratione sit actu intelligibilia, tunc optimam beati
simamq; &omni voluptate iucundiorem vitam agimus, quae verbis explicari non potest, cognoscitur tamen ab iis quibus haec secticitas contingit. alem igitur vitam nos ad breue tempus degimus neque enim semper huiusmodi vitam agimus, sed cu intellectiis noster esset iactu intelligibilia tali vita causa prima se per fruitur.quod nobis negatum est. nec enim fieri potest, ut nos semper tale vitam degamus ut prima causa:
sed, ut di xi, ad Creue tempus, seri potest: quod paulo post apparebit. Nam cum eius munus nullum si aliudu se intelligere,idemq; ipsius opus sit siua voluptas, idcirco es scitur ut semper in hac iucunditate vivat,i.qm se ipsi semper intelligit. Qualis igitur vita nobis degitur ad breue tempus, hac prima causa semper est,i .ipsa prima causa est optima vita. Quamobrem, inquit, sensum & vigiliam,& intelligentiam, iucundissima esse dicimus, qm actus quidam sunt , quiquam velut imagines & umbrae eius operis quo iungimur, aut eius vitae quam agimus, cum intellectus noster si quodammodo i ntelligibilia. Spes autem & memorie propter actus nobis gratiae sunt. Nam cu alicuius actus recordamur, aut aliquid nos acturos speramus, tunc & spem & memoriam amamus. Si ergo spes de memoriae propter actus a nobis diliguntur, te Li nobis propter actum qui aliquando in nobis efficitur, chari sunt, quanis demum admirationis esse actus ille debet ἰ Λtque intes lectio. inquit,
295쪽
inquit, per se eius est quod per se in optimum. inteste-ctionem per se, vocans intellectit actu, qui ab eo disiseri qui habitu est, qui rursus ab intellectu potentia diuertus habetur. Siquidem intellectus habitu forma Zepotentia perfectioii; est intellectus potentia. qui quidem habitus in ipso ex uniue alis compraehensi ne
ingeneratur, di ex eo quod formas a materia seiungere potest, quae formae eaedem quodammodo inter sese fiant. Nam qui formas absque materia sumit, commune habet atque uniuersale. Qui enim hominis sormam sine circunstantiis materialibus accipit,is hominem communem habet, quia singulorum inter ipsos
diffitentia a materia fit: quippe q uorum formae quibus homines sunt, nullo inter se aiscrimine distent. Rurius qui commune quod in sinculis inest contu
tur,is formam accipit absque materia. Me enim in ipsis commune est atque idem , ingeneratur autem initio huiusmodi habitus in intellectu per transitum a c&tinenti habitu erga sensibilia , ceu visum quendam
intellectus ab ipss accipiat ad uniuersalis contem plationem accommodatum : quo quidem principio intelligentia sententiaq; nuncupatur. ubi vero coaluit, ae varium & multiplex essectum est prorsus, ut sine materi si velut sundamento id queat emeere, intellectus iam nomine censeturis quidem eum talis in habitu ob actus continentes emcitur, ut reliquum per se operari queat, tunc qui habitus nuncupatur, efficitur intel- Iectus, silmilis homini docto seu scienti, qui medius est inter eum qui potentia sciens est,& eum qui per scientiam operatur, qui quantum ab eo vincitur qui per scientiam Operatur, tantum superat hunc, qui ieientia secundum potentiam est praeditus. hic autem habitus cum suo iungitur munere, intellectus actu fit. Intellectus enim secundum habitum est uniuersae quodammodo intelligentiae,quae repositae sunt. de quiescunt. Et quoniam intellectus actu nihil est aliud, quam so
ma quae intelligitur, ut sensus actu est actu sensibile, intellectus in habitu,qui is esse intelligitur, quia se intelligere potest, & formas intelligibilium per se sumere, seipsum valet intelligere, nimirum quoniam ipse ea sorma quae intelligitur. siquidem intelligens, quod imtelligit, efficitur. qui ergo habitum intelligendi sormas habet, huic habitus quoque & saeuitas suppetit seipsum intelligendi. Nam quod intelligere potest, hoe ipsum intelligens emcitur. Et est cum intelligit, praecipue ac per se formam intelligens,ex accidenti vero seipsum, propterea quod accidit ei, cum intelligit, ut id fiat, quod intelligit . Ante igitur quam ipse intel-
Iemis actu intelligat, intelligens & intelligendum, relativa, de inter se ut ad aliquid dicta opponuntur, in ipso vero actu unum fiunt, Sopposita esse desinunt. Neque enim ratio ad aliquid in ea conuenire potest. Ita intellectus actu cum idem essicitur quod intelligi
bile, merito seipsum intelligere dicitur. Intesecius igitur actu seipsum intelligit, propterea quod id ipsum quod intelligit, citur.Intelligit enim formas absque materia, quippe qui non hoc intelligit, sed huius esse, quemad modum supra dictum est. Cum igitur intellectus actu per se optimus sit, nimirum intellectio tysius, qua iple intelligit, intellectio per se, ae optimi per se fuerit. Intellectus vero actu optimum est,non quod formae stat, quas intelligit absque materia,sed quia primum intellectum , q uoad seri potest, intelligens, ille quodammodo sitis ergo intellectio per se, per te opti-
mi est, profecto quae per se maxime intellectio est laeeius erit, quod per se maxime est optimum. hac autem
est intellectio primi intellectus, qua se ipse intelligit, &qua ipse est intelligens, & idem qui intelligitur. Intellectus igitur actu per assumptionem intelligibilis se ipse intelligit, cum habitum, ut diximus, obtineat formas intelligendi, ipsas contingens. Est autem intellectus actu quasi forma eius intellectus qui potentia est. ha bitum igitur habet sui intelligendi. Itaque cum se intelligit, intellectus & intelligibile idem efficitur. Nam excipiens intelligibile,& substantiam,i intellectum,ipse intellectus est. operatur autem huiusmodi intellectus habens in se intelligibilia, quae separauit. secreuit enima materia, atque penes se habet,intelligitq;. adiare id quod intellectus babere diuinum videtur, magis illius en mentis atque ipsa contemplatio iucundissimum est atque optimum.Si igitur deussi per sic bene siese habet, vi ahquando nos bene habemus, admirabile quid est ipse.
Quod si magis O benest habet nugis admirabile est pros
M.Alsiese habet.Ines etiam illi vita entis erum opera- tuo vita Gallud autem est ipsa operatio inique actus.Actus
igitur isce luis per stultius es optima atq; perpetua vita.
Dicimus autem ipsum Deum animal perpetuum optimum esse.quare Deo vita nimirum, aeuum; continuum atq; per inpetuum inest. Ioc enim es ipse Deus. Quare id quod intellectus habere diuinum videtur, armagis illius est mentiti, omnium quae intellectus esse dicuntur diuinissimum est contemplatio. quod igitur diuinum habet intellectus actu, habet autem diuinum id ut se intclligat, id illius magis est, idest primi intellectus est. illud igitur, inquit quod intellectus actu diuinissimum nobilissimumq; habet, hoc autem est se intelligere, id magis est illius primi intellectus, quoniam
primus intellectus ex altius se intelligit, quam intellectus actu seipsum. intellectus igitur actu non se perinde intelligit, ut prim us intellectus se,neque sem per, sed aliquando I raro. cum primus intellectus semper se
intelligat, nec aliud quam se. qui I se idcirco intelligitur, quia intestigibilis est.& quoniam actu & suapte natura intelligibilis est, ideo semper intelligetur ab eo videlicet qui actu intelligit. Ipse autem solus intellectus semper intelligit.igitur se ipse semper intelliget .vel potius quoniam simplex est , intellectum enim simplex quiddam simplex intelligit, praeter ipsium autem nusu intelligibile est simplex, qui immistus est de expers m teriae, nec in se potentiae quidquam habet. se igitur solum intelliget ipse. in eo enim quod intellectus est, sevi intelligibile intelliget, in quo vero intellectus actuti intelligibile, semper se intelliget:in quo autem simplex, solus ex intelligibilibus seipsum solum .ipse naque qui solus simplex est , cuiusdam simplicis intellector est,& solus simplex ex intelligibilibus. Atque ipsa, inquit , contemplatio qua se intelligit. ciucundissimum est atque optimum. si igitur Deus semper se bene sese habet, ut aliqua donos bene habemus, admirabile quid est ipse. at si tanto melius qu m intellectus actu sese
habeat, ut verbis nequeat explicari, nimirum quo eum superat, hoc erit admirabilius. At excessus tantus est,
quantum verbis consequi non sit. Deus igitur summa admiratione dignus est ,& longe maioris dignitatis. Inest autem etiam intellectui primo vita, quoniam mentis intellectulue actus vita est . ille autem est actus.
ille igitur est vitiataque actus illius qui per se actus est.
296쪽
vita optima est 3e sempiterna. Deinde ex iis quae primo intellectui suppetere docuit,ipsum des nit,dicem.
Primus itellectus est animal sempiternum Optimum. Nam cum fuit alia sempiterna animalia, ipse tamen primus intellectus solus est optimum. Si deus ergo animal est sempiternum, de omne tempiternum in conti nentia consideratur nam si fieret intermissio non esiset sempiternum, nimirum Deo vita aeuumq; Iuppotit. est enim aeuum cuique vita. Deus enim hoc ipsum est,sempiterna inquam de optima vita.
Qui vero putant ut Pythagorici Speinippus , id quod est optimum praenabili simum: , rationem principη non
subire, propterea quia oe plantarum o animalium principia causa quidem sunt, bonum autem atque perfectum in iis est que Iunt ex illis , is profecto non recte arbitrantur. Semen enim ex aliis perfectis prioribus emergit, O ipsum primum non semen , sita ipsum perfectum est. Icam tam, nem quistiam semine priorem dixerit esse. non eum qui ex
hoe oris estsed alium , ὰ quos en ipsum per luxit. Esse
igitur subnantiam quandam aeternam, immobilemque, atque asensibili separatam, exbisceo iam dictasunt, patet, Dem Aratum est hanc subitantiam magnituri nem nullam habere posse,sita partibus carere, atque indiuisibilem esse. infinito enim tempore mouet. Rullam au tem finitum infinitam potentiam habet. cum autem omnis magnitudo aut infinita sit, aut finita, finitam quidem magnitudinem ob id ipsum non haberet. Infinitam a tem habere non poten, propterea quod omnino in ratione rerum nidu magnitudo es infinita.At vero demestratum es etiam impas bilem esse, millam; prorsus alterationem subire, omnes enim caeterri motus pesteriores fiunt eo qui ad locum accommodatur, Hu igitur manifestasunt νniuersa, eur hoc modo sese habent, ut diximus.
Qui vero putant ut Pythagorici de Speusippus. Ostento Deum qui primum principium est, animal
sempiternum de optimum esse, in Pythagoreosinu hitur At Speusippum, qui pulcherrimum & optimum in principio esse negabant, ac proinde principium optimum dici non posse statuebant, cum genitale semen , de menses muliebres, quς sint animalium principia, nohabeant optima, sed illud melius sit quod ex ipsis procreatur. Errant igitur,inquit, neque enim semen imis
persectum inensesq; muliebres principia sunt, sed pater Zc mater, qui non solum perlecti lunt, sed etiam semineae mensibus priores. Itaque homo semine prior est, non qui ex semine suit generatus, sed pater ex quosuit semen decisum. Se cocludit dicens seste igitur sempiternam substantiam secretam de diuersam i sensibile
patet. quam incorpoream esse, nec partibus constare,
in octauo libro Physici auditus planum facit, de suggerit nobis id quod in eo loco disseritur,liuiusmodi principium sempiternu motum mouere.quod autem minium sempiternum mouet,id ut infiniis potentis sit, necesse est, quod illic quoque demonitratur. At corpus nullum omnino esse infinitum,in Tertio libro Physici auditus, atque item in primo de coelo demonstratum est. Quod igitur est infinita potentia prsditum, corporis est expers. quin & prima causa nec pati potest nec
alterari. ii quo enim modo mouetur, motuum primo moueretur, qui est motus loci. quod verum non esse docuimus. at si hoe minus moues, ne aliis quidem ip
oportet autem non latere utrumf Iiantia talis una sit
p enda, an plures, O si sint plures quot simi pouendae.
Sed in memoria fiententias quoque caeterorum habere, quiqvidem de multitudine nihil quod sit certum dilucidum: dixerunt. Opinio enim deformis Ollam considerationem propriam habet. Qui nanque ideas a ferunt, numeros inquiunt ipsas esse, atque de numeris interdum ut infinitis, interdum ut inque ad denarium definitis loquunturiat qua de causa tanta est multitudo numerorum nihil prorsus cum demonIIrati studio dicunt. Nobis autem est dicendum
ex hisce quae supposita sint, atque deter ara. Principium enim, o id quod eorum qua sunt primum est, immobile quidem per se atque per accidens est, primo autem
motu perpetuo ori; movet. Quoniam autem id quod in uetur, ab alio moueri, O primum mouens immobile esse, iq; perpetuum motum a perpetuo, mumque ab νm pro dire necessee est. Oportet autem non latere utril lubstantia talis una sit ponenda, an plures. F Postquam primum principium unum esse docuit corporis expers, neque per se, neque per accidens mobile, sed a motu prorsus ab ho rens, inquirit substantia huiusmodi una ne sit, an complures Pac si plurεs, quo eas numero statuere coveniat, neque ignorare, inquit, par est aliorum decreta Ac sententias,sed meminis, Ae animo versare.&causam cur
meminisse debeamus, suggerit, quia nihil illi perspicui
de multitudine causarum tradidere, tres ne sint, an viginti, alloisie numero. qui enim rerum nostratium causas ideas esse statuerunt, ij virum motuum quoque causas esse statuerent, non dicunt. Caeterum cum ideo omnino causas esse statuerent, par fuit ut ipsarum numerum definirent: quod illis curae non fuit: sed cum sollam ideas 'numeros esse dicerent , fle iam numerum intra decem concluderent, iam explicarent in infinitum, nunc infinitas, nunc finitas esse causas statuere videntur: quandoquidem si ideae numeri sunt, de numerus ad decem usque progreditur, prosecto ideae de cades suerint. Rursus si sunt ideae numerus, numerus autem est
infinitus,nimirum ideae infinitae existent. Itaque de ipsis nihil constituti tradidere, infinitas ne dicere conueniat, an solum finitas esse, sed nulla demonstrandi adhibita cura de Ideis disseruerunt, quibus eo nomine damnatis,quod dei dearum multitudine citra demonstrationem disputassent, cum praesertim illas nostritiurerum causas esse asseuerarent, ipse ad explicandu cau. sas motrices quo numero statuere oporteat, aggrediatur. Sed primum alias esse causas confirmat, Saturni, Iouis.& caeterarum sphaerarum motrices. Nam sphaer ut docebit,stellarum gratia sunt.Deinde numero sphaerarum inuento, mouentes causas totidem esse statuit, quod sphaeras, cum unius unum mouens esse constet. sed has omnes causas rursus sub prim 1m causam reducet,i. ad animal sempiternum optimum. quod vi tum per se, tum per accidens esse immobile demonstrauit, se item aliarum sphaerarum motores neutro modo moueri docebit.quo in loco ambigere succurrit quid tandem est causae cur prima & inerrans sphaera a sua ipsus
anima non moueantur. An & prima de caeterae sphaerae mouentur sua quaeque anima , non tamen quem
admodum animalia. quorsi corpora ab animis trahit tu retrahunturq;, sed quemadmodum in Secu udo libro de Coelo suit explicatumi A prima vero causa mouentur, ut a desiderabili di expetendo. Sed de his hactenus. Nobis autem, inquit, Aristoteles, ex iis quae posita de ostensa sunt, dicendum est primum principiumentium
297쪽
ensum esse primum,idemq; immobile tum per se, tum etiam ex accidenti,sed quod primum ae sempiternum, unumque motum ut desiderabile videlicet moueat. Quoniam autem id quod mouetur, ab alio moueri necesse est, de primum mouens immobile esse ) per se atque per accidens, quandoquidem animae licet primi animalium motores sint, mouentur tamen ex accidenti . & quoniam sempiternum motum a sempiterno motore unumque de continentem ab uno prodire
necesse est. hoc enim in Physico auditu demonstratu
est.si ergo motus est unus,cum motus unus,ut demonstratum est,ab uno motore nascatu utique motorem unum esse assirmare necesse est.
Tratos lationem si placem uniuersi, quam prima
sumntiam immobilem: mouere ricimus, alias lationes esse perpetuas, gantium inquam Bellarum videmus in pus enim coelesloempiternum est nunquam consistitμι-que quiescit, ut in naturali ρbilosoplesia est demonti rarum harum etiam quaeque lationumprofectoab immobili peris perpetuaq; Abstantia proficiscatur necesse es. Natura nanquesella perpetuas stantia quaeda est, oe id quod -- Met, perpetuum est, prius eo quod motu creturio id quod sisIlantia prius est,subitantiam esse necesse est. Patetigiatur tot necessario iactantias esse natura perpetuas , per se immobiles,meq; magnitudine, ob eam causam quam an-rea riximus, Esse igitur substantias, ct harum quaenam si prima, qua secursea eodem ordine quem inter sese lationes
stellarum habent, dilacidum esse videtur. Multitudinemiautem iam lationum ex Anrologia, quaescientiam mathematicarum plausiophiae familiarissima est considerare oporllet.Hac enim contemplationem de subnantissensibili quidem,perpetua autem facit, caetera vero de nulla subIlantia faciunt contemplationem, ut Arithmetica vel Grem tria. Lationes itaque plures eorum e quae feruntur, O iis etiam patet qui mediocriter hanc materiam tetigere. Stellarum enim νnaquaeque vagantium, non una,sed pluribus lationubus sertur. Quot autem basint, nunc quidem nos dicimus, ea dicentes compraehensionisgratia, qua mathemaei a m nonnulti dicunt, ut aliqua multitudo definita menrepercipiaturpostea vero qusta nos ipseos inquirere, Psia
ab inquirentibus interrogare, siquid prato ea quae nucunt dicta, videatur hisce qui circa Me versantur, virosis quideamare exactioribus autem obtempera recrederet; oportet.
Sed quoniam videmus praeter lationem simplicem uniuersi. , Vniuersum appellat sphaeram inerrantem, quam a prima de immobili substantia ut ab expetendo moueri dicebamus. Alias lutones errantium sphaerarum. sempiternas corpus enim globosum sempiternum esse, ae irrequietum,nec unquam consistere in libro de Gelo demonstratum est.Cum hoc igitur intueamur, ut errantium sphaerarum latio quaeque ab immobili de per se immobili substantia moueatur necesse est. quod si scriptum sit, ut in quibusdam exemplaribus habetur, ad hune modum, ab immobili moueatur εe per se idem erit sensus, nec solum earum quaeque ab i m mobili & per se substantia, moueatur necense est, sed etiam a sempiterna. Cur autem ex hecessitate errantium sphaerarum motores sempiterni sint ,&substantia causam suggerit dicens. Natura nanque stellarum sempiterna substantia quaedam est, quasi dicat, cum astra que ab ipsis circumaguntur,sempiterna sint, necesse est ut mouens cum prius sit eo quod mouetur,
lempiternum habeatur,at si prius est, ut substantia sit, fuerit necesse. Nam quod substantiis est prius, id profecto substantia est, cum nihil aliud absque substantia
valeat consistere. s ergo eausa simplex unius ac si mplicis motus est motri ut est demsis iratum,& unus simplexq; motus ab una de simplici causa nascitur, iis intelligitur, quot motus seu mobilia sunt, totidem esse motores, natura sempiternos, ac per se immobiles, quorum hic est primus,ille se dus,alius tertius. qui'pe cum motores sic se habeant , ut ea quae ab ipsis m uentur. Ac sensum quidem dictorum expllcauimus. Quod vero ad dictionem attinet,tu m altaequia de pluralitate nihil dixerunt, quod & planum dicere circii,
loquutio est, quae aequipollet huic. de multitudine autem nihil tradidere. Quibus commemoratis, sphaerarum numerum explicaturus, quoniam simpliciter de absque demonstratione quinque eas & quinquaginta esse dicet,causa cur hoc numero sint,alio in loco ab ipso reddita, sic ait.Multitudinem autem Iam lationum ex Astrologia , quae scientiarum mathematicarum philosophiς familiarissima est, cons derare oportet, quas dicat. Nos hoc in loco sphaeras quinque & quinquaginta citra demostrationem esse dicimus, ut ex his mouentium quoque numerum inuestigare valeamus. Nec enim nobis nunc propositum est, ut quot numero sint sphaerae, demonstremus. cuius demonst ra tio,squis eam scire desideret, ab Astronomia petenda est.
Sed ubi ab Astrologia,qus philosophiae familiarissima
est, petendum esse dixit,sphaerae quo numero habea tur, cur ante caeteras doctrinas mathematicas Geometriam & Arithmeticam Astrologia sit philosophiae sis
miliarissi ma, causam reddit, dicens. Haec enim contemplationem de substantia sensibili quidem, sempiterna tamen facit cum interim Geometria magnitudinum accidentia contempletur, Arithmetica numerorum , &quia supra sphaeras complures esse dixerat, adiicit clationes itaque plures esse,& iis etiam patet, qui mediocriter ma themata tetigere complures igitur esse certum est. Quot autem bae lationes seu sphtrae sunt nos dicimus ex quorundam mathematico-
rum sententia a desisnat autem Eudoxum & Calippum. compraehensionis gratia )idest ipsarum multitudo designatur, ut ex iis via & ratione ad mouentiunicausarum inuentibnem perueniamus. Neque vero,
inquit, in iis acquiescendum est , quae sunt maioribust dita de sphaerarum multitudine, sed aliquid nobis in uirendum & inueniendum:caeterorum quoque qui de iis inquisuere, scripta excutienda sunt. & squid ab iis qui sunt in hoc studio versati, aliquid dictum esse videbitur, praeter haec quae nunc a nobis dicuntur, par erit ut posteri tum nobis,tum etiam prioribus gratiam habeant, quippe quorum studio non nihil sit adinventum,fides autem iis erit adhibenda, qui de his accuratius disseruerint. Haec praefatus, Eudoxi & Calippi de sphaeris earumq; numero placita comemorat, & accepto Calippi additamento quo sphaerarum n umeru ad auxit, nam Eudoxus sex & viginti omnes esse statuit. Calippus tres de triginta,ipse vigintiduas alias adiicit.
Eudoxus itaque lationem utriusique,Sotis inquam ac lunae, in tribus esses aerisponebat, quarum primam eam esse Leebes iure non vagantium es It Iarum.Secuaedam M. ro per eum circulum qui per mcdia signa transit. Tertiam
per eum qui est obliquus in latitudine ipsorum signorum.
Inlatitudine aut maiore circHum eum esse obliquum per quem
298쪽
quem Luna quam eum per quem Sufertur.Vurantia vero stellarum umuscuiusque lationem in qira tuor obaris esse ponebat, atque harum primam quidem secundam eundem quam illa rationem sibi re, nam eam quaesub hac collocatur, atque per eum circulum qui per media sit Iutationem habet,coem omrubus esse.Tertiae vero omnium eo in circulo
pNos ese, qui per media signa transit. At quarta lationem per obliqua mad medium circulum huius esse. Tertiae Hrosthars polos ceterarum quidem Iesiarum proprios, Veneris autem atque Mercurii eosdem esse ponebat. Eudoxus itaq; lationem utriusq; , Solis inquam &lune,in tribus esse spheris ponebat. quot numero sphaeras esse, & quomodo, At quam ob causa' moueri Eudoxus & Calippus voluerint, ac post ipsos Aristoteles, in lecundo libro de Gelo post dictionis enarrationem ab eo loco, Praeterea ab hoc caeterae quoq; sphaerae unucorpus habent, usq; ad illam omnis autem desiniti eorporis potentia finita est accurate ac diligenter exposuimus. Quinetiam hunc locum. Eudoxus itaq; lationem Fusq; ad illud multitudo igitur sphaerarum sit ta-ta illi e magna ex parte enucleauimus unde huius loci enarratione, si cui est cordi, petere licet. Sed quoniam nonnullae dictiones illic non fuerunt enarratae, earum expositio non est hoe in loco praetermittenda. Cum ergo primum ait, Quarum primam esse dicebat non vagantium stellarum P non dicit illi inerrantem primam videri, quaquam ea prima sit,sed quod ait, huiusmodi
est. Cum Ludoxo sphaeras Solem ferentes tres esse placeat, prima quae duas alias complectitur, quaeque e dem quo inerrans motu sertur, ab ortu scilicet ad occasum, propter causam, nobis in libro de Gelo res ditam , haec jnquam prima vel ut inerrans prae caeteris duabus ab ipsa contentis Eudoxo putabatur. Nec vero hane tantsi Solis, sed etiam Saturni,&Iouis, & alia rum stellarum cuiusque primas & maiores, inerrantes
appellabat, ut prima in qua stellarum quae signa scribunt, multitudo continetur,sit una inerrans,altera Saturni,alia Iouis,& quae sequuntur, quas Theophrastus Anastros, id est sine astris nuncupabat.Tertiam inquit per eum qui est obliquus in latitudine ipsorum signorum circulum obliquu in latitudine signorum vocans, ut in libro de Coelo exposuimus, eum circulum,quem Sol dum ab ea sphaera cui affixus est,desertur, suo centro describere videli qui etiam solstitia refugere id ei eo videtur,quoniam cum Sol efficit solstitia,non seni per ab eisdem locis exoriri cernit .Quod vero ait rilatitudine aut ma iore circulum eum
esse obliquum, per quem luna, quam eum, per quem Sol sertur, limia est. latitudo obliquitatis circuli quem Luna suo centro descii. bere vides, maior est latitudine oblia
quitatis eius circuli, quem Sol vidcidescribere. Quod hinc obseruatii est,qm non ex eisdem locis sol le Luna exoriri notantur in suis conuersonibus. Sit.n. circulus finitor AG2,CH D. aequinoctialis vero D E s , obliquus autem in signi- seri lititudine centro Solis descriptus A E C. Rursus L ne centro consectus G E M. Exoriaturq; Sol cum solstitium aestiuum conficit A, signo A: cu aequinoctiale describit A puncto D. Non est dubiu,quin maior latitudost D A, circunferentia .Luna vero cu conuersionem ad
aquilonem iacit A puncto C exoriatur. Perspicuum est maiorem latitudinem obliquitatis ipsius esse si is circo serentia, quae quide maior est u circusserentia D A: quae maior latitudo erat Solis obliuiatis. Hoc igit signatur verbis illis in latitudine aut maiore circulu eu elle Obliqvsi per q uem Luna,q eu per quem Sol sei saertiae vero,inquit,otum m in circulo polos esse, qui per media signa transit, i. tertia qum; sphaera polos habet in circulis qui per media signa ab astroru caeteris describunt.
It Casippus ponem quidem lybsrata eandem quam
Udoau t ponebat,i ordinem distantia ru, altitudinem vero
fletu quidem Iovis atque Saturni eandem quam O ille trinbuebat, Soli aut atque Lunae duas insuperitaras adde Masesse censebais quistiam ea quae apparent,debeat assignare, reliquarta vero rigaria unicuiq; νnam quoss debeant oes composita ea quae videntur,reddere an unaquaque Hellars vagantiu alias sphaeras vita pauciores esse quae leuoluant,ruideque restituunt pone primam sphaeram cius Ilellae si per quae sub ipsa est collacata, necesse est .Hoc n.pacto duntaxat vagara latio stellaru oia facere potest cu igitur ealbae
in quibus ipse ferunturialiae sint octo,aliae vigintiqmnque. At Calippus politionem quidem l phaeraria eandem quam Eudoxus ponebat, i. ordinem distantiarii. Sensus est, quas primas & secundas sphaeras esse tradebat Eudoxus,eas Calippus quoque primas & secundas appellabat. Et quatum interuallu Eudoxus inter Saturni, exempli gratia,& Mercurii sphaeras interiectu esse volebat,im intercedere placebat Calippo.Quod vero inquit, in unaquaque stellarum vast antium alias sphaeras una pauciores esse quae reuoluuno limbi est,cum sphetrae quae Saturnum serunt, sint quatuor, quae ipsum re uoluunt, tres sunt. nam tres una pauciores sunt, quum quatuor.Rursus cum sphaerae, pei Calippum, qu Martem terunt , sint quinque, reuolitentes quatuor sunt. quatuor .n. una superantur a quinque,& in caeteris cmdem modo. Reuoluentium aut em sphaeraru adiectio
ad quem usum Aristoteli accomodetur,in libro de Gelo explicatum in .Quod vero ait in idemque resti iuui
positione primam semper sphaera eius stellaequς sub te est collocata γ circulis quibusdam descriptis planu siet.
299쪽
SInt.n tres circuli, unus A B, alter D E, tertius Z c, sitq;
stella exempli eausa Iupiter in Eo, quae quidem stella notetur signo h. sit aut A signu quoddam . item o & Eratque B E G, quae non sim stellae,sed signa tin esse intel ligant. tum A & D:& Z in eadem linea recta collocent,& eodem modo B E G Moueatum: A n sphera ad signuh ut A illuc perueniat, ubi est e. sphaera vero D E: Se alia ΣG, pari velocitate moueantur ad DE versus , sic demuvi EG ad Dr: signa perueniant. Cum ergo ED, Ne GZ: sphaerae pari velocitate volvant, haud dubie motus Gr, sphaerae duplo maior fuerit, quam motus L D sphaerae, quoniam quantus est motus siet, sphaerae titi ei adiicit motus sphsrae E D.propter ea q, sic ad eadem seruntur,
Vt quo tempore E peruenit ad D in eodem G, pertransiens totum circulum G r. rursus ad G peruentur u esset,
nis sphaera A saduersa ipsi D a serretur, eamq; trahens ad n proprium motum tribueret sphaerae 2 G, alium .s motum,qquo ipsa mouetur.Itaque AB impediens D E, eandemque adtrahens,impedit ZG: quamobrem circuserentia Z c, semper eudem situm teruabit ad A st,ergocu G venerit ad χ: de Esuerit ubi nunc est C. tunc A perueniet ad locu ubi nunc est a. ipsum vero B ubi nunc A, eruntq; in eadem linea recta A Z: & n o signa. de cum
exorietur A. tunc Z quoque exorietur, ac vicissim csi a occiderit tunc occidet quoque G. Neque unquam ante
vel exorientur vel occident, quam A χ: quod ipsum usu veniet etiam si A a:& c a sphaers eadem versus loco serantur , sphaera vero DE reuoluens esse itelligatur. hoc
est igitur quod ait in idemq; restituant positione primam iphaeram eius liellae semper quae subter eli collocata. vi sit sensus. sphaerae reuoluentes sic moveri intelligantur, ut sphaeraria quae Iouem serunt, priina Se extima semper eunde litum seruare cogant ad eam sphaeram cui stella est applicata,nec signa qus in prima sphς
Ta sumuntur, praecurrant iis quae sumunt in sphaera cui stella est alligata, sed exotiantur semper de occidant simul. Illud autem cu igitur eae sphaerae in quibus ipsae s runtur,aliae sint octo, aliae viginti quinque din hunc sensum accipi debet. Itaque secundu Calippum octo sunt
sphaerae Solis & Lunae, aliorum vero, i. Saturni Iouis &caeterorum viginti quinque. Nam quod paulo ante di- cerat. Solis autem atque lunae duas insuper Iphaeras ad-ciendas esse censebato perinde est ac si diceret, viriq; sin Trulas. Nam cs Eudoxus Solis de Lunae sphaeras sex esse dixisset, Callippus vero octo, haud dubie illis singulas adiiciebat,& eodem modo caeteris stellaru spharis singulas apponebat. Nam cum Eudoxi sententia caeterarum quinque stellarum cuiusq; quaternas numeraret, hie quinas esse asseuerabat. Harum autem eas solas reuolui non oporteat, in quibus infima collocata stella defertur, eae quidem quae primarum flellarum duarum sphaeras reuoluat,stae erimi a vero Pspesteriorum quatuor Iletartim sphaeras reuoluunt, sede- . cim erunt. omnes igitur hybaera er deferentes O reuoluem res eas, quinque erunt quinquaginta, ad odsi Luna Solisve quipiam eos non addiderit, quos diximus motus,c esstherae quadraginta erunt nouem. Harum aut, inquit,eas solas reuolui non oportet, in quibus insima stella collocata desertur. id est, solas eas quae lunam serunt,haec enim stellarum infima est, non oportet habere reuoluentes. Eae quae primarum stellarum duarum sphaeras reuoluunt,sex erunt id est, reuoluentes Saturni de Iouis sex erut. Nam cum sint quatuor
quae Saturnu scrunt, quatuor item quem Iouem, Oporteatq; in unaquaque sphaera reuoluentes una esse pauciores, sex nimirum fuerint Saturni & Iouis reuoluentes, caeterorum autem quatuor: Martis, Veneris, Mercurii, Solis quaternae,cum serentes cuiusq; quinq; sint, prorsus ut Omnes reuoluentes sint bis tres Saturni de Iouis,quater quatuor Martis, Veneris, Mercurii, & Solis, omnes scilicet duo & viginti. Cum sint autem serentes octo Saturni & Iouis, quinq; reliquorum viginti de quinq; , si hae tres & triginta coniungantur cum viginti duasus reuoluentibus, lumma colliget quinquaginta quinq; Ferentes enim lunam , ut Iupra diximus, no indigent reuoluetibus a peterea ut luna extrema est. Hoc est enim qd Aristo.ait, Harum autem eas solas rc uoluino oportet in quibus infima collocatastella desertur.
Quod vero adiecit quod si lunae& Soli quispiam eos
non addiderit, quos diximus motus, oes sphaerae quadraginta septem erunt id demum cuncta perturbat. Si enim duae Solis, e duae lunae, quas Calippus adiecerat,auferantur, Ae aliae scilicet duae a Sole, quae illas reuoluunt illis enim siublatis eas quoque tolli oportet, quae ipsas reuoluunt) sex erunt quae auferuntur, duae quae Solem serunt,& duae quae has reuoluunt, praeter duas quas tuns Calippus adiecit.At si hae ex. 3.dem antur, non superiunt quadraginta septem,sed quadragintanouem. virum oblitus cst Aristotcles lunae non quatuor , sed duas esse ablatas lan quatuor Soli dempsisse putari debei quas ipsae reuoluentes addiderat, utrique autem,icioli & luna, quas adiecerat Calippus. ut Octoad hunc modia ex quinquagintaquinque sublatis, quadraginta septe supersint,quot Aristoteles enumerat.le lsortasse, ut Sosi geni placet, putare satius est librarioruculpa comissum esse ut pro nouem, septem suerit scriptum , j earundem sphaerarum numeru commutare.
Multitudo igitur*haeram sit tota. tiare subflautias ipsas, principia mobilia, atq: etra sensibilia tot esse
existimare consentaneu est roni. necesse . n. iis omittatur,
atque 3 dicant qui exactius dehisce disserere possunt.
Multitudo igitur sphaerarum sit tanta. quare & substantias ipsas,& principia immobilia. Sphaerarum nu
mero commemorato, quas per Eudoxum omnes. 26.
per calippum trigintatres esse docuit, per suum vero inuentum. s. demonstrato praeterea unum de simplicem ac sempiternum motum ab uno simplici e cmque indiuiduo motore manare, sortiter asleuerat, quot
numero sint sphaerae, ac substantiae sensibiles totidem substantias & principia immobilia putare par esse. Caeterum quoniam commemorauerat tm .non etiam demonstrauerat sphsras esse. s. de par esse dixerat immobiles substantias totidem numero esse putare, idcirco subiungit. Necessarium enim iis ornittatur, atque i j dicant qui exactius de hisce disserere possunt.) quas dicat, nos sphaeras quinquaginta quinque esse commemorantes, non necessario tot esse dicimus.siqui tamen exquisitius accuratiusq; si nos disserueant, horsi munus erit, quod necessario velum sit, no quot probabiliter, ut nos, edocere, professio nimirum digna philosophi grauitate. Sed quaerat aliquis qugnam sum lis causae efficientes sphsrarum,de quibus hoc in loco verba facit, utrum animae, ipsarumq; formae, an non' propterea G, ipsae animae non sunt dij. Nam cum sphaerarum formae sint, in ipsis habentur,ipsasq; in orbem agitant per mediam naturam , cum unus idemque sit motus. Neque
300쪽
Neque enim alius est animae motus,alius naturae,&sphaeris i natura habilitas quaedam naturalis iniucta &ipsi formae accommodata suppeditatur,ab anima vero actus transeundi, ad quem per naturam sunt procliues.
Non igitur sphaerarum animri dicit, sed ali as substantias quae corporis expertes s nt,tanto primo intellectit inferiores, quanto sphetae, si licet sic loqui, inferiores inerrante sunt, sphaerarum tamcn animis superiores. Itaque sphaere a propriis animis,ut expositum est, mouentur, ab huiusmodi autem diis, quemadmodum inerransὶ primo intellectu, quae infinito motu 1 motore Primo cietur. neq; enim inerrantis anima causa est infiniti motus, neq; ab ipsa ut sine fine moueatur habet, sed i motore primo, qua doquidem ut motus coelo ab
anima suggeritur, sic illud ab immobili de intelligibili
causa contingit, ut semper secundu eadem, eodemque modo,de circum eadem,S in eodem moueatur. 3c caetera huiusmodi. Vt igitur coelum a motore primo mouetur,sic vagae sphaerae suis motoribus, qui singuli persectionem de bonitatem a primo motore accipi ut, maiorem prout ab eo quisque propius abest motori enim sphaerae Saturni persectio a primo motore largius si Sobs motori luppeditatur. quorum similem rationem in caeteris intelligere conuenit. Huiusmodi autem motrices causae optims quidem appullantur, non in quem
admodum prima causa,& ea ex qua iptae dependent. Illa enim oti sui pet sectiones continet, ipsisq; redundat. hae vero ad illam conuertuntur, eiusq; bonorum largitate complentur,sed optim g nuncupantur, sphaeris quas mouent c5paratae,quippe I quibus hae vi optimae desideratur, expetunturq;. quod enim quisque desiderat,id eius, ut optimi,amore flagrat. Itaque hon ratissimus intellectus simpliciter optimus perinde nu-cupatur, ut primum coelum magnum simpliciter dicit. hae vero dicuntur optims prae sphaeris, quae moueni: viliare magnitudo decem cubitorum, exempli gratia,magna dicitur, vel maior, non simpliciter, sed cum duoruaut quinque cubitorum magnitudine comparata.
Quod si fieri non pο sit, ut ulla sit latio, quae non ad lationem Belia conducat, O insuper materiam omnem, substantiam; ne pasonis expertem , atquepose, finem optimum nacta me se putare oportet, nucta praeter has alia
es natura, sed hic sit numerus Abnantiarum necesse est. nam si sint assa, mouent profecto, cum lationis sint vis. at impossibile est praeter eas quae dictae fiunt lationes alias esse. Atque id ex his qua feruntur, ita esse putare consionum est rationi, Sι enim omne quod defert,eius est gratia quod desertur,omnisq; latio cuiustiam est quod fertur, nactu titiosa aut sui gratia, aut propter lationem aliam erit, sed ipsarum stellarum gratia uam si latis lationis gratia erit, O illam aticvius esse gratia oportet iurare cum in i finitum profecto nequeat essedationis sari cuiusque finis quippiam distinorum eorνm corporum erit, quae in ipse coelo seruntwr. Atque calum unum esse, perlyicuum esse videtur. nam si pluresset coeti perinde νtho nes,principium id quod cubque accommodatur, specie quidem unum erit, numero autem plura, sed qua funt numero plura,ea materiam habet.
Vna enim est ratio eademque militorum,ut hominis. Socrates autem unus est at quidditas prima, materiei es expers. Venim actus, id ergo quod primum monet, num est ratione ct numero, uullo modo subiens motum. id ergo quod semper contrerees me uetur, unum o Alum. νnum ergo tantum modo caelum est.
Quod si fieri non possit, ut ulla sit latio, quae non ad
lationem stellae eonducat.I Dixerat totidem motores numero intelligi oportere, quot sint ea quae motu a b tantur : sed quom a cuipiam nihil obesse videri posset, quo minus quaepiam aliae substantis corporis expertes per se sint quae nulli motum asserint, quod si fieri possit, non fuerit consentaneu, quot mobilia sint, tot esse substantias incorporeas, non plures neque pauciores: idcirco tacitae huic obiectioni respondet,dicens. Si ergo quidquid optimum finem est sortitum, id optimuest,& optabile omnis enim Deus optimus est, licet Gsc ut primus Deus, nimirum aliquid sit necesse est,qd illud exoptet,cu omne optabile, cuipiam optanti Optabile sit. si ergo sunt aliae quaedam optims substantiae, estq; optimum quodq; desiderabile, ut sint illae desiderabiles necesse est, ac proinde sint aliqua quae ipsarum desiderio assciantur,& propter ipsas moueantur. Porro si qua sint quae moueantur,suerint etiam ipsoru motus. nihil enim sine motu movetur. At prstor quinquaginta quinque motus nullus alius habctur, ergo neq; mobilia ulla prster haec, ac proinde ne motores quidE-
Argumentat autem hypothetice, dicens quod si fieri non possi t, ut ulla si ilatio, quae non ad lationem stillae conducat lo subaudiendum est, profecto nullus erit
alius motus, s enim esset,nequicquam esset.ut his verbis praeter commemoratos nullus esse motus asseratur.
quod si veru sit nulla sint,alia mobilia, ac proinde motores nihilo inagis. si nulla igit latio est . quin ad stellae
lationem conducat, sphaeram enim tum serentium stella S, tum reuoluentium omnes lationes faciunt ad itellet circvaetum, omnes aut lationes ad stellarum lationes facientes, hoc numero habentur, nec ulla desidzratur,p ter ipsas igitur nullus alius est motus, quippe si sit,
frustra sit.Αt frustra nihil neque a Deo ei scitur, nequae a natura. Porto si nullus est alius motus, nihil est, quod moueatur, nihil quod moueat. Itaque huiusmodi argumentatio ex eo quod nullum esse alium motum ostendit, nullam esse aliam substantia concludit. Quod vero ait. Et insuper si naturam omnem de substantiam Oem passionis expertem hi ic praecipue pertinet,ut non esse alias substantias demonstretur,est autem sensus. Praeterea si omnem substantiam perpessionis immunem, de per se, hoc est incorpoream huiusmodi esse putare c uenit,optimam, desderabilem, atque finis rationem
obtinentem, utique preter eas quas enumerauimus casmo trices, nulla erit alia natura, sed ut omnes quinquaginta quinque sint necesse est,prima causa non annumerata. Si enim aliae ab his essent substantiae, mouerent utiq; , cum essent necessario finales di optabiles raulaesu tum: hoc enim est quod ait, cum lationis sint sitis optabile nanque finis est lationis, qui ob ipsum efficitur, vel cino motus. At peri non porcst ut prater commemoratas lationes aliae sint. cuius causa m suggeritat enim alia sit latio, ea vel corporis quod seri gratia sit, vel eiusdem lationis gratia erit, exempli caula ambulationis gratia quod ridiculum cssit. vel alterius, ut motus albedine assiciendi, gratia motionis assiciendi dulcore.quod si detur, motus quoque ad dulcedin m alterius motus erit gratia, de hoc in infinitum progredies. Superest igitur, ii qua latio p ter commemoratas sit, ut corporis serendi gratia existat, At habentur omnes quae ad serendorum corporum lationes faciunt. nulla
igitur latio alia a praedictis eli,ae proinde nulla alia immobili,