장음표시 사용
281쪽
discreta, illud in huius demonstratione adiungit cum praesertim h aec sit m pli citer sere n on snt entia haec, inquit, id est praeter substantiam nouem praedicamenta.
Vt autem exponeret quae sint eaetera prster substantia, adiecit ut qualitates ac motus quotu verborum sensus est. Nam qui tandem caetera praedicamenta priora quam substantia esse intelligi valeat,cum ea per se non entia sint,sed esse dicantur,acentitate participent, qm
substantiae sunt a flectiones' si ergo propter substantis sunt entia,& ab illa suum esse mutuantur,nemini dubiuesse debet, quin ipsis eunctis subsutia prior habeatur.
Illud autem vel non album Sc non reetiam aequipollet huic, quin etiam non album, & non rectiim entia ob album&rectum dicuntur. Dicimus enim non album esse,atq; item non rectum. Cum igitur album, quod perte no ens est, 1 substantia esse mutuetur & n5 alb6,
quod est albi priuatio, propter habitum, id est propter
album de sit & appelletur magno id argumeto esse dohet,substantiam eaeteris omnibus esse priorem,quippe eum habitus albedines & esiditates ob ipsam,non,al- hedines vero,& non caliditates ob habitus entia desint
di nuncupentur. Praeterea inquit, nullum ceterorum a
substantia potest auelli , sed suum quodq; esse obtinet in substantia,& hane,ut constare possit,requirit. At Q me quo caetera non constant, ipsum e5stat sine exteris,
id prius est aliis lubstantiam porro aliis esse priorem,
Veterum quoq; testimonio confirmat. NI veteres inquit,substantiae principia inuestigabant, praeterea nul- Iius, ceu substantiam caeteris pAore esse confiterentur. Nemo enim primorum ac proprie entiu principiis Umissis, posteriorum initia quaerit. mu igitur hac aetate sunt, iuersalia subflantias magis maum . Genera enim uniuersatias tinuae principia huisantia : magis inquiunt esse, ex eo sane, quia modo disserendi, de ipsis quaerunt. Antiqui vero singula, i unc,
O terram, sed non corpus commune. Suinantiae autem
tres sunt, a essensibilis, cuius alia est perpetua uia corruptibilis, quam omnes esse fatentur, quales sunt plantae,ac animalia. Atq; huius elementa sumantur necesse est,
siue ν sit me multa Alia est immobilis.hanc quida imquiunt separabilem es, ala diuidentes in duas ibi in una natura ponentes formas i las O mathematica, alii matbematica Iota esse dicentes. Illa igitur, natu resis sicientiae suntsuram. motu . haec ad alia silentia sectus priscipium nasium est ipsis commune. Qui ergo hac tempestate sunt, uniuersalia, substatias magis ponunt. postquam substantiam emeris rebus priorem esse demostrauit, ae proinde sapientiam cunctis aliis disciplinis anteferri , substantiarum initia cautasq; conquirit,quae quibus initia esse substatiae placuerit conuenienter commemorans. & ait c qui ergo hae aetate sunt,uniuersalia substantias magis ponunc aeporro sint uniuersalia, subiungit Nam genera inquit. uniuersalia sunt,quae principia substantiasq; magis inquiunt esse .Lquia logice & inaniter inquirut. Relictis
.n. rebus,quaeq; proprie esse intelliguntur, in non entibus inquirendo versabantur, qm uniuersalia cum non
sint, este obtinent cogitatione . Huius ergo, inquit.m moriae philosophi uniuersalia substantias esse contendunt.nec his verbis Platonem designat , cum Plato n5luerit in huiusmodi sentetia, sed alios tuos aequales. veteres vero contra singula substantias appellabant. Heraclitus.n.ignem lubitantiam & principium esse statuebat. Parmenides in libro quem in sentinam inscripsit,
ignem &t etiam Thales Milesius aquam,& alius item
aliud. corpus vcro c5mune se uniuersale, qd de omni corpore praedicatur,qui principium esse diceret, vel rum inuentus est nemo. Haec essatus, tres ait esse subiastantias, quamquam de ipsis alii aliter fuerint opinati. quas substantias commemorans, una inquit est sensitalis,de qua omnibus fine discrimine eonuenit.Nam i
telligibi id & diuinam substantiam nullam esse stulte pleriq; tradiderunt . de quorum numero Hipp5 suit, qui eo argumento Disat, id est impius &a diis auersus est
cognominatus . hic enim praeter sensibilem naturam quicquam esse negabat.Vna igitur substantia est sensiabilis,qua esse omnes consentiunt:quae partim morta sest, v t stirpes & animalia: partim lem piterna, ut globi caelestes,& quae in ipsis continentur stellς. Quod vero
ait cuius elementa sumantur necesse est,sive unum si, siue multa non εst ad sempiternam substantiam reserendum,sed ad sensibilem,quae de corporibus tu mortalibus , tum etia immortali P praedicatur. huius ergo elemeta inuestigada sunt. Nam ut animalium stirpium
elemeta esse materia ipsis subiecta intelligiturie sph rarum stellarumq; elementum est ipsarum subiectum, id est quintum corpus. Atq; hae quidem sunt duae substantiae.Tertia est intelligibilis& sempitema,&motus immunis, quam nonnullis abiunctam & diuersam ab his esse placet. Caeterum & hanc quidam,ut Plato, in duo partiuntur,id est in mathematica. seiuncta enimae per se mathematica esse Platoni videntur, & in sor
mas seu ideas. suerunt autem ex Pythagoricis, qui m thematica de sormas in naturam unam reserrent, ma
thematica nihil ab ideis differre tradetes:cum ipsorum alij neq;.n.omnes Pythagorici eiusdem sectae sumit
ideas reiicientes, mathematica tantum esse dicerent.
Cit ergo substantias tres esse dixisset, illae, inquit, id est substantia sensibilis & mortalis, atque substantia sensibilis immortalis , Physicae, idest naturali doctrinae s
biiciuntur . cuius causam breuiter intulit,dicens. Sunt .n.cum motu. In quibus.n.motus Zequietis principium habetur, de iis considerare, munus est naturalis disciplinae. De intelligibili vero diuinaq; subtanti: disputare non ad Physicam pertinet, sed ad prima Phi losophiam.Non esse autem physicae de substantia diuina disserere, docet his verbis si principium nullum est ipsis commune)quorum sensus est qm substantia intelligibili, eum sensibili nihil omnino societatis haber, nee ipsis est principium aliquod eommune, satis intelligitur non esse Physicae, munus de illa disputare. Acmente quide dictorum huiusmodi esse reor. Dictionis sit eosnuatio in principio huiusmodi est subsutia est triplex, una sensibilis, qua esse omnes sine c5trouersacofitens,& cui' et Eta statuere necesse est, unu ne, an
plura habeant. Deinde sequis illud, quae sula, sensibilis
videlicer,duplex est, altera mortalis, altera sempiterna.
Atqui substantia sensibilis mutabilis es .mud se mutatio est ex oppositis mediisq: ex oppositis vero non om bus o enim es non album sed ex contrario subesse ut
quid necesse es quod in contraria mutetur ac pergat arami a contraria non mutantur,ct insuper illud quidem --t, coentrarium Nero non es manens. Es ergo quid termipraeter contraria nateries ipsa. Si igitur mutationes fiunt
quatruor ut in se stantia aut in quantitate,aut in quatitate, aut in Hi, generatio simplex, corruptione si insu santia uretro decremue in quantitate, alteratio in assem, tum sit in loco, mutationes viis in contrarietates
282쪽
'Plas erint . Nateriam igitur mutari necesse est,
Atqui substantia sensibilis est mutabilis. Hge oratio 3 lone e haberetur il lustrior, si pro eo. Atqui substantia
sensibilis est mutabilis. supponeretur hoc sed quoniasubstantia sensibilis mutabilis est. Nam cum supra triplicem esse subitantiam dixisset, unam sensibilem cuius essent initia inuestiganda, iam quae sint huiusmodi
elementa subitantiarum sentibilium tum mortalium, tum etiam immortalium, inquirit. Ait ergo. Quoniam sensibilis substantia mutabilis est,omnis autem mutatio elt ex oppositis aut mediis, non tame ex quibusvis oppositis, sed ex 'propria negatione, ut iple in physici auditus primo libro tradidit color enim albus efficitur
ex non albo, non quocunq; , cum vox etiam: non alba dicatur,nec tamen ex ea fiat color albus,sed ex non albo colore. qui est albi negatio, & musicus fit ex n5 musico, non tamen ex domo, licet ipsam non musicu a inpellari possit,sed ex negatione propria.& homo ex non homine, non omni, sed propria priuatione,cui similis est ratio cunctorum efficiendorum. Cum omnis igitur mutatio ex oppositis fiat aut mediis c nam ex susco etiam album efficitur, nec oppositum maneat, cum oppositum aduenit. neq; fiat ipsi subiectum. chaud.n.
caliditas frigiditati subiicitur, ted ad praesentiam frigidi
non perstat, sed deletur calidum . si haec ergo ad hune modum sese habent, necessarium profecto fuerit, ut tertium aliquid habeatur, quod quide est materia quae ex frigido in calidum transit, ac vicissim ex calido infriduum. Porro quoniam motus in tribus praedicamentis vertatur, ut in libro physici auditus quinto demonstratum est, quali, quanto, ubi: mutatio autem εe in histi in substantia. quod enim ait secundum quid naturalem substantialemq; sorma significat. Et generatio quidem simplex,& corruptio est secudum hoc id est, est mutatio secundum substantiam. Nam substantiarum generationem simplicem vocabamus in libro degeneratione. Accretio decretioq; mutatio est secundit quantitatem, latio secundu locum, alteratio secundum aflectionem, ut caliditatis de albedinis. quae cu ita sint, esticis, ut singulis rebus mutatio. quaeq; in oppositionem abeat. Mutatio per quantum, in oppositionem per quanium. quae quidem est magnum & paruum,vel persectum & imperfectum. mutatio per substantiam, in oppositionem per substantiam. haec autem est sorma & priuatio, cui similis est reliquarum mutationum ratio.quod si verum est, ut tertium quiddam sit materia ipsa necessarium suerit, quae ex forma in priuationε, ae vicissim ex priuatione in sormam mutari valeat,&pari ratione de magno aut persecto in paruum velim-
Cum autem duplex sit id quod est, omne quod mutatur, ex eo quod est potentia. id id quod est acta mutatur, Hi ti ex potentia albo, ad actu anum . Si liter fit O in a
cretione decretim e . Quare non solum per accidens ex non ente feri possunt ,sed ex rete omnia fiunt, ex evre t men potentia. non ente aurem actu. . tque hoc es illud
Anaxag ra unum. 2 1elius enim hoc dicere, quam omnia
simul e .c. Empedoclis irem mixtum,atque Anormam dra, O H Democritus inquit,Erant nobis papria cuncta,
non tamen actu.Quare hi omnes materiam tetigerunt.
4 Cum autem duplex sit ens, omne quod mutatur, ex
eo quod est potentia, ad id quod est actu,mutat. Quae dicta sunt, quaeq; dicentur, in physico auditu dilige
ter sunt disputata, hoe tamε in Deo propter eausas Initio libri nobis allegatas repetuntur.Cum ergo inquit, duplex sit ens, id est ens potentia, de ens actu. aquam. quae actu est aqua, aer ea potentia: quidquid mutatur, ex eo quod est potentia, in id transit, quod est actu.
Neq; enim quae fiunt,ea ex prorsus non ente essicum-tur.neq; rurius,quod est, efficiuntur,sed ex eoqa partim est, partim secus. Materia enim ens est per se, nonens autem ob eam quam in se habet priuationem. Et Socrates est quidem ens, sed & non ens propter diue sitatem quae in ipso habetur . nam cum sit diuersus ab equo, non ens est, propterea quod non est equus: ut intelligatur, quaecunq; fiunt, ea per se quidem ex entu
fieri,per accidens tamen ex non ente: ut album ex non
albo fit, quod non album ut per se est ens, sic ex accudenti non ens. accidit enim ipsi non esse albo. simili caeterorum ratione.accidit enim aquae, ne sit aer, Ze Calliae ne sit equus: Nec enim solum, inquit, ex ente, quae fiunt, essici utur, n6 ente tamen per accidens, sed licet etiam conuertenti dicere ex ente potentia, non entet actuinqua enim ex qua gignitur aer, actu est non ens. quia nondum est aer. Itaq; actu est no aer, siue no ens.
Potentia vero aer,id est ens.Cu m sic ergo nobis signifieasset ud sit quod fit, mutaturq; ex forma in priuati nem, & ex hac in illam, quod icilicet materia esse docuit,addit. Atque hoc est illud Anaxagorae unum cuius sensus est huiusmodi .cum Anaxagoras res cunctas simul esse dicat, de uniuersum unum, intellectum aut ab initio quodam ligc diicernere suisse exortum, materiam se somniasse testatur, non tamen percepisse.ac idcirco de ipsa non praecepit aperte, Satius ergo est, inquit,ex uno cum fieri affirmare, propterea quod unuin omnia mutari valeat, & deinde hoc unum materis esse exponere,quam res omnes simul esse tradere. is enim cuncta simul esse audiens, hac voce intelligat
materiam significari, quae cuncta si facultate Ut igitur
Anaxagoras, cum omnia simul esse diceret, materiam imaginabatur, non tamen cognoscebat. sic Empedocles cum haec noli ratia ex mistura facta esse traderet.
Vocabat autem sphaerum misturam materiam cu contingere nequiret imaginabatur.quare dicturus exm teria, ex mistura haec fieri dicebat . Quin etiam Dem
critus cum omnia simul esse potentia diceret, prae se serebat Iub obscuram sbi inesse materiae intelligentia. perinde est.n.dicere, simul omnia esse potetia, ac si usdam in nobis inesse dicas, quod omnia valeat.
Omma vero quae muro T, muriam habent, tamen
diuosam, O perpetuorum ea quae non subeunt generati nem, bitia vero sunt latione seu non generis mota subeuntem tantummodo latione. Dubitauerat aut quil , ex quo non ente sit se ratio, id enim quod non est, tribus dicitur modis. Si igitur quippiam est potentia, ex hoc Hiaque generatio erit. Hrum non ex quotus, sed aliud ex alis
D. M sque at est iuerso res simul esse. disserunt enim
materia. nam cur m ata sunt o classed non isti mens
enim es νυ. Quare si materies esset una, id nimiru actussisset ortum materia cuius potentia esset.Tres igitur sunt
causae, triaq; princinia rerum ortus. Duo quidem con aria, quorum alterum 6ὶ ratio atq;Drma, altera prauatio, resetium est materies C a. Omnia vero quae mutantur, materiam habent,tamen diuersam. Percontatus supra in propositis quinctionibus, sit ne omnium rerum unum principium,
vari; elementum, an plura: hoc in loco non esse unuostendit,
283쪽
ostendit,& rursus unum esse demstrabit. Ita omnium rerum unum erit principium,& non unu. quod cui ul- modi sit, in progressu dictionis declarabimus. omnia igitur sensibilia tum mortalia, tum immortalia materiam habent sed diuersam. Nam caducarii rerum m teria ex alia in aliam serma mutari potest, ut ipsam noinepte mortalem voces. sempiternorum vero non est huiusmodi, sed quae latione tantum moueri valeat. sol .n.qui nunc est in aquario, paulo post erit in piscibus. Dubitauerit autem quispiam ex quo non ente fit gen rati . confuse admodum & indistincte, nullo ordine, nulla serie seruata, quae in hoe libro traduntur, inducit. Idq: ob nihil aliud, qua propter obscuritatem , quam ab initio vides assectasse. Nam cum supra dixisset , quq sunt, ea non solum ex ente fieri, sed etiam ex non ente, multis interiectis nuc causam reddit,cum illic menti nem illorum nulla fecerit, in hunc maxime sensum locutus , non temere se illo in loco de his meminisse, sed necessario,qQ cum no ens trifariam dicatur, uno modo quod salsum est,utens vicissim id quod verum, autero quod su nditus non est, tertio quod potentia non est,quaerat aliquis, horum non entium ex quo tandemessicitur generatio' hoe haesitanter sciscitatus respondet dices si igitur quodpiam est potentia idest ii quid
est non ens potetia,ex eo generatio existit.qq in res sone hae non nihil desideratur, redeo, quia pauloante de hoc aperte disiputarat. Est autem , ut mihi quidem
videtur, subaudiendum , actu non ens, potentia veroens ut solida oratio sit huiusmodi, si quid est ergo actu
quidem non ens, potentia vero ens, ex eo generatio existet. quod exemplo apertius declarabitur. aqua est non ens aer, potentia est aer, no in ex quoesiq; actu n6ente, potentia vero ente, cia generantur, sed homo ex
humano femine, & mesibus muliebribus gignit oliua ex alto,exatio vitis. Cu igis ut testati sumus,ex aliis alia fiant, notatis est dicere qd Anaxagoras aiebat oia esse si mul,i.materia esse,ex qua eucta ei sciunt .sed explica.du ei suit, quales res ex quali materia generantur. Res enim non sorma tantum, sed materia etiam disserunt, cum hominum materia sint earnes de ossa , statuae a s , aeris aqua, Sc alius item alia . Nisi enim proximae cuiuiq; materiae infiniis propemodum essent exceptis .n .simplicibus ex materia informi nihil esset tur unue et uniuersum.Nam cu intellectus efficiens unus sit,si proxima cuiusq; materia esset una nimirum quod essceretur, unum esset. Quod enim ait cid nimirum actu fuisset ortu, materia cuius potentia est pro eo dictum est,unum essiceretur, n5 plura,quod poterat Mei materia . Vt enim ex tritico, quod est spica potentia, sola spica generatur, non vitis etiam & oliua ,ses materia esset una, unum esset generatum, nec id quodcunq;. sed quod erat potesa. Haec effatus,velut dictorum mclusionem inserti Tres igitur sunt cause, triaq; princ pia materia.s.formaq; , Ac priuatio. Post Meficienda, neque materiam fieri, neque Drma. dico autem Uti aetenim quinquid metatur , O ab al
qm,aetque ad quippiam pergit. ab aequo quidem, a primo mouente id vero, est materies ipsa. ad quod autem mutatur est ipsa fama. Igitur in infinitum abibitos non fotam aes sit rerundum ,sed etiam ipsum rotundum, arat asi 2 lterur ergo necesse es. Deinceps neq; materia, fieri neq; formam. In hac dictione desideratur illud, demonstrare oportet, ut si plena oratio huiusmodi. Deinceps neq; materiam fieri
neq; formam,demonstrare oportet. ac prima quidem,& informem materiam non generari, ipse in calce lib. primi de Physico auditu demonstrauit.Quod autem ne forma quidem gignitur,in sexto huius operis libro d euit. Et fortasse qm principia tria esse tradiderat, materiam, sormam, di priuatione,apposite fiant necne co-quirit.quod strictim admodum demonstrat, proptereau, in libro sexto id latius explicarat.Commodum ergo, inquit, fuerit,materia & serma fiant necne, docere, dc addit vltima qm humores qua tuor,qui materia Socratis sunt. generatur illi quidem, non tamen extrema in-sormisq; materia sunt. Rursus caro forma quaedam S cratis est,non tamen extrema, sed Socrates est extrema sorma.Cum sic ergo statuit qualem & materiam de sormam generari neget, propositum demonstrat, dicens. si non solum aes efficitur rotundu sed etiam ipsum rotundum siue forma, absq; sine procedetur . erit enim aliquid quod rotunditati subiiciatur. Nam quidquid fit, ex aliquo subiecto esscitur. Et rursus eadem ratio ne de rotuditatis subiecto quaeretur,sat necne, si enim
fit aliquid est ei lubiectum. quod quidem in infinitum
progredietur.Rursus si sat ss ex humidaeua ratione, haec ex aqua , aqua ex insormi materia, & haec item ex alio, progressus erit infinitus. quod fieri non posse , in primo libro minore huius operis demonstratum est.
Post hae silendum es , sitastantiam quoque ab et anomanis rationis ile substantia generarι.ea naque Ps natura sunt sub lantia sunt,caeteraue. Om aut arte fiunt,aut natura,aut fortuna, aut o casu. Artem igitur principia is alio esse constatiat natura principium est in ipso.Genserate vim hominem homo, reliqua vero causa priuati nes sunt harum.
Ad haec, substantiam quanq; ex sibi cognomine ge- τnerari. Hoc quoq; in loco subaudire oportet, coiirmandum est. Post dicta ergo, inquit,confirmandu est, substantiam quanq; ex sibi cognomine fieri. Na essci Gda,inquit,ves arte sunt, vel natura.Vtroq; autem modo ex sbi cognomine fiunt. Artificiosa enim ex sibi e gnomine fieri, perspicuum est consideranti domum ex ea domus forma fieri, quae in architecti anima inesti lanitate huius corporis, ex forma Sc ratione quae habe in animo medici. Nam de rebus naturalibus ne dubitari qui de potest .homo enim ex homine, ex equo equus generatur. At quae vel casu sunt vel fortuitu,ea tum naturae, tum artis quasi peccata videri debent. Cum a tem essicienda vel arte seri. vel natura dixisset, discrimen artis & naturae id esse ait, quod ars est principium quod in efficiente i est,non in ipso quod essicitur,natura vero principiu quod in eo quod fit, habetur. Q nerat enim hominem homo. Haec verba coherent eum illis . Ad haec substantiam quanque ex sibi e gnomine generari confirmandum est. generat enim hominem homo. Quod vero interiectum est. Nam quae natura sunt substantiae caeteraue . xquipollet huic. non solum quae natura fiunt, sed etiam alia,id est quae artibus lubiiciuntur, sunt substantiae, vel huic. Nam ut quae natura fiunt, ea ex substantiis, idest ex sibi e gnominibus gignuntur, sic item alia, hoe est artificiosa , cuius signum est hominem ab homine generari . ut solida oratio ad hunc modum sese habeat. Ad haee substantiam quanque ex sibi cognomine generari confirmandum est. nam quae natura sunt, substantiae lunt, de i em alia. cuius signum est, quod homo ab homine generatur. Reliquae vero causae.
284쪽
idest casus δὲ fortuna priuationes simi idest errata &quas peccata eorum quae natura vel arte sunt. interum cu substatia lupra tripartito diuisisset, & substalia videlicet sensibile bipartito in mortalem Ae ingenitam. quibus tertiam intelligibilem subitantiam adiiciebat, nunc iterum substantiam in tria partitur,materiam,sormam,ta id quod ex utraque constituitur. Atque substantie sint tres.atque alia est materies Papide hoc aliquid e Gx eo, quia apparet .qus retaque latctu, non copulatione sunt unum ea materies punt cir subiectu,
Alia est natura, qua quidem hoc aliquid est, ac babitus quid ,ad quam per ipsam pergitur generationem. Temita es e quae ex hisce constat, ipsa inquam segularis, HSocrates, rat Cestias . In quibusdam igitur hoc aliquid non es, praeter eo Oftam ipsam substantiam t forma domus nisi ars Us neque est corruptio borum ac negatio, M alio modo sunt itque non fiunt ipsa domus,qua sine materia eit,atque sanitas. O a id cuius ars est effectrix. sed s sinu,in iis sunt, quae natura sunt.Quapropter non maledixit Plato Iormas eoru esse que natura comissimi is rem atia formae, ut ignis, eam, caput, qus sunt similis
generis. sunt enim uniuersa materies ct ipsa νltima sub Hantia eius que maxime substantia dicitur. Nam subitantiae, inquit, tres sunt,atq; alia est mat ria,quae quide hoc aliquid cst,ex eo,quia apparet sensus est,quoniam Socratis materia est carnes nerui, Ossa, manus, pedes, caput,& caetera,cum accumulata haec &temere congesta intelligimus,nec cohaerentia, de inter sese unita, sed contingentia tantum inter ipla more granorum tritici,quae cumulu consciunt, ut manus exempli causa, Se splen atq; iecur in solo iaceant, super haec
caput & venter imponantur, tum his etiam luperiora pedes de intestina,cum haec igitur quε Socratis mat ria sunt,ad huc modu cogitatione depingi mus,luc hoc aliquid sunt,quoniam sic videtur. Appellat autem hoc aliquid Socratem, vel omnino id animal,quod hae partes conficerent, si in ordinem ae unitate cohaerentiaq; a natura redigerentur. Manus igitur de pede caputq;, A ceterae partes indigestae ac temere congestae Socrates essent,quia sie videtur idest secundum imaginati
Nem. Imaginamur enim si natura potentiam sumeret, ut proposta materia digereret,uniretq; , fore ut Socrates eis ceretur. Quae cum fuerint unitae, de compositae, ac in ordine redactae, non item imaginatione, tunchmoi materia erit Socrates, sed reuera Socrates:vt verum sit dictu,haee Socratem esse. uacunq; igitur materialia contactui sunt unum, non autem cohaerentia
S unione, ea sunt hoc aliud imaginatione. Cui similis
ratio in igne,aere, aqua,terraq; intelligi debet. Cum n. tactu lunt unum, non cohaerentiale unione,tunc imaginatione sunt Socrates . cum vero natura debellata alteritur, fiuntq; Socrates, tunc N vera Socrates sunt.
una igitur substantia est materia. Alia rursus substantia est natura, quR quidem hoc aliquid est, atque habitus. Forma appellat naturam ,& hoe aliquid, atque habitum. haec enim pro eodem samuntur. Ad quam. id est, ad quam naturam & formam generatio eli. nis enim generatio via est ad formam aliquam. Alia
substantia id esse intelligitur, quod ex materia de sorma existit, ut Socrates, vel Callias. Sed postquam dixit.Tertia est ea quae ex hisce constat, ipsa inquam singularis , ut Socrates, aut Callias. in quibusdam perspicuum esse ait non esse formas liue ideas ipsorum singulorum, quod ipsin etiam idearum assatoribus visum est,qui artificiosorum Ideas esse negabat,sed naturaliv. In quibusdam igitur no sunt idee. Neque enim domus neque serrae neq; statuae forma est,siue ideat nisi siquis aries quibus haec fiunt, ideas esse dicat. Formae igitur artificiosoru no sunt in subsistentia sed intelligentia ta-
tum de cogitatione . quamobrem neq; per generationem de temporaneum spatium aut om nino per aliqua
subiecti mutationε illis esse suppeditatur, neq; peri teritum,non esse.HOe enim est quod ait neque est eorruptio horum ac generatio, sed alio modo sunt, atqueno sunt idest ei tra generationem sunt, Ac absque int
ritu non sunt, more contactuu . Nam cum domi se
mam imaginamur, huiusmodi forma est non per genetrationem, cum nullo alterato talis forma generetur,
sed in momento punctoq; temporis. Nam visum ipsius in puncto temporis suit essectum. Eadem non est, cum depingamus ipsam ex animi cogitatione,&,maginatione,quoniam ipsum imaginari mometo temporis esscitur Domum porro atque sanitatem expertum ait esse materiae,sormam ipsam domus de sanitatis signuficans,quae forma nostra in imaginatione inest . Quare non perperam, inquit, Plato negauit artificiolovi esse sermas,led naturaliv. Nam omnino si forma sunt, rum sunt quς natura consistunt,non quae ab arte conficiuntur. Nam quod ait ab his diuerss lignificat id, rorum naturalium erunt formae,qua ab his,idest, nostr
tibus ac sensibilibus diuersae sunt. Quod vero sequitur
ut ignis, caro.caput,iunt eni uniuersa materies , de ipsa ultima lubstantiae eius quae maxime lubstantiadi tur. cum proxime dictis neq; cohaeret, neque conue nit,sed cum eo quod supra dictum est,congruere vid
tur. Quae nanque tactu non copulatione sunt unum,
ea materies sunt,& lubiect iam. ut sit huiusmodi dicto
rum series continuata. Quae nanque tactu non copulatione sunt unum, ea materies sunt atque subiectum ut ignis,caro,caput,sunt enim uniuerta materies, & i
se ultima substantiae eius quq maxime substantia dici ture deinde alia est natura quae quidem hoc aliquid
est &e. Appellat autem maxime substantiam, su stantiam indiuiduam,ut Socratem, aut Calliam .huiusmodi enim substantiae materia est ignis. Sed potis iis mum materia eius est ultima, idest proxima, coti neniaque materia, velut caro, nerui,ossa.
I Duentes igitur carisi antecedunt . At hsqus sunt γ tratio causis simul sint. Cum enim homo eri sanus, mitas cti. Figura etiam enes pilae,eta ipsa aenea pila sunt simul.Si vero O posterius quippiam permanet, Gi id a re oportet an quibusdam enim mini prohibere videtur, υlutis anima tale sit otio omnissed mens ipsa. Ut enim omnis permaneat animaseri fortasse no potest.Patet igitur ideas ob lac esse non oportere . homo naque singularis hominem generat finguarem. Similiter in artibus feri soletors enim medendi,ipsa ratiis en sanitatis.
Mouestes igitur caulae antecedunt. Hoc quoq; p culiariter ad causarum quaestionem pertinet, cuius sensus est. Mouente idcit e sticientes causae, priores tem Pore su Ct, quam ea quae sunt. Sophroniscus enim S crate prior est, atque aedibus aedificator. quamquam
dictio subobscura est. Iouetia igitur, inquit,ut prae ecta entia. entia dixit pro existetia,ut sit senius. eis cientes causae existunt, de ratione habet priore tepore ad ea uae essiciuntur. Causae vero formales simul sunt. Nam mulatq; aeneus globus est , rotunditas est, quae globi
est sorma. Ite simul atq; Ianus est, sanitas habetur, quae habitus
285쪽
xx habitus quidam est, & sorma. Causas igitur sermales simul esse cu iis quorum causae sunt, certum est.Caeterum, inquit, utrum formae separatae maneant, & post separationem persistant,nec abeant in nihilum,magna quaestio est.in quibusdam tamen nihil prohibet . Nam cum animantium anima si forma, nihil obstat quominus animaquspiam ut intellectus siue anima rationis compos maneat. Expertes enim rationis mortales sunt. quamobre adiecit fortassea Cum igitur omnium rerum caulae manisellae sint, superuacanea estidearum inductio ad harum generationem. Socrates enim e Sophronisco generat,ex Aristotele Plato . pari artificiosorum ratione. Valetudo enim ab arte medicast, quae quidam est ratio & forma valetudinis.
sumis γ liam uniuersaliter dicat, similitudine ro .
Caulae autem & principia aliorum alia sunt. Ia nune quaestionem soluit, qua virum causae & principia omnium rerum eade necne sint,quaerebatur.quodammodo ergo inquit, eadem initia sunt, alias diuerta.Na uniuersaliter, idest,ut ipse exponit, seclidum proportio ne, eadem omnium sunt. cum enim cunctorum efficie dorum principia sint materia, forma &priuatio,& omnia efficienda materiae& formae atq; priuationi sint subimcta, efficitur ut in uniuersum omnium eadem habeatur initia . Causae enim cuiusq; sunt materia, forma, &priuatio,statuae naque materia aes est, forma talis sgura, priuatio eius formae, qua vacat, velut equinae. Item ianuae materia est lignu, sorma huiusmodi figura, priuatio exempli gratia formae quadrantalis.Itaq; in uniuersum, di secundum proportionem eadem omnium initia sunt,idest materia, forma,& priuatio. Ut.r .aes ad statuam, sic lignum se habet ad ianua. At si proxima &coordinata respicias,diuersa sunt.Alia est enim statuae materia, alia ianuae, Socratis alia. Eadem est formae priuationisq; ratio. Alia naque est tum forma, tum etiam priuatio statuae,alia ianuae,alia Socratis,quod ipsum de causa efficiente constituendum est. Nam cunctorum efficiendorum in uniuersum causa es sciens est quiddam velut mouens,proximi vero diuersae sunt,socratis enim Sophroniscus,statuae statuarius caula esset ensest. Rogatus ergo utrum cunctorum causae.initiaq; eadem ne sint an diuersa,commode responderis,tum eadem esse,ium diuersa. Ad uniuersum spectanti eadem: ad proxima quaeq;,diuina. Sed eu causas & initia ali rum alia esse dixisse t,ut se non temere in hanc mentionem descendisse doceret,adiecit. Dubitauerit orem qui iam,virum diuersa an eadem sint substantiarum elementa, principiaque, O eorum Pssunt ad aliquidaesterorum predicamentorum simili modo.
t absurdum esse videtur, si eade minia sunt. eisdem enim oe ea qus sunt ad aliquid, oes Itantie ipse connabunt.a id igitur boc erite ster enim subnantia ut rq pudicamenta, nihil est prorsus, quod fit ipsiu commune.Elcmentum autem prius est hisice, quorum elementum. At vero neque sub tantia elementum en horum que sunt ad aliqui neque quicquam etiam illorum in substatis elementum.Preterea quomodo eas possunt esse omniuelementa Fieri enim non potest ut elementorum quicquast idem, quod id quod ex elementis componituΥ. nam Hb a. sit idem quod M. minime fieri potest.
Dubitauerit autem quispiam, utrum diuersa an eadem sint substantiam elementa principiaq; ,& eoru quae sunt ad aliquid, caelaorumq; praedicamentorum
V, ismili modo. Et proprie quidem,ae si ad proxima que-
ue spectetur,non eadem esse confirmat, quandoquiem absurdum, inquit, est dictu omnium rerum idem esse elementum. quod ex partitione demonstrat.Nam si unum est cunctarum rerum elementum , hoc vel diuersum est a cunctis praedicamen iis, vel unum ex ipsis caeterorum est elementum . Non esse autem a decem praedicamentis diuersum, in proptu est intelligere. Nacum elementa priora iis sint quorum elementa esse dicuntur, id est iis quae ex elementis constituuntur: si ideest elementum decem generum generalissimoru,substantiae,quanti, qualis,& caeterorum,id prosecto prius illis habebitur. at substantia& caeteris praedicamentis nihil est prius, atque adeo praeter ipla nihil est. non igitur cunctorum est unum elementum. Sed ne substatia quidem relativorum aliorumq; praedicamentoru elementum est. Nam qui fieri potest,ut ex substantia fiat non substantia, tu ex substantia semp substantia generetuit Neque rursus relativa substantiae sun t elementa, nisi sorte putamus,id quod fieri non potest,ex accidenti substantiam generari. Quod vero ait. Praeterea quomodo eadem possunt esse omnium elemental seri enim non potest,ut elementorum quidquam sit idem,u, id quod ex elementis coponitur. argum etatio ea dem est quae superior,licet alia via procedat. Illic enim elementum prius esse dicebat, quam ex elementis c6stituta,hic ab eisdem esse diuersum. Neq; enim Socrates,qui ex igne & terra & i nteriectis elementis constat, idem est, quod ignis & terra,sed his diuersus. Si ergo elementa diuerta iis sunt quorum sunt elementa, ac decem praedicamentorum unum & idem est elemctum, set ut ipsium diuersum sit omnibus decem pra dicamentis. praeter autem decem praedicamenta nihil est: non est igitur omnium unum elementum. porro elementa
diuerta iis esse, quae ex ipsis velut constantur, inductione cofirmat. Nam b a inquit,cu ba. syllabae sit elem tum, ab ipsa diuersum est. Neque igitur fieri pueri, H elementorum intelligibialium quicquam,ceu ip m v m,aut ipsum ens, elementa omnium mi. Hec enem Wicuique compositoru etiam in sunt.Eorum quoque ipsorum nullam erit, neque Iubriatia, neque ad aliquid.At necessariu est. On fiunt ergo omniueadem elementa 'Hiduis situm sunt, tum no sunt
veluti corporum foresto siensibitium, calida quidem est xt forma rigidum ant aso modo priuatio est. O materies id quod Qe est potentia primum perse. substantis aut lac sunt, ct ea Ps ex bissce constant, quota sec principia sunt aut si quid ex calido silidoque sit νωm,ut caro,vel os: id quod inde emergit, diuersum ab illis esse necesse eII.
Horum igitur eadem runt elementa principiuile ει ν rosunt isorum atque omnium iac quidem pacto princia pia dicere no Dossumus eadem esse similitudine vero rati
nis dicere possumus, perinde atque si quispiam dixerit,tria
principia esse firmam,privariorrem,atque materiam. V rum Hirumquodque Ulorum circa π quodque genus di a sum AE,Nt in colore album,mgrum puperficies, lumen, teneses aer, ex his aut e dies emergit nox. Cum autem
non silum ea qus insint, sint ca s,sed etiam ea que sunt
extra,Nelair ipsum mouens, patet principium ac et me tum diuersa es e,νtrunque nro causam esse, atque in hecratum iisum diuidi, O in quod mouet, principium
m esse.m re tria quidem sunt elementas iit dine rationis: causis vero atque principia quatuor. Aliud autem est in alio,oeprima cisis, uti mouem,abj alia est. sanitas
286쪽
avitas morbus,torpus id quod mouet ,medendi facultas, firma mordinatio talis,lateres,id qu od moliet ars si e trasenus domus atque in hec principia ipsum di funditur.
Neque igitur heri potest, ut elementorum intclligibilium quidquam. ceu ipsum unum, aut ipsum ens et menta omnium sint. l. Quae vocet elementa, intelligibilia, ipse dcclarauit, unu lolicet & ensisteri ergo, inquit,
non potest, ut ens& unum sint cunctorum elementa.
q uod arguit innixus eo quasi fundamento quod modo iactum est, eli menta scilicet diuersa iis i sse, quae constituuntur ex ipsis. Si ergo, inquit unum & cns lunt omnium rerum clementa , omnia ab uno et eme diuersa suerint ed ut ex igne terraque colli tutum, neque .gnis est, neque terra, sic quod ex ente de uno constiterit, nequeens erit, neque unum. Itaque substantia, quantum, quale,& caetera praedicamenta erunt non entia, de non
unum. quod quidem fieri non poteli, ae proinde id sa
sum est, unde hoc concluditur, unum scilicet te enscunctarum rerum esse clementa. Ubi vero ais. Haec enim unicuique compositorum etiam insunt. Subaudiendum eli, simpliciui ut sit plena oratio haec enim unum de ens unicuique simplicium de compos tot si insunt. Quod vero ait. Eorurn quoque ipsorum nullum
erit, neque substantia, neq; ad al: quid. huiuimodi est, ipsorum, idest eorum quae ex ente elemetoa uno suerint constituta, nullum erit, idist, ea nullo modo suerint, nec subsilientiam quampiam habebunt . Nam, ut diximus,quemadmodum quod ex igne & terra, c6stat, id neque ignis est neque terra, sic quod ex unodi ente constiterit, neque unum erit, neque ens, sed non unum, fle non ens. Illud vero neqtie lubs alitia,
neque ad aliquid) pro eo accipi potest. Neque sublutia erit ens, neque ipsum ad aliquid . Potest & idem
aliter exponi ad hunc modum.Si quis ergo ens elem ει tum esse dicat, cum elementum diuersum iis sit quae existunt ex ipso, vel iplum erit non ens, vel certe quae ex ipso constit uuntur. seri enim non potest ut ens siue elementum sit ens, & qus ex ipso consistunt entia . Sin autem substantia, cuipiam elementum csse videatur, aut ipsa non erit substantia, aut certe quae existunt ex ipla, ut Socrates, Plato, & cxtera. Pari ratione si elementum sit ex iis quae ad aliquid referuntur, ad aliquid
erit non ad aliquid.& c sic ludit dicens, non igitur Omnium eadem clementa initiaque sunt,sed quodammodo eadem, alias diuersa. In eo enim quod materir, sorma, priuatio, essiciens, elementa sunt, & his omnia subiiciuntur principia cunctorum eadem sunt. In eo vero P alia est statuae materia , alia animalis, Ac pari ratione alia forma & ess ciens statuae & aliorum aliae, diuersa, non eadem sunt omn:um rerum initia. Ad uniuersalia igitur, forma dico S materiam & rcliqua spe .ctanti, eadem omnium initia sunt , ad ea vero quaesimul ordinantur, diuersa sunt, non eadem.Omn la igitur materiae formae piluationi ac esscienti subucio actione quadam ostendit. Nam lensibilium, inquit, corporum seisitan, id est. exempli causa, ut forma est calidum, ut priuatio veto frigidum: materia porro, quod calidum vel si igidum ei lici potest . Perse autem adiectum est , quoniam album frigidum lieti dicitur, non tamen per te, 'ed id per se frigidum es scitur,quod est albo subieci uni . Calidum igitur est forma, frigidum priuatio, materia vero quod est utrunque potentia. Sunt autem substantia tum calidum . nam calidum est forma & substantia ignis) tum etiam materia.
Nec solum lite substanHE sunt, sed etiam quod ex evlido et scitur& frigido, hoc est ex igne & aqua , siue
caro id sit, siue os, siquidue aliud .Quod vero ait ciden im quod ciscitur, diuersum ab illis esse necessse est nequaquam cum proxime dictis cohaerescit sed cum illo potius quod paulo ante dictum est. Nullum igitur ipsorum erit neq; substatia neq; ad aliquid ut hoc
ad confirmandum pertineat, substantiam non esse substantiam,neque ad aliquid, d aliquid. Necesse est enim ut diuersum id sit, quod efficitur. Nam ut dictum es. quod ex elemento fit, diuersum est ab elementis. Horum igitur, id est, proxime dictorum calidum est somma, frigidum velut priuario. quod vero utrunque valet, est materia,tumen ut so ma, tenebrae uti priuatio. A tque ex aere de lumine, idest ex materia de so a dies es scitur:ex aere de tenebris. hoc est ex materia ae priuatione nox. Itaque ad hunc modum, id est secundum proportionem, omnium,ut diximus, ea de initia sinti proprie non item. Sed quonia nqui, on modo nobis coordinata ac insta causae sunt, sed etiam ex te num, hoc est mouens, siue e sciens, satis intelligis initium diuersum esse ab elemento: quandoquid cin mitium latius patet quam elementum . elementum naque initium est, non tamen omne initium est elementum, ut in patre licet considerare, qui principium recte nuncupatur, non item clementum. Acinitium quidem velut uniuersalius in haec tanquam particularia distribuitur, materiam dico, formam, priuationem, & ess
ciens. Porro si in haec diuiditur initium, haud dubie mouens di sistens, hoc est, em ciens, initium quoddam esse videri debet. Vt inteli gitur elementa quscunque
reperiantur, tria omnino esse proportione, materiam. rmam,& priuationem, nitia vero Ae causas quatuor,
materiam, sormam priuationem, de em ciens. qus quidem quatuor alia in aliis reperiuntur. Exempli causa in animalibus corpus est tanqua materia valetudo quasi forma ,morbus velut priuatio, medicina tanquam ess ciens. Rursus domus quas forma, quas priuatio cons
so talis, lateres ceu materia, velut efficiens cementariussaber.Cunctorum igitur initia sunt materia, forma, pr uatio,& efficiens, sed aliorum alia.
Atqui cum xi quod mouet, in naturalibus quidem hominibus bomo fu, in iis autem que a mente proficiscunt r. forma sit, aut pontrarium, tum tres, tum quatuor car gerunt. Medendi naque scientia, sanitas quodammodo eii,
O sificandi facultas, sitim forma, hominem quoque generat homo. insiuper praeter haec eit id quod est omnium
Atqui cum id θ mouet, in naturalibus quidem hominibus liomo. Naturales homines dicit propter i
s hominem. ille enim non est naturalis. Repetit autem
hoc in loco id quod in physeo auditu tradiderat, plerunque. s. usu venire, ut causa esliciens de formalis eadem habeat. Sophroniscus enim di Socrates licet numero sint diuersi, specie tamen idem sunt. Item valetudo, quae habetur in corpore, &essecti ix eius medicina, eaedem sunt specie. Ars enim quam medicinam dicimus, sanitatis est ratio. simit ter domus,&ais aedifican di. Itaq; es sciens & formalis causa non quidem omnis, sed aliqua cum numero duo sit, unum tantum est specie.quo fit, ut causae quod amodo tres, quodam odoquatuor habeantur. Insuper praeter haec est id, quod est
omnium primum. quod quid cin principium cst id, quod per hanc doctrinam inuestigamur. At
287쪽
At vera eum alia sint separabilia , alia πω sipar quod modo est actu, tum potentia. humor enim quibilia Abilatiae sunt illa, idcirco causa omnlusunt M , nunc actu est vinum, idem potentia est acetum. ae vi- i et Hap subitamus afectus motusque non sunt. Dein cissim qui nuc est actu acetum, potentia vinum est, cuiae hae erunt anima forsitan atque corpus, aut mens, q- similis est caeterorum duorum ratio. Porro ut in his se petitur, ac corpus. seres habet,sic in Omnibus. Caeterum potentia, inquit. At vero eum alia sunt separabilia,asa non separabi- & actus,eorumq; subiectum subeas quae commem T Iia substantiae sunt illa. His verbis docet eadem esse ratae sunt causas cadere, hoc est ad eas referri ait, indsubstantiarum cosistendi principia,& causas, quae ac- materiam,sormam,&priuati nem. Actus. n. formamcidentium.Nam cum rerum,inquit,aliae sint separabi- aemul.tur, c vicis,im actum forma, potentia priuati les, de per se consistente,velut substantiae, quaedam in- nem, haec rursus potentiam , ipsorum vero subiectum se parabiles, Ze quae per se consistere nequeunt, sed in materiae similitudinem habet. Ac sensum quidem di aliis esse habet,ut accidetia,ilti,i. quae separata lunt , dc ctorum huiusmodi esse reor. Quod vero ad dictionem per se consistunt, substantii sunt & propter hoc om- attinet,huiusmodi est. forma enim actus esto dest foenium causae haec id est propterea subitantiarum initia mae aemulus est actus & huius aemula forma ui separabilant omnium rerum existendi caulae. Cuius rationem lis est. idest mente &cogitatione separabilis.siquidem paucis reddit dicens. quia sne substantiis assectus mo sermae materiales cogitatione tantum a materia secertum; non sunt. Nam cum substantiarum initia causae nuntur. & id quod ex virisque eonflat, idest non locut subitantiae sint habeantur, rursus ipsae substantiae, tum forma est actu,sed id etiam quod ex materia & sor cur sint accidentia, iis intelligitur substantiarum ini- ma consistit.Vel illud, sorma.n .li est leparabilis pio lutia causas esse quamobrem sint accidentia.Deinde do mine dictum est.q.d.actus siue lumen separabile.singucet quae sint proximae alantium cauli existendi. hae n- lis.n.diebu ab aere perspicuo separatur, ex ambobus inui, istan sunt anima Ze eorpus,ut in stirpibus, vel vero dicit diem qui ex lumine ex pipicuo ill ustrati , fit. intellectus de corpus,atque appetitus, ut in hOibus,vel pro lumine aut quod separabile vocat, actum dixisse, corpus & appetitus,ut in belliis licet aiaduer tere. argumento est quod ait, priuatio ucro ut tenebr i . Praeterea principia sunt eadem alio modo similitudine talis vero modo pol pria atque actu disser ut ea quorum rationis, ut actus atque potentiai in hac aha sunt et aliis, non ess eadem materies, quorum forma non est eadem, sed atque alio modo. In quibusdam erum idem interdia es actu, diuersa, quemadmodum tammis ea a sunt elementa grus, interdum potentia, νι vinum vel caro, vel homo. Cadunt crurra,Hi materiesar propria forma, siquid abud est ... autem O haec in eo as iam praedictas. forma.n. si separabi eatra,vt pater pater bacsit, orbisq; obbquus, quae quialis est, actus est, o id quod ex viri que conflat. priuatio 'e dem neque materia sunt, nec forma neque pruiatio, nequare ut tenebes aut egrotam.materies autem est potentM,hoc steciei eiusdemdia mouentia. es enim id quod Hrunque fieri potest. Alio vero modo potentia atque actu disserunt, ea σ Praterea principia sunt eadem alio modo similitu quorum non est eadem materies, quoruq; sorma non .' dine rationis. l. Cum omnium rerum principia mate- est eadem.FCum homo generet hominem atque itemriam,sormam,priuationem atque efficiens esse dixisset Sol, & uterq; Sol in qua de Sophroniscus,exempli gr1- quae ratione quidem eadem, proprie vero diuersa sint, tia, causae sint Socratis es scientes, Sophronisci mate- quoniam potentia & actus principia lunt ex eo enim ria carnes,osia,& nerui & similiter sorma.& actus eius quod hoe est actu, illud vero potentia, efficienda gi- nihil ratione disserunt a materia & forma Soera. Campnuntur.haec enim natura,ri ipse in physico auditu tra nes enim & nerui, utriusque materiae sunt. & pari rodidit,perspecta,quaestionem Omnem soluit ait, quod tione formae eaedem sunt, nec nisi priore & posteriore quemadmodum in omni re materiam, formam, essi- discrepant. Nam materia di serina Sophronisci quam ciens & priuationem conspicientes, omnium rerum Socratis priores natura sunt Solis autem materia A soreadem esse principia dicimus, scitem in re omnipo- ma non tempore tantum materia & forma Sophroni tentiam & actum contuentibus lecundum uniuersa- sci priore sunt, sed etiam rone. Materia enim Sophrolem potentiam & uniuersalem actum, quibus natiua nisci est caro,solis non item, sed quintum eorpus.Nam quaeque subiiciuntur, eadem esse omnium initia affir- Solis formam forma Sophronisci diuersam esse nemimare licti, quae diuella sunt, si ad potentiam & actum ni dubiu esse debet. Haec itaque innuit verbi, illi, alio spectes,quae in singulis rebus habentur. Itaque modo vero modo potentia atque actu ea disserunt, quot bmmateriam & formam ae caetera respicities, rerum om- non est eadem materies,de quorum non est eadem Merium principia vel eade esse dicimus, vel )iueris,mo. m. quaquam dictio manca est de imperfecta,quae pledo potentiae atq; actus habita ratione.Alio igitur prae- na esset,si in hunc modum sese haberet. Alio modo poterea modo,inquit,& secundum aliam proportione ini tentia atque actu ea quorum non est eadem materies, ita eadem sunt non, sormae materiaeq;, Ze caeterorum, nec eadem forma, differunt ab iis quorum non est ei. sed actus atque potentiae ratione. At potentia de actus dem sorma,atque eadem materia est autem sensus.
alias aliis adsunt, atque alio modo. Idem enim quibuta Cum Socratis es sciens causa si non solum Sophroniadam adest modo actu modo potentia. valetudo enim laus,led etiam Sol & circulus oblicuus, actus & forma Socrati tum actu adest, tum facultate. Nam recte va- Solis atque obliqui circuli differt ab actu&forma So- . lenti Socrati sanitas actu adest,moi bus potentia,aegro phronisci & Socratis . cui similis est potentiarum siue tanti contra. Itaque valetudo iam his adest, ut Socrati materiarum, quae in ipsis habetur,ratio, cuius causam di Plitoni iam illis,ut Achilli de Alcibiadi,sed Ae diuer suggeisit,dicens quae quidem neque materia sunt, ne-ss modis.nunc enim potentia,nunc vero actu. Illud au que forma,neque priuatio) quasi dicat. N am materiatem ut vinum,uel caro, vel homo exempla luat eius de forma Sophronisci eaedem sunt,quae Socratis mat
288쪽
ria de forma,ae similiter priuatio. uter ue enim priuationein humana formae oppostam habet. Solis autem& obliqui circuli tornia materiaeq; non sunt eaedem, quae Sophroniici id Socratis. Quoru ni igitur actus de potentia differunt a materia Se actu Sophronisci de S cratis, ca, Sol, L& obliquus circulus, diuersa sunt a Sophronilco S Socrate quorum forma de materia noel eadem , quae Solis de obliqui circuli materia de forma, quod si Sol de obliquus circulus, Sophronisco de S crate differunt, nimirum retro quoque agere licet, ut Soli, te obliqui circuli ctus de potentia i Sophroni. dc Socra .actu de potentia disserte intelligantur.
Praeterea cernere oportet cavsarum alias uniuersales,
alias non vim ursales dici posse.Omnium igitur prima principia sunt id, quod actu primum es hoc, γ' aliud quod po tentia est. tque illa quidem uniuersalia non sunt. Singulare nai laesingularium principium est,homo enim hominis est uniuersalis, at nemo est prosis ,sed Peleus quidem Achillis, tui vero principium pater est, ct hopb huiusce M. omnino autem b, ipsius simpliciter D. Deinde iam ea quae sunt obstantiam alia vero sunt aliorum cause elementa, ut rictum est, eorum quae genere in eodem non sunt, lorum, sonorum, subitantiarum, quantitatis, nisi sit militudine rationis. Eorum etiam quae eadem in specie, diversa sunt, non sipecie,sed quia segulorum, tua inquam materies, forma, id quod mouet, ct mea, νmuersita,
Nero rationuunt eadem. Praeterea cernere oportet causarem alias uniuersales dici posse.ISensus est,causarum quasdam uniuersales appellare licet,alias non item, quoniam statuae uniuersalis, statuarium uniuersalem causam esse dicimus, huius vero statuae hune statuarium. quo posito, om fila igitur, inquit, principia prima,i proxima, est primum hoc, i. particulare. hoc enim est principium de causa Socratis .hie scilicet Sophroniscus. omnium igitur principium est hie actus, εἰ haec particularis potentia,i .haec particularis materia. Nam singulorum causa lingularis est, ut Achillis Peleus, de haec litera h. huius syllabae ba. uniuersalia enim non lunt. At si uniuersalia essent in existentia S per se,causae quoque ipsorum uniuersales es
sent, v t si homo uniuersalis effet,hominis causa de uniuersalium numero haberetur, de uniuersae siue uniuersalisb1.syllabae, uniuersale b. sed nullum univcrsale per se consistit. Caeterum praeter commemoratas causas, aliae causae, alia ii principia sunt,quae quidem sunt sormae sub liantiarum: liorum tamen, ut docuimus, aliae qua loquidem hominum alm sunt, si equorum formae. Neque vero tantum diuersorum generum causae diueris sunt,sed eorum etiam quae similem speciem sortiuniatur,sunt diuersae, sed numero duntaxat. Numero enimalia est tua materia, alia mea, atque item forma, Si esti- ciens. uniuersali vero ratione caedem,i.quatenus omnes causae ad materiam,formam, priuationem, Zc ess- ciens reseruntur, caulae omnium caedem sunt. diuersae autem,qua mei causae a causis tui discrepant. Si quaeratur autem quaenam principia pini aut elementa
substantiarum, oe eorum quaerunt ad aliquid, ct qualium, utrum set eadem, an diuersa, patet respondendum secuiusque eadem esses multipliciter dicantur: non eadem sed diuersa si di dantur: attamen hoc pacti O radem omnium esse. Atque boc pacto rudem simia Iudine rationis, proptem quod materies es forma, priuatio ιd quod mouet,
hoc etiam pactos suntiarum eausus omnium causis esse:
quods tollantur,tolluntur. Si ergo quiratur quaenam principia sint aut elemen irta substantiarum, de eorum qiis fiunt ad aliquid de qua lium. His verbis docet nos, quid respondere debeamus,siquis a nobis sciscitetur, virum olum causae atque initia eadem necne sint, deat Si multipliciter dicant. F idest si uniuersaliter, siue si materia capiatur ut uniuersale, atque item forma & essciens, Se omnino secundu proportionem, non au t ut huius aut illius. Sunt unius cuiusque id est omnium eadem sunt. sin autem sorma uniuersalis diuidatur, similiter uniuersalis materia, de reliqua,in Socratis de Platonis caeterorum ii caula , non sunt eadem sed diuersa. Attii pacto hoc id est, istportione eadem sunt. quod exponens apertissime se monem repetit, aitque. atque hoc pacto eadem sint litudine rationis, propterea vi materies de forma α priuario Se id quod mouet quasi dicat, quoniam cuncta sub materiam, formam, Ne priuationem cadui, idcirco principia omnium eadem proportione sunt. auod vero ait. Et hoc etiam pacto substantiarum causa omnium causas esse. huiusmodi est. si quis porro nos pc contetur, an subitantiarum causae, accidentium quoq; causae sint,etiam est nobis respondendum de luggerςnda causa, quoniam sublatis substantiis, caetera quoque tolluntur.quod secum aut tollit, causa eius est quod si
mul tollit. sed de his pauloante accuratius disseruimus. Insuper id quod primum, est actu. Hoc aurem pacto diuersa prima esse, quod sint contraria ipsa, quae nequie vegenera dicuntur, neque multipliciter dicuntur, O insuper materias ipsas. Quae igitur sensibilium rerum principia sunt, O quot, atque quo pacto, O eadem sunt, ct diuersa , satis iam diximus.
Insuper quod primum, est actu. F P terea inquit
utrum remotius, an propius causa sit interrogati, pri- mum,i. proxinium respondere debemus.est autem Socratis,u t saepe diximus, proxima causa actusq; Sophroniscus. hoc autem pacto diuersa prima,quot sunt contraria id est alio modo dicendum est contraria,hoc est forma Se priuationem primas causas esse. ut sit dictorum sensus. quandoque actus sue efficiens prima cai sa esse dici debet,quandoque contra .i. rma de priua tio: quae quidem contraria neque ut genera inquit diu cuntur .ut materia, neque multipliciter, i ut uniuersa Ie, sed quali coordinata. in dictione autem quη ait. Prima quot sunt contraria. illud quod vacat. Pinere , inquit, alio modo caulae dicuntur ipsae materiae: de concludit dicens. Dictu igitur est, quae sensibilium rerum principia sunt,sor m5,l. dc materiam de reliqua. dc quot, tum, tres,lum quatuor.atquequo pacto eadem sunt, proportione videlicet, atque ratione. de quomodo diuerti utique ut proxima quaque considerantur. Cm autem tres sintsubstantiae, duae quidem naturales, una vero immobilis , de hac deviceps dicendum esse videtur. Necesse e si itaque peὸ petuam aliquam substantiam immobilem esse,subitantiae nanque omnia caetera qua sunt, antecedunt. Atques o es sunt corruptibiles , uniuersa profecto corruptibilia sunt. At impossibile est motum, aut
ortum Mut corruptionem abnegem per enim erat, tempus simili modo . est enim impossibile se tempus non sit.
prius aut psilerius esse et motus ergo perinde continuus est, νι γ teinpus. eterum tempus aut es idem quod motus aut
289쪽
est quidam motis affectus. Motus autem non es c tinum Ius, nisi hisce qui loco accommodatur, O huius bisse quies conuersio. At non sisit motiuum res esse Iiuum, nihil autem operetur, motus erit. feri erum poteri xt id quod potentiam habet, omnino non operetur, nulla ergo prorsus erit
Miluus, etsis Rantiasse Demas fecerimus oerinde aι que ii qui formas in ratione rerum introduxerunt. Du piam principum insit,mutare potens. Vsq; igitur ipsa sufficiens es,neque aliqua ulla substantia praeterformas. St.m non perabitur,motus proficio non erit ire etiamsi operabitursoriantia autem ipsius potentia est. N. on enim perpetuus motus erit. Quod enim potentia est, id pol non esse. Sit ergo principiu tale oportet,vi substantia ipsius sit actus. has igitur insupersubflantias materis expertes esse oportet. Perpetuas erum esse oportet,s aliud profecto quicquamaternum est. Actu igitur uni.
x o Cum autem tres sint subitantiae, duae quidem naturales. Iam hine dispu tationem aggreditur de prima causa, primaq; substantia: quam Deum etiam hoc in loco interdum appellat. In primisq; quandam huiusmodi substantiam sempiternam esse confirmat, di ad hunc modum, sumens id quod supra demonstratum est, substantiam caeteris omnibus rebus esse priorem, ait. Nisi sit aliqua subsutia sempiterna, sed omnes caducae atque mortales, omnia profecto caduca erum atque mortalia. Caetera enim a subitantia letumo nequcunt, nec sine ipsa consistere valent. non sunt autem omnia mortalia. non igitur substantiae omnes caducae sunt, non esse autem mortalia cuncta praeter substantiam, certum est. Motus enim sempiternus&immortalis esse demonstratur. Nam si natiuus esset,
eum omne quod sit, ab aliquo & ex aliquo fiat,ea quinque essent, ex quibus motus es scitur. quae si sie se habeant , ut neque quod efficit, ut esscere possit, neque quod patitur, ut pati valeat, mutatione quapiam indigeat motus iam sit, non es sciatur. sin aurem . aliquid
sit illis impedimento, perliecto motus quisquam fiat
oportet, ut alterum essciat, alterum patiatur. Ae ex iis motus fiat. & se antequam es sciatur, ut motus ingenitus sit, necesse erit. Cum ergo motus sempiternussi, idemque suum esse in eo quod mouetur obtineat, essicitur, ut quod motu sempiterno mouetur, ipsi
sempiternum sit. Qui nanque fieri potest, ut moue tur aliquid sempiterno motu, cum ipsum non sit sempiternum Cui loco si quis ad hunc modum occurrat,
sempiternum esse motum propterea quod ipsum motum corpus aliud post accipiat, primum motus non erit neque continens, neque unus, quippe cum motus continens unius entis, quod ipso mouetur, unus sit.
Deinde fieri potest, ut motus deficiat, nisi quiddam
aliud sempiternum constantis ac certae mobilium traditionis huiusmodi causa sit : ut dubium esse non possit quin eorpus quod sempiterno motu cietur, unum idemque sempiternum habeatur. At sola circuntatio inter motus sempiterna est, de continens. corpus igitur quod hoc motu cietur, sempiternum est, ac proinde hoc inter corpora principatum obtinet, cum semispiternum non sempiternis potius habeatur. Et quod
primo ex cunctis motibus motu movetur, optimum est, ae proinde animatum, corporum enim optimum est animatum,cum animatum corpus inanimi praeseratur. est autem circulatum corpus optimum, ergo animatum. Cunctorum enim corporum potissimum est
animatum, circulatum autem corpus est huiusmodi. Praeterea omne quod mouetur, mouetur ab aliquo. proinde quicquid per animam mouetur, ab aliquo mouetur. Siquidem quod per animam mouetur, per impetum mouetur. impetus autem per alicuius appetitum seri ur, quo fit, ut sempiternum corpus per impetum & cuiuspiam appetitum moueatur. quod si ita est, aliquid esse oportet, cuius hoc appetens sempiterno motu movetur, quod ipsum sempiternum sit atque
actu. Nam quicquid aliud mouet, id aliquid actu existens mouet. Quod semper igitur continenterque mouet,hoc semper idem erit actu, expers omnino p
tentiae. Nam si facultate sit, cum nulla potentia, ut in libro de Coelo demonstratur, sit infinitum, si ergo potentiam habeat non existendi, aliquando actu erit nonens. itaque seri posset, ut motus periret, si moror ipsius non esset actu. prorsus igitur potentia vacat. Quin etiam motor hic omnino erit motus immunis.
Nam si hic motus ipse mouet, idem alium sui moto rem dc siderabit,& hic rursus alium, & hoc in infinitum. At si fuerit immobilis, erit idem incorporeus . Nam omne corpus in eo quod corpus, est mobile. Quaedam igitur substantia erit sempiterna, simplex, &actu immobilis, quae sempiterni continentisq; motus circumlati corporis causa sit: quod circumacium compus mouebitur ab illo, propterea quod ipsum intestiagat, & desiderio atque appetentia eius consuetudinis teratur. quicquid enim seiunctum, ab immobili quopiam mouetur, id ad hunc modum mouetur. Caet rum huius rei demostratio per resolutionem efficitur.
Neque enim primi principi j potest esse demonstratio,
sed a posterioribus Se apertis exordiamur oportet, α secundum conuenientiam cum his resolutione usi, naturam illorum constituamus. formam vero motus cim
cularis motricem esse primum, de maxime intelligibilem , ac primum de maxime appetendam, hinc colligi& declarari potest, se a est proprie intelligibilis materia enim quae ni Lil est actu,proportione, atque ut est apud Platonem, notha, supposititiaq; consideratione intelligitur. Forma vero cum actus quidam sit, intelligibilis est. G arum porro intelligibilior est, quae in substantia est,&per sequὶm quae in alio quopiam ha - betur. Item earum quae sunt in substantia, intelligibilior habetur, quae simplicisi ima est te semper actu. quae idcirco est maxime intelligibilis, est maxime intelligi bilis, tum quia maxime isti cu m sit semper actu, tum quoniam suapte natura simplex est, & intelligibilis, quandoquidem sormae quae in compositis habυntur, tunc demum intelligibiles sunt, cum animo ab iis inruibus insunt, seiunguntur,& tanquam simplicia conderantur. Vniuersi autem motrix substantia huius
modi est, seiuncta inquam, simplex, ct actu. ipsa igitur
est maxime intelligibilis. Quinetiam maxime appetenda.id enim maxime sua natura est appetendum, quod sua natura pulcherrimum est. haec autem forma huiusmodi est.pulchritudo enim in forma magis quam in m ateria consistit, scilicet quonia m in essciente magisquὶm in patiente. Patitui q; quod est potentia, essicitruod in actu. Item in desinito magis, qu in in diuer- ,. Inserma igitur quam in materia pulchritudo potius inest, magisque in forma quae est in substantia , quam quae in genere quopiam alio. ob hane enim caeterae sunt. Et ex iis quae habentur in substantia,ea quae Aphro. luper Meta. T a maxi
290쪽
maxima est, de simplex, ab eoq; abhorret, ut potentia
sit, ea pulcherrima est. talis autem esse commemorata
natura demonstratur. haec igitur proprie ac primum appetenda est,& intelligibilis.Cum igitur tres lint substantiae, duae quidem naturales, una vero immobilis.FDe primo, ut diximus, prinei pio hic incipit disputare,
quae sit eius natura , eiulque munus quale sit. In primisq; huiusmodi principium in rebus esse confirmat, ct si equae sit eius natura declarat. Nam cum tre , in inquit, substantiae sint, duae quidem naturales, quas esse communis mortalium est consensus, & quarum ait ra ingenita et , , immortalis, altera, si ad uniuersitates t pectes, itidem ortus & interitus immunis, est enim mundus per partes tamen natiua & mortalis, tertia vero immobilis , de hac inquit immobili nobis disserendum est, ae ostendendum, ex necessitate quandam substantiam esse immobilem de sempiternam. Iacto igitur pro fundamento, eo quod supra confirmauit, subitantiam caeteris omnibus esse priorem,
id est,quanto, quali,&reliquis, quod propositum sibi
est, in hunc maxime modum concludit. Si omnis substantia mortalis est, nihil a subitantia diuersum sempi . ternum erit, cum omnia in substantia esse suum obtineant. At est aliquid ex iis quae subflantia non sunt sempiternum S immortale, motus scilicet atque tempus. aliqua igitur substantia sempiterna est, quae sempiterno motu cietur, cum omnis motus alicultas esse
intelligatur. Motus autem sempiternus esse in Octauo libro Physici auditus demonstratur. Quod autem tempus quoque sit sempitcrnum,rationem non putat flentio esse praetermittendam, quam explicat in hune modum. si tempus inquit natiuum est, & mortale, prius non erat, & posterius non erit. at prius oc poste .rius temporis aliquid sunt. tempus igitur, antequam tempus orietur, erat, cum prius sit ante tempus non erit, postquam tempus esse desierit, quia poli temporis interitum posterius est. Sed cum aliquam esse subiactantiam, quae motu sempiterno moueatur, docuisset,
ostendit praeterea qui sit huiusmodi subitantia, ad hue
modum. sempiternus motus unus est. qui vero unus
est, continuus idem habetur, quemadmodum tempus. Nam tempus vel idem est quod motus, vel ipsius aliquid. Motus autem continuus non est alius quθm mo tus loci, idemque circularis. motus igitur sempiternus circularis est,ae proinde substantia quae hoc motu mouetur, est sempiterna. Cum igitur substantiam quadam esse sempiternam, quae motu circulari sempiterno moueatur, expotuisset, de in opere de Physico auditu, omne quod mouetur, ab aliquo moueri demonstrasset, aliquem esse concludit motorem , & ei sect rem,sempiternum motum cientem,qui immobilis sit, ct sempiternus,idemque forma & actus, expers omnino potentiae. Indictione autem quae ait, At vero si fuerit motivum aut effectiuum,non operans autem aliuid illud non operans autem, pro eo dictum est, noni autem actus expers omnino potentiae, erit quando non erit motus. quod enim potest non operari, id aliquando vacabit ab opere. demonstratum est autem, seri non posisse, ne motus sit. ergo ne seri quidem potest, ut in sempiterni motus motore insit aliqua potentia. Caeterum si circumacta corpora cum tempiterna sint, abhorrent ab eo, ut potentia sint, quod tandem
est discrimen, quo hac a primo principio differunt l
An verum non est haec I potentia prorsus esse aliena tNam licet eius potentiae qua res oriuntur di occidunt, expertia sint, a potentia tamen mouendi nequaquam abhorrent. si quidem hemisphaerium, quod actu supra terram est, idem est sicultate subter. Cum ergo primum principium ci sempiternum actu esse docuisset potentiae prorsus immune , illud adiecit. Nulla ergo prorsus erit utilitas & si subitantias sempiternas sic imus. de quae sequuntur. cuius sensus est, siue prima principia ideas esse ponamus, siue numeros, id nihil huc conserat, ut entia semper sint quemadmodum sς- se habent, nisi aliqua forma & natura habetur, quae actus sit, sempiternum motum mutare ac mouere va,
lens, sed neque si alia quaepiam natura de substantia a formis diuersa ponatur, quae tamen actus non sit, haec satis suerit ad sempiternum motum ciendum. Quod vero ait. Si enim non operabitur, motus proscctoi nerit, huic aequi pollet. Nam si subitantia a sormis diuersa non operetur, ted feriata maneat, quemadmodum id earum authoribus videtur, qui ideis immobilitatem ac omnis muneris vacationem tribuentes, de
fluuia quaedam ab ipsis delabentia in hanc materiani insuere aiebant, & ad hunc modum singula quaeque generari. si ergo substantia, quam quisquam esse statuat, sese perinde habeat, atque ideae, utique motus non erit. si quidem operante di motore lublato, motui
nullus locus relinquitur. Neq; enim si operabilito inquit, ides , t mmo vero licet operetur & moueat a sormis diuersa substantia. Substantia autem ipsis potentia
est id est, si tamen ipsi potentia quaepiam inhaeret, tnon sit potentiae penitus expers, nihilo magis motus erit sempitem unquod enim potentia non est, sue potentiam habet non operandi, id ut aliquando non operetur necesse est. huiusmodi ergo principiis, cuius substantia est actus, ut potentiae sit expers oportet. Vbi vero ait. Has igitur in substantias materiae expcrtes ense oportet has pro caeteris dictum esse reor, ut sit sensus. Non solum inerrantis sphaerae motor talis sit oportet, quale nos esse explicauimus,sed etiam caetera ptin . cipia, quae Saturni, Iovisque, & caeteras sphaeras conuertunt. quae quidem principia primo subdita subi ctaque sunt. Haec igitur materis expertia & sempite na esse oportet . si quidem aliud est sempiternum. Nam quoniam aliud quoddam,id est, motor inerrantis, sempiternum est, quoque sempiterna snt consentaneum
est. nisi illud ii quidem aliud sempiternum placet al;
ter exponere, ad hunc modii, quoniam septem sphaer rum unitas sempiterna est, idcirco motores ipsarum ut sempiterni sint oportet.
ad amuis dubitatio ibi Videtur enim omne quidem Podoperatur, posse, non omne autem quodpotest, operari.
suo sit , ut actum potentia antecedat. At si hoc est, nul iergo res erit. Cotingit enim posse quidem esse, nondum autem esE. Enimuero si ita sit ut Theologi dicunt, qud ex ηq-cteres generant , aut ut naturales, qui uires omnes iu-quiunt esse, idem impossibile equitur,quonam modo materies ipsa mouebitur, si non sit aliqua causa a d. non e smateria domus stipsam mouebit, edeam mouebit aedifica
ra se fam mouebit, sed ipsum semen. Idcirco junt, qui
semperfaciunt actum H Iem pus ac Plato. semper enim inquiunt essee motum. Sed quamobrem, quem , vcndi .cunt,nec quo modo. nec causem. 2chil enim quouis modo