장음표시 사용
261쪽
LIBER DECIMUS: Vel apud Latinos Undecimus, Cum Alexandri Aphrodisi ei commentariis,
Ioanne Genesio interprete. SArxεNτIAM quidem circa principia nam esse,
exprimis iam patuitun quibus ad ea, tuae ab aliis Lecta sunt, principiis rerum,s dubitatum. N hoc totius operis Deci mo Libro,qui inscribitur h, repetit ea, quae ipsi demonstrata sunt, nobisq; luggerit,
& Mathematica esse diuersam, eandemq; solam digna esse, quae sapientia nuncupe tur, atq; hoc quidem est huius libri argumentum, sed latius est repetendum. Cum
in primis libris doctrinatu praestantissima practica ne, an speculatrix sitiquisiuisset, omni disciplina practici
potiorem esse docuit vicuque speculatrice. Dium porro specula suam sapientiam,vi hic indagamus, esse nobilissi md quippe cuius principia caeteraru sciat u m principiis habeant potiora. sed ,cu non satis pateret,an huius doctrinae sint aliqua principia, huc conuertus id ipsum docuit, eamq; principiis uti dem rauit. Deinde s Pientiae , q sint principia explicaturus, eadeq; ca terarudoctrinaru principiis nobiliora esse expositurus,vet rum de principiis opiones comemorat. Quibus ex cuia sis,consentanes erat, ut his de rebus smam suam exponeret. Sed,quia oli cognitio & disciplina ex manifestioribus efficii, idcirco necessariu esse dixit ad hanc doctrinam inquirenda, ea priiau disputare, de quibus primu dubitari oporteret. Na recte dubitasse, magno usui est ad qones disputandas. Cu igitur in Scdo huius operis libro addubitasset,qones illic Ppositas, in citeris libris ex lata sua& veritate persequutus est ad hunc usq; li-hrsi,quem k.Peripatetici colue uer ut nucu pare, dubia solirens,& quscuq; ad rem p tinentia cosentaneaq; incideret, exponens,pleraq; aut & in hoc libro,& in seque-tibus explicaturus, qones at i quas comemorat, quae veliano non suere solutae, vel supra no latis explicatae. Sapientiam igit,i neti,de qua est nobis sermo susceptus, doctrina quana esse habente principia, E superioribusqonibus pausa est, cui ea disputaremus, q de pricipiis
ab aliis tradita sunt.& recte ne an pperi diceret, dissereremus. Na alioru iniis p pendendis simul docuimus, sapientia quam inquirimus, pricipia qbus utat habere. Dubitauerit autem qui iam, utrum sapientiam ipsaminam esemotiam; plures existimare oporteat. amsi Hamipsam esse putemus,una e semper contrarioruφ c pia vero non sunt contraria si non unam, quas illus plures ponere oportet. Praeterea unius ne est ian plurium, em Brativa principia contemplariai emm vnius est cur potius huiuste,quam cuiusvisρ Sin plurium, quas illas ponere opo
ut re terea omnium ne subnantiarum, an non olum νυ
scientia est putanda' nam si non omnis . perdificile est, quaquarum estur Fgnare. sin omnium una,siscum est, quo plurium eadem ese scientia potest, Praeterea circa substantias ne solum,an circa accidentia est demonstratio etenim si circa accidentia sit demonstratio. cinasubstantius non esse
videtur. At si alia est, quom vir ne sit, O utra sit a.
pientia. Demonstrativa naque facultas apientia est ea quae circa accidentia ipsa versatur, ea vero quta circa prima κ satur, subnantiarum esse uidet u r. At neque circa causas ponenda est ea scientia quam quaeramus, quas m nasuratibus diximus, neque enim circa idest gratia cuius caetera fiunt.
Tale es enim ipsum bonum, hoc autem est in rebus age dis, in hisce quae sunt in motu. Atque hoc primum m inuet. Tale enim est ipse is . Ad id quod primum mouit, non est in hisce qua mobilia sunt.
Dubitauerit aut quispiam, utrum sapiensam ipsam χvnam esse scientiam, an plures existimare oporteat. FReuocat in memoriam, ut dictum est,quae in Secundo
libro quaesita sunt,& ait, sed quaerat aliquis,num sapientia una doctrina sit,an plurest una vero, non quemadmodum arithmeticam, geometriam,physicam & astronomiam omnes unam esse dicimus, Ppterea P in una Socra .a Ia continentur. Nam hae una quaedam esse dicuntur, qm omnes in anima una conuenientes, Vnam
quidam doctrinam singulis uniuersaliorem confici uti non igitur an ad hunc modum sapientia una sit, inquirimus, sed sit ne una numero,an plures φ Haec estatus, primum non esse unam arguit,in hunc modum. Scie-tiae numero unius principia contraria sunt. nam contrariorum una est disciplina, de una est contrariorum. sapientiae vero principia non sunt contrari haec igitur doctrina quam vocamus sapientiam,non est una.Non esse asit contraria principia sapientiae, ad hunc modum arguitur. Principia sapientiae sunt primae & lempiternae substantiae.lubstantiae aut nihil est contrarium, princia pia igitur sapientiae non sunt contraria .si enim his particularibus & sensibilibus substantiis nihil est contrarium,illis intelligibilibus perpetuisque,& ut ita loquar plusquam substantiis, quid poterit esse eo ntrarium qd
vel intelligere es et indignit simum. Atque haec quidem est argumentatio qua occurritur squis unam esse responderit. Sed & oppositam in partem argum e niatur dicens. Si non est una,sed plures,quaenam sunt istae plures ' utrum eli arithmetica, te aliqua alia lZe virum s ptem, an quinque aliusve numerusi utcunque enim dicatur, magna quaestio est. Quaerat item aliquis, uni uxne, an plurium doctrinarum munus sit de principiis demonstrativis disputare, qualia sunt, de omni affirmatio vel negatio.& quae uni eidem sunt aequalia,ea inter sese aequalia sunt. de his similia , si enim hoc munus sit
unius,exempli causa arithmeticae, qua rone huius erit,
non leometriae' vel cur huius, & non cuiusuis alteriuscquod si non est unius, sed plurimum, quales tandem esse intelligi debenil practicae ne, n speculatiuae φ& exeontemplatricibus physica, an quaepiam alia Praetereacium substantiarum, an non olum una scientia est putanda' Nam si non otum, perdifficile est, quae quarum est, assignare. At si rursus cium substati aru unam sci sam esse dixeris,difficile cognitu est,quo pluriu lcientia una esse possit,cum una contrariorum sit, lubi a tiae vero non si contrariae. Illud quoque potest in quς- stionem Menire, num demonstrationes in substantiis versentur,an in per se accidentibus substantiis an si versentur in per se accidentibus, nee lubstanti arti & quid-ditatis habeatur demostratio, ut in Secudo posteriora demoliratur, substantiarum non fuerit demonstratio,
sed alia quaedam. At si alia est doctrina substantiarum, alia accident tu, quaenam est utraq; ipsarui & utra sapie-tia esse intelligitur,accidentium, an substanti arsi disci
262쪽
plina & ait,qm dem 5strativa sapientia in accidentibus
vertatur, quae cosiderat prima .i. prima principia qualia sint,ea substantiarum est. In nullo igitur istorum lapiε-tia ponenda est. Neque volatur circa eas causa , qui in Ebris physicis explicani, materiam, formam, efiiciens,& finem. Ac non versari quidem circa materiam, sormam di efficiens dictu est in primis huius operis libris. Nam principium quod quaerimus, expers eli materiae.
Sed nec aliud quidpia est principii huius es sciens,quippe quod primum olum est,&cunctarum rerum causa. quin & sormam oem excedit,cum sit ipsum formarum efficiens. Nam quod non versetur in causa finali, ipse
docet cum ait Neque n.circa, i .gratia cuius idest circa finalem causam,quam bonu iplum esse ait. Dicens aut. Neque. n. circa id quidem gratia cuius innuit tubaudiendum nobis esse, neque circa reliqua tria, formam,
materiam,& essciens. Nam coniuctio q0 aliquid desiderari significat. Propositum aut ad hunc modii d monstrat. sapientia versatur in rebus immobilibus,b num aut,& gratia cuius, non Iunii mobilia, mi mobilia persecta sint,& nullius neque indigentia, neque appetentia & concludit. sapientia igit non versat in causa finali. o exposito,in quibus gratia cuius versat, declarat.N am id,inquit, gratia cuius quod quidem eii bonum, in rebus agendis in es :qm qui agit, is gratia boni agit,vel eius quod boni speciem praefert. Bonum igitur
in rebus agendis habetur,quaeque motu cientur, seu naturalibus & artificiosis. I hoe est quod primu mouet. Nam bonum, vel quod boni praesert speciem, cum vi
detur,visum mouet,visus imaginationem, haec appetitum,appetitus animal. Itaque primum mouens est gratia cuius,& bonum.Si ergo sapientia immobilia considerat, gratia vero cuius non habes in immobisibus, sapientia Drofecto non considerat gratia cuius. Omnino autem hic existit dubitatio, utrum circa sensibiles substantias ea scientia,quae nunc quaeritur, an non circa ipsas.sed circa alias quasdam versetur. nam, si circa alias Nersatur ζ circa ipsas forimas, tui circa mathematica ipsa ver abitur. t formas.quidem patet non esse. Dubitatio autem emergit, si quoiam etiam esse posuerit.cur non πιιn mathematicis sic o in caeteris res sese habet Huarii sunt D ma. Dico autem hoc pacto, Mathematica quidem inter formas ct res sensibiles potanni, νti tertia quaedam inter ipsas formas, o ea, quae sunt hoc loco. Tertius autem honori est, neque equus, preter ipsum, simulos homines atque equos. 2uod si sus non unt, ut inquiunt, circa qua ponendum est Mathematicum ipsium versarat Θαnairca ea, qus sunt hoc loco quippe cum inorum nihilsit tale,quale Mathematica mentia quaerunt. At vero neque circa mathematica
scientia ea versatur , quam quaerimus, nihil enim ipsorum est separabile. t neque est substantiarum sensibilium 'riu-tur enim,atque intereunt.
Omnino au t hic existit dubitatio, utrum circa sensibiles substantias versetur. F Sensus est, utrum doctrina, quam quurimus,de sensibilibus substantiis edisserat, an non ,seu de quibus da aliis.& si de aliis, qua nam eae sunt diuersae , sensibilibus, quas considerat lapientia i num
formaed. ideae, an mathematical non esse a sit ideas, pluribus verbis dem ratum est.Sed licet formas esse conc damus, cur,inquit. Non ut in mathematicis,sic& in cς teris sele res habet γ ideli, quare ut inter ipsi triangulu, di triIgulos sensibiles mathematicos triangulos per se, ac non solum intelligentia exilientes, intercedereat ut,
non se inter ipsi holem δε singulos holes tertius homo
interest, qui per se consistat ' nam praeter ipsum dixit
pro eo,praeter ipsiliotem. Cum se igitur in ideas dispu . tauit in contrariam partem argumentat, dicens quod si rursus non sunt, ut inquit iucst, si non demus, neque concedamur ideas esse, in quibus rebus Mathematicuvertari dicemus in singularibus & lens bilibus non verse .nihil. n.ex iis,quae nobis nota sunt, est longitudo sue rectitudo latitudinis expers. nullus globus planiciae contingit in puncto: in sibus rebus Mathematicus versatur,& de quibus edisserit. si ergo nihil hinoi aliud nos est, nisi ipli longitudinem,& ipsi globum cocesserimus, Mathematicus de non entibus uisputabit. at nulla di scipima de non entibus habetur. Ad quae argumenta idcirco nihil respondet, qm saepe in hanc opinionem disputauit.negat in lapientiam isti tare mathematica, nihil ipsorum eli separabile,& per se existens, cum iapientia,quae per le& vere sunt contempletur. Sapientia igitur neq; mathematicorum est, neque lentibilium &particulariarum lubitantiarum. haec.n. mortalia sunt, x sapientia est immortalium di sempiternorum.
Omnino autem dubitauerit qui tamqualisnam sit sitae,
de mathematicarum rerum materia dubitare . Neque enim naturatis est facultatis, propterea quod omnis tracta
tionaturalis philosiopbi circa ea versatur tuae insci Ura principium motus statusue tabent.Neque etiamfacultatis, qu de demonArarione scientiaq; considerat. nam circa hoc ipsentenas facit inquisitionem. Restat igitur philosophiam propositam de ipsa considerare. Dubitauerit autem quilia,
si scientiam eam,qua quaerimus, ponere oporteat cicca principia, qua a quibusdam elementa vocantur. Hacatitem sm iptis inesse compositis ponunt. Potius autem ea ita a, quam quaerimus, iuersalium videbitur esse. Omnis enim raιio,omnisq;scientia, umuersilium est, O no ι vltimorum. Quare hoc pactoprimorum generum erit. Hac autem fuerint id quod est ipsumque um. haec enim omnia quae sunt, continere ma time ridebuntur, O principiis maxime im-lia esse, propterea quod natura sunt pii . Hs n corruptis eaetera quoque continuo simul νniuersa tolluntur. Oiaar enssunt, ct unum Verum, cum differentias participes ipsorum esse necesse est, si qui 'iam ipsa genera posuerit esse,iferetia vero nulla generis particeps esse potess, hoc sata non videbitur, ipsa esse genera ponere, aut p rincipium oportere.
Omnino autem dubitauerit quispiam,qualisnam iit scientia de mathematicam rerum materia dubitare. γHoc inquit aliquis quaerat, qualis doctrinae munus litide materia mathematicis subiecta disputare. N a physicae proculdubio non est, ut quae de iis edifferat, quae in se motus & quietis principium habent,& de his subi et a materia. Mathematica vero imobilia sunt. Neque est facultatis demonstratricis. haec. n.sumens genus, d mathematicorum subiectum ut quiddam indubitat exempli ca m est magnitudo inquirit que illi per se a cidunt,quid est rectum,& quid rectas lineas concurrere, aut non concureere, non in magnitudinis, aut si
aliud mathematic i, subiicii, natura inquirit. illud aut. Nam circa hoc ipsum genus iacit inquisitionem,
manca ex more veterum oratio est. est aut lentus, i
sumens hoc ipsum genus, & materiam subiectam mathematicis sine controuersia certum quiddam esse co- siderat, S contemplatur quae illi per te accidunt. haec enim subaudienda sunt. Si ergo neque Physicae doctrinae,neque demonstratricis facultatis partes sunt de mathematicorum materia disserere, supereti vi sapientia de ipsa consideret. Haec effatus, Dubitauerit aut, inquit aliquis,
263쪽
aliquis,si eam scientiamquam quaerimus, ponere opor istiusmodii terea utrum quippiampraeter gula pone leat circa pyincipia, que quibuida elementa vocant. re oporteat,an non oporteat sed i Ilorum sit ea sitientia qua dicit aut ignem, terramq; , & quae horum media sunt. num quaerimus. - haec in rusum. Ea ueroclus praeierti percontatus respondet,dicens, lire aut omnes in ip- singula mit genera ausum esse coestat. sed borumn semesse compositis ponut.q.d.an sapientia, quam in- t mentia est ea quam nunc quarimus. Quamn ob eau . quirimus, non versatur in limsii principiisl cum haec famidesse non potest, iam antea diximus. De Moino non principia,ignis,terra, aqua, & aer insint in compositis dubitatio quadam emergit,utrum aliquam sibilamiums animalibus,& stirpibus, & similibus. Quod aut his i n- paratam praeter sensibiles ubHantias, eas, qua sunt hic. sint, oium ait esse consensum .isapientia vero separabi- putandum' esse tum putanta, sed hae essera quae sunt, Iium est de eoru quae cino contineri nequeunt Sapien O chrca haec apientia i am uersari nutare oporteat. QuDtia igitur non esthmoi principiorum &elemetorum. reTe enim aba quaedam videmur, hoc est propositum n Maxime aut uniuersalium esse videtur.omnis. n.ratio; bis,indere inquam si quippiam ' in ratione rerumsepara- Omnisci, scientia est uniuersalium .Haec aut quo est ce- tu perse quod quidem nulti rerum sensibitium R. teris nobilior, uniue salior eo fuerit uniuersaliorum. Nuntigmar quae dubitationem habent, S: haec Stalia 6
Sunt porro Oium uniue salissi ina, unum & ens, quip- istiusmodi .F postquam dixit haec esse, de quibus quaepe quae via complectuntur. omnis. n.res lubstantiam ii possit, & adiecit cle alia istiusmodi signis eans alias quandam & naturam habet . ac existentiam, de ens est praeterea quaestiones esse, rursus nonem aliam tu filii atque unum . propterea igitur quod uniuerialissima git , dicens. praeterea virum quidpiam praeter singula sunt,& simul tollunt,non aut simul tolluiutiens de unsi ponere oporteat in quibus versetur sapientia can no principia suerint. Nam hoe eit principii propriissimu, sed sapientia versetur in singulis,cum praeter singula nil secum tollere, & non cum alus tolli. Quod aut secum hil sit de qonem soluit, dicens Singula mortalia sunt de tollant, hine itelligitur,quia nisi unum sit, autens, nihil caduca, sapientia vero de immortalibus&sempiternis eorum erit quae ab ipsis dicuntur. Postqua ad hunc mo edisserit.sed neque de iis sapientia diiputat,quae praeterdum unum & ens maxime principia esti confirmauit, sngula sunt.talia enim sunt genera vel species, quae q- id ipsum oppugnat,dicens, versi cum disserentias par dem in singularibus insunt, & similitudines sunt eoeu, ticipes ipsorum esse necesse sito est aut semus. unum de in quibus habentur, cum interim sapientia de vere en-ens,qua sunt uniuersalissima principia esse videns. a tibus edisserat,&quae contineri nequeunt. Vbi aut illis vero interdit de disserentiis praedicantur nam tonabi- verbis: Quam enim ob causam id esse non potest,iam litas ens est de unu ,atque item mortalitas & caeterae, ae antea dinimus lignificauit sapientiam de aliis et de ge-ens & unum non sunt genera neque principia, sed nota neribus disputare, subiungit c etenim Gno dubitatiotm,dictum est.n. penumero dedisserentiis genera no quaedam emergit, utrum aliquam subsuntiam separa- Praedicari. quatenus ergo,inquit, si quis ens de unum tam esse putandum stib quasi dicat. Nisi quaedam alia principia esse statuat, ei scitur ut his disserentiae partici separata lunt,in quibus vertetur sapientia , dubium est Pent,i. ut haec de disterentiis praedicentur, hac ratione utrum praeter subitantias nobis cognitas aliqua sint lemneque genera, neque principia esse videri debent. parata, an non sed sensibilia sunt entia, de quibus ne-Praeterea ,si simplicius est principium, magis quam id, cesse est ut sapientia cosideret Suham .n. sentibilibus quod minus est tale, Ima uero eorum, quae sunt ex genere, diuersam indagare videmur, de inquirere m4 sit aliud generibus sunt si Iciora, sunt enim indiuidua. genera separatum de per se, quod no sit de numero sensibiliv. Dero in plura atque disserentia diuiduntur lecto fan/ ma Praeterea, si praeter sensibilos martias alia quaedam, Sis esse principium, qua maenera uidebuntur. - quo le- praeter quassubitantias sensibiles hance seponere oportet.
cies una cum generibus inis tolluntur, genera rursus prin Cur.nlotiuspraeter homines aut equos quam praeter caele-cipiis magis 'milia esse uulentur. Est enim id principium, ra animalia aut inanimata omnmo quillam ipsa ponti, quod Deum alia tollit. aequales tamen substantus siensibilibus atque caducis ultas Praeterea,si simplicius est principium magis et id qir aeternas conficere, fines egreri rationis urtitur. Quodsi ιd minus est tale. Hoc quoque in loco illud desideratur.' principium, quod nunc quaerimus, non siit a corporibus sepaPraeterea quaerat aliquis, utrum genera principia sint, ratum,quodnamabis magis qui*Mm, quam materiam π.an spes Illis igit verbis: Praeterea ,si simplicius est prin netu Haec tamen potentia est nonam. Atque Iarma pocipium magis e quod minus est tale.FSpecies potius si liusquam haec principium propnusue rudebitur esset Lugenera principia esse confirmat. Nititur aut argumen. caduca est,atque perit. Quare non est separabitis cyperseto eo pronunciato, compositiora minus esse principia subnantia ulla pei petua. Ethocessab ardunt. Videtur artiusimpliciora.principii enim proprium est esse smplex. esse, atque ab elegantissimis quaeritur quoddam principium,
Cum igitur composiliora minus sint principia, u sim- atques flantia talis. Quona emotafuerit ordo ,si nonpliciora ,genera aut compositiora sint,ut quae plura c5 sit qaie quam aeternum Oseparatum ae manens Praeterea plectans, spe, simpliciores, cum pauciora cotineant, sesubstantia sit aliqua,princιριumq; tali natura, quale his efficitur, ut species v genera potius principia sint.V quaerimus, atque hωwium sitis madem: tam σωcauit alit vltima eorum,quae sunt ex genere,species spe tuarum rerum qiam caducarum , exiit visite dubitatis, ei alii simas Sed haec argumentatio probabilis tira est,& curnamsub eodemprincipio aliasum sempitem, alia non
cuius u caeterorum inlidiae iunt apertiores . hac igitur sempiternaIIoc enim absurdum esse videtur, Zuodsi alud ratione species magis quam genera principia esse vide illorum aliud est illorum: si Oducorum etiam sit aeternum, ii possunt. qua vero rurius genera secum tollunt spe- modo sine simili dubitabimus. Cur enim si principium sit cies,& non simul cum speeicbus tolluntur, genera prin- perpetuum,non sint oe ea quae sub is sosomsempiternato mcipia esse videntur: et .enim principij vis, ut tecum tot veros caducum cperit,ahud quippiam bulus, aliudi Iat,non cum aliis tollatur. bus itid principium erit , atquehoc in infinitum abibit.
Sunt uinquae dubitationem tabent, c, ct alia Quodsi rursus quistiam ea quae maxime immobiliaprinci
264쪽
pia esse videntur dinquam quod est, ac ipsum vnum posuerit rimo quidem si neutrum ipsorum hoc aliquid subnantiamq; significet quona pacto Beparasilia atq; perse erunt traha autem quaerimus aterna ipsa principia atque prima. Deinde si Me aliquid utraquesubstantiamq; significatinia quae suntwontinuos nantiae erunt; quippe cum de uniuersis ipsum res, oe de nonnullis ipsum isti etiam praedicetur.
itfalsum est, uniuersa qua sunt Abnantius esse. Praeterea dicant illi oportet, qui id quod principia primi, atque sita
flantias inquiunt esci, ex ipso vero νno atque materia primo numerum generant itque hunc asserunt sub Bantia esse, quonam pacto id quod dicitur, verum lento ζ Dualitatem enim, oe caeterorum numerum quem; compositorum, quonam modo unum intestigere oportet φ De hoc enim neq; quicquam Oino esciit,neque est facile dicere.Si lineas tamen
vel superficies principia qrustiam posierit prima, haec non sunt subitantiae separat aedes incisiones atque diu lanes, linea qrudem superlicierum,superficies autem corporum, O linearum etiam puncta, insuper eorundem sunt fines.Hee autem omnia is alus insunt, nihil esseparasti. Praeterea quonam pacto subnantlam mus punctive putare oportet e Nam subsantiae quidem omnis est generatio, at puncti non est .Est enim ipsum punctam diuisio. fert aut o Me tabitationem, omnem quidem scientiam uniuersa um esse e talis ,substantiam vero de uniuersalium numero non esse, sed potius hoc aliquid esse, ac separatum. Quare se scientiast circa principia, quonam pacto putare oportet principium subnantium esse Praeterea si praeter sensibiles substantias alia sit sub stantia quaedam. uxilio est, si sit aliqua substantia
sensibilibus diuersa. ut quidam dicunt ipsi, olem, praeter quas sensibiles substantias hanc esse ponere oportet idest,quorum habentur ideae, & quorum secus. Si enim hominis habeatur priuatim & equi, cur non de stirpis se si stirpis, cur non domus, & oIno in ala torul Negant. n.authores id earum artificiosorum ideas esse. Quod si non modo rerum naturalium,sed etiam artim ei Marum, & sim pliciter cium sensibilium ideae sint, in alienum est dictu, totidem numero ideas esse, de quae apud nos lunt. Nam qui duorum cognitionem habere nequit,is quatuor multo minus habebit, cum pauciorude terminatiorum cognitio facilior sit. Isti aut qui propter harum rerum compendium ideas comminiscebatur,parum intelligebant se numerum duplicare. Sed de his satis multa dicta sunt in primo libro mitore. s ergosormas principia separata esse dixeris, haec in comodaeon sequuntur.sin aut principiu quod quaerimus. i comporibus secerni posse neges, quodna id esse dices, nisi materiam informem' haec.n. licet actu nihil sit, nec P-l priam formam obtineat, facultate in est via, nisi quod nunq est absque forma.Si ergo principium, quod indagamus, materiam informem esse dicas,occurret tibi aliquis Orma dictitans multo magis esse principium,quae materiam definit Be exornat. At ne sorma quidem dici potest limoi principiu esse. Nam principium quod inquirimus,sempiternii est: ois autem materiales sorma, caduca. Si ergo materialem formam limoi principium esse statuas, inq; caduca forma omnis materialis svoco autem materialia quaecunque citra lunae globum continentur oino principium sempiternum ac per se separatumq; non erit. quod est perabsurdum. Es . n.&adoctissimis sapientissimisq: viris indagatur. Praeterea nisi h moi principium sit,quo rerum ordo constabit, sinihil sempiternum sit, di costanso quo rerum olum o do disponaturi At si est aliqua substantia de principium
quale quaerimus, sempiternum videlicet, separabile, cunum idemq; principium, sempiternarum rerum&caducarum, magna quaestio est, cur cum omnia ab uno principio manent, quaedam mortalia sunt,sia Imort lia quod videtur alienum. Quod si aliud est mortalium principium, aliud immortalium,mortale ne an secus est mortilium principium si imortale,cur quae ab hoc a sciscuntur mortalia,quae ab altero,i in Ortalia siunt cum sit utrunque imortale. Sin mortali si principiu est mortale,aliud erit principium, in quod hoc ipsum aboleatur. ac tum illud quaero, mortale, an imortale sit.s immortale, cur quae ab ipso proficiscuntur, sunt caducat&hoein cunctissimiliter. lin oia principia mortalia,
infinite procedetur.quod fieri non posse demonstratu est in Primo Libro minore. Quod si principium quod
quaerimus, immobile esse oportet, cum unum&en
Imobilia esse videantur, haec utique principia suerint. At si quis, inquit, haec principia est e statuerit, primum, si quemadmodnm saepe dem ratum est, & demrabitur,ens, & unum non significant hoc aliquid,i .substatiam. ut ipse exponit,& neutrum ipsorum est substantia p- secto nec separabilia suerint,neque per se. nihil .n. praeter substantiam separabile est, & per se, sed omne tale in substantia esse obtinet.At sempiterna & prima principia talia quaerimus, separabilia videlicet,& per se.qas ens de unum substantia sunt,ac proinde principium, oia principia suerint.Nam ut ea de quibus animal praedicatur,oia sunt animata sensualia, sic si ens de unum sit substantia,oia de quibus haec praedicatur,erunt substantia. itaque qualitas, quantitas de caetera praedicamenta substantiae fuerint, quod salsum est. Quod vero ait, &de nonnullis ipsum etiam unum praedicatur non est dictum ab re ed propter numeros de multitudines. St. n. unitates sunt ex quibus numeri existunt ac ex qui bus magnitudines, numerus quatenus in se tot habet unitates, non est unus.quae eade est multitudinis ratio. Praeterea, inquit, qui aiunt ipsium unu esse substantiam, Ee ex hoc de materia numeros primum gnant, eosdem substantias esse aiunt, ac rursus ex numeris catera gignut, ij quo dictum tueri possunt i quorum doctrinae
cosentaneum est dualitatem caeterosq; numeros unuesse, ac de ipsis unum praedicari.Nam ut holes sunt,qupra materia formaq; humana constant,sic unum quς ex uno de ex materia consst ut . Quo autem ex uno se dualitate siue materia primum numeros efficiant, deide ex numeris caetera, in primo maiore suit explicatum. Sed neque lineas, neque superficies principia esse,quae inuestigamus, putare conuenit nihil .n .horum est separabi te de substantia, sed im sectiones, punctum lineae, linea sp perficiei. Praeterea quo punctu, vel quod tantundem est, unum, substantia esse intelligatur,cum cis naturalis substant ij sit generatio,& temporis mora fiat ipsius existentia, pum aut generatio non habeatur, ut in hoc opere saepe demonstraturi Illud quoque dubitari ait, si Ois scientia versatur in uniuersalibus, quod est idem ac si dicatur in principiis,nullum uniuersale,ut in Septimo huius operis libro demostratur est substantia: quo principia possunt esse substantiael At non ea principiaq uaerimus,q uae substantiae sint, ac proprie substantiae. quod si veru est, non igitur uniuersalia sunt principia, quae inquirimus. ac sensus quidem hic est illorum verboru. Asteri aut de hoe dubitationem, oem sidem scietiam uniuersalium esse,& caetera particularis vero ex
265쪽
positio haec, coli scientia uniuersaliu est ditatis id est,
similitudinis particularium.Uniuersalia. n sitiailitudines
sunt,4 quali vestigia, sublutia vero, ut in septimo demostratur, non inde numero uniuersalium, sed particularis ieci potius hoe aliquid) id est,sed proprius subsantia est particularis & separata atque per se, non tale di similituJo Semper.n .apud Aristo.hoe aliquid signiscat substantia tale aut qualitatem. At similitudo qualitas est,uniuersale aut similitudo. Vniuersale igit limilitudo est,& qualitas,& taleo si ergo scientia est de principiis, principia vero uniuersalia, uniuersalia porro n5 sunt substantiae non igitur principia lubstantiae sunt. Praeterea est ne qwpiam praeter ipsum tota, an non est e
Dico autem totum materiam cum eo, quia es cum ipsa.
Namsi non est a quaesunt in materia, caduca sunt νmuersa : sim est, pti illud em, re ipsaforma.Hoc igitur unguibus est et in quibus non est,es cile est definire. In quibusdam.n. velut in domo formam tum esse separabilem conitat. Pr terra primipia fune ne specie, an numero eademinam, si ea
Praeterea, inquit, est ne quidpiam praeter ipsum totum, an non tum appellas, quod ex materia & sorma consiliit. Sim.praeter totum nihil est, haec aut omnia sisnt caduca, sapientia, quod in absurdum, mortalium de caducorum fuerit: aliquorum ar. sit oportet. sin
autem p ter totum aliquid est, species utiq; suerit atque sorma. Athse in quibus separetur, in quibus secus, haud sacile intelligas. Nam in quibusdam certum est formam non posse separari,ut in domo. Sed, qm rati natales alae sorms holum sunt,ut irrationabiles an separamur, n nulla huius operis parte demonstratur, idcirco adiecit. ia quibusdam quasi diceret, si non in cunctis certum est, leparenturne, an non, in quibusdam in
non dubium est, quin sint in leparabiles. Priterea, inqt, Principia iunt ne specie, an numero eadem l Nam, si eadem numero sunt, omnia unum erit. idest, non erit multitudo. Namqm literae a, pecie sunt unum , numero vero plura, idcirco multae sunt syllabae habentes a,ut Aristarcus,& Amst quae aui numero essent unum, una syllaba esset, vel unum nomen, vel una oratio, ea s .in qua inuenitetur a. sed de hocin iecudo libaatius disputaui, ubi eius Aristotcles mentionem secit.
cum autems Etra phil sophi circa id versetur quod est,
ea ratione qua res est, universaliter, O non per partem, idiat quod es nidi liciter, non uno mo dicatur qui uoce quidem dicitur,oe ncuper rationem ullam coem, non sub Main sane scientiam cadit. non est.n.MI num genere.
Sin veropereoe quippiam dicitur, cadet profectos mentiam unam.Videtur igittar modo iam dicto dici ut medicatius aemum AP horum.n. utrunque multis dacito modis. Vira quodque autem hoc ex eo dicitur modo, quia aliud ad medenda facultatia alladad sanitatem aliquo redigi r -- do. Aod item alis modo, ad idem tamen reducitur ν quodque. Nedicatura nanque rario cultellusq; propterea dicitur, quod illa quidem a medendi proficiscitur faciatate, Meaatem huic est utilis. Similiter , fanum, partim ex eo, dicitur, quia significativum est sanitatis, partim ex eo quiaria dem est effectruum. Idem est O in caeteris similibus .dis. Eodem Crens omne dicitar modo. Ex eo nanque Nisum
qum xe ipsorum em dicitur , quin eius quod est, ea ratione qua est era aut affectus, axi habitus, aut disposivio, aut .
tus, aut qMyptam exterorum talium est. Cuin autem icientia philolophi circa ens versetur,ea
ratione qua est ens, uni uenaliter Se non per partem .F
Propositis q5nibus, iam nunc solutiones ipsarum subiungit. Se primum eius qua primum quaerebatur, Vtruvnius doctrinae sit naturam entis, qua est eris considerare, an non de unius esse docet, dicens unum neque aequivoce, neque univoce de quibus dicitur praedi eati, sed ut quae ab uno & ad unum dicu tur quae media sunt
inter univoca&aequi uoca. Naaequivoca nominis tib societa tem habent,vni uoca & nominis di rei, qua vero ab uno di ad unum reseruntur,neque eadem sunt, atq;
uni uoca. tunc.n. non modo nomen, sed naturam etiam communem haberent. Neque eadem atque aequivoca, tunc. n. nomen tri, haberem commune. Ergo decem
praedicamenta, de quibus unum praedicatur, neq; uni uoca sunt inter se, alioquin eadem essent, nec subitantia a quantitate differret. nee vicissim quatilitas a substantia, neque mera inter ipsa, neque rursus ens de ipsis aequi uoce dicitur, qn quidem entitate ac existemia Participant . nec entis natura oino carent, sed ea subsutiae primu ,de inde reliquis nouem praedicamentis suppetit. Ergo qua ente participant,& qua sunt, laac disserunt ab aequi uocis.qua non sunt eadem atque substantia, sed diuersa, sine quatit neque esse, neque substitui
valent, hac ab uni uocorum natura distant. igiturentia nomes, ut dictum cst, eiusque naturam coena habent, idcirco fieri potest, ut entium habeatur una scia. Posse aut eorum quae ab uno de ad unum reserunt, una es edoctrinam,in huius operis Secundo Libro demostratum est. Ac istam quidem verboru explicauimus, quod vero ad ductionem plinet, imoi est. Qin, inquit, philosophia ens qua est ens contempla f.Geometria. n.& Physica,& reliquae singulae in ente aliquo veriantur,qm igitur Philosophia Prima ens qua ens est contemplatur, ncque. n. qua grauitatem habet, vel caliditate, aliquamve aliam sensibilium contrarietatum, sed sola qua est ens, & entitate ae existentia participat, ipsum considerat. Ens autem multifariam, non uno modo dicitur idcst, non dicitur uni uoce, de quibus praedicatur. sonquit,ens aequi uoce, de quibus dicitur, praedicetur, di per nihil commune . si entia nomine tantum entis
participant,ab entis autem natura prorsus abhorrent, ut neque sint, neq; participent entitate, sed ca careant, consentaneum in ipsorum scientiam unam esse negare, ut quae sint aequivoca , nullum neque genus neque subiectum habentia commune. Nam quorum genus
de subiectum non est unum, horum doctrina una non existit.Sed,quoniam non sunt aequivoca,sed praeter nomen per aliquid commune sunt entia quatenus existentia quodam participant, ipsorum scientia una esse potest, quae quidem sapientia nuncupatur. Haec essuus, quomodo entis doctrina una esse possit, exemplo declarat, & omn ino enita quomodo dicamur, dicens ut instrumentum medicum dicitur, & praeceptum medicum item sana urina, medicamelumq; sanum, S cibus
sanus.quorum modorum alter dicitur ab opere medico, quod ab artifice medico in corpore aegrotantis enficitur. abi plo enim medicamentum caeteraq; medica dicuntur. alter Pilanitate. ab hac enim tum cibus, tum urina sani nomine nuncupatur: sic entia ab uno ente,
hoc est substantia, quae proprie ens est, limoi appellationem acceperunt.quod enim ei us habitus sint,vel a Lsectiones, entia nuncupantur. Est autem affectus cum
leuiter quidpiam calelcit, disposit io uero cum Imr calorem est dispositum ut calidum esse dicatur, habitus cudispositio constans effecta est.
266쪽
Cum autem reductio eius as quod est d Mum quid Gefiat , contrarietatum etiam quaeque ad primas disterentias
eius quia est, ac contrarietates viaque reducentur, siue multitudo ae unum, siue similitudo ac di militudomo eiusquc
est differentia prima, sue alia quadam. S int.n.ha contem
platione percepta. Interest autem nihil did quod est in ad ipsum unum,eorum quae sun reductio fat. Hamsi non eadem sun ed diuersa,conuertuntur tamen. Ipsum.ανnum
O ens quodammodo est, id quod est unum etiam est.
Cum aut reductio cis entis ad unum quid coe fiat. sensius est. Quemadmodum caetera praeter subitaliam. haec autem sunt quantum, quale, ubi,& reliqua praedicamenta,qm affectiones habitusq; substantiae sunt ad ipsam redigutur ,& propter ipsam entia nuncupantur,
sc contrarietas quaeque caliditas de seinditas, siccitas et humi ditas,qqualitas & in equalitas I reliquae ad prim as disserentias primasq; entis contrarietates resere tuti& ab his contrarietates vocabuntur.ut enim entia ad substantiam,si e contrarietates ad primam emis contrarietatem reseruntur. Entia autem propter substantiam & dicuntur, & sunt. contrarietates igitur ob pii
mam contrarietatem contrarietates nuncupabuntur.
Sed hae inquit primae entis contrarietates sint ne muliatitudo & unum, an similitudo I dissimilitudo, an qu iam aliae,alias fuit statuedum. Nam hae quae sint, in li-ro qui de bono inscribitur declarauit. Sed qm entia non solum ad proprie ens,i ad substantiam reseruntur, Ee ab ipsa dicuntur entia, sed etiam ad proprie unum, quod i plum item est sublutia: idcirco nihil interesse ait,
ad iplum neens, an ad unum entia reseramus. Nam ut ab ente entia,sic ab uno una nominabuntur.licet enim ut unum de entia nuncupantur diuersa sint fim sermonis prolationem, tamen natura ens & unum idem sunt.
Nam ut mortalis & homo secundu elementorum quibus proseruntur expressionem diuersa esse videri possunt nam primum elementu mortalis in m , primum hominis est lio, at non protinus diuerta sunt sic ens Aevnum licet diuessis elementis esserant , tamen non sunt diuersa, sed eadem,cum unum hoc si, quod ens, Se ens hoc unum Indictione aut cum ait, Nam si non eadem sunt desideratur, prolatione N elementis, quibus signiscatur. sed diuersa , conuertuntur in . & siquid est ens, unum qitoque est:& siquid unum, etiam ens. AHin eum eiusdem atque unius scientia sit omnia eon.
templari contraria, contrario m autem alterum priuatio.
nis subeat vicem ubitauerat qui tuam, quonam pacto non nulla per priuationem ditatur, quorum ess ahquid medium, qualia sunt iuIlum atque iniurium Circa igitur talia cuincta
priuattionem ponere oportet, non totius rationis, sed ultimae
forma, ceu hi ipse iunus su qua legibus per quendam ob temperat habitum, non omnino ipse iniunus is erit, qui tota ratione priuatur. est enim o qui ex atiqua parte destit in obtemperando. atque hoc pacto priuatio inerit ipsi. Idemes est in eaeteris modus. Α tqui eum eiusdem atque unius scientiae sit omnia
contemplari contraria, contrariorum autem alterum
priuationis subeat vicem,& utique quaedam dubitau
fit quispiam I verba illa c& utique quaedam, dictio.
nem obscuram reddunt,quae illis sublatis perspicua es.set, ad hunc modum. Atqui cum eiusdem atque unius scientiae sit omnia contemplari, contrariorum autem
altem priuationis subeat vicem, dubitauerit quispiam, quonam pacto nonnulla per priuationem dicunt, &c. quirit,indi est cum secundum priuationem contraria dicantur cin omni enim contrarietate deteriorem partem vocat priuationem, ut in contrarietate i&HEri, nigrum priuationem appellat, album formam a habitum, item lumen habitum, tenebras priuationem
smili caeterorum ratione. cum igitur omnis contradi ctionis pars altera secundum prauationem dicaturis discum autem albo contrarium esse dicamus,& simplicia ter extremis media, nimirum iustum & om ne media
priuatio fuerit. Porro si nisrum pri uatio est albi, siles quoque albi priuatio est, fiet, ut nigrum & sustu idem
siti hic est. n.sensus illoru verbore dubitauerit quis id, quonam pacto nonulla per priuationem dicant,qu trum est aliquid medium idest,quorum contrariorum est medium, quo id potioris partis cotrarietatis priuatio nuncupabituri Necesse est.n si mediu dicitur comtrarium, priuationem quoque ipsum nucupari. Quamq5nem dissoluens ,sulcum albi priuationem esse ait, not fi ut nigrum:qnquidem nigrum persectam albi continet priuationem,sus cum vero ex parte priuatum est albedine. Obscure in & ingeniose dixit. Circa igitur talix
cuncta priuationem ponere Oportet,non totius ronis,
sed ultimae formae. est aut sensus circa talia cuncta . circa contraria,quae mediu habent, priuationem ponere oporte quo in loco priuationem vocat lasse aliudue mediu. ergo circa contraria, quibus aliquid intercedit, se oportet mediu priuationem dicere, no quasi totam ro nem vi timae formae, hoc est nigri excipere valeat, ut suscum color concretiuus visus esse definiatur, ae proinde ab alia definitione prorsus abhorreati non sic igithee pri uationes appellari debent, sed ad hune modum, suse ut' .vC. ut in exemplo albi & nigri pers stamus, priuatio debet vocari,quasi no prorsus albi definitionem, ea pere valeat, qm alioquin idem esset sulcu & albu γpossit in ex parte. Vhimae igitur sormae,i.nigri tota in tio est,quae eolor visus concretiuus diciturat susci nequaquam. quaobrem sustum albi definitionem excipere aliqua ex parte potest,cuius susci definitio esse postest color visus ex parte discreti sataque susicum nomse est albi priuatio,ut nigrum,neque Oino caret albedinis definitione. Nigrum aut finalem speciem appellauit,vel quia nigrum posterius est susto. vel finalem dixit pro extrem , propterea'nigrum extremu sit atque
finis nigredinis, ut albedinis albu. Hoc igitur est quod illis verbis inuebat, quaquam ipse in exemplo iusti atque iniusti versetur, dicens. ceu si iustus est is qui legibus per quendam ob te pera i habitu idest si definiti αiusti est, legibus per habitu quenda parere cnon os ipse iniustus iniustu appellat qui neq; iustus est, neque iniustus, sed utriusq; mediu tenet. Medius igit, inquit.
iusti & iniusti non erit oino priuatus tota rone ac desinitione iusti: ut ne suscum quidem tota rone albedinis,
sed erit medius inter iustum & iniustum, qui de seit aliqua ex parte par edo legibus. Ita qua legibus in uniuersum paret, discrepat ab iniusto qui Oino no Obteperat. qua vero descit obtinerado, nee paret,ut iustus Oino, hac non est idem atque iustus & hac rone qua desicae ex parte obtemperando legibus. adest ei iusti priuatio.
Additur aut in definitione iusti per quendam habitu
proptereata, potest quispiam iusta sacere inuitus&ω- actus,qui no debet iustus vocari, ut qui ex habitu quo' dam his langitur officiis. Idem est & in cateris modus id est, eadem est ratio in citeris que media quo piam iunt,ut in susco, tepido,& simili xlixe enim lic debet
priuationes nuncupari, ut explicatum est.
267쪽
Vt autem Narstematicus clara ea contemplationem facit , quae per Auramon sumuntur, ipsa nanque sinatis xniuersissensibilibus contemplatur,ut pondere euitate uritie, ac contraris, cauditate insuper, frigiditate, caeterisssensibitibus contrarietatibus, sola resactis quanto atque conmuo,quorundam ad νnum tuorundam ad dis quorudam ad tria, atque affectus horum ut quanta sunt. continua, est mn ut aut quam aliud contemplatur, O atrorum quidem inter Iesepositiones, et ea quae ipsis competunt horum
autem commensuramines, incommensurationes assis. rum rationes considerat, attamen unam omnium horti eandemq; Geometricam si ictum ponimus; sileo circa id quod est,res Iese habere videtur. 2 m e luae huic accidunt ea
ratione quaens est, contrarietates ipsius, νι ens est, non
adaliam sciam . sed ad philosophiam ipsam pertinet comtemplari. Naturali runque scientis, nemo, eorum qua sunt, ut entia sunt, sed potius ut motum subeunt, tribuet contemplationem. Diserendi quoq:facultas atque Sophistra circa acciderit quidem eorum,quaunt. non tamen νt entia sunt, neque circa ipsum ens, Pt est res, versantur. Quare restat
circa ea qua dicta sunt, ut sunt entia, philosephum ipsum
esse contemplatorem. uuoniam autem omne quod est, per tim quid dicitur di commune, quod quidem pluribus di citur moris , contrarias modo eodem ad primas nanque contrarietates ipsius entis di serentias reducuntur ta
tia vero sub una essescientia possunt, sol profecto dubit
tio ea potest quam in principiodiximus. Dico a fit eam, qua quaerebatur . quonam pal to multorum generes cserra rium una quaedam scientia fuerit cis autem Math
maticus Usis commanrbus sibi accommodatu utatur, ho-νum quoque principia ad primam philosiopbram pertineat
contemplari. Hoc enim, ab aequalibus inruam sublatis qualibus, ea qua restant, aequalia essee commune quidem in omnibus quantis inst. Mathematica vero id sumens, circa aliquam sua materiei partem contemplationem facit, vieirca lineas ut angulos, aut numeros, aut Ierorumq*ppiam talium,non ut entia sunt, sed ut ipsiorum quodq; comtinuum est una dime vione, rei duabus, vel tribus. At phi-Iosiophia de singulis quidem, ut horum cuique quippiam accidit irem considerat circa vero id quia est, ut essens, umquodque latium contemplatur. Eodem modo res sese habet in circa scientiam naturale ipsa nanque naturalis facti eas accidentia principiaq: eorum, qua sunt, ratione qua mo . tientur non ut entia sunt ontemptatur. At primam scien-
viam istorum diximus esse. vi sunt entia, O non abis qui quam. Quapropter hanc scaentiam, O mathematicam
ipsam partes esto apientia est ponendum.
Is Vt autem mathematicus circa ea cotemplationem
facit, quae per abstractioncm sumunt. F His verbis duo quaedam simul docet, alterum quo philosophus consi- derat ens, & id ipsum inquirit, alterum quo doctrinae
unius munus est ens, qua est ens considerare, dicens. Quemadmodu Mathematicus au serens rone a corporibus grauitates,siccitates, mollitudines, caliditates,&oIno sensibilia ,hoe est sensibiles contrarietates, relucta solu m continenti magnitudine, hoc est lineis, planis, α solidis. hic est. n. lenius ilici rum verboru, quorudam ad unum , quorundam ad duo,quorundam ad tria,atque affectus horum, ut quanta sunt, te cotinua,non ut quidquam aliud contemplatur. γ considerat .n. quae his accidunt qua horum quodq; quantum est, atque continuum,non qua vel grau , vel album. Vt ergo Mathematicus sie item Phibilophus qui erat s accidentia contemplatur, non considerat, ens, eiusq; accidentia,qua
ipsum est mobile, aut quidqu1 aliud, sed quatenus entia sunt,& qua entitate participant. Itaque nullius doctrinae partes sunt de entis qua est ens accidelibus de couarietatibus disserere, siue illa sintvnsi& multitudo, siue quidquam aliud, praeter u sapientia. Physica enim non disputat de his,qua sunt entia, sed qua hi se principium vi moueantur habent. Dialectica vero Ac Sophistica considerant ille quidem entis accidentia , non triin eo quod sunt entia, sed utrum subiecto accidant, an non, inquirunt. Superest igitur Philosophum de enteae lim sit contrarietatibus qua entia sunt dii putare. atque haec quidem est dictorum snia. Q uod vero ad dictionem pertinet, cum ait, de aliorum inter se positiones, de ea, quae ipsis competunt. aliorum dicit, i. linearum. Mathematicus. n. considerat circulorum positi nem virum sic iaceant,& per unum puctum inter sese contingant, an ut inter sedisse centur r& utrum lineae recte sic te habeant ut angulum, exempli gratia, Obtu sum complectantur, an non. Et virum haerectae lineae commensurabiles sint,an secus: do an propositi numeri proportionem sesquialteram, an tesquitertiam. aut alici aliam inter ipsos obtineant. Vt aut in quantis cumeontinuum in unum diuersum sit a continuis in duo, Ad haec a continuis in tria, unius in Geometriae est de ipsis disputare, sic in ente licet nouem praedicamenta quale, quantum, de caetera, tum , substantia, tum inter se diuersa sint, tri nihil prohibet unius esse doctrinae de ipsis disputare. quo in loco intelligendum est, quae λ iunioribus stere ometria nuncupatur, hanc ab ipso Geo metriam appcllari. Cum aut de Math: maticus ipsis c munibus sibi accomodatis utatur eoia vocat inias illas cors,si ab aequalibus demantur aequalia, quae iupcr- sunt, a qualia sunt. de quae sunt aequalia eidem, inter se
quoque sunt aequalia,& reliqua id genus. Dicit aut sibi
accommodatisj qm Geometra,quae sunt eidem a sua
lia, ii ne is accommodat,atque id principium quali lolii impsis verum sit, usurpat, quippe cuius nihil interest,
an id in numeris verum obtineat. ac vicissim Arithmeticus numeris ipsum accommodat,in lineis vero quale
sit nihil laborat. Ae dictionem quidem exposuimus. Dicto tu vero intellectus, qui obscuritatis nihil habet. hic est. Quoniam non modo Physicus, de caeterarii mdoctrinarum magistri, sed etiam Mathematicus principiis ut veris citra den rationem utitur, idcirco Philosophus in ea non perinde se gesserit, sed considerabit, demonstrabitq; hmoi principia,quatenus quidem demonstrari valet. ergo principiu,si ab aequalibus aequalia dempseris,quae supersunt, lunt aqualia, est illud quidem cibus comu ne, de E cunctis disciplinis vlurpatur, Mathematicus in considerat hmoi principia quatenus ad solam materiam pertinent mathematis lubiectam, qui lineas, angulos, plana, quae lunt mathematicae materia, non considerat in eo quod entia sunt, sed in eo quod continua, siue ex una parte, ut linea, siue ex duabus, ut plana,sive ex tribus, ut lolida. sed mathematica, caeteraeq; disciplinae particularia quaedam entia contemplani ur, Ac in ipsis quemadmodum explicatum est, versantur. philosophia vero non considerat particularia , nec an aliquid horum cuiqua accidat inquirit. quae si sorte de singulis etiam edisserit, ea in quatenus entia sunt, contemplatur. Et quemadmodum mathematica subiecta sua non qua sunt entia contemplatur, scd qua sunt continua ex una duabusue, ut tribus partibus, sic Physica accidentia de principia rerum naturaliv. nam
268쪽
haec appellauit enita .neque enim res naturales sunt n5entia j considerat non qua entia sunt, sed qua mouens, di qua ut moueantur in se principium habent.Scientia vero prima considerat quidem naturalia, non tamen qua mouentur, nec qua principium habent ad mouendum, ted qua entia sunt. At licet mathematica doctri na de entibus,de lineis dico atque similibus,ri sunt c6tinua, conlepletur, &Physica de naturalibus entibus,
ut mouentur,& harum neutra eatia ut sunt entia, conia
sideret,in qm demonstrationibus ut it physicus & mathematicus,& nunquam saliunt,quemadmodum Di lecticus & Sophysta, quorum Dialecticus studio semia per persuadendi interdum accipit salsa, Sophysta semper,qm igitur demonstrant, nee saliunt, quod maxime Sapientiam attingit, idcirco tum Mathematica tum etiam Physica partes lunt philosophiae. Eii autem in hisce quae sun rincipium quoddam, circa quod fieri non potest ut falsum dicamus quin potius semper
contrarium faciamus i. verum dicamus inesse est, velutiferi non potest ri idem uno eodemq; tempore ' et non sit, et caetera quae hoc opponuntur modo. Atque de talibus absolute quidem demon Brutio esse nequit, ad hunc autem est. Dieri enim non potest, ut ex alio principio magis credendorastocιnatio huiusce conficiatur quod tameη fieri oportet si simpliciter fuerit demonstratio. Est autem in entibus principium quod da circa Urseri non potest ut salsum dicatur. Hoc in loco propositum ipsi est , contradictionem veram simul esse non posse demonstrare, non quod id simpliciter ac proprie
demon liret. tunc enim ex antegressis¬ioribus idem ceret, quod furi nequit, cum sit nihil contradictione notius sed quia redarguit,ac salsitatis eos couincir, qui contradictionis veritatem tuentur, qm id demum et , contradictionem demonstrare non esse simul voram,refellere id assim antes, atque addicere. atque hoc quidem est propositum. In entibus ergo principium quoddam ene ait, principium autem vocat contradiis et ionem,in quo minime falli licet,sed potius contrarius eri est necesse. quid porro sit, quod uti faciamus est necesse,exponens ait, idest, verit dicamus necesse est. Quod iterum explicans adiicit veluti fieri non potest, ut idem uno eodemq; tempore sit id non sit. Est aut
sensus. Tantum abest, ut per contradictionem mentiamur, ut siecessario, non contingenter, verum dicamus, non Q, ipsa contradictio vera sit, sed quoniam eius altera pars,i. affirmatio vel negatio est vera. Neque. n. seri potest ut eodem tempore res eadem atque una sit& non sit,exempli dia si tSe non sit sedens,lit 'di non sit homo. Illud autem, Et caetera quae hoc opponuntur modo dicit propter habitus & priuationes. Nam seri non potest, ut unum animal visum habeat, R idem sterium. Atque de talibus id est, de contradictione, &iis quae per habitum de priuationem opponuntur, ut diximus,demonstratio proprie non habetur, sed in eum qui contradictionem .eta simul esse affirmat,demonstratio est, i. hunc redarguere ac erroris conuincere licet. Itaque non id agimus, ut contradictionem demonstremus,sed ut ipsam tollentem redarguentes, firmissimam illam esse doceamus. Eilatus vero contradictionem non posse demo irari, causam eius reddit, dicens, fieri enim non potest, ut ex alio principio magis credendo, ratiocinatio huius cosiciatur.) Nam cum omnis demo nil ratio, omnisq; demostrativus syllogismus ex prioribus & notioribus fiat, contradictione aut ni-
hil sit notius sit ut eius syllo sinus dem 5stratioq; non
habeatur. Itaque ut huius syllogismus demonstrati existat, notius aliquid & credibilius assumptum oportet. Nulla est igitur illius demonstratio. Ad eum vero, qui dictiones oppositas veras simul asserit esse, ei qui falsum id esse ostendit, tale quippiam est sumendum quod si idem eri uod illud, non posse inquam uno eodem; tempore idem esse, atq; non esse, non ta idem videbi: V oc.αpacto duntaxat id demonstraturad eum, qui diactiones oppositas de eodem veras asserit essep e. Quibus autem inter sese coicare sermon disputareq; placet, iis
ipsos inrestigendos praeliare debent a si idipsum non far,
quonam pabo inter ipsos iratiosermonis,di pluatim feri potent mmcm igitur νnumquodque notum esse oportet,
O aliquid significare, no plura, sed sola unum. Quod si plura tignificet, id designetur oportet, ad quia illata ipsum
nomen pro presenti usu mentem ducere lubet. Ad eum vero qui dictiones oppositas veras smul asserit esse, ei qui salsum id esse ostendit, tale quidpiam est sumendum. FTestatus contradictionis demonstrationem non haberi, docet nos , pceptisq; instruit, quibus eum coarguamus, si quis contradictionem simul esse veram assirmet, dicens. Si quis contradictionem demolientem salsi talis conuincere curet, huic sumendam esse talem quampiam rem, i. lapidem, lignumue aut hoIem, qui lapis aut lignum re vera idem nuc sit de postea, licet neganti contradictionem haud ita vide tur. hoc enim pacto duntaxat) id est, se enim sumentirem quampia m quae res eadem nunc sit,& postea, licet non sic ei videatur,qui contradictionem destruit: redarguetur is qui contradictionem simul veram esse tuetur, seu qui contradictionem demolitur. atq; hoe quidem de huiu in odi est primum praeceptii. Alterum pK-ceptum est,interrogandum esse aduersarium, nunquid intelligat&sentiat, ae nostrorum dictorum intellectu quempiam de notitiam habeat, an non Necesse est. n. ut senium habeat & cognitionem. qui si utroq; careat, plantae simillimus erit, aduersus qnam nemo sane mentis disputaret.Tertium praeceptum, statuendum esse cuaduertario, unu mquodque nomen ,de quo dicatur certum esse, & aliquid significare. neque. n. vocabulu homo nihil significat, nec temere de quolibet prςdicat ur, sed bipes animalis nota est, pari caeterorum nominum
ratione. Quartum, unumquodque nomen rem unam,
non plures significare:& si quod nomen sit quod plura significet, nec unum im,ut canis, distinguendum esso& constituendum in quo canis intellectu fiat oratio, nu terrestris canis intelligatur, an stella. Hi s. n. praesumptis atque positis, paruo negotio aduersarium conuincemus. Quatuor igitur praecepta vel quinq; , nam licet
eadem efficere quinq;. sunt quibus ad hui modi redargutionem in tructi esse debemus. Primum visu matur aliquid quod sit idem te nune, te postea. Secudum,
ut alter alter u intelligat, Re cognoscans quae ab utroq; dicuntur. Tertium, ut statuatur nomen quoque notae significationis esse,exempli causa, homo vocabulu dea tali bipede praedicari, equu de quadrupede hinni bili. Quartum, ut ponantur nomina res aliquas significare. Quintum ut uno nomine rem unam n 6 plures significari constet: aut si plura signiscet, definiatur in quo intellectu proferatur. Ac sensus quidem dicioru ad hunc modum sese habet. quod vero pertinet ad dictionem, limoi est. Ad eum vero, qui dictiones oppositas veras
simul asserit elle, ei qui ondit id est, homini ori denti de
269쪽
redarguenti in qui oppositas dictiones simul veras esse
dicit. hmoi igitur homini ante redargutionem necesse est quampiam rem talem accipere, quae re vera eadem sit,eiusdemq; naturae.& subaudiendum est, nune & potastea. si quis ergo velit contradictionem negantem redarguere, rem aliquam sumat, quae nunc8e postea sit eadem. Cam vero cur eadem sit sutura, reddit cum ait
quia fieri non potest,ut idem sit atq; non sit id est,qm
seri nequit,ut qui nile est homo, postea non sit homo,s in vivit, nec naturae concessiit. Nam ut hodie homo est, sic item cras erit homo, si vixerit. Illud aut non in idem videbitur esse coniungendum est cum illo quod idem erit cui quidem cohaeret, ac proximum est. Nam tale quidpiam, inquit, sumendum est , quod idem erit, quaqua hoc non videatur ei qui contradictionem demolitur.sic igitur quemadmodu dictum est, nobis est faciendum, qQ sic duntaxat propositum nobis licebit
demonstrare aduersus errorem quo contradictionem
de eodem simul veram esse contenditur. Praeterea qui Oeonem inter se coicare, siue di putare debent, fit ut te, hoe est alter alterum intelligant oportet. cuius causam
adiicit, dicens. Nam si id noli sat idest, Nam nisi alter
alterum intelligat, necoino vicit sim dicta intelligant, quo colloquium aut disputationem v iurpare poterui Ad haec ut quibus nominibus utimur disputantes, horum quoque notum sit oportet,& unum signiscet: aut s plura, in qua notione dicatur, explicare necesse est.
ali igitur hoc ess eo hoc non esse dicitus Lia quod omnino esse duitud dicit non est'. iurare quod nomen significat,ia non significare dicita e autem est impossibile. Q re, si quippiam hoc significat, e inquam hoc, fieri non potest, νι contradictio de eodem sit vera. Prsterea , si quip piam ipsum nomen significat, atque hoc vere dicitur, id nec aris sit oportet. At quod necessario est, id feri non
potest νι interdum non sit. non ergo sit , νt contradictoria de eodem sint νera.
Qui igit hoc esse & non esse dicit, is sanὶ quod Oino esse dicit,id dicit n5 esse 1 Expositis iis, i praerici debent
ad eos redarguen d qui tollunt contradictionem,deinceps redargutiones adhibet, in hac striam edisserens,
Cum nobis positum sit singulis noibus res singulas significari, di singula nota notae certaeq; significationis esse, de quo videlicet via si quodque dicatur, & de quo non ,si contradi ctio simul vera est, haec quae posita sunt, erunt sublata. Nam, si hoc nomen homo unam rem significat, de quam rem significet certum est, alat, bies:si ergo homo significat sal bipes, ac de eodem noomo vere dicitur, non igitur unum tin homo signiscat,i.non solum alal bipes,sed etiam aliud,de quo non homo praedicabitur. fieri ergo non potest, si homo si-Gnificat unum, ut de quo pdicatur, de eodem non homo praedices. Ipse vero dixit. Qui igitur hoc esse de hoc non esse dicit, is sane quod Oino esse dicit, id dicit non esse γ idest, qui hoc quod proponitur, exempli causa, holem esse dicit, de ipso vere praedicat non holem, qJhoiem dici t, id non est homo, sed quiddam ab litae diuersum . quapropter de ipso vere dicitur non homo.
Nam, si est aiat bipes, quod hoIem dicit, de de ipso non holem praedicat, nihil aliud dicit,n nomen homo significan s aiat bipes, non significare aiat bipes: quod fieri non potest. positum est. n. singulis nolaus res singulas significari, quare, si homo significat alal bipes , falsum dictu est, non holem de ipso quoque praedicari. ac pro inde fieri haud dubie non potest. vi contradictio simul
sit vera. Praeterea, inquit, si quidpiam ipsum nomen lignificat,atque hoc vere dicitur,id necessario sit Opo tet. Nam , si ignis calidam S siccam naturam significat, necesse est ut haec natura calida sit atq; sicca. quod aut esse necesse est, id ut non sit, fieri non potest . qua-obrem de ipsa non poterit vere praedicari non ignis,sue non calidum de non siccum. Falsum ergo dictu est, contradictionem in eodem simul esse veram. Praeterea si non magis affirmatio sit quam negatio vera, qui dicit hominem aut non hominem, non magis dicet verum. Videbitur autem O hominem ipsum non equum esse dicens, aut magis, aut non mimιs dicere veru uam si non
hominem esse dicat, ad are etiam si equum dicat eundem esse, verum si ster dicet. Oppositae nanque verae simititer dicebantur. Fu isitur νt idem homo sit atque equus, aut quippiam animauum caeterorum. atque utilla quidem rationum iIlarum Amoestratio ea absolute, est tamen ad eum demonstratio qui haec ponit. At enim O ipsum quispiam Heracbtumsi hoc ιnterrogasset pacto , teri cito coegisti nunquam oppositas dimones veras de eodem esse se. Nunc vero non animaduertens quid dicit, hanc mbi sumpsit opinionem. Praeterea si no magis assirmatio sit,u negatio vera .FHorrendum in primis dictu est hoe quod generosissimum.quod vero dicit, est limo t. si de uno atq; eodem nihilo verior est affirmatio qua negatio, sed ex aequo utraq; dicitur de eodem, qui Socra. holem esse dicit is nihilo veracior est,u qui eudem non holem esse ait. At si qui non holem ipsum ait, veru dici licerte multo magis qui non equum eundem esse affirmat, cu Socrates equus non sit,quod si de Socra. vere dicitur no equus, et i a m vere praedicabitur equus, qm istis contradictionem simul veram esse placet. Socrates igitur, vel quod honestius dictu est, Protagoras homo erit atq; equu . Rursus cum de Protagora vere dicatur non hos, bos etiam de ipso vere praedicabituri de sic non bos procitagoras erit homo,& equus atque bos, & caetera oia. Dictorum ergo sensus ad huc modum explicatur. Quod aut pertinet ad dictionem illam, Videbitur aut holem
ipsum non equum esse dicens, aut magis aut non minus dicere veram,quam si non holem esse dicat, lim iest, eum dixisset si contradictio simul esse vera statuat, qui dicit holem, eum nihilominus verum dicere, ij qui non holem ait, intulit videbitur aut non equu est: di cens idest,qui holem dicit, non equum, verius dicit
qui eundem non holem ait. Couenientius. n. est holem non equum dicere,q non holem. Qui ergo hoiem non equum dicit, verius loquit , si qui non holem alti vel si non verius, at certe nihilominus vere dicit. Haec effatus, nullam harum argumentationii simpliciter de proprie demonstrationem esse ait, sed esse demonstratio. nem siue redargutionem in eum qui contradictionem simul veram statuit esse. Qua opinione ad hunc moduresutata, suturum fuisse ait ut facile conuinceret Heraclitus, ne idem S unum bonum de non bonum esse diceret, album &non album, si quis illum lixe & adhue moduinterrogasset. Nam ipte idcirco in illuerrorem lapsus est,qm seipsum no intelligebat, nee verba discutiebat sua: qui si respexisset, fieri non posse ut idem v
rum sit,& non verum, bonum di non bonum, nunquaastirmasset contradictionem simul esse veram.
Omnino autem si H quod ab imo dicitur, verumst, lidipsum verum etiam erit, idem inquam uno eodemq; t
pore esse atque non esse posse. Omnino
270쪽
i- Omnino a sit si id quod ab ipso dicitur, veru st, neq;
id ipsum veru etiam erit. FSi liquit, Heracliti dictu veruest. qi aut sit dictu illius subiicit, posse videlicet idem
uno eodemq: ipe esse de non esse. Si ergo ex Heracliti ista verum est contradictionem simul esse veram, id ipsum,i.oratio qua hoc dicitur, salsa erit.Nam si verum est dictu contradictionem simul esse veram,illud quoq; verti erit, contradictionem non esse simul vera. & si verum est non esse simul vera, falsum fuerit affirmare illa esse simul veram, ac proinde Heracliti linia salsa est.
Na H ct diuisis ipsis no magis est Urmatio qua negatio vera , sic si vimque atque complexum ut unaquaedam stas alio ron magis ima negatio quam totum ipsu uerit verum, ut in virmati epositu. Praeterea,sinonsit ut
quicquam vere a metur, idipsum erit utique falsum, nullam inqua Urmationem dicere esse veram. Quod si sit verum, soluetur id profecto quod ab hisce dicitur, qui talibus obnantinique o ino digratationem ἡ medio tollunt.Sim te est hisce que dicta Dut, o id quod ὰProt ora dicebat. etenim Ere rerum olum holam mensuram esse dicebat, nil aliud ex eo nimirum innuens, quam id esse certo, q-d cuiprideturiatque apparet quod si fiet euenit profecto, ut idem sit non sit oe bonum sit et non bonum sterq; ornori per oppositas dictiones dicentur, propterea quod per spe idem his bonum, illis vero malum esse videtur,er ido menstra, quod cuique apparetiatque videtur. 18 Nam ut ex diuisi si piis non magis cst assimatio si negatio vera. F Pei stat in Hera. sententiae resutatione. qcrautem dicit,huiusmodi est: Nam quemadmodum per Herac. verum est dicere priuatim ac separatim, Socrates non est homo, atque item Socra. est homo, quae
quidem appellat diuisassic copulata de unita,& quasi aD
srmatio una accepta,vera suerint.Itaque verum suerit dictu,socra .esse hominem, & non hominem: ca, si verum est, illa quoque negatio de eodem vera fuerit, Socrates neque est homo, neque non homo. At quid dictu absurdius esse potet , si Socra. esse & hominem de
non hominem,eundemq; neque hominem esse, neque non hominem Itaque diuisa, ut dixi, vocat, assirmationem separatim dici, atque item negationem priuatim: coniuncta vero Se copulata, dicere ipsa ait affirmatio. nem unam. Illud vero: Non magis ipsa negatio, d t tum ipsum fuerit verum,ut in affirmatione postium in hunc sensum accipi debet. Vt enim per Heraclitum in quocunque affirmatio vera est,in eo etiam negati ,scasfirmatio & negatio simul ut una assirmatio dictae verae fuerint. exempli gratia bonum non bonum. si autem hoc verum est, negatio quoque huius vera fuerit,
quae ait, neque bonum neque non bonum. Praeterea,
inquit, si non sit ut quidquam vere affirmetur, de id ipsum erit utique salsum id est, si omnis affirmatio salsa est. nam quidquid non est verum, salsum est. si e go affirmatio omnis est salsa, idipsum, hoc est omnem assirmationem esse salsam, salsum est dictu. hoc enim signiscant verba illa, Nullam affirmationem dicere esse veram hoc igitur ipsum salsu m erit. N am, si om .
nis affirmatio salia est,& ipsum dicere, omnis assi a tio est salia, est alsirmatio, salsum profecto fuerit omnem assirmationem esse sallam. Quod si verum est idest,si dicerent illi omnem affirmationem esse veram iraeter hanc omnis affirmatio est salia, hanc enim so am esse assimationibus veram esse tamen fallum esset dicere, omnis affirmatio falsa est . quemadmodum siqvis omnem hominem esse album dicat ,& unus reperiatur non albus, salsa est eius oratio, quae ait, omnem hominem esse album, ac proinde soluctur id, quod ab hisce dicitur, qui talibus obstant, atq; oino disput tionem e medio tollut qm, si assirmatio hoc est quod
negatio, non licebit disputare. similis au t, inquit, Hera. sententiae est opinio Protagors.hic enim cunctarum rerum mesuram hominem este dicebat. nihil aliud dicens quam quia mel aliis videtur dulce, aliis amarum,ides co mel & dulce & amarum esse, quod constanter in esse
Soluetur autem haec dubitatio, si prius contemplabimur
unde orta haec existimatio fuit. Quibusdam enum ex opim ne naturalium orta fuisse ridetur. Quibusdam ex eo, quia non omnes eadem de eisdem cog cunt, sed aliis hoc dulce, alqs contrarium esse ridetur. Nil il enim ex non ente ,sed omne ex ente fieri opinio fere omnium naturalium est communis. Cum igitur ex persecte albo minimeri: no albo fiatae oriatur non album, si nune generetur non album ex eo quod
est non album, ex non ense ipsum illorum suta fiet, nisi idetuo non album esset Ebῶ. - non discite est hanc Ioluere
dubitationem. Dictum est. n.m naturalistia, quonam pacto ex con ente O quo pacto ex ente fiunt ea qua generantur. Soluetur autem haec quaestio si prius contemplabi- mur unde orta haec existimatio fuit. Soluturus Prota- gorae rationem, causam in primis reddendam esse ais,
quae huc & caeteros in limoi thiam induxit,& quosdam sententia Physicorum ductos haec tradidisse testatur. Quae physicoru sententia cuiusmodi sit explicans ai
qm ex no ente nihil fieri,i .ex eo quod nullo modo est,essci nihil,sed quidquid fit, ex aliquo ente Ae subiecto
effici, omnium sere Physicorum commune decretum
est. Nam hic est dictionis ordo, deinde sequitur illud quibusdam quia n on om nes eadem de eisdem cognoscunt idest, quibusdam accidit ut talia de rebus & contradi ctione traderent, propterea u, non omnes de etiadem eadem existimant. Nam quod his dulce videtur, hoc amarum aliis. quo si ut non omnes idem dulce e se arbitrentur, nec vicissim amarum. Sed cum dixisset,
quosdam ex communi physicorum sententia in hane
opinionem venisse, alios ex eo si non Oibus eadem viderentur, prius exponit quomodo ex physicorum sententia quibuidam occasio data fuerit, ut album etiam non alsu m esse dicerent, de dulce non dulce,sed valde obscure de tenebrico se haec interpretatur. Cum igitur, inquit non album sat ex eo quod persecte est album, minimeque no album,i .cum per me Aristotelem de rouera non album fiat ex persecte albo siue pure albo,&nequaquam non albo, i .non ex eo quod partim est album,partim non albu sed ex albo persectissimo. Nam si non album fit,ex omnino albo efficietur.Cum igitur non album, ut dictum est,fiat ex albo nunc autem factum non album idest, per eos aut qui contradictionem simul veram esse aiunt, quod efficitur non album, non fit ex albo, ut nos dicimus, sed ex non albo. isti. n.
non album ex non albo generari comminiscuntur per
istos igitur, si fiat non alsum, nihil aliud eueniet, quam
quod sit non album , id ex non albo fieri. cum contra oporteret, ut ex albo fieret. quod si non album sat ex non albo, non albu m per ipsos ex minime ente cilicietur nisi idem di non album esset&album idest, nisi non album idem esset, atque album . sic enim per hyperbaton legendum est. Aedictionem quidem explicauimus, sensum autem huiusmodi esse puto. Qui physi