장음표시 사용
21쪽
Quanta praecipui Studii necessitas fit ad hanc ipsam Artem acquirendam.
EX iis, quae buxusque attulimus, facile constat et
iam necessitas, de qua modo sermo. Nam quum quae puleia, eadem & dissicilia sint ex . communi adatio ; utique quanto ceteris artibus haec antecellit , tanto quoque illis dissicultate praellet , ut acquiratur , necesse est. Sed rem hanc totam potius absolvit, &statuit Magistrorum omnium caput, ac Princeps praecellantissimus Tullius, quum supra cit. lib. r. de Orat. eamdem Rhetoricam sermone persequens , cunctis illam artibus adeo eminere osterudit , ut in unaquaque ipsarum excellentes permultos homines fateatur, perpaucos autem omni tempore in hac benedicendi ratione; & quidem se ille: Ac mihi quidem saepe numero in summos homines, an summis ingeniis praeditos inruenisti, quaerendum esse visum es, quia esster , cur plures in
omnibus artibus , quam in dicendo , admirabiles extiti feni. Nam quocumque te animo , oe cogitatione come teris, permultos in quocumque genere videbis , non meis dioc um artium, sed prope maximarum. Quis enim est, quis , si clarorum hominum frientiam rerum gestarum , - utilitate, vel magnitudine metire velit, non antemnat Oratori Imperatorem λ Quis autem dubitet, quin belli duces ex hac una Civitate praefantissimos pene innκ-merabiles , in dicendo autem excellentes vix paucos proferre possimus 3 Jam vero, eonsilio , ac sapientia qui regere, ac gubernare rempublicam possent , multi nosera ,
plures patrum memoria , atque etiam majorum extiterunt:
cum boni per quandiu nulli, vix autem singulis aetati bus finguli tolerabiles Oratores invinirentur . Ac nequis forte cum aliis sudiis, qua reeonditis in artibus, atque, in
22쪽
in quadam varietate litterarum Uersentur , mans hanc dicendi rationem, quam cum Imperatoris laude , erat cum boni Senatoris prudentia comparandum putet : Convertatnnιmum ea ipsa artium genera circum pictat , quι-que in iis soruerunt , quamque multi e se 1acilIιme , ouanta Oratorum sit, semperque fuerit paucitas, Judica fit. Neque enim te fugit, laudandarum artium omnium procreatricem quamdam, quasi parentem, eam, quam ει λεσοφίαν i Gisgo Tocant , ab hominibus doctissmis tuaι- νι r in qua diffcile e s enumerare, quot vita , quanta scientia, quantaque ira sudiis tuis varietate π copia fuerint e qui non aliqua in re seperatam elaborarint, Iea omnia, quaecumque essent , vel scientiae pervestigatione, vel disserendi ratione comprehenderInt, quis Unorat, Ir, oui mathematici vocantur, quanta in objcuritate rerum, ' quam recondita in arte, multiplici, Iubtιltque versentur λ Quo tamen in genere ita multi perfelti homines extiterunt, ut nemo 1ere suduisse ei scientiae vehementius videatur , quin, quod Toluerit, consequutus Iit . Quis musicis, quis huic studio litterarum, sitiod profitentur iι, qui grammattea vocantur , penitus Ie dedi dit, quia omnem illarum artium pene ιUnitam UIm, materiam scientia, oe cognitione comprehenderat st bere mihi hoc mideo esse dιfiti rus o ex omnibus iis, quι in
harum artium sudus liberalissmis snt, dοἱ irini qu vem
fati , minimam copiam poetarum egregiorum extisisse; atque in hoc ipso numero, in quo perraro exor tur alι- quis excellens, si diligenter ex noserorum o Graeco.
rum copia comparare Voles , multo tamen pati torra oratores quam Poetae hemi reperientur . Post quae & alia multa , quibus pereximiam hanc dicendi facultatem supra reliquas quascumque alias Artes, tum deinde, tum in cetero praedicti libri corpore maxime effert, substollitque, ad hanc postremo venit propositi sui rationem. ut eamdem etiam supra omnes praecipue arduam obtentu, dissicilemque conlii tuat . .
Quod sequenti periodo facit potissimum , sic inquiens: Ouis aliud in maxima discentium multitudine, summa
23쪽
m Uisorum copia, praestantissimis iaminum ingeniis, im finita ea arum varietate, amplissimis eloquentia prost sitis praemiis esse caussae putet, nis rei magnatuiunem quamdam incredibilem , ae difficultatem P Sed quia in hae ipsa re plura quoque erunt dicenda , cum de Exercitatione singulariter agendum erit; hinc quae breviter attigimus, sussicienter pro modo a nobis dicta habeantur.
Ejusdem Ciceronis praeclarum monitum ad hujusce Artis Studios S.
IPSE in memorato lib. t. de orat. talibus eloquitur et Si perseeῆι Oratoris moderatione , oe Sapientra non solum ipsius dignitas , fed σ pravatorum plurimorum, o universae Reipublieae salus maxime continetur; pergire , Adolescentes, ut facitis . atque in ιd sudium , ira quo sis, incumbite : ut re vobis honori , π amisisutilitati, o Reipublica emolumento esse nisus .
24쪽
uid, o quotuplex sit Rhetorica .
EC praestantissima Arg, quam ab inusitato verbo rheo, quod eloquor sonat, Rhetoricam dictam volunt, di versimode a Magistris diversis definita est . Plato in primis studiosus Socratis Discipulus, Aristotelisque doctus Praeceptor flexanimam Artem adseruit , ad quod . tortasse Lucanus respexit, quum Pisonem Oratorem eximium commendans sic cecinit:
Iudicis assectum, possessaque pectora ducis Victor, ponte sua sequitur quocumque vocasii At Peripateticus Auditor maluit esse vim quamdam,
facultatemque videndi, quid in unaquaque re sit ad persuadendum accommodatum. Nos vero cum Tullio dicemus, Rhetoricam esse artem bene, ornateque dicendi. Ea enim cum reliquis artibus commune habet, quod praeceptis quibusdam se dirigat , quae observans errare non potest : discrepat autem, quod illi soli bene dicere congruat, vel cogitata praeclare eloqui ; Ipsius siquidem est , in utramque partem Oratorem idoneumessicere , ut videlicet ipse idem & laudare, & vitu- A pera
25쪽
2. Rhetoricae Praecepis. perare , & suadere , & dissuadere, & accusare, & deis fendere valeat. Congruit inquam illi soli bene dicere, ut notetur differentia a Grammatica, quae est ars bene loquendi; distat enim bene dicere a bene loqui, quia bene loqui est simpliciter loqui hoc est sine errore, bene dicere vero est eleganter loqui, & apte a1
persuadendum. Nec obitat definitio Quintiliani, qui eam vocavit Scientiam, quia ars lato modo sumpta, potesti vocarScientia, utraque enim pendet ex operatione intellectus activa , non ex operatione factiva, quae respicit artes marchanicas, transeuntes in externam materiam, ut fiat aliquod opus, v. g. navis, domus &c. Activa vero respicit artes liberales , quae habent actionem suam immanentem, unde homo fiat bonus, vel malus. His igitur praemissis duplex datur Rhetorica , altera naturalis, & altera ab observatione , quae dicitur artificialis. Naturalis est , quae non artis adminiculo , sed ipsa natura operante acquiritur; rusticus enim, & se defendere, & alios accusare, laudare, & vituperare callet; nulla arte dicendi tamen, sed sola natura dictante. Artificialis est, quae tota pendens ab arte, acquiritur per praecepta, quibus dirigimur ad inventionem, dispositionem, & eloquutionem, ut conficiamus orationis opus . Nihil de naturali, de artificiosa nobis erit sermo, & in primis.
RHETORICAE PARTES QUINQUE AD si GNANTUR. I. IN vENTIO. II. Dis post Tro. III. ELOCUTIO. IV. MEMORIA. V. PRO NUNCIATIO.
IN ventio definitur a Cicerone primo Rhet. cap. 2.
excogitatio rerum Uerarum, aut verisimilium , qua causam probabilem reddant.
Dispositio es rerum , quas excogitavimus, suis quibusque locis in ordinem ristibulis.
26쪽
Rhetoricae Praecepta. 3Εlocutio es idoneorum verborum, ac sententiarum as
Memoria es firma rerum, ac υerborum perceptio. Pronuntiatio est totius corporis, vultus, vocis cum dignitate moderatio.
De adiumentis ad hasce Rhetoricae parteS acquirenda S.
Quatuor communiter ad gnantur adiumenta necessaria ad eloquentiam consequcndam. I. NATURA. II. ARs. III. IMITATIO. IU. ExERCITATIO.
UT aliquid de natura dicamus, contra torrentemniteretur , qui adversante natura, eloquentiae studium amplecteretur, quare semper mihi Atheniensiummis placuit, qui suis filiis artium omnium instrumenta proponebant, ut ad eam animum applicarent, ad quam essent natura proclives Ideo quemadmodum dissicile est aquam e pomice haurire , & ex sterili campo Decundam messem habere ; ita perarduum est, fine naturali Rhetorica, ex ingeniis quibuscumque eloquentiae flumina redundare , & faecundam messem sermonis educere. Ars, quae definitur ea, quae dat certa , re nunquam 'fallentia praecepta, in rebus emciendis debet esse veluti clavis in navi, aut Leenae lingua; ea etenim quasi devii dirigimur, & formamur informes, cum natura, & ingenium arte perfici soleant. Imitatio est, qua impellimur cum diligenti ratione , ut aliquibus smiles esse velimus. Haec tanti apud omnes habetur, ut sine ipsa nemo vix possit eloquentiam optime consequi . Cum etenim eloquentia leporem , suavitatem, vim , acumen, gravitatem , severitatem ,& alia qumplurima requirat, quaenam est Indoles ita
27쪽
felix , quae his omnibus fuerit a natura uberrime d nata, cum in cunctis videatur pene diffundis Z Ea profecto ad hilaritatem alios, alios ad severitatem, aliosque ad alia efformavit. Ideo a singulis aliqua particulari virtute debemus institui cum nec ipsa eloque ita uno Saulo, sed multis, nec unius hominis, sed plurimorum ingeniis sit constituta. Imitationis est individua comes exercitatio, quae definitur usus a siduus , consuetudoque dicendi, autendi , loquendi , meditandi, scribendi, memoriter ediscendi . Dicitur consuetudo dicendi, quia hoc maximi momenti est , sive quemquam oratorum audiamus , sive nos ipsi dicamus ; habemus enim multos evasisse peritos & aliorum auditu, & consuetadine dicendi. Quare Demosthenes eam eloquentiae laudem fuit a mequius, ut facile Athenis eloquentiae Princeps appellaretur , quia & Callii ratum audiendo , illius aemulatione accendebatur , & noctu in infima aedis suae parte saepitas me dicebat ad speculum , ipse sibi eodem tempore vocis censor, & gestus. Dicitur legendi, quia libros optimorum auctorum habere prae manibus debemus; nihil enim, ut ait Cicero lib. 3. de Orat. hac lectione utilius ad perfectionem dicendi comparandam Cavendum tamen est a plurimorum librorum evolutione , ne potius confusi ne obvolvamus mentem, quam doctrina illul remus. Dicitur meditandi , frustra enim tempus legendo' contereremus si attenta mente iis , quae legimus, minime inhaereremus. Quamobrem Gallinas imitemur oportet , quae quolibet haustu aquae caput attollunt. Quae autem in auctorum lectione perpendi attentissime debent, tria sunt, Inventio scilicet, dispositio , & elocutio.
Dicitur scribendi , quia quae fuerint audita, lecta ,& meditata, scribere ea diligenter praecipimur, quem usum viri in eloquentia praestantes adsiduum commendant; quia sicuti Apelles in sua arte singularis, & pene solus, nullam diem sine linea duxit ; se & nobis
28쪽
Rhetoricae Praecepra. ssatagendum est, ut nulla praetereat dies, in qua aliquid non scribamus, aut commentemur. Ultima tandem exercitationis pars debet esse memoria , quae nisi fuerit custos eorum, quae audivimus,
legimus , & meditati sumus , omnia, & si praeclara , peribunt . Ideo Pithagoricorum mos est excipiendus, quidquid, quolibet die audiverimus, & legerimus, Vesepere commemorando, si honi oratores esse volverimus; cum verissimum 1it nos tantum scire, quantum memoriae mandamus . Uerum ut clarius innotescat, eloquentiam ab exercitatione pendere audiendus nobis
Ovidius est , qui praeclare ad rem decantavit. Artifices unus, qui facis usus erit.
Quodnam ssit Osticium, & finis
O Fficium in qualibet arte est id , quod praestare
debet artifex ad suum finem consequendum, finis vero est ille, ad quem dirigitur, & resertur mensari ficis, ut recte suum opus sortiatur exitum ; unde patet ossicium spectare ad finem , & finem ad ossicium , nec ossicium sine finis admissione posse recte definiri. Itaque Cicero lib. I. de Inven. definiens oratoris ossicium. Esi , inquit, apposite dicere ad persuasionem, finis vero persuadere dιetione ; ubi & finis in ossicio , & ossicium in fine videtur implicitum . Dixit opposite dicere, scilicet per artis praecepta, & ad causae propositum ; hoc etenim est oratorie dicere , non autem simpliciter dicere; Multi enim dicunt . qui tamen non sunt oratores; Dixit persuadere dictione; ne talis finis aliis competere artibus uideretur. Hoc loco notandum est , Quintilianum lib. I. cap. xv. velle primarium finem Rhetoricae esse bene dicere,& persuadere esse tamquam secundarium, & accidentalem , cum saepius accidat, ut dicendo non persuadeamus. Praeterea ait, persuadere non posse conititue-
29쪽
6 Rhetoricae Praecepta. re rectum, & certum finem huius artis, eum & ipsae mulierculae suis lenociniis, & verborum illecebris pos
snt persuadere. Quae Sententia apud plerosque eloquentia praestantes minime admittitur quia licet orator non semper finem suum consequatur i hoc tamen non est ex defectu artis, sed audientis, ars et enim ex parte sua videtur jam finem consecuta, cum vim habuerit persuadendi . Quare Cicero finem in rebus ipsis posuit se licet in intrinseeo illius artis, & non in eventu , seu in extrinseco, ut est in aliis artibus maechanicis . in quibus a sola voluntate artificis pendet, ut fiat opus, quemadmodum ex pictore, ut fiat imago. Quod si res aliter se haberet, in artibus quam plurimis, & praecipue in medicina frustrandus esset finis;
cum etenim in ea arte finis sit sanitas , cum infirmus intemperantiae causa , aliove casu, per medicamenta sanitati suae congruentia , sanitatem non recuperaret, tunc profecto suo fine frustraretur medicus,
quod falsismmum est; etenim tunc medicina suum videretur habuisse finem, cum habuerit vim adaequatam sanandi. Nec etiam frustrari potest suo fine orator , ex eo quod mulierculae pariter tormenta , & cetera persuadeant, non etenim persuadent dictione. Igitur maxima cum Auctorum turba concludimus, ossicium oratoris , ut diximus, esse bene dicere ad persuasionem, & finem persuadere dictione. Quoad ossicium , & finem Rhetoricae, una definitione complecti possunt, dicendo : ossicium Rhetoricae nihil aliud esse, quam instituere oratorem per praecepta , ut commode dicere valeat de quaeunque materia ; ubi ossicium notatur per illa verba insiluere oratorem per praecepta ; finis vero est in reliqua dictiones
His ergo praemissis, ad agendum de Rhetoricae partibus iam iam deveniamus : rectus postularet ordo , ut ab Inventione lumeretur principium s attamen , quia perardua mihi visa est haec via , ut eam nobis
30쪽
Rhetoricae Praecepta. 7siis Aciliorem aperiam ab elocutione auspicabor , &.
E Locutio tanti est in arte dicendi, ut inter alias illius partes, primum sibi vindicet locum; artem enim, & artificem denominat , & a Dialectica oratoriam secernit; dum enim praetiosa suppellectile argumenta contexit , se gemmae orationis parentem e G1e contendit. Definitionem elocutionis iam superius assignavimus, cum eam esse diximus e Moneorum Uerbo rum, ac sententiarum ad inventionem accommodatio. Sed quia de orat. Cic. inquit: Erit eloquens, qui ita dicat, ut probet , delectet , fleetat; probare necessitatis est, delectare suavitatis , flectere victoriae ;& cum de probatione agendum sit in inventione , de motibus in amplificatione, noverit hic orator candidatus sibi proponi delectationem per suavitatem orationis comparandam ;quod ut facilius attingamus , secutit Ciceronem elocutionem per divisionem tractabimus. Dividitur ergo elocutio in elegantiam , compositionem, & dignitatem. Elegantia agit de puritate se monis , compositio de connexione verborum , de oratione numerosa , & de periodis , dignitas de tropis ,& de figuris.
E Legantia, ut inquit Cicer. es, quae facit ut unum.
quodque pure , oe aperte diei υideatur. Haec distribuitur in Latinitatem, & explanationem. Latinitas est, qua sermonem purum conservat, oe ab omni viris remotum, ut grammatica docet. Explanatio es , quae reddit apertam , oe dilucidam Orationem. Haec autem comparatur duobus verbis, sci