장음표시 사용
41쪽
polenda sunt ex utraque , cum ex utrisque composita sit. Notandum, quod tam concisa, quam mixta periodus aptis lima eli elogiis, & inscriptionibus sepulcralibus, in quibus accuratior stilus exponitur . Volubilis Vero, si unico membro, cadat brevioribus inscriptionibus aptissima est.
O Uemadmodum ex varia rerum diversitate pulchritudo in Orbe conlurgit, ita ex periodis ingeniose
Variatis augetur venustas. Haec igitur varietas variis figuris inii ruitur; ita ut figurarum varietate varietur periodus . Sit E. G. in periodo varianda haec sententiae Rhetorica per se plurimum potest . Ea variabilis vel per interrogationem: Quid in hostes validius , quid potentius dicendi facultate a Diis immortalibus 1uit homini concessum , vel per exclamationem: O vim admirabilem eloquentiae; vel per alias figuras . Hujus rei exempla passim in auctoribus obvia fiunt.
De Figuris verborum , &sententi Arum.
D Uabus iam elocutionis partibus explicatis , elegantia scilicet, & compositione rellat, ut de
dignitate disseramus . Igitur elocutionis dignitas consurgit e trotiis, & figuris, quibus orator magis fulget, quam syderibus coelum , quam Solis aurea splendore sydera , haec enim lucent radiis mutuatis ; elocutio Vero propriis corruscat luminibus. Itaque ut hanc quoque partem cum distinctione tractemus, agemus r. De tropis . a. De verborum luminibus, 3. De figuris sententiarum, & hic pariter cum divisione; loquemur enim I. de figuris , quae ad do
42쪽
cendum. 2. De iis, quae ad delcctandum. 3. De reliquis, quae aptae sunt ad movendum.
TRopus ita dictus a verbo Graeco trepo, quod significat verto, vel muto, secundum Quinctilianum Hi verbi , Ni sermonis a propria significatione in
aliam cum virtute mutatio. E. c. Laetari proprium eii
hominis, quod aliquando ad aliud transfertur, & dicitur laeta seges.
Dicitur: mtitatio a propria signiscatione in aliam , quia in essiciendis tropis, verba, quae primo inventa fuerunt ad significandum E. G. rosam, purpuram, corallium transferuntur ad significandum aliquid aliud E. G. Rubrum labiorum. Dicitur, cum virtute, quia haec ingeniosa mutatio non temere, sed maturo mentis conlilio fieri debet , neque verba quaelibet traduci possunt ad significandam quamcumque rem, sed eas tantum, quae habeant, &similitudinem, & proportionem cum illa re, ad quam verbum traducitur. Haec autem similitudo, ut uberrimum aperiam vobis troporum sontem , erumpet , &dignoscetur consideratis, sive substantia , sive accidentibus, quae in rebus omnibus sunt ita ut res possint esse similes, vel propter subitantiam, vel qualitatem, vel quantitatem, vel relationem, vel actionem , vel passionem, vel tempus, vel locum, vel si mationem , vel motum, vel habitum. Itaque quotiescumque vobis quis tropus essingendus occurrat, proponenda vobis estres aliqua , quae similitudinem habeat cum illa re , quam tropice explicare desideratis; quae similitudo vo- his obvia erit, fi rem cum re conferentes, similia in rebus illis sua accidentia cum sua subitantia examinabitis . Dicitur verbi, vel sermonis , quia troporum duplex est species, altera eorum, qui fiunt mutatione unius B a verbi,
43쪽
verbi. altera eorum, qui fiunt totius sententiae . Primae speci ci septem enumerantur, 1. Metaphora 2. Synedoche 3. Metonymia 4. Antonomasia 3. Onomatopeja 6. Cath acresis 7. Metalepsis. Secundae speciei quatuor, 1. Allegoria a. Periphrasiis 3. Hyperbaton 4. Hyperbole.
MEthaphora frequentissimus tropus , omniumque
pulcherrimus, ut nihil ad elegantem speciosamque orationem emngendam excogitari possit accommo- clatius, a Divo Augustino definitur de re propria ad non propriam verbi alicuius usurpata translatio. Fit duplicem ob causam, Vel necessitatis, cum proprium deest vocabulum , ut gemma vitis, homo durus, & asper, vel delectationis, cum proprio est me,lius, decentiusque translatum, ut flumen ingenii, flu
Superfluum videri posset proponere vobis fontes illos, unde et agantissimae omnium methaphorae profluunt, cum de hac re satis superius dithum sit , ubi de tropis in genere; Tamen ne videar removeri prorsus a praestantissimis Rhetoricae magistris , nonnullos hoc loci , licet paulo utilius attingam. Mei has horae igitur hauriri pollunt. i. A coelo & a rebus divinis, ut si princeps dicatur lumen maiestatis, regni Sol. 2. Ab clementis, ut flumen ingenii. a. A quinque sensibus, ut a Vitu Iplendor glorie , elaritas vitae: ab auditu Sonus eloquentiae, concentus orationis : ab olfadlu odor Sanctitatis, faetor vitiorum : a gustu dulcedo sermonis, morum acerbitas: a tactu durities ingenii, asperitas oratIonis.
4 Ab artibus, ut a re rustica stuctus virtutis , colere
44쪽
ingenium t a militari certamen literarum , dimicare eum vitiis: ab equestri calcar honoris , fraenare cupiditates: a medica Vulnus animi, ulcera Rei publicae: a nautica portus salutis, difficultatum Tortices: a caementaria , aedificium orationis, panegeum orationis. 5. Ab epithetis, vox ferrea, Ingenium plumbeum , cor lapideum. 6. Si res animata pro alia animata assumatur, ut Aquila pro ingenioso , canis pro maletii cente. Reserunturhqc omnes illae translationes , cum dicimus hominem dentibus 1endere, rudere, rugire, stipulare , νο- lare, & similia, quae cum sint irrationabilium ani. malium , ad rationabilia transferuntur. 7. Si res inanimata pro in animata , ut mentis caligo pro ignorantia. 8. Si res inanimata pro alia animata , ut flumen eloquentiae pro viro eloquente. 9. Si res animata pro inanimata; ut risus pratorum pro floriditate.
Quatuor in Methaphoris vitanda sunt, rerum dissimilitudo, turpitudo Verborum , vocum asperitas , &diminutio significationis.
SYnedoche latine intellectio, tropus est ex parte to tum significans ut Cic. Testa ipsa misera , quae
dispari domino tenebantur; vel est contra, ex toto partem, ut Virgilius . Ipsius ante oculos ingens a vertice
Pontus In puppim ferit. Vel ex specie genus , ut Cic. Ne hic parricida envium , vel ex genere speciem, ut idem Cic. Illud funestum animal Clodius. Vel ex pluribus unum , ut Cicero de se loquens. Nos, Nos oratores visi sumus ; vel ex uno plures ut Virg. Hostis habet muros. Uel ex materie rom ex ipsa consectam, ut Virg.
45쪽
22 Rhetoricae Praecepta. Litore ahena locant alii. Vel ex praec dentibus sequentia ut Cic. Fuis, fuit quondam dia in Republica virtus.
MEtonymia sive Hippallace , latine transnomina
ti, γ, tropus est, qui fit Cum inventorem pro re inventa ponimus, ut Ter. Sine Cerere, o Bacco friget Venus. Cum ponitu praeses pro re, cui praeest, ut Neptumnus pro mare, Mars pro bello. Cum continens pro re contenta usurpamus , ut Virg. Pateras libate c. Cum res contenta pro continente sumitur; ut Uirg. Crateres magnos Itatuunt, vina coronant. Cum ex effectibus cauiae significantur ut Virg.
Mittite. Vel ex causis enectus ut Mart. Occubuit tandem cornuto ardore petitus.
Cum nomina locorum pro ipsis incolis usurpantur, sci- ut Cic. Sicilia tota si una voce loqueretur , hoc diceret. Cum ex adiunctis res subjectas intelligimus, ut cum licet ex virtutibus, vel vitiis homines ipsos, seu bonos , seu malos signficamus, ut Cicero: Quas res luxuries in flogitiis, crudelitas in suppliciis, avaritia in rapinis , superbia in contumeliis secere pottiisset. Cum sumimus ducem pro suis militibus , ut Tesis Metaurtim Istimen , o Asdrubal dev.fitis , vel auchorem pro opcre , ut si dicamus : Semper habendus espra manibus Cicero.
AN toromas a latine pronominatio est illa , qtrae quodam externo cognomine demonstrat id, quod pro
46쪽
Rhetoricae Praecepta 2 3prio non possumus, aut nolumus dcmonstrare. Fit autem tribus modis. Si ponatur nomen appellativum pro proprio , ut Philosophos pro Arii totele , latinus Orator pro Cicerone, relicus Doctor pro Divo Thoma Aquinate . Proprium pro appellativo, ut Niro, pro crudeli, Saradanapalus pro luxuri OiO, Irus p o paupere. Patronimicum pro proprio, ut Pelides , pro Achille, Anchinades pro Enea, therea pro Venere. Tropus ille cum fit sumendo appellativum pro proprio, ita accommodari debet, ut lit tantum proprium illius personae , quam antonomastice explicamus; quod facile conlequemur, si nomen appellativum limitetur aliqua circumstantia, quae tantummodo conveniat eidem personae, quam per Antonomasiam describimus , ut sit pro Scipione dicamus everso cin Cartaginis. Hoc semper observari debet, nisi aut paulum obscure personam aliqua nominanda et Iet in oratione , aut ex praecedentibus antonomallicis nominibus satis , superque intelligi eadem posset, tunc etenim licet orato- tori ita Antonomasiam effingere, ut communis etiam
O Nomatopeia latine nominatio es fictio nominis ;cum scilicet nova verba cundimus, & praecipue cum in iis condendis imitamur naturam rei , quam per i pia nomina de novo condita explicamus, ut Ennius; At tuba terribili sonitu taratantara dixit.
CAtac resis latine abusio nominis est licentior, di
audacior Methaphora, in qua abutimur significatione ad altu 3 significandum , ut Parricida, pro Matricida , breves vires pro est guae Armo parcus pro brevis.
47쪽
. Huc pertinet acriologia , quae est impropria locutio, ut sperare pro timere. Differt Catacre sis a Methaphora, quia haec accommO-oat vocabulum rebus proprium etiam non habentibus, quod saepe non facit Catac resis, ut si dicatur facies domus pro anteriore parte; insuper quia liberius ,& audacius abutitur significatione alicu us vocis, ut mox dicebam.
MEtalepsis latine transitio tropus est ex alio in aliud gradatim conducens, ut Uirg. Me quaterundenos sciat implevisse Decembres &OVidius. Ut fumus in Ponto ter frigore consilit Ister.
TR opus orationis non in unius dictionis mutatione , sed totius sermonis translatione servatur sita ut aliud sensu, aliud verbis significetur; Hujus generiq primus eii , & facile omnium pulcherrimus. Allegoria latine inversio, quae aliud verbis , aliud sensu demonstrat, ut Horatius :Contrahes Vento nimium sectindo Turgida vela. Hoc est, in rebus prosperis ne te insolenter egeras. Allestoria secundum Quinctilianum ornatur duobus, similitudine scilicet, & iranslatione. Similitudinem adhibet Cic. pro Mil. Quod fatum, quem Euripum , tot
motus, tantas, ac tam varias habere putatis agitationes fluctuum, quantas perturbationes, o quantos aesus habet ratio comitiorum. Translatione utitur idem Cic. 7. in Verrem : Ipse inflammatus scelere in forum venit, ardebant oculi, t loque ex ore crudelitas emicabat.
48쪽
Rhetoricae Praecepta. asAllegoria, vel est pura, vel est mixta. Pura est, quae constat perpetua methaphora, ut Horatius . O navis referent in mare te novi
Fluctus. o quid agis Τ fortiter occupa
Nudum remi o latus λEt malus celeri faucius Africa Antennaeque gemant, ac sine funibus
Equor c. Mixta est , quando methaphoricis verbis propria verba admiscemus , quae me thaphorica explicent, ut Cic. Ego meam salutem desertii , ne propter me civium vulneribus Respublica cruentaretur . Illi meum reditum
non Pop. Rom. suffagiis, sed fulmine sanguinis inresecludendum putaverunt.
Hic adnotandum opus est , ut allegoria inhaereat assiimptae methaphorae, ne eum caeperit a tempestate, desinat incendio. Ad allegoriam reduci possunt aequivocus, senigma ,& ironia. Voces aequivocae illae dicuntur , quae duplicem habent significationem , ut Cic. : Jus Veraniam nequam & haec duplex signi Matio dupliciter haberi potest in vocibus , vel cum eadem vox duplicem habet physicam significationem, ut eam videre potuistis in exemplo allato , vel cum idem vocabulum idem significat, sed diverso sensu, hoc est, idem in sensu physico,& idem in sensu morali, ut vita quae significare potest, & vitam corporis, quae cibo, & potu nutritur, & vitam animae, quae alitur Deo. aequivocus valet, tum ad copiosam, tum ad ornatam argumentationem in orationibus , & praecipue in heroum, seu in alteriuς laudibus, in quibus argumenta non egent tanta essicacia; sed satis est, ut habeant aliquam speciem veri.
49쪽
1 6 Rhetoricae Praecepta. Enigma est obscurior allegoria, in qua duplici , sed
paulo Obi curiore verborum sensu mentem audientium , seu legentium decipimus . In componendo aenigmata assumi solet mcthaphora, quae sit fundamentum totius enigmaticae texturae, eaque dum producitur, Ornatur verbis, quae faciant oppositum sensum , quae alio nomine dicuntur paradoxa, & mirabile quidquam praeie fertur. Haec fundamentalis Methaphora , quo obscurior est, eo venullius apparet aenigma. En vobis exemplum .
Ironia latine simulatio, vel illusio deludit adversarium,
suorumque argumentorum vim vertit in risum Cic. pro Lig. Metrum crimen C. Caesar, o ante inauditum tulit,
. Ligarium in Afrιca fuisse. Uenustus est hujus tropi contextus, cum post ironica dicta oratio gravis in sum git, vel prorumpit in inflammatas exclamationes. Cic. in Pis. At audi iis Philosophi vocem : negabit se triumphi cupidum fuisse; O Icelus; o pestis 3 o labes s Hic tropus omnem vim habet in pronunciatione, quae de-het esse amarulenta , & saepe adjuvatur istis particulis , o, prosecto, equidem, sane, quidem &c. ex quo evenit , quod Ironia aliud verbis , aliud sensu signi
Periphrasis latine circumlocutio tropus est , in quo, pluribus verbis explicatur , quod poterat uno, aut certe paucioribus; Fit autem pluribus modis. Primo posito nomine Sectae , vel patriae loco proprio, ut v luptuariae Scholae Princeps pro Epicuro : δε-nusim s Poeta pro Horatio. Secundo per definitionem dialecticam, cum ostenditur quod sit res per intrinseca, & essentialia rei , ut si pro homine dicas animal
50쪽
Rhetoricae Praecepta. 27 Tertio per et hi mologiam, ut si pro duce dicas :ille, qui praeest Rei publicae, seu militibus. Quarto per definitionem rhetoricam , cum ostendix tur qualis sit res per extrinseca , & accidentalia rei , vel quamcumque circumstantiam , ut si pro homine dicas : animal eredium, in plume , providum, plenum consilii Oe. & si pro ignaro dicas : ignorantiae tene
Cavendum est ne in peri sologiam migret periphrasis, vertitur enim in vitium, quod est virtus. Hi perbaton latine verbi transgressio tropus es, quo transgredimiar grammatici ordinis leges, eius etenim et , nulla habita ratione grammaticae constitutionis, itavebra inter se connectere , ut inde in oratione consonantia consurgat. Cic. pro L. Man. Fidem vero eius
inter socios quantum exlytimari putatis , quam hostes omnium gentium Sanctissimam esse iudicarint. Hinc nascitur Tmesis, quae ejusdem vocis compositae partes, interposito Vocabulo, separat, ut per mihi gratum feceris, & Virg. Hac Tioiana tenus fuerit fortuna sequuta. Hi perbole latine superlatio troptis es excoqitatus ad aliquid augendum , vel mιnuendum , ut Cic. Melle dulcior fluebat oratio; & Iuvenalis de Pigmeis:
Tota cohors pede non es altior uno. Fit autem variis modis., T. Cum ponitur substantivum loco adiectivi, ut psis pro pestilenti, scelus pro scelesto. a. Deducitur a similitudine, ut Caribid voracior, vitro fragilior. g. Ab exemplis, ut Sampsone fortior , Penelope castor.
SUnt quaedam figurae quae habent suum splendorem,& lumen in verbis i ita ut verbis iis mutatis , quae figuram effingunt, figura penitus deperdatur. Ea