장음표시 사용
11쪽
- definis graer dispertit, sequentis adjauit, perfectaeentlarit, era i s o fassa dijuduat diterendi ratio, scientis. In tuto autem, qua
docet rem tribWre in partes, urentem explicare definiendo, obscuram ex lanarein iterpreta dot ait biguamprimam ridere, deinde distinguere,ρο-
Brem habere reluia qua peractDIDjusce'M, O qua ovibus propositiolat, qua non Umη M amsessim his locis demiror prae- . inmissum esse nimiis eid si ut videtur Dialectices praecipuum videlicet tradere instrumentum inveniendi; siquidem omnia eni
merata spectare videnriiradjudicandi Methodum commendat tamen in opicis utcumque sit omnia seu praecipua Dialectices OG seia sunt. Primis spectat illud rem obscuram expianare imopretan- Secundb dividere, quo revocare possumus illud ambigua vide-νe, distinguere Tertio discernere verum a falso, ex quo non ra-rbueri&falsi disceptatrix describitur. Quarto docere quomodo unum sequatur vel non sequatur, ex alio, ad quoc pertinet arti . ficium detexendi argumenta, & retexendi Soplitimata ii into argu naenia ad quaestionem omnem accomodata invenire,de quihus..mnibus plurima sigillatim occurrent dicenda sequenti is Exe
citationibus, Aliqua tamen hoc loco' insiti ne unt, qui d alia ratiori non possit dissicultas praerens expediri siquidem ristoteles, dum artis huiusnecessitum, vessummam certe utilitatem Etruscientias exaggerant, probant praesertim ex eo, quis 'quisque artifex expeditior sit ad opus suum peragendum rimabrata habet instrumenta, quam cum illis destituitur. Sic enim eum instrumenta, seu ut D. Augustinus loquitur, machinamenta sciendi lint definitio, divisio, c. contendunt quemque tanto esse hyb--- expeditiorem ad aliquam scientiam, quanto perfecti calluerit ar 'tem definiendi, dividendi, imiliasequae ex officio proprio praeparantur, suppeditanturque a Dialectica. Quamobrem ut aliquid primo de Definitione dicamus, per qua In i. debet mihi alicujus rei scientiam appetenti Dialectica explanare illius naturam, seu explicare quid ipsa res sit. Quaeso imprimis quid ab ho mihi Dialectica conserata velim exempli gratiaincurinstat mihi quid si Sol res omnium illustrissima putas mihi Di lectica lucernam accendet, qua inum pervideam gratias pros iubeo naturae, quae num sensus tribuerit, quibus ipsius splen- α dorem
12쪽
dorenti calorem, figuram, magnitudinem, caeteraque adjuncta percipiam. Quod autem Dialectica ad ipsissimam quoque ipsius. substantiam perducat, ne Eudoxo quidem sperandum, optandum fuerit. Et certὸ quasnam iam ebi Dialectica scalas, qui . bii, non dico ad solis, sed vel ad pulicis naturam parnoscendam, . vehat ipsusne est naturas rerum perscrutari, reperire, de com sequenter, declarare, a non potius Physi , scientiarumque eaeterarum si verbfuerit, nonne uni erit incumbendum Dialectieae, caeterae verb scientiae negligendae ' Dices proprium quidem etsi aliarum Scientiarum pervessigari naturas rerum a Dialecticam
tamen esse illis ut canem sagacemi venaticum. Sed quonam olis factu Dialectica pollet, ut latentem rei naturam suboderetur, retegat Quod ad summum poterit praestare, insusurrabit, ut perisquiras rei genus S differentiam. Istud autem quam vannm situlo loco declarabitur. Interea vero si nihil aliud Dialectica confert, hoccine est quod pollicebatur Naturam ergo non aperit, sed
solum perinde facit ac ille, qui inventionem Thesauri pollicitus, quaere, inquit, ubi delitescat, illud invenies .id enim est. aliud quaerodum alicuius rei genus didi entiam, ut natura rivi, ii , eseati genus 3 disserentia continent minaturanue pet '. bam illa indicares, non verbis sic luderes. At, inquies,nonne satis est a Dialeetica praemoneri ilIa esse inquirenda, ut rei naturam ponsis assequit Ita ne hoc satis est at tu Dialecticam iactabas, quae
rem mihi definiret, non qua ad partes definitionis investigan asma remitteret Dices Dialecticam hortari ut inquiram id, quod est commune clim ipsi rei tum aliis smilibus4 deinceps autem communia quaeque ut salce rescindens enitar assequi id, quod est ipsi maxime proprium deehim potero habere di genus dodisseretulam Verum hoc totum ei inde est, nihilque exeinde promoveor; nimirunt hoc eram facturus accingens me ad acquirendam alicujus
iust ri qui cognoscere aliquid desiderans,cum .--cas genitis statim patear, non inquirat quidquid est ips
inaxim p iare Non vocabit quidem fortasse genus: disseremtiam nisi sorte didicerit ita esse appellanda at dummodo res teneat, quid interest istone, an illo modo appellenturi nisi forte apud Indos putas nullam esse cognitionem rerum, quod istam in lassicam
13쪽
lectitam, laeeipsa vocabula nesciant. Dictat,inquis, Dialectica, imb dicta communis sensus, retexendas essealicujus rei e partes, di in estiones omnes ut quantum seri potest intun natura ejua
Moidemst, oriun si quaeras quid res ut ipse est comminis senasiij verba suppedita cui Ret etiam rustico, nisibus illam apertam tacto, ut sentibus in aedictientiae. 1 - sui nolles etiam ex pueris, turicolis quid hoc, aut illud vocit
amat; nunquam contigit qui oppositam descriptionem acciperem an onotitia, captu cujusque. Et periculum quisque facitor remita esse eo eries: Quod si quempiam in aliquo deficere contigerit,eausam esse deprehendes non quod ignoret Dialecticam sed
quod rem satis non habeat ei spectam Caeterum enim si clare per cipiat, dispeream, nisi illam tibi faciat apertissimam. Hinc consule Politicum virum dhregimine Reipublicae, in qua diu versatus est;consule mercatorem de rebus ad negoti tam suum pertinentibusue consule agricolam de agit cultura; consule quotquot uno verbo,
rueris artifices, qui neque tamen Dialecticam, neque genus illud tuum, differentiamque n--nt, Deum immortalem quam egregias plurimarum rerum disii titiones audies t Putasneuero ut . has, aut illas res cognoscerent, debuisse illos praenoscere quid sset genus aut differentia o te ineptum ridiculum i nisi vero existimaste, qui nosti genus esse id, quod de pluribus specie disserentibus in quid praedicatur, c disseremiam id, quod in quale
quid scire melius consequenter posse, quae sit natura ignis, vel
auri qu.im hymicus illorum ignarus, qui totos tamen S annos.&nummos circa has res impenderit. Verum, inquies, ubi quispiam erit assequutus naturae notitiam, tum illam melius definiet Dialectices petitus, tia, expers. Attamen quaeso quid linc Liciet ad ipsam rei habendam notitiam, quae jam acquisita est ' Occur-
rere potius Dialectica debuit cum res adhuc ignoraretur at cum
jamd qcta est, quid circa illam aliud, quam nugat a Dices at taltem conseret ut alium eandem rem doceat vG- uende, pervidibis si rem clarἡ doceat, non haberet, aliae iteam ab evidimie notitia quisque enim rem unamquamque tanta cat apertilis, quanto clarius intelligit requis porro, im
est quina uationeni explicati sibi non mali tabeo qui oram
14쪽
liquam saepius perlustravit, quκm ab eo, qui naVis, qui vis, qui
cursus, qui similium genera Sodii erentias longa serie, ae ad amus sim Dialectieam texuerit. Hinc ad habendam rerum notitiam instin menta reputa studiosam experientiam, aut Viri illarum experiarissimi fidelem eruditionem ; cum siquidem praeclarae illi Dialecticae eonfidetis, nihilo evadas instructior Quod si quando te exactiorem, paratioremque ad rem quamque explicandam deprehenderis, scito id assuetudini , observationique sedulae oppositarum, cutilium Vocum; non autem Dialecticae, vel jejunis ejus. ac paucis praeceptis esse referendum. Verum de Definitione ejusque inutilitate plura longe inferius. Nunc ut etiam de Divisione seu partitione quidpiam attingamus, illa vel rei vel vocis est. Et vocis quidem in propria significata divisionem perspicuum est pertinere ad Grammaticam, veheas arteis, quarum sunt hujusmodi significata Esto enim vox amisbigua, de multa significans Taurus. Est ne proprium Dialectices enplicare, quam multimoda sit illius usurpatio dc non potius Grammaticae vel Polyologiae, quae varia in varijs locis, apud varioa Authores significata observaveritu es ut opinor, in consesso est. neque multis exaggeranda . mici autem ad summum potest praemonere Dialectieam, ut ambiguae voces distinguantur ad quid est opus ejusmodi praemonitione Dialectica, cum quae natura in servit cuique cognoscendi veri appetitum, ingenuerit etiam odium, fugamque ambiguitatis Ut taceam de noc nihil esse, E non esse saltem id, cujus in gratiam Dialectieae tam multae fiunt pollicitationes. Sed veniamus ad ipsas res, quas eadem Dialectica se parturam profitetur Quaeso te, quomodo in parteis, formas, appositas tribuet mitid enim ipsa-ne est, quae res omneis introspectas habeat, quamque nulla omnium rerum pars ad ipsas usque Atomos lateat mistribuendus sit verbi causa homo in parteis suas componenteis; ita-ne insanies ut id potius a Dialectico, quam ab Anatomico exiga. Distribuendus sit exercitus in cohortes &Iationes, expectabis id a Dialectico potiusquam ab Imperatores Quidnam commune Habet cum istis, caeterisque Dialectica Crede mihi, ejus est, qui perspectam rem aliquam habet sie illam partiri, ut docet non vero Dialectici, qui praeter voces aliquas aridulas
15쪽
a' conveni in omnis Dices quidem Diale am ex ruine proprio non partiri omnia, sed hortari tantum ut cum p rtitionaliituenda erit, resolvatur totum in partes proprias proximas omnes. At quisnam id non fuerit sine illa ejusmodi innortatione facturus putas ergo cum faber murarius, designaturus est domum, Dialectico aliquo. indiget praemonitore ut omnia membra 3pte describati Existimas horologionomum nisi calluerit Dialedicam non posse tibi concinne & ex ordine demonsLrare partes ho-
apologii tint, inquis, Dialectica ostendit quemadmodum sit institue adiviso in eumtotum a se est, ponendum sit totumingenitivo singulari hoc nuHmmonuitia alia mi est corpii , alia ima; Halia caput, aloenia. Coi vero totum estpo ti- est iunio sale collorandum sit in tivo plurali hoc modo: Animalium aliud 'olat, aliud natati aliud t, aliud graditur vel aliud rationale est, taliud irrati male Sed quid dicis 3 Docet hoc Dialecticas 4 hi docet hoc communis, &protritu lo diusus. Ecquis enim aio modo.vernisn cogitans, divisionem ita taeo Exilii matam Dissi hicam me in partium omniumeonii iiDras fuisse diti turam; ecce autem nihil aliud praestat, quam quod vel nutrix doeere potuit, vel quod ad summum est potius exigendum ex Grammatica Porro cum divisio, sive Methodie disposi- tio summam laudem habeat, cin tradendis Disciplinis, Mininstituendis Oratoris actionibus, cogita quemadmodum utrumque
'pendeat non ex Dialectica ulla praceptione; sed ex perfectara doc dae, aut per indae perceptione, siquidem iiii ad
hibitum naturale judieiim mille praepollex , is minc est
quod si coacti sim recurrere tandem avd Methodum quandam Prudentiae, qnia scilicet nulla est in 'aturali iudicio, madentia- certior Certe verb-sunt Geoifthuae, qui sine ulla Dialectis Arte, discurrunt & optime docent varietatem ahgulorum,
Duraium, seu artificium dimetiendi sublimia, depressu obliqua,
16쪽
&alia id genus Quot sunt latores, quibus nulla unquam fuit Dialectieae cura, qui tamen de bello terendo, de pace ineunda aesimilibus optim verba faciunt, enumeratis ex ordine omnibu lauxilii defectibus, cohimodis, incommodis, aliisque id genuas adeo proinde ut si sedulis, appositeque velis, quae sint generis aso ius species, vel totius membra, non Dialectici spectanda, sed in introspicienda sit; hac enim ratione te oratio 3 diminieratis
v. Sequitur illi de discernendo verum falsum protritam, quae serenda tamen tanto minus est, quanto magis appetitu cognosce diverum hoc quasi illici imponitur. Sanc enim ecquaenam est beata ista & immortalis, quae ed nos deserar, quo mortalium Omnium sapientiis in pertingere nunquam potuerunt Lled hae quer is postea. Dilpiciamus interea quid sit quod ad detegendam rerum Veritatem Diale istica conserat nosse volo exempli caula verum ne an falsum sit consonantiam, quam Vocant Divasen in
Proportione dupla consistere, quonam adminiculo Dialestica mihi id discernet; verum-ne ait falsum si Monarchicum regimen 'eteris Reipublicae formis eta praestantiorem, quomodo tandem id manuinabit An non tu me ad Muscos, Politico, eaeterinque artuic spbriusquam ad Dialecticos, dum talium propystion meritatem exquiro, remitte, Quid enim Z asia-ne ars quam Geometria docebit me verum esse omne Diangulus, habere tres angulos pares duobusrectis falsum esse Qtiadratum lateris angulum rectum subtendentis minorem esse duobusrati adratis inclu- dentium laterum ' Diale istica- ne habet ullam Regulam, qua in his rebus verum a fallo disce inere docear Quid si quaeratur an sit sphaera ignis sub concavo Lunae tuetur esse Aristoteleus ego mihi non persuadeo. Non cupio fallisi id quidem Verum sit, ego
lubens assensurus sumi proferat erto Dialectica suum illud disce niculum, quo varitatem liceat expiscari sed quid bal; et Diale otio eum illa ignis existentia, vel non existentia, commune Exhibeatur Oraculumi ambigo verum ne an falsum, adesto heir, o dialectica arcanomininterpretatrix, ecquid habes quo planum
facias verum esse, potiusqualia D mi Quid tamen longum finio i sim perspicuum ut, si veritarum Miliarum enim cognos in pio
17쪽
adeum, is artesdi scistitias, quae de illis exprosi tramiti bioti autem ipsies Dialecticama neque ver id prosecto minini et
'tunaquaeque prostratur, de pro fine habeat Veritatem, quatenus mempe subjectem suum ita illustrare contendis, ut appareat cujuς modist Praesentio quid sis responsurus dices nem se Dialecticam
non discernere quidem speciatim hoc verum aut alnim tanquam ex incio, sed tradere tantiim quandam generalem methodum, qua sientiae omnes deinceps utantur, quo valeant ipsi discernere. Haec nempe est causia cur Dialellica vocetur libra, trutina, laxamen Veritatis; cur mensura, judex, regula Artium cur vestibulum, janua,4 clavis Scientiarum cursa fax,4 oculus Mentis. Quanta farrago, eum immortalem l atquaeis re bona fide, quaenam tandem haec est methodus' vel ut unum seligam ex tam multis Epith quaenam est aec trutina, qua verum omne ac tasim exstigare si-
, rati lineest enim, mod jamdudum quaero, ecquid habes, quod pro feras propter pulari. - sidiceres experimentum esse trutu
an non; Sol liundus, Mimetri Mn-- - basim abnuerem; hoe
est enita si almum, seu ut Graech di tinties, in quod extant multis propositis laeturese eligendum; at experimentum est sen- sus, vel ficultatis naturalis, non autem Dialecticae, tuque sitan bis propinas. Dicis nempe modum sciendi, seu dijudicandi verum esse triplicem, videlicet Definitisnem, Dissonem utumemationem. Bona verba igitur, si hic qindem sit funiculus triplex, potiusquam viceps Cerberus: imaginari quippe trutinam tri lancem, qui tu eat Sed estor jam est de duobus prioribus di istum, de postremo dicetur mox; adjicio hic tantum, volo nosse an verum sit Solem esse lapidem candentem , ansertum pumiceum' ecquid mihi subsidii praestat Dialectica tota cum sumulis seis definis i. Ecce enim defini. - illa Anaxagorea constat genered diuerentia; constat lcmaee, pisumi virm plicatur verbis perpaucis, perspicuis; putas
in ergo alterutra vel utraque assequutus sim velum cognitionem iraturae larua desidero scite irrum verumst omnem animam esse
vel Hominis vel Bruti quonam modo Dialectica id mini patefaciet permulas suas dividendi'ε maxim eum Stoici divisionem hanc mi conranter meantur' si dicantaris elem aliter dividere, fit res
18쪽
res plenior suspicionis. Cum enim normas divisionis utrique sequantur, dubium fit per neutram divisionem verum elici, maxim vero cum Platonici addant rursus Mundi animam, neque desint, qui putent metalla& lapides vivere Sc requiritur saltem Methodus diascernendi quaenam sit divisionum omnium Vera maxime sermana; prosus bautem Dialectica et si crepuerit, illam non dabit Cupio tandem cognoscere utrum vera sit Arriana illa conclusio, Quod Christus dixit se nescire diem judich; igitur credendum est Christium nescire diem judicii Quaeso enim an non ista est Diale stica argumentatio porro autem ita-ne veritatem assecuturus sum
jusmodi argumentatiorae, quae duistura potius est in damnatissimam.haereum non igitur germani hi sunt veritatis cognoscendae modi, quando illam vel nihil praemonent vel etiam impe diunt Sed crede mihi unaquaeque scientia, ut proprium na-bet verum cognoscendum , ita proprias habet illius cognoscendae regulas. Geometria habet suum Quadrantem, Arithmetica calculos, Physica sensum, Theologia revelationem, caeteraeque scientiae alia, ex quibus potiusquam ex ullis Dialecticae placitis scernendum sit verum a falso Totum quod Dialeinica discernere potest in eo est, utrum per Aristotelem uni tantum quatuor genera Propositionum Modalium, utrum omne B sit C ex eo qubdomne eitcvi omne B est A. Utrum suppositationes terminorum ad interpretationem potius, quam ad Elenchos pertineant, atque ita de caeteris illis innumeris nugis, quae intra cancellos asservantur Dia lectica In his quid vi de his extolli dogloriari potest: at ulterius: contendere circa veritatem nec debet, nec potest magis quam sutor ultra crepidam. Continere me hic non possum quin hoc caput egregio Ciceronis loco concludam. Is enim quantumlibet selias Dialecticae plurimum tribuat, ac praesertim Oratorie ac popu-.lariter agens, ecce tamen in Academicis, ubi juXta proprium loquu itus est sensum atque institutum, Diab am, inquit, inventam esse uitis rictol quasi disceptatricem se jussicem Gyus merim auare In Geometria- ne quid sit verum, aut falsum Diali eri,uieabit' Aa in literis' an in Musicis Lar ea non novit. In Phius
phia i ita sol quantus sint quid ad idum' quodsi summim Bonum p is laber ut queatjudicaret quid igitur Iudicabiti conjunctio,
19쪽
nerati cordis sequuturiunmortem, ex foedere rupto sequuturum beuauni, ex bonis operibus sequuturum Paradisum, atque ita de cael tis Annon vides potitis unamquamque artem dc Scientiam ut pr pria, ita quae ex illis consequamur elicere, Dialectica nihil conferente Dicis caeteras quidem Scientias penes se habere consequutio
nummateriam; at mas tamen illorum, sive modos arSumentan
di desumere ex Dialectica. Et profectos illae quidem detumere,hoc est sinminuelint, ii dest quod prohibeat; verumtamen nihil ii digerit m mente east aenis,finum mense proximo Lutata mini sit in Terni interposita, promi adit statim futuram leuo Miseneautem ut agnoslaremutuariis laesumentum dicere solutatumentum a Dialacticis an constendere in bar tum sequum decantatum illud Ri rar Dices, at si proponere volet, lu--rulentόrque demonstrare debetitii dicere. Quandocumque e Mest Soli ac Lume interpositio, Luna paritur deliquium; atquianense proximo tama eri Soli, ac Lunae interposita, ergo mense proximo Luna patietur deliquium . Tum probans Maiorem dicet, tunc Luna delinquit cum corpus opacum interpositum lumen Solis ipsi eripit, sed Terra est opacum corpus, quod interpositum possit lumen Solis eripere, ergo Terra interposita Luna patitur deliqui- . am. Deinde' morem sic, Quandocumque Sol est in capite, rama in cauda Draconis, Terra est ipsis interposita a proximo mense sol incapite, Lunaerit in cauda Draconis igitur mense prox
mo merissoli, ae Lum interposita Atque ita quidem illed ceti in longεpluribusadhuc si volet argumentationibus sese explicabi verumt trudi terit, proximomense nadesciet; qui avias saturam rudis minam eminterpost impetie Limam
20쪽
a mutatione luminis Solaris , quo aret. Si ita, inquam, dixerit non tam aperth rem de monstraverit quam farragine illa argumenta, tionum. Testari certe ego possum Uiros ingenuos bene multos. quibus situm trium illorum globorum in Lunari deliqui per spha ramostendens cum dixissem tali die futurum hujusmodi situm, illi incunctanter exceperint, tali ergo die Lunam defeeturam Nori poterant illi respediare Dialcifficas leges, aut formulas argumentandi, qui nequidem noverant an esset, aut quid posset Dialecticarnaturaisitur duce solum utebantur, quae ut in hac disciplina, sic in caeteris latis insinuat num quid sequatur ex aliquibus positis, intellectisque principiis sine praesidio Dialeistices . Neque enim quantum- clibet possis de re, ac materia cujuscumque scientiae contexere Syblogismos in omnibus figurisvi modis, fidem facias proptorea Diale,sticam esse cuicumque scientiae necessariam. Nam 8 sine Syllo Qgismis tradi, excipique possunt di ne Arithoteles quidem usus est unquam Syllogismis in .Physica, Metaphysica, aut qualibet alia,
ct tu cum per Syllogisinos explicare niteris quidquid caeteri artifices dicunt, tam ludis pueriliter, facisque inutiliter, quam qui pannum
sericum, aut chartam albam millies plicans, atque replicans nitarur varias formas exhibere Utcumque enim hae fornare delectent, quid prosunt tamen, aut quomodo pannum aut chartam meliorem Anci inciunt Verum de inutilitate artis Syllogisticae suo infra loco dicetur
copiosius Moneo hic solum si quis urgeat Galenicum illud argu-nuntum, aut quidlibet sequitur ex quolibet, uti non sequitur; si sequitur, bona igitur erit ista consequutio, Cytavis est albus, or- vus est niger, ergo Erasistratus stultus si non sequitur necessaria erit igitur 'uaedam ars, quae doceat quid non sequatur, vel sequatur, ex alio; illa vero Dialectica est Moneo inquam, responsionem ad hoc argumentum patere ex dictis. Nam neque quidlibet sequitur ex quolibet, neque propterea necessaria est una quaedam ars, Dialectica puta, quae omnes omnium generum consequutiones doceat dis 'cenari erRO sunt potius artes variae, quarum unaquaeque proprias
consenuutiones inllituat, & tradaici vel inserendum etiam est ne cessariam perspicaciant quandam Intellectus, no arte Dialectica quaesitam, ted natam, quae ostendat quomodo unum alteri repugnam, . Vel conlἰquens sit. Alioquin enim cum pueri, rustici, imbi c.