장음표시 사용
31쪽
Horum autem maxime insigne est calor. ICum calorem in omnes rerum naturae partes esse din fusum, et effectus, quos in partes etiam naturae vitae exopertes edat, mirabiles mobiscum reputamus, admirationem nostram non adaugebit actionem ejus ad omnia animata,
et animalia et vegetabilia, patere. Quantum priora spectat, nusquam, quin testimonia hujus quam maxime indubitata reperiamus, circumspicere possumus. Auram refrigerantem, quae solis ardore languescentes tantopere reficit, excitat calor, et tempestatem, quae summum mor-
talibus incutit terrorem, movet. Vapores ex oceano a queos exhalat, qui ventis circumvecti nubes essiciunt, quae varietatem atmosphaerae mirabilem et pulchritudinem conciliant, quaeque montibus editioribus attractae imbribus decidunt, quoruna aqua per strata' diversa descendens loca depressiora petit, et fluminibus,'lacubus, 'sontibusque praebet originem, Hoc modo mi Ichro et elegante calor, vis quidem potekiiiii a.' illulis circuitum humoris constantem facit, qui tot nobilibus in 'oec omia naturae sonsiliis inservit. Quinetiam omnis .uiditas, si tale vocabulum
32쪽
eabulum liceat adhibere, ut neminem sere Iatet, caloris effectus est, et igitur ab eo directe vel indirecte pendet
Omnis naturae operatio. Namque, si calor ad gradum usque certum imminueretur, aquae oceani, et etiam Reripse, solidam prae sese speciem ferrent, et revera haberent, omnis illa harmonia partiumque consensus, quae in operibus naturae tanta cum Voluptate contemplamur, cessarent, et orbis, quem incolimus, terrarum rudis, iners in digestaque moles evaderet. Ad inceptum vero redeamus, idque strictim persequamur. Ut in anima libus, sic in vegetabilibus, calorem omnium potestatum externarum maxime necessarium esse reperimus; etenim absque eo, ne punctum quidem vivere possunt. Plurimos effectuum caloris maxime insignium, absque ullo alio auxilio, demon strat experientia quotidiana. Si hac in regione ad anRum volventem rite considerandum animum adjungamus, vere eum propius solem acceditur, superficiem terrae, quae gravitate hyemis fuerat refrigerata, rursus caelescere; plantas, quae complures in menses torpuerant, succos mo vere, et in omnes partes diffundere, surculos et folia no vella edere, et omnem vitae et vegetationis notam osten dere, protinus incipere videmus.
Diversitas plagaς insuper potestatis caloris exemplum iEsigne vobis suppeditat. In regionibus orbis terrarum,
33쪽
quae ad septentriones maxime vergunt, humus nivibus aeternis et aqua plerumque congelata obducta est. Quam ob rationem, planta vix unquam, etiam tempestate anni lenissima, videnda, et nihil aliud ob oculos obversatur, quam sterilitas horrenda et infinita. Caeterum, in plagis, quae ad circulum aequinoctialem hinc inde appropin quant, vegetatio longe aliter se habet. Ibi praesentia hujus potestatis procreatricis continua viriditatem aeternam facit, et fructus terrae sibi invicem nunquam non succedentes edit. Quinetiam ibi plantae, ob vim caloris suo incremento amicam, celeritate et Persectione, quae in regionibus magis temperatis ex toto ignorantur, crescere
Ratio quoque, qua hos effectus salutares edat, per principium, quod jam Posuerimus, Plantas nempe vim via talem habere, non dissiculter, judicio nostro, poterit exponi. Hanc energiam autem, et in animalibus et in vegetabili bus, esse passivam, Vel talem solummodo in qualem possit agi, uniuscuiusque diei experientia docet. Pullus in ovo, si calore externo in actionem non exsuscitaretur, in aeternum massa vitae expers maneret; et, quod supra de regionibus sub septentrionibus positis comprehendimus, conditionem plantarum, quae calore sunt destitutae, om
34쪽
nino eandem esse testatur. Certa vero caloris quantitas, et in hoc et in illo exemplo substans, nervosum systema illis stimulas, actionemque omnium, quas habent, partium vividam excitat, unde phaenomena plantarum modo posita proficiscuntur. Variae igitur: explicationes oeconomiae plantarum a principiis mechanicis deductae, quas Grem, Hales, die. tradiderunt, aeque parum ad rem illustrandam, ac prin cipia Pitcarnii, et eius aequalium, eodem fonte derivata, ad
operationes oeconomiae animalis exponendas, accommodantur. Omnes physiologi hodierni posteriora expui runt, et eandem ob causam haud dubie priores repudiare debemus. Igitur tantum absumus, ut ascensum humoris aliosque caloris essedisss rarefactioni succorum, &c. et attractioni capillari, uti vocatur, tribuamus ; ut, contra, absque ulla dubitatione dicamus, vascula radicum, utpote, quae vivi sint tubi, stimulo caloris ita actionem exsuscitari, et eodem modo imbibere hum ditatem, quo lactea anima
Ii chyluna Rbsorbent ; et potestatem ejusdem principii
aliis vasis numerosis actionem impertientem esie, in causa, cur adeo sua contenta, aut consiliis inserviant vegetatio nis, propellant. Ex hisce autem caloris effectibus notatis, Plantas regionum calidiorum proprias calorem externum
buccaustis, augendo locis in septentrionalibus nutriendi
35쪽
et, conservandi artem didicimus, adeo ut aliqua eT Parte fructuum earum gratissimorum participes esse possimus. Lux. Radii lucis plantas a liter, quam calore, assicuunt; nec admirationem nostram hoc debet moVere, cumi calorem et lucem a se invicem, experimento simplice et facili, possimus disjungere. Si aliquis, exempli gratia, a liquantumnvitri, cui plana st superficies, semet inter et flammam ignis interponat, lux pertivitrum transiens in eumdmomento incidet; sed spatium temporis brevius longiusve elabatur necesse est, antequam eum calor, qua nium vitrum tarde penetrat, minimus attingit. Effectus autem eius, quos Praeter calorem in vegetabilia edit, cerata experimenta demonstrant. Hi vero sunt duplices, et
partim a phlogisto, quod illis suppeditat, et partim a vi ejus, stimulante, proficiscuntur. Quin lux plantis phlogiston lassiciat, vix, iudicio nostro, ambigi potest, si calces metallorum ad istatum metallicum reducere, acidum nitrosum, phiala vitrea, etiam quam arctissima signata, inclusum, actioni ejus ' objectum, phlogisto impertiri posse, nobiscum reputamus Quanquam radii lucis fons phlogisti praecipuus, ut supra diximus, , unicus tamen mon
36쪽
sunt; spiritus enim animalium omnesque substantiae combustae magnam ejus quantitatem praebent. Ab hujus autem principii 'absorptione pendent omnes dotes plantarum sensibus percipiendae. Rem ita se habere, probant sequentia rite considerata. Si plantae in conclavi tenebroso crescere cogantur, utcunque dotibus disserant, sive sint dulces vel acidae, amarae vel acres, omnes saporis ex aequo expertes esse reperiuntur. Quantumcunque inter se colore et odore discrepuissent, illis ex aequo privantur, eandem speciem albidam prae sese ferentes, et inflammari non possunt l. Quinetiam vir celebris Doctor Hope multa experimenta instituit, quae, quantum ad colorem faciendum conferat lux, evidentissime monstrant. Plantam ita sub vase, ut lucem excluderet, collocavit,' ramine exiguo quod lucem admitteret relicto. Omnis autem pars plantae album habere colorem reperta.
Aliam plantam sub vase nutrivit, quod prope fastigium fenestram exiguam habuit. Hoc incidit. Planta ad fenestram ascendit, et, ubi radii lucis in eam inciderunt, colorem sibi viridem adepta est ; sed,infra et supra alba
Clarus ille philosophus Glasguensis Doctor Irvine experimenta iiistituit, unde haec, quae in praelectionibus suis botanicis reserenda curavit, deducere valuit.
37쪽
mansit f. Idem vir illustris per alia experimenta ingeniosa hanc proprietatem radiorum solis non propriam esse, sed lucem ab arte petitam, colorem quoque, quamVi S minus perfecte, impertiri posse compertus est. bEx his igitur non absque causa gravissima cogi potest, dotes plantarum sensibus percipiendas alphlogisto oriri, cum lucem nullum aliud principium praeter calorem Praebere 'overimus. Cum haec substantia ab aliis flanditibus possit deduci, cumque lux nihilominus ad colorem, odorem, &c. facienda semper sit necessaria, hanc aliquo alio munere, absque quo hae squalitates nequeant pro gigni, fungi oportere, evidens et perspicuum est. Hoc autem, Uti monstrare conabimur, est quod in modum stimuli singularis agit, ,et ut potestates plantae phlogiston
absorbeant, et consiliorum supra comprehensorum causa adhibeant, facit. Lucem ad actionem in. oeconomiae plantarum vegetam et singularem movendam plurimum conferre, satis, ut opinamur, testatur observatio quotidi
Nulla est planta, quae non, tace admota, aliquantum sensilitatis ostendit. Sole orto, flores expaudunt, et Par-
tem versus, unde radios suos diffundat, inclinant. Non. citius
38쪽
citius occidit, quam contrahuntur, et flosculos claudunt. Dens.leonis etiam vulgaris solem versus flores dilatat, sed eos, nube interposita, protinus claudit. Quam insigniter in lucem vergat heliotropium, neminem fugit. A luce quoque pendet positura diversa, quam folia plantarum per diem et noctem sibi assiimunt. Die, ob stimulum lucis, lata et expansa sunt, et situm, quantum caulem spectat, horizontalem altioremve tenent; nocte vero, hoc stimulo deficiente, flores sunt clausi, et folia ad perpendiculum fere dependent. Plantae illius attentione dignissimae hydasyri moventis ab eodem principio pendere, clare Vidi; namque meridie tantum, radiis solaribus nulla nube interceptis, motus foliorum ejus possunt notari. Quinetiam experimenta a viro claro Hill instituta hunc lucis effectum ulterius firmant. Effectus graduum lucis diversorum notando, lobos soliorum plantae, quae Abrus appellatus, pro ratione lucis quantitatis, magis minusve elevari compertus est. Luce obscura, Iobi ad angulum obtusum deorsum sunt siti ; die claro, sole vero non lucentei posituram horizontalem sibi compararunt, et, sole lucente, ad angulum obtusiim sursum semet elevarunt. Hae mutationes, temporibus diei diversis, a gradibus lucis variis oriri notatae sunt
39쪽
Igitur nihil aliud, quod rem certam posset reddere, dein fuit, nisi utrum lux quolibet tempore per artem exclusa eundem effectum necne/ederet, comperire Experimen , tum igitur vir idem ingeniosus instituit, Iidque sequen tibus verbis depingit: In the evening. I set the Plant in a book case on Whicli the morning sun - snines; and, throwing open the doors, Iest the whole Io nature. The
Insuper, Plantam . sensitivam eodem modo per lucernassici comperilis est. tolia ejuh in conclavi. tenebroso collocata eundem statum contractum sibi. .aUMmpse piant, in quem violentia mechanica conjici solent.
40쪽
His autem attente perpensis, quin motus Plantarum a stimulo lucis pendeant, et haec eadem vis sublata, positurae per noctem diversitatem, quae somnus earum appellatur, faciat, vix, iudicio nostro, ambigi potest. Huic vero conclusioni, ne habeatur Pro universa, objici potest, nonnullas esse plantas, quae variis diei horis flores claudere solent, alias, quae mane, alias quae mature post meridiem, antequam sol occidit, hoc praestant, et etiam non deesse,
quae flores suas noctu tantum expandunt. Hae autem, si cum reliquis comparaveris, paucae sunt. Licet vero
numerosiores forent, rationem motuum earum abnormi
um reddi posse opinamur, quae principio generali, quod posuimus, neutiquam adversatur. Corpora animalia es sectum stimuli continuum in certum temporis spatium aritum tolerare posse, notissimum est. Omnia animalia, postquam in actione, vel in statu excitationis, tempus per definitum manserunt, statum in contrarium, quem somnum appellamus, illabuntur. Cum aliquamdiu in statu torpido et inerte manserunt, rursus apti, qui stimulis assici possint, evadunt, cujus status excitationis sequela est. Ita una ex hisce conditionibus animalia alteri per totum vitae decursum invicem accommodat. Cum plantas vitam possidere, et multis earum stimulis magnopere assici ostenderimus, nonne, ex analogia oeco