Philippi Matthaei ... In extremum Pandectarum titulum, qui est De diuersis regulis iuris antiqui, commentarius

81쪽

αν Philippi Mailha D.

ab cus Em minimum Ulpianus in I.semper in οἴ- furi .stsi b.t.intelligat' a servos pes nos non babera magis quam habere prodest.

a L. Titia gr. 3.ultsi de auri se argent.legat.conciliatur cum semper in obscuris.9. II t. Philippus Decius adrerius Hier. Cagnotum defenditur.3 Lectio vulgata Titia. 3.ult Iside aur inarg.legat.

emendatur.

3 Testatoris voluntas quando plenius interpretanda

sa enisicati verborum testamenti propria sumenda est, quando de testatoris voluntate non con-mi. 33 Significatio verborum testimenti proprias plurὶ-bus summis accommodari potes, alumenda es interpretatio,qua minima summa convenit. 3 L etiam partis. 3 si de usu tact. inteilectus. 3 Partis vocabulum in dubio dimidiam partem deno

tat.

36 Lex ambigua quomodo interpretanda ui37 Consuetudo opthnast interpres dicitur. ι . .Clotur.matrim.intellectis. 3 Dosa patrestia numerata, quando ad patrem repertatur'

o Dosproprium matris patrimonium est.. Hereditas matris descendentibus privi quam astendentibus debetur. 4 Interpretarii quando ex consuetudine haberi nequiti

82쪽

Commentantulare injuris. ιυquit. assumenda est illa,siis adequitatem acce

dit.

3 squitas in jure camprimisssectanda est. - AEquitas quanamst in AEquitati ansandumst tum, quando verba I siria pratili repugnant' bclusis decretis reni temperare quid' - Fquiti iuriscripto pravalet. Sallacuit.3.C. judic.emendatur. ρ Summumjin summamsveparit iniuriam. Io placuit r. C. Dic.ol.proslexit ia. g. .si quio a quib.manumis flaber.non .conciliatio. 1 Interpretatio l. obscura quando principe petendas AEquitas legi scripta etiam inconsulto principe praeponenda sim, quando verba legu plana sunt.13 scripta ingenere quidem ais exsest aequitati non repugnato si ad quodvisfactum applicetur,iniquitatem parere nonnunquam potes. s. Facta ratione circumstantiarum in nitasunt.

Singulis factis fura scribi non possunt.1 IMI. peeomilibus dicendum est. Quando, ex contractu aliquo dubium occurrit, de cujus interpretatione intes contrahentes non convenit, primum attendi de

83쪽

1. Philippi Matthaei D.

tur, id loquitur, quod ex his, quae significantur: sensit,ait Proculus ini nepos ias. de verb.signis. Et ex affectione cujusque id, quod' obscurum4

ambiguum est,ir terpretandum esse docet Paulus in I.rapienda ibi. s. .in f D. cum quo congruit

illud Pomponii in .ssi sitari .pα.in contrahen- do pro cautos sive expresso habendum esse, quod agitur Exempli gratia, si de hoc contro versa existat, an quod nuitu on datum est aeque bonum reddi debeatri idque debitor neget ex

hac ratione, quod tempore contractus diserte cautum non sit, ut ejusdem bonitatis res reddatur: hoc sane casu ex sententia regulae modi d. recurrendum erit ad id quod tacite inter contrahentes actum est. In mutuo autem hoc tacite actum intelligitur ut non solum in eodem genere, sed eadem quoque bonitate solvatur si quod datum est cum tenim ad hoc, ut creditori satisfiat tantundem reddi oporteat, i. certum est. b. stip. ceri. per satis intelligitur rem mutuo datam eadem bonitate reddendam esse n quia tantundem non reddit, qui minus vel deterius reddit. Et homines praeterea omnes ita

3 assecti sunt, ut i suum officium sibi damnosum

esse nolint.argumento D. M.cujuslup. ad SC. Trebest.

Neque obstat huic, quod in contrictibus stricti' uris, in quorum et numero mutuum quoque esse constat ex s. actionum autem. Insit. de actioncil-J lus duntaxat praestari oportet, de quo nominatim in contrahendo convenit: veluti exem

84쪽

Commentarim in regulasseris. Nplo stipulationis id probat et Celsus in L quic Hquid. ρ ρ .sup. de perb obligat quoniam oppositae huic Laum locus est, quando neque ex verbis stipulationis, vel mutuoieque ex qualitate negocii de quo agitur, neque ex contrahentium affectione more ve hominum in ejusmodi negocio solito verisimiliter colligi potest, quid actum sit. Caeteroquin si ex conjemuis i cuique i Enegocio convenientibus mens contrahentium

intelligi possit, etiam instricti juris contractibus id, quod tacite actum sive cogitatum est, perinde habetur, ac si nominatim expressum eL 1et: id quod exemplum, quo utitur Ulpianus in pr. L eum qui calendis. I sup de verb.obligatriatis demonstrat.Unde etiam idem Ulpianus in LI.semper insipulationibus. tam in stipulationibus, quam in caeteris contractibus semper id sequi jubet, quod actum est. Eandemque ' interpretandi dubii sive ob is scuri rationem in pactis& transactionibus receptam esse ostendit & Ulpianus in L qui cum tutoribtu . .ult. 9 Celsus in .non efferendiu M.flup. de transact.

Quod si verbion appareat quid actum sit, videndum quidet verisimilius sit,& plerunq; in I ejusmodi negociis de more vel consuetudine in ista regione, ubi negocium gestum est, recepta fieri soleat d. l. emper insiputitionibu3.is .in obscuris. H..iq. b. t. Proinde ea potissimum' inter- is pretatio hoc casu amplectenda erit, quae rei,de

85쪽

ν Philippi Mailhae D.

qua agitur, qualitati vel conditioni personae, aliisve circumstantiis pro more hominum magis convenit: Cujus insigne exemplium exstat in Ls necessarias. i. v. de pignor action. ct in f pactum, up.de pro Lit. Ubi pacitam simpliciter sine men-x tiones heredis factum etiam commodo heredis cedit quod plerunq; quis tam heredi suo , quam sibi ipsi caveat, veluti Vesembecius quoque in s. omus uiatio. n. s. Insit de verb. eblig. I declarat. Similiter si et aurei promissi sintdecem , nec adjectilis, cujus valoris aurei esse debeant, cum varii sint: ejus valoris aurei intelligendi erunt,qui in eo loco, ubi promissio fiusta est,in usu sunt. Nam verisimile est contrahen-I tectiorem in ea regione usitatum respexin se, per quo nolit.3ι. s. quia Uiduasup de assilit.e

dictis

Denique si nec hominum nec regionis mos ob varietatem appareat, tum demum ad hanci I9 l. recurrendum est, atq; in dubio iston sequen-ao dum id,quod minimum est, cum nemon suum jactare praesumatur. I. cum de indebito as in pr. Dp. de probat. Idque non in contractibus solum . sed ultimis voluntatibus etiam, atq; judicum sententiis, adeoq; in delictis locum habet. Hinc ina dubio semper i mitior poena irrogari debet, quod interpretatione legum poenae molliendae

potius sint, quam asperandae. I s praefessa. 9 l. in-22 terpretatione. . a. sup depasiis. Sic si ex tribus t judicibus unus Reum codemnet in II,alter in TO,

86쪽

Commentarius in regula juris o

ec tertius in , set quinque pretestabuntur, quoniam omnes in hanc summam consenserunt, Ut refert Ulpianus in I diem proferre. a g. plures. Ter inde quaeritur. V. de recept.arbitr. cui consentit quoque Linterpares.3S. s. .sup de rejudic quamvis Alciatus mediam sententiam probet, atque iis assentiendum esse opinetur, qui in o. reum condemnant, ut refert C ac.in cap. ib. lib. ia obs hunc secutus Testaurus in deci . r. n. io Atque ex eadem hac regula et,qui co aut ij, stipulatus est, decem duntaxat debentur, .s ira. ioy.stp. deverb oblig. quia semper in summis id et quod mi 23nus est, sponderi videtur, teste Paulom l. intεrsipulantem D. .dipersalup. de perb oblig. Similiter is, qui duos landos ejusdem nominis, sed diversi preci habet, funum ex his cuipiam le-2 gaverit, nec legatarius doceat majoris precii fundum sibi relictum esse, in dubio isto viliorem fundum legasse intelligitur l. cum servus yy.

g.icio; p.ΔlC. I. Verum huic t adversari videtur asis quis argentum.31. similis modo C. de donat.ubiis qui generatim servos donavit, neque optimos dare cogitur, neque pessimos dando liberatur, sed ad mediocrium praestationem tenetur quod ipsum quoque traditur inpr. l. 4ιto. 3 sup de legat. i. O in L. it. I. C. commvn.de legat.

Respondeo hanc ., quae videlicet in dubio sequi, ubet id, quod ' est minimunt, intelligen-rsdam esse de ejusino diminimo, cujus tamen aliqua sit utilitas quod si enim minimum illud

87쪽

r Philippi Matthaei .

ita comparatum fuerit, ut nulla ex eo utilitas sperari possit, mediocre praestabitur: sicut in ca- suproposito servi nediocres dari debent, quia aritervos vilissimos sive pessimos non habere magis quam habere prodest, quemadmodum refert Iustinianus ind. s.smilis modo. Praeterea ab eadem haesi plurimum dissentire videtur a Scaevola ' in I. Titia.38.3.ult π.de aur. 9arg.legari

ubi argenteum signum Dei in templo poni jubet eo casu, quando testamento quidem cautum est, ut signum ejusmodi ab heredibus statuatur sed dubium existit, utrum aereum illiud, an, quod majoris est precii, argenteum esse debeata vulgδ respondetur favore piarum causarum hoc specialiter inductum este ut in dubio semper optimum relictum esse censeatur, sicuti patet ex iis qua Cagnotus hicn. Io notat. Ve- α' rumi magis placet Decius hicn. o. quem Do-nellus quoque in I.cum in testamento.a s .de reb. 3 ob sequitur. Uterque enim pro vocabulo, AErea, in . . ult. legi vult Aurea, idque evincit ex quaestione ed loci proposita, quae est, utrum

heredes signum illud ex auro an ex argento pOnere debeanta Cum qua quaestione argumentum non cohaerebit, si lectio vulgata retineatur. Pro Erea igitur legendum erit Aurea de juxta hanc lectionem oppositus .ult sententiam hujus l. maximopere con firmat siquidem argentum vilius metallum est, quam aurum rproindeque Scaevola etiam in hoc dubio mini

88쪽

Commentarim in regulabum Isita mum secutus est. Ne autem mirum cuipiam vici deatur, cur non aereum potius quam argente- α um signum poni voluerit, cum aes argento ad

1est huc sit vilius:sciendum est illud ideὸ factum eDlea se , quoniam in isto templo nulla erant dona eis

et rea,sed omnia vel aurea vel argentea, quibus ex- et tra omne dubium testatrix conforme, atque in

pi materia simile esse voluit signum illud, quod in i r patria, quidem cum nominis sui subscriptioca ne statui jussit. Porrδ quod Pamliis in I. inre

iis mentu.Ia .in fb.t.voluntates testantium t plenius allat interpretandas esse scribit,id l. huic non obstat, ei quoniam voluntas testatoris pleniorem interis tu, pretationem tum meretur, quando ex conje-ehit uris magis quam verbis testamenti voluntas lica testatoris liquet quo casu verba ita interpre-ys tanda sunt, ut testatoris voluntati congruantapo. Quod si vero de testatoris mente non constitet ni rit, propriat verborum testamenti significatio 32,ula retinebitur, ri propria ista significatio idua 33 isti bus pluribusve summis accommodari possit,

ita tum demum huic regulae locus erit, atque istib ρε interpretationi stabitur, qvie summam mini-uta. mam continet per non auiter ορ.ct numis.7Isup. ut delegat. 3. Atque eodem hoc modo discrepani t iam istam dissolvit Curi.jan in Iuli. n. 16 C.und. iti Iuber quamvis essaurus in decis. δρ mediam vi- am hoc casia tutiorem esse opinetur. Pro quatus sententia tametsi non parum facere videtur. 3

fit, etiam partu Ilup.de usust.ub Ulpianus per par-

89쪽

is Philippi Marthae D.

tem usus fructus simpliciter legatam non minimam, sed dimidiam vult intelligi Sciendum tamen est, in calu hujusl nullam esse obscuritatem, ob quam ad hanc regulam recurri, mini-3Lmumque eligi oporteat Si quidem et in jure haec propria partis non expressae significatio est,

36 Hoc loco&illud quaeri solet, quomodo tinterpretandum sit ambiguum sive dubium quod ex lege scripta existituetasus quidem in l.

neque leges. ιο. n. I. sup. de si existimat Principem adiri debere eo casu, si ex verbis legis dubium manifeste resolvi non pollit, quod haud obscUre illud innuere videatur Imperator Constantinus in I i. C. de si verum ego secus sentio, atque 37 hoc casu primum' ad consuetudinem, quippe quae alias etiam optima li interpres dicitur,aC- currendum esse existimo peris de interpretatione 38 3 sup de si Cujus exemplum sumit potest ex l. . C. Folui.matr. quem.dos pet. quae nulla hodie amabiguitatem habet, propterea, quod consueti' dine probata est sententia Martini, existimantis 39 dotem a patre profectam tum demum ad patrem reverti, si filiaiam. sine liberis decesserit. Quam sententiam quoque equissimam esse ait o Testaurus in Osto. n. . quod i dos proprium matris sit patrimonium, atq; ad hujus heredipater

90쪽

Commentarius in regulaburis. tem liberist prius quam astendentes admittari Arturilicet idem in decis 133. n.a huic ipsi sententiae ibi locum esse neget, si maritus ante uxorem mo-,7 riatur ad quod Iasonima post dotem. o. n. Ita. μ sup.solut matrim quemad dosper haud abs re du-io: tam videtur. Quod si verbi consuetudine interpretatio' haberi nequeat, isti interpretationi stabitur,' χil quae est benignior, .benignius S up. legib.lsemper indubiis. 16.9I.rapienda. ιύδ.inpr. in I.I. Quam dic ob causam quoque Paulus in . in omnibus qo infbi a b.t.aequitatemn injure maxime spectandam ei 3:a se ait. Equitatemn appello rationem natura A si lem in mente boni viri positam, quam Aristoliis teles,teste Duareno in cap. 18.lib.a.distat.annixersa, uti κειάν , Cicero in orationepro Cluentio, legis lallas xamentum vocat: qui, d legem scriptam in cir il cum stantia aliqua mitiget, veluti declarat Al-ni bertus Bolognetus incisi ut de legejur. ct aequit. as, ap.3ο. n. a. 91 eq.:c Verum si aliud verba legis scriptae dictent, aliud ' pia ratio naturalis suggerat, quid se iis inuendum sit haud abs re quaeritur 3 Paulus in .se in ambiguis.81. g. ult.inf. h. t. ait justis decretis rem an temperandam esse, quoties desiderii naturalis iis ratio, aut dubitatio Juris aequitatem moretur. Iustis' autem decretis rem temperat, qui se 46 ei inuitur id quod altero est aequius, per ea quae notat Africanus in I. servus. bi. g. quod perὸ.sup de

fort. Ergo ipsae aequitas juri siccipio praeferenda AZ