장음표시 사용
21쪽
spatium illud temporis usque ad Langobardorum adventum par quidem fuerit inserendo juri novo, sed non penituS in universa Italia antiquando usui juris veteris , spectato praesertim miserrimo statu , in quo majores nostri tunc languebant, bello, peste, fame depopulatae reliquiae. Sed Ius linianum inde invalescere facile fuit. Italia Imperialis plurimum contermina , ac pene intermixta Italiae regali conciliare potuit Iustiniano favorem ex quodam doctrinae ac scientiae fulgore, qui Romae , atque in Imperio illustrius emicuerat : Sc magis adhuc postquam Carolo Magno regnante Italia imperialis & Regia sub uno cecidit sceptro. Quamvis enim imperium ti regnum, ut duae diversae ditiones habitae sint, arctior prosecto tunc gentis, atque institutorum intercessiit communio ; ut Justinianus jam pro lege in Imperio ceceptus, Italiam reliquam enixius pervaderet, adeo us tandem praevaluerit. equidem merae sunt conjecturae , quibus satis indulsimus ; nunc
Certum est, sequioribus aevis Iustinianum jam adeo praestantem occurrere, ut ipse passim allegari consueverit pro lege Romana. Codices ipsi Legis Langobardae, testes egregii, exempla suppeditant. In Monitis Iurisconsultorum a Muratorio editis ex Ambrosianis Codicibus f i , dum Romana lex speciatim allegatur, audit Iustinianus. De succesii, ne lege Romana haec leguntur: suis sic praecepit lex Romam in libro , qui nominutur Novella , quem egit iustiuianus Imperator temporibus suis. Et de aliis disserendo : Si homo inuenerit scazo idest, thes urum ) in terra aliena, med etatem habeat qui inuenerit , O medi tatem, cujus terra est, quia leκ Romana dicit; scilicet Leonis Augusti Constitutio , quae legitur Lib. X. Co ucis Iuli in lanari Tit. XU. Et de aetate hominis: Et de aetate dicitur , secundum bic declaratur , O juxta illud quod dicitur in lege Romana in libro, qui nominatur dissituta es c. Paucis, ut vides, pagellis hic pro Romana lege allegantur Iustiniani Codex, Novellae, atque instituta.
Est ensis pariter & Veronensis Codices ad legem IX. Aistulphi glossam reserunt intermixtam: Similiter , Tenerabilia loca faciam de rebus, quae t a posse Edeunt si decennium inter praesentes immobilia , vicennium inter absentes possederint, si triennium mobilia, vel XXX. anniς s a Langobardis fuerint sti Lfata. Dodilina ex libro Ini itutionum Iustiniani desumpta est ca . Formula occurrit in Veronensii s 3 ), innuens silio Langobarda quoque lege viventi fas fuisse ex haeredare patrem, si pater ei fecerit ingratitudinem, cum tamen lex Rotharis , ad quam ipsa formula spectat , ne verbum quidem de ingratitudine reserat. Allusit Iurisconsultus ad Iustiniani Novellam ) de causis ingratitudinis agentem, quae & in superiore formula expresse allegatur. Ad legem LXV u. Lotharii l. , quae circa testes versatur, occurrit in eodem Codice glossa margin Alis: civi testes non debent compelli a comitibus dicere te in
monium , nisi V. diebus , ut in bis obsertent judicium, ut legitur tu IIII. libro Codicis ; scilicet in Iustinianaei Codicis libro IV. Titulo XX. Art. 19. Vides& Veronensis Codicis glostratores respexisse ad Iustiniani Instituta , Codicem ,
& Novellas. Plura congeri possent, sed hae e satis snt, ut dignoscamus, Iustinianum acto inter nos excultum fuisse, ut ejus quoque dogmata, quasi propria, sequcrentur ii, qui Langobarda viverent lege. Sed quid interim actum est de Codice Theodofiano, sive de Al iciano Bre. viario, seu verius de ejusdem interpretationibus ὶ Numquid haec jura oblivioni penitus mandata sunt λ Non credo. Si interpretationes Theodosianae legis superiore Volumine editae scriptae fuere post annum Christi millesimum , eae ipsae indicant, hac adhuc epocha usu habitas fuisse. Idem confirmat Iurisconsulti monitum de servo communi in libertatem dato ab uno domino, quod ex Veronensi Codice certissime instra annum Elae Christianae millessimum exarato supra retulimus , Sc praecipue allegata in ipso monito clausula : ut legitur in antiquo jure Romano, quod lex Longobarda sequitur. Ergo ad haec usque tempo
ra i in V. VOl. I. huj couect. pag. iri. seqq. Σὶ Vid. Institui. Iustinian. lib. II. Tit. VI.
22쪽
ra videtur , tum Iustini ni , rum Theodosii legalem usum minime defuisse in Italia, Quod ex ipso quoque Me ropolitanae Ecclesiae Utinensis Codice haud aegre colligimus, in quo tum Iustinianaeae sanctiones, tum Theodssianae interpretationes descriptae leguntur. Obiter hic addam , quod dWm id monumentis nostris Romana lex memora. tur , aequivoca hac compellatione praeter Theodosiana jura , vel Iustinianae , venire possunt 3c sanctiones illae, quas Imperatores nostri inde a Carolo Magno edixerant populis, qui Romano pareb ni imperio. Recenset Balugius si veterem Codicem Bibliothecae Thuanae, in quo haec leguntur; Dem eκ legibus Romanis a Domno Lamberto Impergiore promulgatis capitulo XI. Si quis erc. Atque huc recitatur integra Constitutio de Decimis in Ravennate Concilio edit anno J CCCLXXXXVIII. imperante Lamberto. Novissime ego accepi a Comite Hieronymo As uino nunc Parmae degente specimen Romanae legis ex Codice Cathedrali Mutinensi a Mur torio l udatae. En legis Capitulum , prout descriptum habui. VIII. Cap. In lege Romana; Pe precariis quoque, quae a Recto, ribus Ecclesarum inrationabiliter Ilibam , seuosque successores forna gr vi obligabant, ut facta prius nequirent dissolvere , praecipimus , ut nemo successor in antecessoris
sui poena statuta sit ob salus ; sed fuae prudentia sit concessom, ut s antecessor ejus
res Ecclesiae inrati abiliter didribuit , ab eo ad jus Ecclesiae tenenda reuocentur. Prosecto haec lex Romana est ipsa lex Loth rii I., quae pene de verbo ad ver bum legitur quoque inter Langobardicas eidem Principi pributat lege XXI. Sed ad rem, de qu4 praecipue agimus, revertamur Corrupta jam vidimus ex Romani juris sermento vetera Barbarorum legalia instituta ab eo usque tempore , quo leges Langobardicae scripto mandari
coeperant, itemque vidimus processo temporis amplius , ampliusque invaluisse inter Langobardos dogmata Romanorum, Haec est antiquior, omniumque Po-umma causa, qua genuinae ac veterrimae Langobardicae gentis leges, & coi suetudines depravatae suere
Antiquior, inquam, & potissima , sed non unica; aliae enim intercessere in Langobardi juris ruinam. Desiderio exturbato, exteris Principibus Francis, Scsubinde Germanis Italici regni sceptrum tenearibus , Misv sanctiones , novae leges conditae sunt. Quamvis autem Constitutiones, praesertim quae in corpus Iegum Langobardicarum relatae sunt, pro Langobarda lege merito habeantur quod in Langobardici, seu Italici regni comitiis constitui, aut acceptari conis suevissent; inter has tamen & illas, quae sub antiquis nostris Regibus conditae sunt, latum adeo patet discrimen, ut hae diversa gente, & diversae gemti constitutae fuisse videantur. RQuin & vivente adhuc Carolo Magno , primo inter Francos Italiae Reae. Romani & Langobardi quod & pro caeteris in Italia commorantibus populis valuit J Juxta propriam equidem legem successiones adire, contractus celebrare, ie dc sua defendere, sacr menta praebere, mulctas autem juxta laesi leaena componere permissi sunt: Det cateris vero causs ita lex XLV l. Pippini communi ege Vivant , quam Dominus Uarolus excellentissimus Rex Franco rum , atquea ονarsorum in Edictum hoc est in corpus legum sub Langobardis Regibus conditarum ad unxit. Numerent alii , quot A quanta in legibus Romanorum, atque Langobardorum, δc aliarum quoque gentium, quae in regno It Iico sedem fixerant , hoc uno calami tr ctu antiquata fuerint. Dicebamur vi vere jure Langobardo, di vivebamus jure Carolino.
Graviora vulnera institutis populi nostri attulit commixtio Sc consuetudo cum OXteris gentibus, quae adepto maxime a Francis regno Italiam incolere coepe-unt. Ego lane reor, exteroς populos novis moribus , magis quam Principes novis legibus, veteres nostros legales mores, disciplinamque labefactasse. Huerant Franci Salii, Franci Ripuarii, Alamanni, Bajuvarii, Burgundiones, Orni, ecquis non Z atque omnibus datum fuit , ut sua quisque viveret lege.
1δm apitulare Pippini sa= edocet nos , diversas generationes hominum se
st Balvetii Praef. ad Capitularia art. XVIII. Pippinι Capitulare cap. XVII. & XXXVII
23쪽
dem fixisse in Italia, O omnino moluntatem Domini Regis esse, ut uir qui que bo. mo fuam legem flenirer habeat conseraeatam . . . Et peT singulos inquirant , qualem habeant legem ex nomine. Haec exterarum, variarumque gentium turma, hic diversarum legum usus,
haec Romanorum institutorum invasito vetera Langobardorum legalia instituta maxime coinquinaruiat. Quisque sibi persuadebit , ut sicuti ex consuetudine cum Romanis Langobardi plura sibi adsciverant ex juribus , & moribus Romanorum , ita ex consuetudine cum exteris pluribua imbuerentur e juribus Rinoribus exterorum.
Inde praecipue repetendam duco invectarum inter majores nostros consuetudinum vim. In oletas autem consuetudines pro lege servandas esse constituit sanctio Carolo Magno adscripta inter Langobardicas ex Estensi Codice a Muratorio edita 1 : in longa consuetudo, quae ad utilitatem, sublicam non impediι, pro lege servetur , o quae diu servatae sunt , permaneant. Unde haec fuerit hausta , ait in trota Muratorius , nondum deprehendi , neque apud Baluzium invenio . Deprehendisset atque invenisset vir eruditus de verbo ad verbum Iucorpore Iuris Theodosiani , seu in breviario Aniani, ejusdemque interpretatione in qua haec leo untur: Long 4 consuetudo , quae utilitatibus publicis noui edit, pro lege servabitur. Reli tua Cotisti utionis Carolinae verba ipsi Theo- dola anae legi . inserta occumular: Cuae diu servata sunt ,'permanebunt. N. tandi mihi videntur, quae co li. tuu Car. ,lus ipse , seu filius ejus Pippinus 3 , Ni nulla consuetudo supcrponatur legi. Notanda, inquam, quia innuunt
jam lam irrepsisse , quo 1 inseruicitur. At vero haec sanctio optatum semper
non obtinuit eis cium. Qui consuetu rinum noverit robora , facile percipiet, quam aptae fuerint ves trajiciali alve L mg ib ardorum leges antiquare, vel primigenium legum sensum pervertere , ac populi mentem in earundem intelligemia perturbare. Pertuti, iti juris , seu perturbatae intelligentiae ploranda nobis perhibent eX- empla Giolsatores Codici ς Ueronensi in variaς quam pluries abeuntev senten-
Iias. Lege inter caetera glossani ad legem Rotharas CLUI. , ut perspicust
dignoscas , quam ii - - Ἀψvcrsaretur sors populi Langobarda lege viventi S
in re caeteroquin gravissima successioni, m n rit .s circi
Quin & detorto adeo sensu legi ii annunquam parebant Langobardi , ut secundum legem se agere profiterentur, dum a genuino sensu legis quam longe
recederent. Morge agaba ex veteri Langobardorum more erat donum omnino gratuitum, polst initum conjugium a marito uxori assignatum , quod ne quartam bonorum partem excederet constituerat Rex Liui prandus. Nequioribus autem aevi ς, quarta bonorum pars quasi debita sponsae, & quidem ante celebratum coniugium in Morgin V assignari consueverat; & haec appellabatur justiatia secundum. legem Lanvbardorum. Consule quae dixi in notis ad legem Burgundio tum Tit. XLl L lege a. Porro halc, quae superius diximus, jam advenerant tempore scripti Codici Veronensis , dum adhuc Italiae libertas vagiret in incunabulis. Quid subinde cum sensim adaucta P Quid tandem cum ex Pace Constantiae ad summa pervenit fastigia Z littermediis hisce temporibus Civitates bella gerere, inire pacta, Magistratus constituere, res novas inducere, jura expetere, sanctiones sibi condere; atque post Pacem Constantiae Constitationes ampliore numero regendo populo constituere, ac tandem in justa legalia volumina concinnare, illaque pro jure patrio coli , ut vetera jura Romana , Langobarda &c. tantum in subsidium juris adhiberentur , & via aperiretur, qua sensim desineret Romanae , Langobardae, aliarurnque legum jam usitata professio. Haec sunt Civitatum Statuta, quae aperte commonstrant vim consuetudinum
in Civitates ipsas inductarum. Nec immerito ejusmodi legum municipalium
24쪽
eomplexus quibusdam in locis Consuetudines, Libri Consuetudinum appellati fuerunt. Et ego mihi facile suadeo, constitutiones primum digestas, atque in legales codices congestas suis se, ea praecipue de causa, ut lubricum jus consuetudinarium firmo canone stabile evaderet. Exemplum exhibent Statuta manuscripta Patriae nostrae sub Marquardo Patriarcha anno MCCCLXVI. in unum Corpus juris digesta , novisque Constitutionibus tunc adaucta, quorum prologus haec inter cetera enunciat. His et eis nim in mentis nosti ae arcano serio se Tibratis, in nostramque notitiam plurimorum cI nisi insinuatione, quin potius veridica detestatione 6' infamia cum Culgaris murmurationis 'epitu sepius deducto, quod in nosera Patria Fori Julii, eae inter subditos nostros O Ecclesiae nostrae Aquilegensis, a quibus utique paterno ajectu eradiacare cupimus mitia, b defectus, abusus sile 6 periculosus ritus in decisione cassarum invaluit, O observatur, ut dum in iudiciis coram Nobis, O O cialibus nostris litigatur. 5 interdum consuetudinis, longaevique usus auctoritas allegatur, ad contrarium opponitur alia mel diυersa consuettido in elisione prima prop-itae eidem repugnans O adversa. Quo sis ut propter defectum probationis earundem consuetudinum decidentes causis praedictas ct iudica ues in eis tantam Ῥ.rrietatem incurrere miadeantur, quod causae ipsae adeo intricata ut plurimum a justitiam prosequentibus in. opita penitus deserantur. Ex qumim consuetudinum incertitudinis θ interminationis inuolucro alia sequeb intur nefandae absurditatis notabilis, quod alienilene, lenori, pauperes, O aliae miserabiles personae, quibus consanguineorum is amicorum famor minime patrocinabatur, ad judicia ipsa accedentes saepe contra jultitiam contrarias ex iniquas finientias reportabant, allegataque is obtenta consuetudo in uno judicio non sine marietatis nota in alterius instantia per judicantes eosdem reprobaba
tur . Ex bis itaque continuatis erroribus oriuntur animarum O corporum continua
dscrimina , di Dinae majessatis contempnitur praeceptum , Ueritas Dditur , O tutius Patria satus paciscus enormiter perturbatur, ac omni a jussilia pariter impugnatur. Hanc etenim jussitiam omni us animi O corForis viribus amplectentes, ac tueri pariter o vigere pro posse molentes, ex nostra auctoritate fuFeriori necessario introdu-B.ι, ut tam per determinationis ovortuna remedia tollat ambigua , lites auferat , altercutiones dirimat, re obscura dilucidet, quam per cultoris providi gubernaculum
Titia extirpet, Mirtutes inserat, excelsus corceat , moresque reformet. Pridem, videlicet XXVII. Menses Aprilis proκimi praeteriti in publico , generali Praelatorum, Nobilium, is Communitatum Colloquio juxta morem Patriae in Casero nostro lini sola niter celebrato, inter cetera, b multa alia salubria pro communi frunia mersali commodo, atque statu totius Patriae nostrae Fori Julii O omnium Fidelium nostrorum exposta , duximus singulariter re titiliter proponendum , Nos ex animi nostri asectione ad reformationem jtidicii, O exstinctionem abusus illius , quo propter incertam O indeterminatam consuetudinum notitiam lites is cause eficiuntur penitus immortales, intendere ac providere omnino fore dispositos. Et infra, reeitatis nominibus virorum , qui concinnando codici praefecti fuerant , subditur: Qui tam Constitutiones a ιquibus muris Praedece oribus editas, O in dimersis scripturiso locis vagantes, quam consuetudines incertas, obscuras, O indeterminiatas, scriptu ra aliqua nullatenus declaratas, juκta abusum praedictum determinationem decimnem- qtie causarum inoolventes O uscantes eorum sollicitudine provida recensentes, pluribus en ipsis consuetudinibus agi irati O decipioni causarum contrariis penitus resecatis, O abolitis, pluribus ex dictis Constitutionibus in toto, vel in parte mutatis, multisque correctionibus , detractionibus , O additionibus , prout e ediens via sum fuit, is etiam nonnullis utilibus O necessariis Constiti tionibus factis, o noviter compilatis, praesentes infrascriptas Consi tutiones in uno O praesenti compendio diligentius studuerisui. Non agitur de Romana lege, non de Langobarda, sed de vagantibus Constitui nibus serius in Patria editis, & praecipue de consuetudinibus, quae pOpuli jura in incerto tenebant , praesertim dum popularia inter nos vigerent judicia i ut non voluptas , sed necessitas compulerit legalem codicem emormare, quo jus aliquod certum constitueretur.
Hisce potissimum causis adscribenda est metamorphosis jurium Italiae , quo
25쪽
14 IN MONUM. LEG. MONITUM COLLECT
tandem veteres legales libri in desuetudinem , inde in oblivionem abierunt; una excepta lege Romana , quae & Statutis Civitatum Italiae plurima suggessit, & adhuc in subsidium juris allegari solet in foris. Quod mirum non est, cum haec prae caeteris legibus Universitates atque Academias occupaverit , eademque imbuti sint Iudices, causarum patroni, atque ii, qui dictandis , con cinnandisque legibus seliguntur. M Ois
26쪽
I stes exinde qualecumque rem tot v lere voluerit, per quinque Vel septem testimonia dicant suum testimonium,& sic tollantur qualecumque rem, quia testamento quod Romani faciunt, firmum non potest, nisi per quinque aut per septem confirmatur.
ram invenitur, inventus fuerit in terra Ecclesitarum, tertia ad partem Episcopi revocetur . Et si aliquod Longobarduς, aut qualibet homo, propria expontanea voluntate cavaverit, aliquit ei dominus dederit in propria sua quarta portione, e Xinde tollantur, & ille vero tres portiones ad nos perveniat, Id de verbo nostro ut nullus praesumat aliter facere.
De justitiis generalibus. I. T Lacuit nobis, s 3ὶ atque Convenit nobis, ut omnes iustitiae pleniter factae esse debeant infra regnum nostrum absque alia dilatatione, tam de Ecclesiiis, quam de xenodochiis, seu de pauperibus & viduis, & pupillis vel orphanis, atque de reliquis omnibus, secundum jussionem Domni nostri Karoli Regis.
De Monachis, qui de Francia Urniunt. II. Instituimus enim, ut sicut Domnus noster Rex Κarolus commendavit de illis Μonachis, qui de Francia, vel aliunde venerunt, & eorum monasteria dimiserunt, ut praesentialiter in illis partibus revertantur ad monasteria, & nemo ex vobis detineat ipsos. De Presbteris, qui de alia proυincia
III. Re Presbyteris qui de alia provincia veniunt, ut nullus eos debeat recipere
sine dimisibria Episcopi sui. De his, qui ad palatium veniunt, UeIinde vadunt.
batibus, vel Uassis dominicis, seu caeteris hominibus, qui ad palatium veniunt, vel
inde vadunt, . vel ubicunque per regnum nostrum pergunt, ut non praesumant ipsi nec homines eorum alicui homini suam causam tollere, nec suum laboratum, in tantum si non comparaverint, aut ipse homo eis per suam spontaneam voluntatem non dederit. Et quando hybernum temptivB a fue- Sina haec Capitula edidit Balvetitis exvrvetusto Codice. Langobardo Sibliotheca Fh uanae praefixa Epigraphe: Item de rebus mi emarum. SubnExa scilicet in Codice sui Capitulari, quod dμ rebus quoque Ecclesia-Hicis aett. Editor Capitulare reiecit in an
et ) Saluato, εκ quo hoc Capitulare recudimus, yisum est inscribere annum DCC. XCIII. Sed, ni fallor, est collectio duorum, vel 'tum Capitularium uoa uno tempore conditorum. Capitula, quae ad tertium usque Capitulare describuntur, relata sunt inter leges Langobardicas, ubi notabilia quae dam, atque variantia quaeri possunt. , Codico Catha drali Mutinensi, Μuratorio t3ste , huic Capitulo praefixus est titulus: Incipit Capitulare, quod Pippinus Rex instituit cum sui, iudicibu, in Papia. Confer Vol. Ι. huius Colleci. pag. 177. Sc seq. Σ in De Discvis P Heroldus rectius De Di copis, er Abbatibus, Comitibus, seu si Dominicis, mel reliquis hominibus, quiata placituo, veniunt o c.
27쪽
fuerit s r , nullus debeat mansonem vetare ad ipsos iter agentes, in tantum ut strantes injuste nullam causam tollant. Et sit aliquis hoc facere praesumpserit, tam Seniores, quam Sc vassalli, 3c ipse homo ibidem ad eos proclamaverit, tunc Volumus ut praesentialiter ille homo qui hoσmalum fecit, hoc quod ad ipsum homi nem qui proclamavit tulerit , secundum suam legem emendet, dc ad palatium exim de bannum nostrum componat. Et si evenerit quod ei ipsa causa ibidem secundum legem praesentialiter emendata non fuerit, δc ad palatium exinde proclamatio devenerit, tunc volumus ut ipse qui hoc malum fecerit, contra ipstim hominem qui proclamavit secundum suam legem emendet, & insuper ad palatium nostrum hamnum componat ex eo quod bannum nostrum infrangere ausus fuerit.
De illis sminthus qui Seniores suordimittunt.
V. Stetit nobis de illos homines, qui
hie intra Italia eorum Seniores dimittunt ut nullus eos recipere debeat in vassallatico sine comiato Senioris sui, antequam sciat veraciter pro qua causa aut culpa ipse suum Seniorem dimisit. Et ille homo qui eum recipere voluerit, & ipsum secum habuerit , debeat eum in nostra praesentia praesentare, aut ipse aut Missus suus intra quadraginta nόEles postquam ipse homo ad elim venerit, si nos intra Italia sumus. Et si nos intra Italia non fuerimus, tunci ,ostquam inde nos fuerimus reversi, intra quadraginta noctes eum in nostra praesentia debeat praesentare, sicut supra diximus. Et qui super hoc facere praesumpserit, &si non adimpleverit, exinde bannum n strum ad partem nostram componat.
De hominibus libellariis. UI. Stetit nobis de hominibus libellariis
ut nullus Comes nec Juniores eorum eos amplius non distringant, nec inquietent, nisi sicut in tempore Longobardorum e rum fuit consuetudo.
De Ecclesiis baptismalibus. VII. Placuit nobis de Ecclesiis bapti Lmalibus, ut in omnibus ita debeant esse Ordinatae, Sc conservatae, quomodo Domnus Karolus Rex demandavit, & in suo C pitulare continetur, De immunitatistis conservandis. VIII. Et hoc instituimus, ut emunitates a iamdicto Domno nostro firmatas, in 1ὶ Et qualido Dbernum tympus fuerit. JHeroldus iterum melius: Et quando heriba ni tempus fuerit , quando scilicet castrensi edi
Σ) Ut quicunque oec. Adest apud Balu- omnibus sic conservatas esse debeant, sicut
est jussio ipsius Domni Raroli Regis. viis oe pontibus em n audis .
IX. Consideravimus, ut Vias & porturas vel pontes, infra regnum Mostrum, in omnibus pleniter emendatastae debeant per illa loca ubi antea semper fuerunt. Nam per alia loca super ipsa sumina nullatenus
De seminis quarum mariti n Fran-ria sunt. X. Placuit nobis de illis seminis quarum mariti in Francia esse videntur, ut Missi nostri per regnum nostrum hoc debeant inquirere, si eorum iustitias sic pleniter habeant, sicut. fuerit iussio Domni nostri, an non. Et qui se habuerit, bene . Sin aurem, tunc volumus ut ipsi Missi nostri ita compleant, sicut Domnus noster demandavit .
De Missis per singula monaseria
dirigendis. XI. Stetit nobis ut Μissos nostros, unum Μonachum, & unum Capellant in direxissemus infra regnum nostrum pro vi dendo . t inquirendo per monasteria vir rum & puellarum quae sub sancta regula vivere debent, quomodo est eorum habitatio, vel qualis est vita aut conversatio eorum, & quantum unumquodque monasterium de rebus habere videtur unde vi, vere possit, uod nulli fomini sua testimonia vlienda funς - .XII. Placuit nobis ut nullus Comes nec eorum Juniores nullatenus praesumant alicui homini sua testimonia tollere aut abstranere, nisi permittantur ei ipsa testimonia habere qui eas potest conquirere atque rogare . Et si aliquis contra hoc facere praesumpserit, nactra est voluntas ut ipse innoficia p se tia veniat, Sc ibidem talem accipiat sententiam quomodo nostra fuerit voluntas ad iudicandum . De liberis hominibus Longosardis. XIII. Stetit nobis de illis liberis homunibus Longobardis ut licentiam habeant se
commendandi ubi voluerint, sicut in tempore Longobardorum secerunt, in tantum ut suo Comiti faciant ratiotiabiliter quod debent. De xenodochiis.
XIV. Ut quicunque et j xenodochia ha
bent νgium Capitulare Carolo' Μ. attributum hac Epigra he: Incipit Capitulare, quariter praece pii Domnus de quibusdam cassis. Continentur in eo hoc & sequentia Capitula usque ad Capitulum XXIX. intermiscetur quoqu
28쪽
bent, si ita pauperes pascere voluerint &eonsilium facere quomodo abantea fuit, habeant ipsa xenodochia & regant ordinaliter. Et si hoc facere niduerint, ipsa di mittant, I per talem hominem in antea
sint gubernata qualiter Deo & nobis pia
Ne laici homines teneant Ecclesias baptismales XU. De Ecclesiis baptismalibus, ut nullatenus eas laici homines tenere debeant, sed per Sacerdotes fiant ordinatae & gubernatae. Et neque pagenses neglegentiam habeant de hoc quod ibidem facere debeant. Et illi Sacerdotes eas sic regant quomodo in ordo canonicus exposcit. De ad catis, Sacerdotum. XVI. De Advocatis Sqcerdotum, volumus ut pro ecclesiastico honore & illinum reverentia Advocatum habeant. De di sis generationibus hominum qui in Italia commanent. Et de satu ingenuitatis. XVII. De diversis generationibus hominum qui in Italia commanent, volumus ut ubicunque culpa contigerit unde Laida cre
scere potest , pro satisfactione hominis ilialius contra quem culpavit, secundum ipsius legem cui negligentiam commiserit, emendet . De statu vero ingenuitaris Sc aliis querelis, unusquisque secundum legem suam seipsum defendat. De compositionibus quae ad palatium
XVIII. De compositionibus quae ad palatium nostrum pertinent, si Comes ipsam causam commoverit ad requirendum, illam tertiam partem ad eorum recipiant opus, duas vero ad palatium. Et si per sua in neglegentiam remanserit, & Missus domini cus ipsas causas coeperit requirere, tunc VO-lumus ut ille Comes illam tertiam partem non habeat, sed cum integritate in pala
De monasteriis s xenodochiis regalibus.
chiis quae per diversos Comites esse videntur, ut regalia stat; & quicunque ea habere voluerit, per beneficium Domni Regis habeat.
Tom. V. sanctio hisce concepta verbis: De rebus , quae Hildegardae RVime traditae fuerunt volumus ut fani uescriptae breves , ct inae breves ad nos flant adductae. Haec innuunt Capitula ipsa exarata fuisse paulo post obitum Hildspardae Reginae, vita sanctae anno DCCLXXXIII. dis ultima Aprilis. Videtur, Capitulars hoc a Carolo concinnatum fuisses, di missum filio Pippina Italiae Regi, ut capitula in eo con-De robur forfactis. XX. De rebus fortastis per diversos Comites , volumus ut ad palatium pertineant. De eo cuius res tu eleemos=na datae sunt. XXI. Si cujuscunque res in eleemosyna datae sunt, & ipse mortuus fuerit antequam eas dispenset, tunc Missus dominicus una cum Episcopo parochiae ipsius consideret qualiter in Domni Regis mercede ipsa eleem syna fiat facta, & infra triginta noctes ii pleta esse debeat .
De iure filiae tu res fervorum quos pater fecit Uberos.
XXII. De filia cujus pater per manum erogatoris omnes servos suos jussit fieri liberos, & quia contra legem esse videtur, instituimus quod ipsa filia in tertiam portionem de facto servi iterum introire possit. De auctoritate legis oe consuetudinis. XXIII. Placuit nobis inserere, ubi lex deest, praecellat consuetudo, 3c nulla comsuetudo supei ponatur legi. De potestate vendendi s donandi in femina.
XXIV. Placuit etiam nobis ut quaecunque femina potestatem habet per comiatumviri sui vendere , potestatem habeat donare.
De mancipiis palatii oe Ecclesiarum. XXU. De mancipiis palatii nostri & Ec
clesiarum nostrarum nolumus mundium re
cipere , sed nostra mancipia habere. De liberis fominibus ad servilia oper
XXVI. Placuit nobis ut illos liberos homines Comites nostri ad eorum opus ser-Vire non opprimant; & quicunque hoc fecerint, secundum judicatum habemus eis
De aldonibus palatii. XXVII. Non est nostra voluntas ut homines Placentini per eorum praecepta decurte palatii nostri illos alliones recipiant.
De fugitivis. XXVIII. De fugitivis qui in partibus
Beneventi & Spoleti, sive Romaniae vel Pentapoli, confugium faciunt, ut reddantur, & stat reversi ad propria loca.
tenta consueta tunc methodo in Ita Iicis Co initiiς in leges recipi pnda curaret.
pino corrρctius: De Monasteriis O Xenodochiis, quae per diversos Comitatus esse videntur , ct regalia sunt, ut quicumque e c. Heroldo Con-ssentit Lindenbrogius. Codex Veronensiis &c. Profecto non omnia Monasteria erant regalia
29쪽
ris custodiendis. XXIX. Sicut consuetudo fuit sigilla &epistolas prendere, vel porturas custodire, ita nunc sit factum. De seminis desolis quae se maritis
XXX. De seminis si in quae se Deo vo
verunt, & se monachica veste induerunt,& postea se maritis copulaverunt, ut imvirat unusquisque in iudiciaria sibi eommissa ubi eas invenerint, ut sine dilatatione eas ab ipsis inlicitis conjunctionibus separare debeant, & ipis de supra mem rata illicita conjunctione ad poenitentiae recurrant remedium.
De disinis vel incantator bus.
XXXI. De illis hominibus qui aliquam
incantationem vel divinationem agunt, vel
his similia, quae in conspectu Dei abominationes esse Videntur, similiter inquirat unusquisque, & ubi eos invenerint, non dimittant illos sine disciplina correptionis, eos poenitentiam agere de his inlicitis praesumptionibus. De variis superstitionibus coercendis. XXXII. De pravis illis hominibus qui brunaticos saὶ colunt, & de hominibus suis subtus maida sa) certas incendunt,& votos vovent, ad tale vero iniquitas eos removere faciant unusquisque; nisii voluerint ad Ecclesiam panem offerre, simpliciter offerant, non cum aliqua de ipsa iniqua commiXtione.
ci De feminis oec. Hucusque Capitula a
Carolo Magno ad Italos missa post mortem Hilde gardis. Stylus sequentium Capitulorum alius est a superioribus. Sanctiones e se videntur in generali quodam colloquio constitutae, ubi primum de rebus ad Ecclesiam spe. Et antibui, de de criminibus poenitentia coercendis agitur, & subinde de rebus civilibus, more Francorum usu recepto, ut illae ab Ecclesiasticis . laae a Laicis P oceribi is pertracta rentur. EX Capitulo XXXV. colligere possumus, haec edita fuisse post conjurationem iaetam a Pippino Gibbo, qua in Caroli ipsius necem conspiratum fuit, de qua Egmhardus in Annalibus, Chronicon Moissi a cense, item Chronicon S. Galli, & Poctia Saxo in vita Caroli M. ad annum DCCXCII. Praeteriit haec Capitula Muratorius, tum quod a CO di cibus Μutinensibus absint . cum quod certum non habuerit, an revera Pippino Italit Regi tribuenda sint, atque ad li alicum regnum spectent. Vid. Vol. I. huius Collect. pag. 182. Sed neque physica certitudo exigenda est neque sanctiones omnes halis latas inter leges Langobarditas relatae sunt. Has autem Pippino adscribi, atque perinde ad Italiae regnum pertinere, satis madet. quod uno cum superioribus contextu descriptae legantur. Meminratur hic judicraria vox Langobardico sylom inlicitis onjunctionibus. XXXIII. . Si iter inquirat unusquisque homines sibi commissos, ubi sorsitan invenitur, ubi factae sunt inlicitae conjunctiones, ita ut qui uxorem consobrino aut in- sobrino suo uxorem duxisset, aut etiam quamlibet parentem suam sibimetipsis uxorem copulasset, sine omni dilatatione eos ab invicem separent, Zc eos ad paenitemtiae remedium faciant destinari. De eo qui uxorem simul s.concubianam habuerit.
XXXI . Et hoc etiam statuimus, ut cuncti diligenter inquirant, si est homo
uxorem habens ut supra, ipsa cum alia adulterans, & concubinam habuerit, a tali igitur inlicita perpetratione faciant eos cum omni sollicitudine separari. Sic placuit Domno Regi, ut qui haec nefanda crimina determinis sibi commissis, ut diximus, emendare neglexerit, ut in sacro palatio widrigildum suum componat.
De semiuibus Domno M si infidelibus. XXXV. De singulis capitulis quibus Domnus Rex Μissis suis praecepit, qui nulla
sacramenta debeant audire & facere. QSlamobrem ista sacramenta sunt necest tria per ordine ex antiqua consuetudine eae icare
faciunt. Et quia modo isti infideles homines magnum conturbium in regnum Domni
Karoli Regis voluerint terminare, & ii ejus vita consiliati simi, & inquisiti dixerunt quod fidelitatem ei non jurassent. stlomodo sacram nium Melitatis jurandum s XXXVI. Qiuomodo illud sacramentum
ju- apprimp samiliaris designando districtui, cui praeerat Judex, Dux sciliret, aut Comes . Ut de Mon. ad Leg. Anglos. Vol. IV. huius Collech. α) Brunaii s. Cangius V. Eruma censet legendum esse brumaticos , eoque interdici festa brumalia Ecclesiasticis Canonibus in interdiecta. Sed non ost cur recedamus a scripta Voce. Brun sontem significat; quare hic inhiberi videtur cultus fontium, qui inhibitus quoquθ legitur Langobardica lege Liui prandi libro VI. lege XXX.s 3 Subtus maida. Vox obscura clarior evadit, si diphthongum at pronunPemus per e,
legamus meda. Sic a Salga pvasit Italicumjega, a Trainus, treno &c. Meda usque in hodiernam diem vernaculo nostro appellatur strue, turrita in summitata in acutum vergens lignorum , palearum Seo. Et eodem ferisine sensu explicat Cangius vocem .
Fideli ratem ei non jurassent Videtur sermo esse de coniuratis cum Pippino Gibbo qui fidelitatem seu hominium iurassent Seniori suo, non eXcepto Rege, seu Seniore supremo, adeo ut seloniam non committere censerentur ejusmodi , qui cum Seniore suo con jurassent adversus Rege in . Quales etiam sequiori tempore extitisse docet Cangius ad JG-
30쪽
jurxtum esse debeat ab Episeopis Se Abbatibus, sive Comitibus vel Vallis regalibus, necnon Vicedominis, Archidiaconibus, atque Canonicis. Clerici qui Monachorum
nomine non pleniter conserUare Videntur,& ubi regulam Sancti Benedicti secundum ordinem tenent, ipsi in verbo tantum veritate pi omittant IJ, de quibus speci liter Abbas adducant Domno nostro, deinde Advocatis & Vicariis, Centenariis, si1-ve sere censiti et in Ρresbyteri atque cun- generalitas populi, tam puerilitate annorum duodecim quamque de senili, qui ad placita venissent, & jussionem adimplere se morum & conservare possunt, sive pagenses, sive Episcoporum 3c Abbatisi, rum vel Comitum hominum, & reliqum rum hominum , fiscatini quoque δc coloni,& ecclesiastici atque servi. qui honorati beneficia 3c ministeria tenent, vel in Vausallatico honorati sunt, cum domini sui,& caballos, arma, Ascutum, lanceam, spatam, & sene spasiuim habere possunt, omnes jurent, & nomina vel numerum de ipsis qui juraverunt ipsiis'Μissis in breve
secum adportent. Et Comites similiter de singulis centenis esse noti, tam de illis qui infra pago nati sunt, pagensales fuerint, quamqiae & de illis qui aliunde in vastat latico commendati sunt. Et si fuerit ali quis qui per ingenium fugitando de comitatu ad alium comitatum se propter ipsum sacramentum distulerit, aut per superbiam iurare noluerint semoti, per brevem renuntiare sciant, & tales aut per fidMus res mittant. Et si ipsi fideiussores non habuerint qui in praesentia Domni Regis illos
Quod Domnus Rex vult unicuique legem suam conferUare.
XXXVII. Explicare debent ipsi Missi qualiter Domno Regi dictum est quod multiti se complangunt legem non habere conservatam, & quia omnino voluntas Domni
Regis est ut unusquisque homo suam legem pleniter habeat conservatam. Et sit alicui contra legem factum est, non est voluntas sua, nec iussio. Veruntamen si Comes aut Missus vel quilibet homo hoc fecit, fiat annuntiatum Domno Regi, quia ipse plenissime haec emendare vult. Et per
singulos inquirant ) qualem habeant legem ex nomine; & nullatenus sine Comite de ipso pago istam legationem perficiant. Excepto si ille Comes in alia uti inlitate Domni Regis fuerit, aut aliqua infirmitas eum detinuerit, quod ibi esse non
tat o mnes se praeparent ad bellum. XXXVIII. tia habeant ipsi
Missi una eam . . . . rum ministeriis fue- Iint , ut omnes hoc anno Veniant
hostiliter in solatio sicut sua fuerit iussio & pacem intran ni infra patria qui iper epistolas suas de
.... is significare Vult, quando vel ubi ....... ter se coniungi. Ex PL. CAP.
CAPITULARE EX MABILLONIO, Iucipis Capitulare
ualiter Domnus Rex ad placitum suum fidelibus suis ammonNit.
Olumus atque ammonemus m. sὶ ui Tom. L Capitular. I. 33s. art. XXXVII. II. Ut Abbates, qui monasteriis regularibus praesunt, volumus atque iubemus, ut secundum regulam vivant Sc doceant, &de subjectis de hoc, quotquot illis & carnaliter L spiritaliter ministrare curetit, &vigilantiam habeant,
I In verbo tantum , O veritate promit iant. Scilicet. absque juramento. rire censiti. 3 Lεgρ,. Forastici. Supra actum est dε Canonicis repraesentantibus Clerum urbanum, hic vero de Ciero forensi.
tanda incommoda in antiquis chartis professio legis contrahentium, seu etiam testium describi consueverat, ut eruditis notum est.
III. Ut Abbatρς, qui canonicam debent normam illis, similiter suis provideant clericis, sicut ordo Canonicus docet, & iuxta Vires certent, qualiter ipse Oido ibidem servetur & ossicium debitum ipsi explere queant, & ubi opus est, sua monasteria
emendare procurent: & ut Abbates monasteria sibi commissa magis frequentare delectent, & suos clericos instruant Dei servitium expleant, & Ordinem suum custodiant, quos ses cetera delectamenta provoluntate lacularium Vacare non sinant, nisi sorte contingat eos in servitio domni
edidit Μabilloniti: Musaei Italici Tomo I. Par. te II. pag. qs. eaque tribuit Carolo Magno . Ego aliquas saltem hic deseriptas sanctiones Itbsentius tribuerem Pippino. so Volumus, atque ammonemus ) Ne omnia a Balugio edita refricaret Mabillonius, ad Capitularia Balvetii amant dat lectorem . Ea dem quoque occurrit sanctio in Capitulari L gum Langobardicarum Libro III. Tit. I. le-gs VIII. & in editione Muratoriana est lex