Aloysii Antonii Verneii ... De re metaphysica ad usum Lusitanorum adolescentium libri quatuor

11쪽

quis Prudentiae partibus separatim exposue. runt, res quasque ad certa capita revocarunt , ex certis ac perspicuis principiis singula deduxerunt, eaque ordine quam aptissimo posuerunt, ut facilius multo in animos

inlabi possent. Deinde id ipsum vel inviti declarant ii, qui praecepta scripta reliquerunt , quibus respublicae recte gubernentur. Quis enim umquam de talibus rebus diligentius scripsit , quin prius casus omnes, qui evenere , percensuerit , alios cum aliis contulerit, ea , quae similia habent, notaverit , in quibus differunt diligentissime ad monuerit , idque ordine explicavetit, quo facilius quaedam vitari , quaedam vero admitti sine ullo damno, immo vero cum fructu publicae rei possint 3 Quod qua ratione sine Metaphyssica essici possit, non video :cum id ipsum vel maxime sit Metaphys, cum , singula tali ordine investigare & exponere , ut & clare , & nullo negotio intelligi queant . Iam vero eos, qui reipublicae cum laude praesunt, quid ab aliis hominibus distinguit, & quasi prae ceteris ocu latos laudibus efferre cogit, nisi sollertia, qua ex praeteritis, ac praesentibus negotiis accuratissime expensis, & inter se collatis; ex moribus populorum , quos penitus ex Ploratos habent, futura callidissime prospiciunt ;

12쪽

eiunt; quae noxia sunt, declinant; cetera ad salutem reipublicae , ad felicitatem populorum vel augendam , vel conservandam flectere norunt ρ Quis autem hic non videt& Logicam , quae veri probabilis regulas ostendit; & Metaphysicam , quae docet, prO- habilitatis praecepta ad accuratam analysim veri investigandi caussa instituendam facile fleelere , & accommodare Quod cum Reeentioris metaphysicae proprium sit, quae, missis inanibus disputationibus, praecepta ibia communia utilia & clara ita persequitur, ut vel nullo labore cuilibet intuenti communis eorum utilitas nota sit; si inde manifestum , eam Metaphysicae partem , quae id praestat , dc sine labore a viro Politico percipi posse , 3c eidem non modo aptam , 1ed etiam necessariam videri. Sed quid ego ad rationes confugio, cum ipsum luculentissimo exemplo , quod mihi

ante oculos perpetuo Obversatur , conficere

exemplum eorum , quae disputavi, esse potes . Quid enim aliud est ars illa , qua populos lapientissime gubernas , nisi pulcerrimus usus solidioris Metaphysicae , quam Veris Politicis , qui felicitatem gentium suo imperio subjectarum maxime quaerunt , necessariam esse contendo uid mira illa ac

13쪽

XIi curatio , qua praecepta generalia regnandi vel doctrina , vel ulli adquisita , memoria teneS, eaque ad singulos casus , qui eveniunt, vel

quos eventuros conjectas , accommodare &novisti, & loles, nisi declaratio utilitatis, quam ex hujusmodi praeceptis generalibus Reges ipsi capere possunt 8 Quae tametsi tu

minus doctrina quamquam 3c id quidem

quam bonitate quadam naturae , ac praestantia mentis tuae facis, tamen ' praecipue declarant , quanto facilius, & melius ea , quae usu, & facilitate quadam naturae facimus,

si resta disciplina accedat , fieri possint. Valent mihi crede, rex IOSEPHE, ad persectionem naturae 3c praecepta disciplinae , 3c usus frequens : eaque tanto studiossius exsequimur, quanto clarius cognoscimus , qua ratione fieri debent . Valet ad communem populorum utilitatem , ad disciplinarum incrementum Regum exemplum : eaque ,

quae iis probari videmus, tanto alacrius, Rdiligentius facimus , quanto ex ipso Regum suffragio majus pondus , & splendorem accipiunt . An est aliquis nostrorum , qui ignoret , quanto opere nostri homines Experimentali physicae augendae & perpoliendae dent operam , postea quam te periculis faciendis in Universitate studiorum a parente tuo, Rege sempiterna laude dignissimo, Ulysippone

14쪽

XIII

pone condita, summa cum delectatione , idque non semel , praesentem esse viderunt ρNimirum haec a clarissimis Regibus , quos vel sanguine , vel adfinitate contingis , &quorum Virtutes exprimere soles , didicisti, ut non modo recentiora ista studia munificentia , & favore augeas & amplifices, sed etiam praesentia & studio tuo ornes & honores : animosque gloria ejusmodi incendas , ut in artes ingenuo homine, & Regibus ipsis dignas, naviter incumbant. Te felicem , te vere Regem l qui in eo fortunae fastigio collocatus, in quo haud pauci eos , qui infra se sunt, fastidiunt, privatorum studia contemnunt , sibi tantum Vivere sciunt , plane intellexisti, te non tibi, sed populorum bono, & commodis esse natum : atque ad ceteras Virtutes tuas non

modo regiam illam laudem addidisti beneficentiae , sed etiam doctrinae . Felices Lusitanos, si te diutissime sospite frui poterunt lut quemadmodum Britannia Carolo II. Gallia Ludovico XΙΙΙΙ. Germania Leopoldo, Bo- russia Friderico , Moschovia Petro , & Catharina , Dania , Suecia , ceteraeque Europa gentes certis Regibus , & Principibus munificentissimis bonarum artium patronis gloriantur , quarum ope ad apicem illum gloriae , in quo eas miramur, pervenerunt

15쪽

XIIII

ita Lusitania nostra suturis temporibus J γS E P Η Ο I. magno Rege , & magno bonorum omnium studiorum fautore gloriari possit. Vale, Rex optime , & inclyte . Rinma Kal. April. CIPII CCLIII.

16쪽

Lusitanis Adolescentibus Metaphysicae

operam daturis. S.

humanissimi, eommodo vestro dia vulgamus . Rartur profecto, quam vellem; sed aliquanto citius, quom per valitudinem, qua incommoda ab aliquotannis utimur , G per occupationes non magnai illar quidem, sed multas , ct molestor , potuimur. Nam etiamsi Baee omnia jampr dein scripta habeamur , tamen eum tuis con Agnari debent, hominis fouertis es, ea it rum meditate pertegere, G, si qua occumrunt non commode dicta , emendare : quod non parum temporis, o operae, diligemtiae requirit . Neque enim mihi eornea fibra es mmo pero ex pirorum doctissimorum scriptis, quσ continenter prodeunt, me non

solum profecisse , sed in dies non nihil pro

cere praedicare non erubesco. si enim er ieserem, in tanto Europc luce, sique froquenti doctissimorum hominum exemplo , qui erroso suo se o incere, ει emendare, uι

17쪽

virum bonum , ac germanum PhiIosophum decet, profitentur Fuit olim haec, ct adhue es quorumdam nomine tenus Philosophorum irridenda pervicacia , ut perspicuae veritati non cederent ; sed distinctionibus suis, capillationibus , quas nee conjectore Oedipo

interpretari fai sis, quod sibi proposuerant

defendendum, per omne fas, ct nefas defenderent . Euοι tamen in pertinacia sua goriari seri Philosophi facile patiuntur : sed peritatem ipsem vetusis, G praejudicatis opinionibus potiorem G csimabiliorem habentes , non . dubitant a Iententia recedere ,s aliquid certiui, ει meliui s osserat. βαρ-rum vestia me sequi non invitus declaro , nec umquam secutum fuisse paenitebit. Haec caussa es, Adolescenter ornatistymi , cur non ita sesinanter scripta πψraedamus, quomodo piri gradissimi omnium ominum , qui ad nos humansisimas litteras dederunt , se hadere signi carunt. βuorum ego , amori, G humanitati nisi grato animo re- spondeam, ferreus sim :gratia ue eis non m do habeo , sed ago quam maximar, quod scripta n ra ct amanter exceperint , ct mirificis laudibus extulerint. In quo, ut nullam

rem vos celem , aliquid mihi praeter spem ct opinionem evenit. I lam etiam si quorumdam litteris certior essem factur , plurimo in

18쪽

in Lusitania nosra reeentioribus sudiis deiectari ; numquam putavi tamen iam multos esse, quom multor pos editas lucubrationes nostras in eadem sententia esse cognovi, idque pei ex litteris ipsorum, vel ex aliorum sermone. Facile in ex hoe signo augurem regno

nostro, haud multo pos nulli eorum , quα Philosophiae laude celebrantur, esse cessurum . Fuere etiam viri rictissimi , nUirique amantissimi , qui ad nos scripserint, eat pero etiam plurimis rationibus persuadere po-Iuerint , ne personati e Udam Peripatetici situperationibus , infectationibusque commoverer : neve ab edendis reliquis, quae prom fram , propter responsionem aliquam vel minimum temporis cesserem . βuos tamen ego

bono animo esse Iu : eirique Agni api , me ita a natura factum esse, ita a Philosophia

paratum atque munitum , ut nullis talium

censorum reprehensionibus moveri soleam , nullamque responsionem isdem opponendam esse putem : immo vero eos , qui adfectibus fervienteo , o ciorumque , qua non modo Chrisianum quemque , ει ingenuum disputatorem decent , sed talem hominem multo magis decebant , penitus obliti, talia tamque hostilia loquantur, miseratione potius, gusmiracundia, nobis prosequendos existimare. Et

merito quidem.

19쪽

Euid enim reponam homini , qui cum Reeentiorem philosophiam ne a limine quidem flutaris ; cum doctrinae omnis , quae apud nationes politiores piget, adeo rudis sit, ut ex Arctico polo in ultima Groentandiae litora delapsur nuper videaIur ; tamen eo sani iudicii devenit, ut, cum inutilitatem Logicae nosrae ad inveniendum perum ubique praedicet, risema meum Logicum , de quo controversia esse debet potissimum , intactum relinquat ; tantum propositionet quasdam apud veros Philosophos certas , e contextu sermonii avulsas, quae novitio Philosopho lemures, aut Droc nocturnc esse viderentur, sibi profligandat proposuerit, idque ex principiis Arabo-Peripateticorum, quae Recentiores phia

IUUbi summo consensu negamus, ct irr demus An aliquid lepidius, venustus ueishoe ee fore fingi ει cogitari potes ρ Ancum in tanta docti morum hominum maiatitudine , quibus Lusitania nostra his temporibus floret, ceteri taceant; plerique omnel ,

diibus lyudicandi facultas est, scripta nostra humanisme extollant; nobirique gratias agant, quod pueris nostris Glecticam philosophiam primi tradidimus , ad eorum palatum accommodavimus, eosque aberranter in viam reduximus f dabitis mihi hane veniam ,

Adolescenter , ut mihi pro me uso contra

20쪽

XVIIII

reprehensorem G inurbanum , G inmani

Amum dicenti, merita mea erga PoI, non αmnino vulgaria , liceat memorare J unus tamen pseudoumui Peripateticui surgat , qui veteres ineptias instauret, injicitiam bonarum artium propagare contendas, nosque , si s perii placet , propter Recentiorem philosephiam de errore, de ineptia, de absurditate ,

de inpietate postulet ξ Euod si ego isi modi

athletae me ad proelium jactanter vocanti, victoriamque , mirificum vatem l praecinenti, occurrere conarer , tum ineptus plane,

tum sultissimo quoque sultior essem .

Euamobrem sciant non modo amici, sed etiam fautores nostri, nos de defensione ser benda ne per somnium quidem cogitare, nec ejus generis scriptis umquam responsuros . Non patitur haec aetas talem jacturam tem-,poris , ut cum tali adversario decertemus, qui insitutore opus habet, qui ei rudimenta recte judicandi puerorum ritu accuratissime explanet. Non e dignitate Reeentioris logicae es talibus argumentis respondere. Non id ferrent aequo animo Philosophi quique gra-

si mi . βuaerat ipse alium fui similem di

sputatorem , quocum aequis viribus, ει vero etiam omni conviciorum genere more suo contendat : nostram responsionem non efflagitet,

nee speret . Salis ille sibi ipsi respondii li-b x bello