장음표시 사용
51쪽
arbitramur iustitiam indigere, nec alijs propo tionibus, si quq sint; quod Geometricam,& arithmeticam sufficere, experimur. Ad sextam censeo cum Aristotele, iura omnia,& leges omnes esse perpetuas,&immutabiles: videri autem nobis mutari, quia noS mutamur. Vt enim in arte Medica pricepta perpetua sunt; minime tamen semper eis utendum. Sed pro morbi natura, corporisque affecti temperamento: quod si constitutio mutatur, medicamentis alijs uti debemus . Ita in rebus ciuilibus, leges tutis, iustet semper sunt; Verum si Reipublici status, aut cruuium conditio mutetur, leges priores non sunt amplius accommoda is, sed nouis opus est. Quare ut verum vero semper consonat, sc leges legibus mutatioque omnis in nobis tantum sita est. E r, nec ius ciuilessi vere ius es discordare potest Canonico, aut Municipali, aut a rationabili consuetudine, neque diuersarum Rerumpublicarum leges inter se pugnare possunt. Sed si ad analogiarum amussim sancitae sunt cuncts iust ssunt; verum hae huic ciuitati, ills alij accommodatae sunt pro varia ciuium dispositione; singuli tergo Analogis deseruiunt. iAd ultimam dubitationem concedo, antiquos Iurisconsultos Analogiarum usum agnouisse, pro conditione eius Reipublicae, in qua degebant, &de qua scripserunt. Quare sic ut ea Respublica
52쪽
non suit optima, qualis esse debet Respublica Christiana, neque leges eius perseetie, & optimae
esse potuerunt; quare emendatione egebant. Adhuc priscorum leges non omnibus casibus deseruiunt. Casus enim ut vulgo dicitur. plures sunt, quam leges . Quare multa quoque addere oportuit. Tandem leges obscurae videntur; erg, interpretatione opus fuit. Nullum horum absque Analogia effici potest. Sacrorum ergo canonum conditores Analogia multa antiquorum errata emendarunt, recta quaedam addiderunt, plurima interpretati sunt. Reges, Respublicae, csterique Dinastae nouas leges orbis Christiani Regnis, Prouinciis, Ciuitatibus, oppidis accommodatas sanxerunt. Adhuc tamen duas praecipue ob causas Analogijs egemus. Adhuc post sacros canones, poli leges additas, plures sunt casus, quam leges; argumentum a simili dilctum omnium maxime imbecille & fallax est; adhuc velimus, nolimus iudicum arbitrio plurima, praecipuaque relinquenda sunt; adhuc de intellectu veterum,& nouarum legum, sacrorum canon u dubitatur, disputatur, tantum non digladiatur; adhuc populorum dispositio , assectio, conditio mutatur, semperque mutabitur: in dies noua commerciorum genera, noui quotidio fraude S emergunt.
Qui difficultates has tollemus, qui incommodis his medebimur, nisi analogiarum tuti si imis pre-
53쪽
si dijs ὸ Hare est prior causa: altera est, quia neque leges ciuiles, neque sacri canones intelligi perfecte queunt sine analogijs. Quicquid cognoscitur, per suam formam cognoscitur 3 hominem non noui, si quid anima rationalis sit, non noui
ergo neque leges scio, si Analogiam, qus legum anima est ignoro. Scire quod scite in analyticis posterioribus aiebat Aristoteles, & ignorare propter quid, est ipsum quod ignorare. Si oculis ipsis effectum aliquem cerno, ut lunam deficere; sed propter quid, id est causam deliquij ignoror ignoro ipsum quod, idest lunam eclipsim pati. A pari, si scio leges, sed earum causam,idest Analogiam ignoro, leges ipsas me ignorare, fatenduest. Quia scire est, rem per causam cognoscere. Quandiu ergo legum causas ignoramus, leges ipsas ignoramus. Nec mirum: suasmet enim leges Deus omnipotens Analogii legibus sub ij cere voluit, dum in ordine, pondere, &mensura clis nil nisi exactae Analogis Geometrici sunt constare voluit. Quibus quid pulcrius, iucundius, sublimius De his & vates sacer, erudimini, qui iudicacis terram. Hic de Analogia Geometrica, iam ad arithmeticam accedo.
54쪽
Errata in iustitiam indicat, ω emendat.
IDICIS munus geminum est. Quid iustum sit inuenire e&sa iusto aberratum sit, erro rem detegere, & emendare. Primum ope unius proportionis Geometricae astequimur, secundum auxilio solius proportionis Arithmeticae . Quare iure dixit Aristoteles, iustitiam emendatiuam alia proportione a Geometrica constare,idest Arithmetica. Id quomodo se habeat, explicandum. Analogia Arithmetica ea proprietate pridita est, ut acceptis tribus quibusvis numeris secundum hunc processum dispositis, idest quorum secundus ita excedat primum, ut ipse' exceditur a tertio, ut sunt isti.
SI auseramus a tertio excessum tertii ad secundum, & hunc excessum addamus primo, Omnes numeri erunt aequales. Exemplum. Is . excedunt Ii. binario, auferamus a I s. binarium, restant i I. addamus idem binarium primo numero
55쪽
idests sunt i i. idest singuli sunt aquales: IdquE
perpetub verum est . . At quotiescunque a iusto deflectimus, tres numeri semper constituuntur iuxta hanc progressione Aritnmeticam, si eos ita collocemus, ut primo loco ponamus numerum minorem, id est acceptum, secundo loco iustum valorem iam inuentum per Analogiam Geometricam Hoc enim praesupponere semper necesse est & tertio loco ponatur datum, siue numerus maior Ergo ubicunque aberratur a iusto, auferendo excellum terti j a secundo, & illum addendo primo numero, singuli tres numeri sunt squales inter se, siue ambo extremi redduntur aequaleS me dio, in quo consistit iustum; & ita iniustitia aufertur emendatur . Exemplo doctrina clarior
Titius vendit domum, quae vallit octo coronaistos : statuamus et go in medio ου. Seius, qui vult eam emere, debet habere in pecunia item coronatos 8 Ponamus hos numerosa latere dextro; a latere autem sinistro ponamus Octo pro domo, hoc modo.
Domus Titij 8. iustum pretium est 8.
Seius habet coronato; 8. Omnes hi numeri sunt aequaleb: quare si Titius det domum Seio,& Seius det Titio colonatos 8. datum est squale accepto, quare permutatio est iusta,& nemo fraudatus est.
56쪽
s I verb Seius accipiat domum a Titio, R det Tiatio sol tim coronatos 6. sibiquE retineat a. Seius habebit domum qu ε valet 8. Insuper retinet sibi coronatos 2. ergo Seius habebit decem. Titius tamen habet silum 6. quare in squalitas est, & iniustitia: ut hunc errorem emen clemus , numeri statuendi sunt secundum processionem arithmeticam hoc modo. Titius recipit coronatos 6. valor domus est 3. Seius habet io. Ecce proportionem Arithmeticam declarare nobis errorem , Aufer ergo a Seio
a. remanent sibi 8 adde illa duo Titio, & ipse habebit 8 Medium quoque erat d. Ergo singuli numeri sunt pares: quare in squalitas, liue iniustitia emendata est. Non ergb in Analogia Arithmetica consistit ius, aut i ultum, sed iniustitia: nequhipsa inuenit medium, in quocosulit ius; &squis, sed illud accipit a proportione Geometrica: ips que solum indicat; quantum a iusto, seu medio
aberratum sit, & quantum auferre opus est a tertio,& addere primo, ut omnia squentur. Quare aequalitas, quam restituit Analogia Arithmetica, est eadem, quam inuenerat Geometrica, & consequenter hallucinantur,. qui affirmant, aliam aequalitatem inferri per Analogiam Geometri eam , & aliam per Arithmeticam, cum sit una,& eadem , tam in commutationibus, quam dustributionibus, contributionibus, & vindicatio-G ω nibus
57쪽
nibus . Aliud exemplum sumamus . Seius ab . scindit brachium a Titio . Status hic erit. Titius habet brachium unum idest l. AEquum erat, ut haberet brachia ι. Titius habet brachia s. Nam iuris fictione brachium, quod abscidit, sibi attribuisse dicitur . Ergo proportio Arithmetica erit haec F. a. 3. Seius superat medium brachio. I. Ergb , ut iniustitia tollatur , tantum auferendum est a Seio habenti tria brachia, quantum valet unum brachium ι & addendum est Titio hoc mo-
I. a. s. adde. I. aufer I. sunt. a. a. remanent 1.
Et ita omnia sunt aequalia, & iniustitia ablata
58쪽
adduas Op. iii. pro communi opinione . cap. X LORVM opinionem c. 3. retulimus, qui putant, Aristotelem diuisisse iustitiam tanquam g nus in species, in distributiva,& commutatiuam : huiusque materiam esse bona priuato rum, illius bona publica; h ius finem ius ex aequalitate, illius ius secundum
proportionem; huius formam, ut multi vocant, siue proprium instrumentum, Analogiam Arithmeticam,illius Geometricam. Haec vera non esse
ostendimus; quia non iustitiam in species Phylosophus diuisi ; sed iustitiae duo esse munera d
cuit; iuste tribuere; &si erratum fuerit, emen' darer quare loco commutatiuae restituimus cum Aristotele emendatiuam: iam distribu tiuar, quam Commutatiuar, utramque Analogiam deseruire, palam secimus; utrobique enim, & rite agere, &errare contingit; quare utraquὶ eget tum directione proportionis Geometricae; tum ductu Arithmeticet ad erroris quantitatem eruendam Idemum utramque Analogi m candem aequalit
59쪽
tem respicere demonstrauimus . Superest nunc, ut tum radicem communis erroris indicemus, tu eorum rationibus respondeamus. Radix erroris ortum duxit a voce graeca, qua dum iuris emendatiui materiam expressit, usus
est Phylosophus . ea lib. 3. Et hic. cap. a. est alibi, ut lib. s. Eth. cap. I. est symbo- Ilon, idque usitatius est Iur. Cons. Vtriusquὸ significata paulo diligentius sunt expendenda . Iur. Cons quandoque -- γμα- notionem ad ad eos tantum contractus coarctant, ex quibus utrinque nascitur obligatio, quales sunt venditio, emptio, locatio. Quare commodatum, &stipulatio in hac priore acceptione non sun z
σιν--γμἄτα , Ut ex quibus utrinque non niscatur
obligatio. Ita Vip ex Labeone Iur. Consi I s. apud Labeonem. ff. de verb. sign. Alias ampliore intellectu est quodcunque negotium, ex quo actio ciuilis nascatur Quo sensu pacta di
cuntur carere contractus vero habo
re-: ita Vip. ex Aristone lur. Cons. ini: iuris gent. E depact. Tertia notio adhuc latius patet, quam S Ethymon persuadere videtur, ut de his omnibus rebus, vel negotiis dicatur, qui bus homines, dando, accipiendo facultates inter
se commutant, ut pensionibus , mutuationibuS,Sc. Nam . αυ - a permutando ex quo παλυμ αS cum alio contrahere. Idem signifieae
60쪽
symbolsum, cuius usus frequentior est; & luta
Cons. contractus vocabulo exprimunt, quo tamen Cic. nunquam videtur usus, & si pactum, pactionem , & fgpe res contrahendas dicit q.
At Aristoteles longe latius -- αγ- . voce Vtitur, ut nedum contractus,& commercia quicunque , sed delicta etiam, &scelera,omnia denique ciuilia negotia, quin testamenta, nuptia S , demum personas, reS, actiones complectatur. Ad eundem modum, & symbolsum latissime transtulit. Quid latine adeo exten* notioni respondeat, ignoro: & si Iur. Cons. contrahere fraude, di delictum dicunt, & Triphonius in l. si rerum D. de re iud ex malo inquit contractu, vel delicto. Haec igitur ex Aristotele est materia iuris emendat tui; quare dum nostri ad solas commutationes bonorum priuatorum restringunt, Philosophi mentem non sunt assequuti: & reuera res ipsa loquitur: si enim iustitiam deserere siue ex imprudentia, siue ex electione, aeque contingit in rebus publicis, ac in bonis priuatorum; cur istis Analogia Geometrica in priuatorum tantum bonis pedem figit, a publicis semper exulat . Ad rationes , & illorum auctoritates modo re spondeo. Analogia Geometrica dicebant illi
quatuor semper minimum terminos habet; toti dum concurrunt in distributionibus, nunquam