De arte rhetorica libri quinque lectissimis veterum auctorum ætatis aureæ, perpetuisque exemplis illustrati; auctore p. Dominico Decolonia ..

21쪽

18 Elementa Rhetoricae . Ad hane Fabulae utilitatem pertinet etiam quod

ait idem Horatius in Satyra T. lib. I. . Tantalus a labris sitiens fugientia eaptat Flamina. Quid ridest mutato nomine de te

Fabula narratur a

Gibus metarum Exemplis probari potest Fabulam ad docendos ammos ct assectu; eomitandos utilem esse R. I. Exemplo Menenii Agrippae, qui plebem Romanam , quae graviter offensa in montem Aventiis num aliquando secesserat, ad Patrum auctoritatem concordiamque revocavit narratiuncula Apologi de membris humanis adversius stomachum conspirantibus; & quod nec legum nec magistratus auctoritas potuerat , id fictitiae narrationis blandimento perse-cit . Apologum sic narrat T. Livius.

Voter st reliqua humani Corporis membra. Apologus.

T. Livi Tempore tuo in homine , non ut nune omnia in unum hi eoissentiebant , sed singulis membris suum euique conintium , suus sermo fuerat, ἐndignatas reliquas partessu eura, suo labare ae ministerio ventri omiua quari r Ven-eνem is madio quietum nihIl aliud quam daris volupμ-- - , ribus frui ἡ ' eo piras inus ne manus ad os eibisma mi Dreent, nec os acciperet ἐπι- , nec dentes .

Marrabat. Hac ira dum ventrem fame domare vellant, ina una membra , totumque corpus ad extremam tabem venisse : Inde avaruissa ventris quoquo haud segne mmist

rium esse ἰ nec magis ari , qaam aleνε eum , vedden tem in omnes eorporis partes hunc quo vivimus urgemusque dimoum p riser ἐn venas , mature confecto e

bo, sanguinem . Comlarando hinc quam intestina Corpori, seditio similis est ira tibi; in patres , flexit menses hominum.

1. Probare poteris exemplo Themiltoclis , qua narratione Fabellar de vulpe muscis obsita, persuasit Atheniensibus ne magistratus mutarent . Quo item Apologo scimus identidem usum eue Imperaistorem Tiberium , ut ostenderet haud facile Provinciarum Praesides esse mutandosa

22쪽

Elementa Rhetorica . Hulpes, O Erinaceus. ' θ - , Vulpes dum flumen transiret, ia quandam voragiη--η ς

rapido aquarum euris dereusa est rumque illinc non posset emergere , afflictata , is a eaninis musicis stimulata jaeuis r eum eroe Erinaceu3 forte transiens, misericordia commotus, quaerit a vulpe an eaninas hasce muscas a se abigi velit . Minime sane , inquit vulpes . Luas enim vides m eas, jam mei eruoris plena sunt; si verio eas abegeris , alia nimirum Decedentfametica qua reliqωum sanguinem exsugent .

Denique habes in ipsa mei Scriptura sacra lepidissimum illum ac brevem Cardui Cedrique Apologum in libro quarto Regum , capite quartodecimo

Carduus est Cedras. Carduus Libam mi in ad Cedrum qua es is tib

Iro, dirans: Da Filiam ruam Filio meo uxorem 2 tram

sierantque basia salius qua sunt in Libano , ct eontul

e vernnt Garduum.

His adde in eadem saera scriptura alium non minus elegantem Apologum de arboribus Regem sibi postulantibus, quemIoatham ad objurgandos &increpitandos Sichimitas usurpavit. , Scripturae Sacrae exemplo Patres bene multi Ap logos multo lepore & sale copditos usularunt treptidem. Ita Gregorius Nazianzenus pabella de cycnisti hirundinibus Praesdem quemdam ab inanis gloriae vitio conatur absterrere . Sie etiam pius illhidemque doctissimus Gerson narrat in suis scriptis Apologos de vulpe ae pete , itemque de Palumbe & Passere . nativo quodam simplicique candore gratissimos.

Di ii ipso by Corale

23쪽

Elementa Rhetorica.

De Narratione.

Qri4 s Narrulio e R. Est rei gestae , vel quas gestae expoliatio Dicitur rei gesta , vel quasi gesta , ut nempe

Narrationem tum Historicam, tum Fabulosam coimplectatur haec noma definitio. Suum porro nomen traxit Narratio ab antiquo , & obsoleto vocabulo Narias , hoc est Sciens, peritus . Veteres enim dicebant Narus , Pro Gnarus , ut observat Varro libro quinto de lingua Latinar Narro, inquit, dum alterum Deio narum ; a quo Narratio , per quam cognosci- mus rem gestam.

De virtutibus Narrationis.

Orinam sunt viνpures Narrationis R. Quatuor a Tullio recensentur e per I-Cuitas, probabilitaS, brevitas, & suavitas. Luomodo perspicua fer Narratio λR. Fiet perspicua r. si temporum servetur omdo , adeo ut quod primum gestum est , primum etiam referatur. a. Si verbis propriis & usitatis utamur.3 Si res non interrupte narretur. 4. Denique si diligenter vitetur omnis verborum ambiguitas, qualis esset ista , V. g. Ajunt Regem ' ' rhum Romanos visisse . Quis enim inde victor, quis

victus intelligi possit Quantum porro eniti ac contendere debeat orator, ut perspicue narret & aperte , facile intelligere poterit ex aureo illo Fabii Q intiliani praecepto rPrima sit orationis virius perspiculeas . Quo spectat etiam quod eodem capite inculcat idem Fabius e

24쪽

Elementa Rhetyrica . M

DIDeida ty negligenter quoquo dientibus a ria sis .... ut in animum , tamquam sol ἴn oculos , etiamsi non intendatur , ineumat . Κuare non ut intelligere possit auditor; sed ne omnino possis non intestigera , cin

Quod si obseuritatis vitio laboret Narratio , j re ac meriti, cadet in illius auctorem , quod de o scurissimo quodam Scriptore jactatum est a nobilissimo ' Poeta. In scriptorem obsistrum. Quid iuvat obscuris involvere seripta latebris

Ne pateant animi sensa tacere potes. Cedo ex veteribus Exemplum aliquod Narrationis parspicua.

R. Instar omnium esse potest laudatissimum i I- Iud Epigramma ' Ausonii de Venere armata &de. Pallade.

marrhan . . i. I.

In Venerem armatam Armatam viait Venerem ' Lacedaemone Pallas. Nunc certemus, ait, judice veI Paride . Cui Venus: armatam cur me, temeraria , temnis Quae , quo te vici tempore , Inermis eram.

ex Poeta , praceptor Imperat.-νis Gratia

ni , fuisconsal

g. II. modo fiet probabilis Narratio 3 , , ' R. I. Si is qui narrat sit notae probitatis&ndet. a. Si rei gestae seriem exponat sine suco ; quasi plicitate nimirum atque candore plus multo valebit ad persuadendum , quam alii calami liris, lenociniis& hyperbole. ' . 3. Si nihil afferat fidei absonum, &quod abhorreat a communi hominum sensu ; quia ut recte admonet Horatius in arte Poetica, Quodcumque ostendis mihi sic incredulus odi. , Quod si sorth rei verae , sed incredibili fidem sacere velis, usurpare poteris sapiens illud cujusdam v f Vet

25쪽

Elementa Rhetorica . vete indictum et Multa esse vera , qua tamen non με i ἰ 'λ' ωὸνisimili , is probabile omnino esse quamplurima conm. θ rea pνobabilirarem eon ingere. - ' - . Denique si clare a perteque exponas rerum ci eum stantias , & adiuncta personarum, locorum ac temporum, unde vel maxime pendet facti probabilitas . Ita Cieero in mirabili illa Narratione Miloianianae, probabile reddit a eireumstantiis personarum quod narrat de insidiis Miloni a Clodio paratis et Cur igitur , inquit. , victus est Clodius aeuia nos

sempeν viator a latrone , nonnumquam etiam tarpsa viatore occiditur et quia quamquam paratus in i paratos C odius tamen mulier inciderat in virum .

f. III. OVid facto est opus ut brevis sit Narraelo R. Brevis erit, si narrandi initium altius non

repetas, Sc ab ovo, ut ajunt λ quemadmodam ineptus ille quem ridet Horatius Cui semina bolium Trojanum militων ab ovo, Sed si inde sumas exordium, unde necesae est . a. Si non inutiles, putidasque circumstantias, quae nihil faciant ad rem , in Narrationem tuam infariacias . Quid enim opus est dicere . V. G. In portum veni , navem paratam a pexi , do pretio conveni , sublara sunt anchora , . portu solvi . Satis erat dixisse γ o poνια salvi . Reliqua omnia nihil tuli tenebras offundunt Narrationi, & ut iterum monet Hori ratius et Omne supervacuum pleno do pectora m M. Vide tamen etiam atque etiam ne nimia brevitas, obscuritatem aiserat orationi, ut observat Fabius ;Vitanda, inquit, illa Salminaria brevitas is abνuptum

σνationis genus. Et alio loco: Narratio, inquit, und ηαε pracssa non tam Naryatio vocari potes quam confu-M . Audi rursus Horatium nostrume'---- Brevi esse laboro ;

Obscurus fio. ' δ' ι

26쪽

Elementa Rhetoricae: a 3

Cedo ex antiquis scriptoribus selectum quodpiam Exemplum Narrationis, qua breviaeadem sit is parapietia. R Eximium nobis hujusmodi praebet Exemplum Martialis in nobili illo Epigrammate de Arria &Paeto , qui ab Imperatore Claudio juilus. est sibimet mortem afferre 2 1ed praeivit uxor Atria fortissima' Femina, semet feriendo, & extractum e Vulnere pugionem Marito tradidit cum hac voce 2 Pate , non dolet 3 ut narrant Plinius & Tacitus. Arria sive muliebris fortitudo .

Casta suo gladium cum traderet Arria Paeto,inem de visceribus traxerat ipsa suis :Si qua fides , vulnus quod feci, non dolet, Inquit; Sed quod tu facies, hoe mihi, Paete, dolet .

Ossa rations suavis reddetue Narratis . R. Suavis erit, I. si utamur verbis leniter de numerose sonantibus . h. Si ita collocemur verisba, ut nec hiulcus , ne asper fir illorum coneum s. i. Si quae narramus sint magna nova &inexpectata. 4. Si adhibeantur certae quaedam narrandi foris mulae Tullio perfamiliares ; eum, v. g. Pro tempore praeterito praesens usurpatur 3 item cum plures infinitivi subaudito verbo junguntur , ut cum ait :Rex prim nihil maluere, nihil suspicari, dies unas dialter intercedere . Ita etiam Caesar libro x. de Bello

Gallico e Divitiaeus maleis eum lae mis Casarem complexus obsecrare coepit , ne quid gr-issis fratrem statuaret: Seire se illa esse vera, nec quemquam ex e

plusquam se doloris ea re. supple, dixis. Ita Virgi Ilus in mirificis hisce versibus Lib. VI. AEneidos.

At Danaum Proceres , A memnoniaeque Phalanges. Ut videre vimin, fulgentiaque arma Per umbras, Ingenti trepidare metu: Pars vertere ter Ceu quondam petiere rates: pars tollere vocem Exiguam: ineceptus elamor frustrat hiantes ia

27쪽

α Elementa Rhetorisa ris illuminetur, & si habeat admirationes , expectationes , suspensiones, exitus inopinatos , & interapositos motus animorum, dolorem, laetitiam, metum, cupiditatem. Harum omnium rerum admirabile quoddam exemplum habes in jucundissima illa Narratione de Dionysio Syracusarum Tyranno & de Damocle quodam illius Parasito , in quam intueri satis non poterunt Tyrones , ut suaviter & sellive narrare distant. Diovsius Dracusaram Drannus ct Damocles.

Iucundae Narrationis Exemplum ex Tuscul. lib. I. CVm quidam ex ejus assentatoribus DamoeIes eo-

memorarει in sermoni copias eius, opas , majesta tem , dominatus, rerum abundantiam , magnificensiam adium regiarum , negaretque unquam beatiorem quemquam fuisse: visne ei ν, inquit, Damocle, quoniam Me te visa delectaι , ipsa eamdem degustara , o fortunam ex risi m/- ὸ Cum se ille eupera dixisset, coue loeari jussit haminam in aureo iacto , strato pulcherrimo , textitistragulo, magnificis operibus piato , Maeo ae complures orna te argento auroque cauto . Tum ad mensam eximia forma pueros delectosjussit eo stora, eosque

nuriam ejus intuentas diligenter ministrare . Aderant tinguenta , corona a incendebantur odores οῦ me a conquia

sitissimis epulis extruebantur . Fortunarus sebi Damocles debatur . In hoc medio apparatis fulgentem gladium δlacunari , seta equina mum demitti jussit , at impenderet illius beati eremicibus . Itaque nec pulchros tuos in nistratores a pierebat , nec plenum artis argentum I nec manu- porrigebat ad mensam r iam ima defluebant e ronar donique exoravit Tyrannum ων abire liceret , quod jam beatus nonat esse. Satis ne videruν deelamasse Dion fius nihil ei esse boatum euisempar aliquis terror impendeat8

Ad hanc suavissima in Narrationem allusit Horatius eum ait odarum lib. 3.

28쪽

Elementa Rhetorica . Districtus ensis cui super impia

Cervice pendet, non Siculae dapes Dulcem elaborabunt saporem, Non avium, citharaeque cantus Sonum reducent, &c.

R. Figura , seu Schema est ornamentumdam orationis, seu loquendi modus illustrior, ω a communi consuetudine remotus , cujusmodi sunt haec Ciceronis verba r o Dii immortales, ubinam gentium sumus t O scelus , ὸ portentum in ultimas serras amandandum t Itemque illa Virgilii

Alr Corydon, Corydon, quae te demenria cepit e Vel cum idem Virgilius .Eneid. VI. Sibyllam ita Ioqueriem inducit r-----Bella, horrida bella , Et multo Tibrim spumantem sanguine cerno.Quis enim non videt haec orationis lumina & illas dicendi quasi faces in quotidiano communique se mone adhiberi nequaquam solere

Ωuibus potissimum Figuris erit illuminanda Narratio , ut sit suavis R. Praecipuae Narrationis Figurae sunt Hypotyp sis, Suspentio, sive Sustentatio, Exclamatio, Communicatio, & Sermocinatio, sive Dialogismus.

R. Est Figura qua aliquid tam vivis , spiram tib usque, ut ita loquar, coloribus pingitur atque narratur , ut non tam audiri vel legi , quam spectari , & oculis quasi subjici videatur . Ita Cicero . V. in Verrem Gavii cujusdam Civis Romani supplicium narrat per Hypotyposim et

29쪽

ra, Elementa Rhetoricae. n 'itio Cad baeuν vietu in medio foνo Massana Civis Roma--s; eum emerea nullus gemitus, nulla alia vox istissmiseri, inter dolorem k erepitumquo plagaνum arariis ἀων , nisi hac et Civis Romanus sum.

Sic etiam Virgilius narrator & rerum imitator sane mirificus, Didonis & AEneae venatiorim M- scribens, rem quasi sub oculos ponit his versibus

egregiis r. -- ostroque insignis & auro Stat sonipes ae fraena ferox spumantia mandit .

Idemque Poeta libi quinto, Entelli & Daretis p gnam pene sub aspectum ita subjicite

an .itu, ' fatua duPlicem ex humeris reiecit amictum,. ' Et magnos membrorum artus, magna ossa' lacertosque p., 'tque ingens media consistit Arena. - . Constitit extemplo in digitos arrectus uterque, Brachiaque ad superas interritus extulie auras Praecipitemque Daren ardens agit aequore toto, Nunc dextra ingeminans ictus, nune ille sinistra. Nec mora nee requies e quam uralia grandine nimbi Culminibus erepitani: I sie densis ictibus Heros Creber utraque manu pulsat versatque Dareta

. . . . in ... a . . . . . . .

- Οὐ- illum ' sidi aequales genua aegra trahentem,tem. Iactantemque utroque caput, crastinque cruorein Ore reluctantem, mistosque in sanguine dentes, eunt ad naves . . .

Luid assi Suspensis R. Suspenfio, seu sustentatio est Figura qua ora

tor ad sibi conciliandam attentionem &ad excita dos atque arrigendos auditorum animos , illos tenet aliquandiu suspensos & incertos quid dicturus sit. Ira Tullius contra Verrem et Etiamnum mihi empectare videmini, itidiras , quid dei a Datim si Expamia facia-s quam viatis improtam 3 vincam ι

ctuid est Melamatio pR. Est vocis elatio, sive contentio, qua interj mone

30쪽

Element Rhetorica. 27ctione vel adhibita, vel subaudita, vehementiorem animi motum significamus, & rei magnitudinem exprimimus. Ita Tullius, poli narratum indignissimum illud Gavii licet Civis Romani supplicium, de quo paulo supra; in has doloris & indignationis voces cis.

subito erumpite o nomen dulce libertatis: O jus emis mium nostra eιυitatis Lo lex Poreta terasque Sempronia , b graviter desiderata is aliquando reddita populo Romano Tνibunitia potestast huccina tandem omnia re dierunt , ut ei vis Romanus in Provincia populi R in odipido Foederatorum, O ab eo qui beneficio populi R. fasces ct secures haberet, deligatus in foro virgis eadeν rur ἰὸ aeuid eum ignes , ardente ust tamina, ceteriqueeνueiatus admomebantur 3 si te illius acerba imploratio, O vox miserabilis non inhibebat , ne civium quidem Romanorum, qui tum aderant, fletu is gemitu maximo

commovebare. In crucem tu agere gusus es quemquam,

qui se eivem Romanum esse diceret Eodem plane modo AEneas apud Virgilium lib. a. equi Trojani fatalem ingressum primo narrat οῦ

Dividimus muros, & moenia pandimus urbis. Accingunt omnes operi, pedibusque rotarum Subsiciunt lapsus, S stupea vincula eollo Intendunt. Scandit fatalis machina muros Foeta armis: circum pueri, innuptaeque puellae Sacra canunt, lanemque manu contingere gaudent.

Illa subit mediaeque minans illabitur urbi. Deinde per summum dolorem repente sic exclamat et

i o patria , d divum domus Ilium & Inclyta bello. Moenia Dardanidum i quater ipso in limine portae

Substitit, atque utero sonitum quatet arina dedere. Instamus tamen immemores, caecique furore,

Et monstrum infelix sacrata sillimus arce. Ruid s Communieatis

R. Est figura qua Orator causae suae confidens de- liberat cum iis ipsis apud quos vel eontra quos ducturus est, illos nimirum contulens quid acturus sit, vel etiam quid ipsmet in simili causa essent acturi . Ita Cicero per sit mam fiduciam videtur com