De arte rhetorica libri quinque lectissimis veterum auctorum ætatis aureæ, perpetuisque exemplis illustrati; auctore p. Dominico Decolonia ..

41쪽

38 Elementa ne Misa. Vel hoe effatum Seneeae Nulla es honesta avari. pia, visi temporis; hemque hic Horatii versus rod-- Pallida mors aequo pulsat pede pauperum tabernas, '

sis. r. Regumque turres .

Aut denique sapientissim illa IuvenalIs sentem,

tiar orandum est ut sit mens sana in corpore sano .

exponit, & verbis exornat I ut Sapians othagoras imgerrogatus aliquando quam longa osses hominum vita, sese paulissiper conlpiciendum exhibuis r sum subiso eae spectantium oculis evolavit ἡ mi nimisum eobri illa f. ra , ea ca O fugacis mortalium vita Mevitarem . Anaost.

Sic etiam Cotys Thraeiae Rex, cum quidam par datim, seu pantheram, ferocissimum animal, illid no misisset; ipse vicissim leonem misit, ne ven-bum quidem addens et sed malam bestiam se mal pensando , re ipsa hominem prudenter admonuie Par pari, ut est In veteri proverbio, esse omninb referendum . .

Memorabile quoque in primis & omnibus notum quod reserunt Livius & Florus de duobus Tarquiniis patre & filio . Cum enim Sextus Tarquinius Tarquinii Superbi regis ultimi Romanorum filius a ceptam a patre contumeliam & injuriam simulans, is cibit ad ' Gabios transfugisset , brevique ad summam mise-- apud illos, regiaeque Pene parem potestatem peremm M tam nisset, misit clanculum Romam unum e suis sciscutatum a patre quidnam demum se facere vellet ..νb. R. a Rex ad haec nihil voce respondit, sed veluti delibe- visam. rabundus in hortum aedium transit, sequente filii nuntio . Ibi inambulans tacitus eminentia papaVerum capita baculo decussit, & per hasce ambages filium admonuit primores civitatis esse interficiem

42쪽

Elementa Rhetoricae. . 39dos . Quod eum a filio non ita multo post variis artibus factum esset, brevi &consilio & praesidN, OMhata civitas, fuit in Tarquinii pote itatem nullo lab Rem sic narrat Ovidius nativo quodam, ut solet, simplicique candore libro secundo de Faltis. Ultima Tarquinius Romanae gentis habebat

Regna, vir injustus; fortis ad arma tamen. Ceperat hic alias, alias everterat urbes, Et Gabios turpi fecerat arte suos Namque trium minimus proles manifelta Iuperbi In medio hostes nocte silente venit. Nudarunt gladios: occidite, dixit, inermem; Hoc cupiunt fratres, Tarquiniusque Pater, imi mea crudeli laceravit verbere terga. Dicere ut hoc posset, verbera pastus erat. Luna fuit; spectant juvenem,. gladiosque recondunt, Tergaque deducta veste notata vident. Flent quoque, & ut secum tueatur bella Precantur et

Callidus ignaris annuit ille viris.. Iamque potens, misso genitorem appellat amico, Perdendi Gabios quod sibi monstret iter. Hortus odoratis suberat cultistanus herbis Septus humum rivo lene sonantis aquae: Illi e Tarquinius mandata latentia nath Aeeipit, & virga lilia summa metit. Nuntius ut rediit, decussaque lilia dixit, Filius, agnoseo iussa parentis, ait. Nec mora , principibus caesis ex urbe Gabina Traduntur ducibus moenia nuda suis.

R. Est ea quae verbum aliquod sermoni coniunctum exponit. Exempla si quaeris, siquot selecta hie damus.

Exempla Chriae mixta . I.

Marmoream statuam cum aliquando vidisses in foro Diogenas Philosophus , ad illam δειρμια aceesse se

manum illi quasi ad stipem dis multumus pommarit .

43쪽

a Elementa Rhetoricae. Misantibus valde amicis is interrogantibus quid porro f-- cerat, respondit, Ad repulsam me experior. II. Exemplum. Idem Diogenes cum aliquando eonferti imam populi eurbam sese e theatro effundentem vivisset, adversus il- Iam solus ingredi totis viribus erepit, is objurgantibus respondis, Hoc in omni vita facere studeo. Sciebat nempe homo sapientissimus Philosophum adversus popularis aestus impetum obniti & obluctari pro visibus deberer cum nempe Philosophus ratione ducatur 3 populus vero cupiditatibus &consuetudine. Unde recte vocatur ab Horatio , Bellua multo Meapirum 3 Ma Seneca sapienter est dietium, PQmi am

III. Exemplum . Mitis Spartanus intempesta nocta tumulum praterἰensetim horribila quoddam spatum vidisset , stiricta lameea , in lilud audacter irruit , isa verbis compellans rQuo me iugis anima bis moritura λ Hor Agulari factio docemur Faunorum toriculamenta, is inania lammamum ae liniarum ludibria a cordaris fortibusque omni

no rideri.

f. IV.

O i sunt Chria partes . seu Capita R. Chria sive Verbalis , sive Amua , sive Nixta, continetur partibus octo, inquit Aphthonius

in Proumna alis . Sunt autem partes illae , meo-mium, Paraphrasis, Causa , Contrarium, Simile , Exemplum, Testimonium veterum γ Epilogus.

Sive ut trita illa, usitataque formula potius ut mur 3 Chria tractanda esta. A Laudativo.

44쪽

Elementa Rhetorica . s. s. Ab Exemplo.

T. A Testimonio Veterum. - . 3. A Brevi Epilogo. . . .

Quae singula Capita sigillatim

enucleare necesse uid sibi mula a Laudatimo R. Significat in ipso Chriae initio laudandum esse dicti vel facti auctorem ; ut scilicet ex auctoris lamdatione, major illius seu dictis, seu factis auctormias , ac Veluti Pondus accedat. xuid hoe sibi muli a Paraphrastico R. Idem prorsus ac si diceres, Ab expositione dacti vel facti de quo agitur . Paraphrasis enim, ut VOX graeca satis indicat , est liberior ac copiosior rex

explanatiuia Ωk;d illud est a Causa . t. . . .

R. Indicat diligenter investigandam esse & an, rendam causam illius seu dicti , seu facti quod pertractandum & amplificandum suscepimus , V. g. Chriae verbalis argumentum esto haec sapiens temtentia et Ferenda sunt amicorum vitia z erit in prominpiu hao causa justissima , quod scilicet sina vitiis nemo nascitur et optimas illa es qui minimis urgetur , ut ait Horatius, Euid est a Contraris . R. Admonet sententiam nostram ex contrariarum rerum conflictione esse confirmandam , v. g. Postquam probaveris dulea ac deeorum esse pro patria mo- Ηorat. ri a dices e contrario rem esse turpissimam ac proinpudiosam, si miles pro patria pugnans , inhonesta mortis sermidine, terga fugae convertat. Itemgposmquam ostenderis otium & desidiam omnium vitiorum fontem ac fomitem esie , dices h contrario laborem& vigilias esse firmissimum inorum , integritatis , innocentiaeque praesidium. Ruid a Simili - , R. Monet propositam sententiam apta quapiam simili.

45쪽

ax Elementa Rhetorica . smilitudine exornandam ae illustrandam esse . Ita rIaborem & diligentiam commendare velis, diem cum

Τullio r Ue ad eursum equus , - a udum bost , ad Adagandum eanis ι sis homo ad inreti gendum, ad axem

dum , ad laborandum nasus est . Si de constantia Minconcussi animi firmitate sit sermo, uti poteris hac illustri Virgiliana similitudine , AEneid. . quam tantopere laudat scaliger in sua Poeticar

Ae veluti annosam valido eum robore quereum Alpini Boreae nune hine , nune flatibus illine Eruere inter se eertant: It stridor , & alte Consternunt terram eoneusso stipite frondes. Ipsa haeret seopulis, & quantum vertice ad auras. n. μ' AEtherias, tantum radice in Tartara tendit. νιμ is,a.. Haud secus assiduis hine a ne hine voeibus v Ηeros qua, n- Tunditur, & magno persentit Pectore euras. - ' Μem immota manet: lacrymae volvuntur inanes. --- . Suid moras ab Exemplo

R. Hujusce vocis sensus est rem quam pertractamus , illustris cujuspiam exempli appositione confirmandam esse . Sit tibi, v. g. amplificandum illud r. - Dulce ct scorum est pro patria moνi , afferes exemisis.. z. plum Codri Atheniensium regis, de quo cecinit Ho-Hκ δεψιῶ ratius Ode Iq. lib. 3. Codrus pro patria non timidias z.:- ,. mori Vel 3werre poteris exemplum Decii Consulis ενιο ῖί,. Romani, qui se velato capite , certisque verbis pro in Mu. patriae salute ultrb devovit.

mausu. Σμιd a Testimonis veterum R. ostendit nostram sententiam veterum auctorum verbis ac testimonio comprobandam esse. Sithoe argumentum, U. g. Injurias esse condonandas p tius quam Messeendas usurpabis aureum illud Taciti verbum Multa eonte t. eurantuν 3 vel hanc clusidem sententiam homine Christiano dignissimam: Convicia spreta exolescunt.

aeuid demum sibi muti a Brevi Epilogo R. Indicat apta quadam & rotunda verborum conclusione comprςhendenda esse quaecumque fusus dicta sunt. Est enim Epilogus brevis & artificiosa

46쪽

Elementa Rhetoricae. εἶ clausula, qua colligimus in pauca quae susus eo

memorata fuere.

Sed quoniam , ut initio diximus , per praecepta longum est iter, per exempla vero expeditum & Deile , idcirco operae pretium est unum aut alterum Chriae exemplum hoc loco subjicere

Chria verbalis in hanc Virgilii

, i sententiam.

m optimo cuique Poetae propositum Illud

fuerit semper ut insiceat utile dulci , hoe est ut defectando doceat, & docendo delectet e nemi. nem tamen adhuc legi Poetam hac in re Poetarum Irincipi Virgilio comparandum . Ille enim non im ceteros omnes ante se & post se Graecos Latianosque Poetas facile vincit elegantia , suavitate , judicio, splendore, numero , delectuque verborum; non solum hoc habet ut illius versibus persectis imgenio , elaboratis industria nihil addi possit , nihil detrahi, nihil mutari , verissimeque de illo dictum olim fuerit , Musas & Apollinem non aliter in suo ehoro loqui, Iovemque ipsum , si sit Poeta , non alio modo loquuturum: verum etiam , quod caput est , sententiarum gravitate , de frugiferorum, quia bus abundat , praeceptorum sapientia, hoc assequmtus est, ut optimus vitae virtutitque magister jure me rito possit a nobis appellari. Inter cetera verb docum a ad vitam Instituemdam&ad mores informandox idonea , quibus aspe sum est passim divinum illius Poema , saluberrimum in primis est atque laudabile quod ait Aneidos Ibbro decimo de brevitate temporis , fluxaque & c duca mortalium vita . .

47쪽

Elementa Rhetoricae.

- Breve , & irreparabile tempus omnibus est vitae.

A Paraphrastico .

. Ita est profecto et tam exiguum tamque armim vivendi curriculum nobis a natura circumscriptum est, ut vix bene lucem ingressis sit de hujus mortalis mundi statione decedendum, & vita cum morte commutanda . Nihil nisi temporis punctum quoddam est caduca haec quam tantopere deperimus ubia , minimumque est ac pene nullum intervallum itilud quod ortum inter & occasum nostrum interjacet . Fugit retro levis hora , truditur dies die , praecipiti casu fugaces anni sese mutuo pellunti & ad Iescentiae senectus , senectuti mors obrepit improuusa semper & inopinata et quodque gravius est , cum semel essi uxit brevissimum hoc vitae tempuS , tam

irreparabilis est illius lapsus, ut nulla deinde possit

ratione revocari.

Neque verb est cur adeo parvam temporis usuram nobis ad vivendum concessam jure merito com queramur . Praeterquam quod enim vita, si scias uti, satis longa est, praeterea ea certa stabilique lege natos nos esse scimus ut denique moriamur . Quis enim tam vecors esse potest qui nesciat hanc esse tristissimam peccati mercedem poenamque justissimam rhanc esse mortalium conditionem ac sortem: hum na omnia caduca esse & fluxa atque mobilia r nihiI quod or- sit, sempiternum esse posse e definitum esse cuilibet eertum quoddam breveque temporis spatium ad felicem in coelo vitam promerendam . Cumque olim amplioribus terminis circumscripta esset nostra haec mortalis vita, & in saecula bene mutiza Propagaretur, eam vostris flagitiis sceleribusque

breviorem effecimus , Semotique prius tarda necessitas ιethi corripuit gradum. A Contrario.

Contra verb cum semel post miserae hujusce vitae

decuris

48쪽

Fl/menta Rhetoricae . A

decursum terreni corporis contagione solutus erit noster animus , tum demum inter felices spiritus aevo sempiterno perfruemur in coelo. Nulla jam amplius pertimescenda nobis neque vicissitudo rerum, neque Conversio.temporum , nec aetatum commutatio . Nullus jam erit neque horarum lapsus, nec fluxus dierum, noe annorum sibimet mutuo succedentium Cursus . Sed eodem semper haerentes & felicitatis& temporis vestigio , stabili certaque beatitate , aeternis iaculorum aetatibus cuin Deo ipso polimmur. M . '

A Simili.

o nos igitur male cautost O numquam satis de plorandam sortem nostram i Si aeterna haec solidaque obliti nihil nisi umbras imaginesque consectemur . Si enim ex veritate magis quam ex opinione res velimus aestimare, quid demum aliud est fragilis haec sugaxque vita, nisi levis quidam fumus, qui puncto te,n-poris evanescit nisi praeceps torrens , qui cum va no strepitu celeriter effluit ; nisi flosculus brevi marcescens, qui mane oritur, vespere floret , & nocte cadit ue nisi umbra quaedam & larva inanis , quae nostras effugit manu S. Par levibus ventis, volucrique simillima somno. Ab Exemplo o. A.

Testes hoc loco possem appellare ab omni me si moria Christianos illos Heroes virosque sapientisi. mos , qui mirificam fugacis vitae brevitatem tot laboribus , tot vigiliis , tot indefessis curis redem: ptam compensarunt. Testes appellare possem tot virgines , tot viros Principes , tot nobiles adolescentes , qui fragilem hanc rerum humanarum mobilitatem atque inconstantiam pertaesi , quaecumque apud caecos mortales prima putantur , pro nihilo duxere, & voluptatum illecebras , ac perniciosa rerum caducarum blandimenta, generosa quadam ala

49쪽

46 Elementa Rhetorica . A Testimovis veterum. Iloe ineuleare Corinthiis voIuit Divus Paulus, eum dixit e remptis Disa est. Me ipsum nos admonet summus ille vir Iobus, dum afflatus divino Spuritu sic loquitur Mevas diar hominis sunt . Haec eadem erat mens vel ipsi quoque Horatio , pros no licet homini , cum amicum sapienter sic admonete

omnem erede diem tibi diluxisse supremum . Et alio loco : hid brevisortes jaculamur avo, inutia lHoc denique sentiebat Phaedrus,cum in elegantibus sitis fabulis hanc verissiniam protulit vocem: Abiturus illuc quo eriores abierunt Quid mente caeca miserum torques spiritum A medii φιιuo. Cum igitur adeo breve tempus sit , adeoque Irre. parabile a relinquitur id unum ut cogitemus etiam atque etiam nihiI esse laci socordiae neque segnitiae ; n his inter tantas angustias nequaquam licere esse oti sis r miseros esse qui se , per summam incuriam, re una omnium pretiosissima defraudari patiuntur. Restat denique id unum ut cum celeritate temporis utenis di celeritate certemus, &tanquam ex Torrente quo

dam , qui rapido dilabitur, celeriter hauriamus. Aliad Chria verbalis exemplum in hac verba Divi P ιι.

Corrumpunt bonos mores colloquia prava.

Noc erat olim in votis Divo Chrysostomo ut videret Paulum Apostolum de rebus divinis ad

populum verba facientem , ea orationis vi imp tuque, ea eloquentia, eo ardore oculorum & antis mi , ut fulgurare, ut tonare potius quam loqui videretur . Tam grato frui spectaculo quoniam nec Chrysostomo jam , nec nobis fas esse potest 3 eerte, quod unum relinquitur, Paulum in seriptis etiamnum spirantem ac loquentem audiamur , aurea GqGe

50쪽

Elementa Rhetorica . graue illius Epistolas diurna nocturnaque manu ve

Plenae sunt illae sapientibus monitis , gravissimis

sententiis, quarum hodie praeceteris unam nobis hic excutiendam proposuimus: Corrumpunt bonos mores colloquia

A Paraphrastico .

Ηaee verba si suo ponderare momento velimus, liquebit prosecth quain vere, quam prudenter a Divo Paulo fuerint usurpata . Sic enim omninb se res ha. bet. Nulla est pestis capitalior ad bonorum animos depravandos quam nefaria hominum profanorum colloquia. Nulla est tanta virtus, tamque altis defixa radicibus , quae non hac impurissima lue brevi tempore labefactetur e & fi tantam esse videmus mali exempli vim ad hominum animos corruptelarum illecebris irretiendos ; quanto sanh magis nobis exie& ab exempli contagione simul, & ab improborum consiliis, vocibusque pertimescendum p

in deterius hominum persuasio , & infelix illorum in. doles ad peccati laeditatem potius quam ad virtutem propensa . Est hoc adolescentibus praesertim instum atque ingenitum, ut sint faeiles cereique in vitium flecti, &pestiferis improborum sermonibus, vesutata sterso pudore, pertrictaque fronte in errorem rapia tur. Qui ergo aut quo pacto fieri posset, proh Deus immortalisl ut eorum mens suapte sponte usque adeo depravata,Aliorum insuper incitata vocibus non ultro statim in proclive laberetur A Contrario. Nullum contra majus ac validius incitamentum est, nullus acrior 1timulus ad improbissimi cujusque mem