De libertate et praemotione secundum mentem D. Thomae

21쪽

loquerer, pauciS Scribserem ita, ut nemini aequa esses mecum eXp0Stulatio. Attamen Veritas, quum rebuSOmnibuS anteire necesse Sis, a me dicetur liberrime; quae quidem cum ab Aquinate stabilietur aperte, tum ejuSdem Verbis, cum Vero eX ejus dogfrina ratiostinatione quadam dedu00nda erit, tum auctoritate disssi-pulorum ejus firmabitur. Etenim Pontifex Maximus, in ΕΠ0yclica quae Supra producta est, catholissos adhortatur, ' Ut sapientia Thomae sex ipsis Hus fontibus hauriatur, aut Saltem eX iis rivis, quos ab ipso font0 deductos, adhuc integros et illimes decurrere certa et concors doctorum hominum sententia est ἡ: qua quidem de re pro iis praecipue te, Lector, admonitum Volui, qudo de phi Sica praemotione pariter quantum nil a Chias eXΘΓ- citium ac quantum ad Specifigationem ejusdem, mihi

Interea quoad Thomae sententia de phi Sica praemotione aperiatur, animo eSt ponderandum, tum Communi vitae consuetudine tum copia doctrinae Splendorem eumdem addidisse familiae Dominissi; quae quidem non modo eum Virum eXimium et Singularem,

ut otiam EXemplar et Magistrum, quem tuto pede Sequeretur, Semper linbutSSe, Vera cum gloria, de Se praedicare potest. Etenim praeterquamquod in ea Ponti- fidis Maximi Littera Eneyclica, quae Supra e8t addussin, do ondum familia dicitur: Summo hoc mustistro Thoma)jure qu0dum 8u0 9l0rtutum, praeterea in ejusdem Con-

22쪽

- 18

monium, quod hic praetermittere non licet. ' Declaram HS quod, n primo Ordini8 nostri Saeculo, multoties, in Capitulis Generalibus, satissitae sunt ordinationeSd0 10110nda si dolitur Angelidi Pra000ptoris doctrina, additis contra transgre8sores poenis graViori S CHipne, et privationis perpetuae utriusque VOCiS, Omnium JUO Ossiciorum, graduum et dignitatum. Vide Fontana,

Doctr. S. I 0m.) Sic re vera ordinatum est PariSiis, anno 1279, quinto a transitu S. Thomae: Cum venerabilis fir memoriae recolendae F. Thom as de Aquino sua conversatione laudabili et seristis suis multum onoraverit ordinem, nec sit aliqualiter tolerandum quod de ipso et elscriptis suis aliquid irreverenter vel indecenter Fratres loquuntur, et aliter sentiunt: ide0 injungimus Prioribus, Provincialibus, et Conventualibus, ac eorum Vicariis et Visita-t0ribu8, ut, Si quos invenerint eae edere in praedictis, e08 punire acriter non postponant. Item Parisiis l6ll: Ordinamus es alias pluries ordinutum consirmamu8, et praecipimus omnibus et singulis Suerae Theolostiue Magistris, Da culaureis, Lectoribus et Praedicatoribus, ut in suis lecti0- nssus, dispulutionibus, decisionibus, praedicationibus aut com-p08itionibu8, numquam recedunt a solida Angeliet Dotioris nostri S. Thomae doctrina, eamque non 80lum in Senten ire, sed et in proprietate qu0que verb0rum, Ubique referre ac tueri c0nentur. Qui contra fecerint, priventur 9rudibu8, ct

l) Distineti0 2, cap. 14, De studentibus, Declaratio 6, De te

nenda S. Thomae doctrina.

23쪽

p06nae gravi0ri8 culpae subjieiuntur Habsentur similia in multis aliis Capitulis. Nod sub silentio praeterire fas ost quod Benodissius XIII, Bono lictus XIV, Pius VIos Pius IX Angolicum Doetorem laudibus certatim eX- tulerunt, ordini nostro gratulantus d0 solidi quam sibi impo8ueras Dossessi fato sesitandi do0trinam Aquinatis,DOStrOS quoque eXhortantes ad illum perpetuo of Stro- nue propugnandum . Possunt etiam videri apud Ordinis Bullarium friginta et octo Constitutiones, quibus dessem set octo Summi Pontifices dodtrinam S. Thomae

Quibus quidem festimoniis atque rationibus cuique pronum est consistere, vel fidelem Aquinatis discipulum nullum unquam repertum eSSe, aut ViX ullum; Vel ressio quidem dicendum, dositos viros Domini di familiae, quitum philosophicis cognitionibus, tum theologissis enituere , quique Thoma magistro HSque gloriati Sunt, Hu8dem discipulos esse germanos. Sed quid multis opus ossi En enim res eadem a Bonedicto XIII, Pontifido MaXimo, de0larata est, qui in suis litteris Demissus preces, eoSdem stermun08 S. Thomae discipulos renuncia vis, honustavit tuo laudibus. Ne autem inducas in animum. in aliis fantummodo quaestionibus, non Vero in ea de

qua hic Sermo est, praeolaro illo festimonio eosdem elatoS Voluisse, si si habens Volo, Loetor, ad calumnius intentatus eorum do0trinae super gratia per So et ab intrinseco emeassi contemnendus, eosdem Pontificem Maximum hortatum esse. Compertum eSi enim, HOS qui

24쪽

Thomam Summum magistrum habent, quibusque ΤhOmiStarum nomen est, gratiae emeaciam istam phisica praemotione eXponere; etsi utriusque impliciti nodieXplicationem permiScere prohibentit. His de causis quum ab iis qui Aquinatem Sodalem et magistrum colunt, valide constituatur atque Stabiliatur egregie, phisicae praemotionis doctrinam in ejuS-dem Scriptis apertissime tradi; certe fidos habenda iis minime videtur, qui eam numquam eumdem ngnOViSSORSSerere audens, tametsi ejusdem libris pervolutandis multum temporis impertisse confirment. Eorum Saltem hac de re sententiam in dubium vostare fas erit; COecitatis enim tot viros doctissimos ac in Thomae SeriptiSperito versatos ii viduntur insimulare. Praeferen Sistermuni Aquinatis discipuli opinione falluntur, num alii

uberrare non poterunt Ah de his rebus satis, non enim rationibus generiS

hujus, etiamsi maximi sint ponderis, Sed verbis potius atque testimoniis Angulidi doetoris ipsius diffissultas dirimenda est. Haec tamen, benevole Lector, me tibi praeloqui, non modo oportuit, Verum etiam necesse fuit, ut quod in quaestione versatur, id in ipso quasi vostibulo dign08cereS, OpuSculiquH hujus rationem et ordinem. Caeterum si in tuam utilitatem opsella ha00 aliquid conferat, Deo O. M. gratias agam; Sin nutem, in Spem ingredi placos foro ut eamdem nihilo minus benigno

volis accipere. Vnte.

25쪽

Do libertatis natura generatim considerata.

1. Liberum arbitrium atque voluntatem re vera eamdem eSSepotentiam, objectoque Solummodo discrepare, imprimis ostenditur. 2. Corollaria praeced0ntis doetrinae, et lib0rtatis definitio. - 3. Li-b0rtas multifario dividitur: exponitur quid sit libertas indifferentiao et spontansitatis, libertas exercitii si spodi fidationis. - 4. Prima libertatis radiX, ut eausa, ratio est. - 5. Radix altera, ut Subjectum, ost voluntas ipSa.

l. Natura id a philoSophis esse dissitur, quod rem unamquamque facit, a ceteri Sque di8tinguit: qua ex causa quoniam de libertate aliquid delibandum ost,

quomodo praemonui, claritaS atque reotus ordo postulare videntur, ut ab ejusdem natura inquirenda initium petatur; hac enim perSpedin B lin qu no conneofuntur eidem, facilius pertractari, animoque comprehendi poterunt. Constat autem imprimis eamdem potentiam

e8Se quae Vult, et quae eligit; sicut eadem pot0ntia est quae intelligit, et quae ratiocinatur; quam ob rem ait Aquinas Potentias appetiti VRS Oportet esse proportionatas potentiis apprehensivis. Sicut autem sex parte apprehensionis intellesitivae se habent intello fuset ratio; ita ex parte appetitus intellectivi su hab0nt Voluntas et liberum arbitrium, quod nihil aliud ost

26쪽

quam Vis electiva si). , Et gerte proprius Voluntatis actu S est velle; atque Velle unum prae alio, quod electio nuncupari solet, peduliaris uetus est liburi arbitrii; igitur HuSdem potentiae est velle, cujus sest eligore; ' Et propter hoc inquit Thomas) voluntas et liberum arbitrium non sunt duae potentiae, Sed una 2). - Hi S eX robus fassile est stolligere, cur a divinis eloquiiῆ voluntatis nomen libero arbitrio saepissimo tribuatur. ' Quis

est homo qui vult vitam s3); Exultunt of laetentur qui volunt justitiam meam Α); Si quis vult me sequi so);

Si quis voluerit voluntatem ejus facere s6). ἡ Verum rem huno attonsius eo sideranti ex facili in promptu oris, inter voluntatem os liberum arbitrium aliquod esse discrimen; illius senim obiectum sus capito fortio dicetur) hujus objecto latius porrigitur. Etenim fertur liberum arbitrium in media, idest in bona peculiaria

quae finem reSpiciunt, quibuSque eumdem RSSequimur,

quippe Angelicus ait: ' Eligero est appetero aliquid

propter alterum CODSequendum: unde proprie est eorum quae sunt ad finem ἡ i); praeferen eas in res Solummodo, quarum eSt peneS Voluntatem nostram potestas atque dominatus. Voluntas autem in media et in suom dueitur; in ea quae arbitratu nostro modernmUD, et in ea quae η nobis non pendent; non enim omne id

quod voluntarium est, liberum dissi potest. Igitur apte congruenterque loqui Si volumus, citra dubium dicendum erit, potentiam electivum, Sola liberum urbitrium, re Vern eSSe ipsam Voluntutem eamdem, Sed inadue- quate Sumptum. Id tamen notundum, rationem, liber

27쪽

fatis radiX, Seu causa, cum Sit ut est apud Thomam, ac ut infra onuoluabitur) antecedere potentiam elueti-Vam, hic pro certo poni; quta de causa merito atque juro optimo liberum arbitrium ab Aquinate nuncupa tur: Facultas voluntatis et rationis. 2. Ex dictis autem jam sequitur, J' liberum nrbitrium potentium esse netivam; quippe dictum e8t, nihil aliud idem sesso nisi voluntatem ipsam: ut Vero potentia asstiva est Voluntas, quod enim ejusdem asstio immanens est, ideireo ab eo pringipio' in quo tamquam in subjecto recipitur, ut proficiscatur Oportet. Praefurea si liberum arbitrium potentia non esset noti Vn, liborum falso die0rotur; in agonise enim ost ejus rei quam in alio efficit sita potestas, sed ejus in manu non est, quod sit in eodem. Sequitur 2 ' hano potentiam ipsam oleotivam esse mediorum, id est non finem Sed media eligere, quibus eumdem ConSequimur, nam finis sub electionem non cadit. Etenim quemadmodum argumentatio a prin0ipiis evineendis abstrahit, quae pro certis ponit, totaque circa conclusiones Versa furox iis tum deducendas; ita olositio non circa finem, qui ejusdem cau8n est, sed circa media quae ad piam obfinendum Sunt constituenda, versatur. Verum quod ad mediorum eleetionem affines, quin Aquinasse diligenter 08t perpendendum, sinem aliquem ad superiorem alium sinum obtinundum adhiberi interdum poSSe contingere, ac ideo sub voluntatis electionsem cadsere Sicut in

speculativis nihil prohibos id quod ost unius domo

Strati0nis, Vel scientiae principium, esse concluSionem alterius demonstrationis, vel scientiae, primum tamen principium indemonstrabile non potest esse concluSio ulterius demonstrusionis, vel seientiae; ita etiam con-

28쪽

fingit id quod ost in una operatione ut finis, ordinari ad aliquem ut ad finem, et hod modo sub elegitone cadit si). ἡ Εjus rei dilucida expositio fit a Thoma 0Xemplo Sanitati S, quam quidem in medidi operatione fin0me88e, atque proinde Sub ejusdem eleghionem non cadere, Omnibus est perspicuum: at Vero in eo qui mentem suam eo dirigit ut saluti prospidius aeternae, Sanitatem ipsam Superiorem finem manifestum est poSSe re- Spicere: quapropter de prospera valetudine adVersaque consultationem idem habere poterit, alterutramque eligere. Domum sequitur 3' liborum arbitrium media

eligere, quae congruunt fini; etenim sus inquit noster Doctor) quemadmodum defectu intellectus accidit, ut idem in conelusionem aliquam a principiorum tramite recedendo eat; ita profecto voluntatis defesstu sontingit, ut ea in aliquam pergat eloqtion om a fine deflectendo. Quibus eX rebus minimo dubium est, liberum arbitrium apto definiri poss0: Facultatem eligendi mediuquae fini conveniunt. Attamen definitionem placet tueri, quam Aquinatis dosstrinam sedi antes communiter fradunt Thomistae, quaeque in idem cum praecedenti redit, atque liberian arbitrium dissis: Vim electisum mediorum servasso ordine finis. Mihi equidem exploratum est, hi 800 praesertim temporibus husi novitatis studium devenisse, ut definitioni quoquo liberi arbitrii caliginum offundere moliretur; sed ea res indignum facinus et audaX cuilibet sapisenti facile vid0tur: immutabilis enim e8t Verita S, HuSque argumentum antiquitas: et non raro addidit sititor catholidos disso) ut qui nova adnituntur invenire, in errores inextricabiles delabantur.

1) 1. 2. q. 13. R. 2.

29쪽

3. Multifario voro dividitur libertas tum a philo-

sophis tum a theologis; sed ne ab argumento degrediar, aliis partitionibus missis, eam in libertatem spontaneitatis of in libertutem indifferentiae, volui in dua8 parteS praecipua S, placet dispertire. Prima nihil aliud est nisi immunitas a vi ab exteriori agente illata; quapropter determinationi ad unum a natura minime opponitur; ac proinde in brutis quoque animantibus planum est eumdem reperiri. Haeo porro libertas in omnibus est actibus a Voluntate eligitis; etenim nemo iisdem vim pote8finferre, Secus enim Sequeretur, Voluntatem poSSe Velle nolentem, quod plane absurdum est. Alterum libortatis genu 8 latiuS primo porrigitur, non modo enim Vim BreeteXtrinsecus illatam, verum etiam inferiorem rei agendae neceSSitatem. qua quispiam devinciatur a natura. Inferiori autem ha0 nossessitate res devindiuntur quηΘ Cn-rent SeΠSibUS, quippe eaSdem natura ad unum compellit, puta ad centrum; atque etiam bruta animantia, quae quidem quum ea Virtute careant, qua plures res inter Se conferre poSSint, Singuluremque solummodo Speciem sensibus recipiant, neceSSitate hane eamdem proSΘ- quendi ad Stringuntur; en de causa libertas indifferentino in creaturis ratione utentibus solummodo reperiri possest. Sub dividitur vero in libertatem emercitii, Seu contradictionis, et in libertatem specificationis, Seu contrarietatis. Exorditii libertas ost quae potustatem tribuit ad duo contradictorie opposita, quu de cauSΛ ContrΛ- disitionis libortas solos nuneupari. Itaque saeuitas est

quae 90tum respicit et non actum, id est actum actusque negationem cessationemve, ut Velle et non Velle,ngere et non agere, amare et non a mare, OdiSSe et

non odisse. Specificationis libertas ea dicitur, quae ad

30쪽

duo contrarie opposita tribuit potestatem, ut Sunt pro- Segusio et fuga, amor et Odium. Itaque ut hac in re nulla sit aequivocatio, quippe

- Erroris matur fuit aequivocatio Semper; ,

id attentius considerandum, non duos positivos actuS sed actum eju8demque negationem, Seu ceSStationem, 0x0rcitii libertatem respicere; libertatem Vero Specificationis, Seu eontrarietatis, positivos quidem a ciUS, Sed contrarie oppositos. Actus autem solummodo diversi si sint, non tamen contrarii, ad eosdem potesta Sthbertus dispuritutis a philoSOphis nuncupntur. 1. Quae libertas ad opposita potestatem tribuit, indisserentiaequae dissia est, atque in libertatem eXercitii ut spudificationis dispertita, ea reapse id eSt, quod hominem facit liberum; quapropter antequam aliis de rebus sermo instituatur, HuSdem enuSR, SUR TndiX, juxta Thomao doetrinam est dilucide explicanda. Quum autem quispium animo contemplatur duas profecto reperit causas cur homo dicatur liber; primam, quod plures reS animo comprehendere pOSSit; Secundam, quod Husdem voluntas neces8itate prosequendi eurum unum- quumque non devinciatur a natura. Itaque prima libertatis rudiX, ut ejusdem cauSa, ratio eSt; cui quidem veritati vel Ρoeta noster festimonium perhibuit

' L0 maggior don, che Dio per Sua largheZZaFeSSe creando, ed alia sua boniaduΡiu conformato, e quel chlei pila appreZZa,Fu dulla volonta la libertate, Di silio te creature intelligenti, si tuite e sole furo e Son dotale l). ἡ

1) Dante: Divin. Comm. Parad. eant. 5.