장음표시 사용
41쪽
37set, verum etiam inferiorem agendi nece88itatem, qua quis devinciatur, quaque ad unum compellatur. Peculiare enim liberi arbitrii munus electio est, quum nihil aliud sit illud nisi vis quaedam oleotiva; quam Ob CRU-sam ' Cum elochio sui est apud Thomam) sit praecepti0UntUS reSpectu alterius, neceS80 est quod electio sit reSpectu plurium quae eligi possunt; et ideo in eis quae sunt penitus determinata ad unum, electio locum non habet fl). ἡ Ρlura autem quae a libero arbitrio respiei Thomas asserit, contradictorie oppOSita, vel contrario sui supra dictum est) possunt considerari; ex quo fit, duplicem esse libertatem, contradi
chionis et contrarietatis, quarum unaquaeque in Superiore capite declarata est. Illud tamen hic non praetermittendum , contradisitionis libertassem libortatis essentiam constituere, seu id esse quod liberum essentialiter quempiam facit; voluntatem enim non interiori ex necessitate qua ad unum compellatur, Sed proprio ex conSilio ad agendum Vel non agendum 1110- veri Si ponatur, eamdem asstus proprios arbitratu suo moderari ac regere, utque proinde liberam esse, omnibus
est perspicuum. Qua de re illud Thomao d0 spirituali substantia loquentis Est domina sui actus, utpote in ipsa eXi8tens agere, et non agere 2). ἡ De libertatis natura Satis Superque dictum est.
42쪽
CAPUT III. De objecto liberi arbitrii.
12. Praenotanda de appetitu generatim. - 13. Objectum Voluntatis imprimis demonstratur. - 14. Animadversiones do eodem Objecto. - 15. Objeetum lib0ri arbitrii ostenditur. - 16. Corollaria prae sedentis doetrinae. - 17. Diffissultas de postremo corollario in medium affertur. - 18. Eadem difficultas profligatur, quae Vera Sunt a falsis secernendo.
I 2. Deinceps, ut erat propositum, de objecto liberi arbitrii dicatur; possentia enim quaelibet tum perfectiuS dignoscitur, ab aliisque facilius Segernitur, cum non modo en in Se, id est in natura sua, Verum etiam id in quod ea fertur, consideratur. Quoniam vero liberum arbitrium sui jam dissium est) a voluntate rea pSe non discrepat, ut rebus dicendis modus adhibeatur et ordo, primum de hujus obj00to aliquid delibandum esse Vi-dotur. At notandum imprimis, triplicem eSSe rerum inclinationem, Seu appetitum, triplissi naturae ordinireSpondentem; nam sui est apud Thomavi) inest omnibus appetitus boni, quum bonum sit quod Omnia appetunt. Prima inclinatio est eurum rerum quae carent SenSibuS, quarum quidem naturaliS prope Sio, Seu Πnturne proclivitnS, ad unum neceSSario Vergit, puta ad
43쪽
centrum, atque naturalis appetitus a philosophis nuncupatur. Altera inelinatio est quae brutorum animantium naturam conSequitur, quaeque in Speciem Sensibus apprehensam tendit, et animalis seu sensitivus
appetitus solet appellari. Tertia donique inclinatio est
rationalis naturae, et ea, quum ratio multarum rerum
Species excipere queat, ad plura est indisserens, et appetitus rationalis, Seu Voluntas, communiter dieitur.
His do robus Thomas ait: ' Appositus in his quidum quae cognitione carent, dicitur naturalis appetitu8, sicut dicitur quod lapis appetit esse deorsum; in his nutem quae cognitionem SensitiVam habent, dicitur appetitus animalis, qui dividitur in concupiscibilom et irascibilom; in his vero quae intelligunt, dicitur appetitus intellessiualis, Seu rationaliS, qui eSt Volunta8 l).
Affensius autem considerandum, magnum eSSe diScrimen appetitum naturalem inter et rationalem, asi etiam sensitivum; primus enim quod in formam, Seu Speciem, apprehenSam non inclinatur, Sed in aliquid in naturaeXfans, idcirco in bonum Semper tendit reapS0 sibi conveniens, atque proinde in bonum Verum; alter vero quum formam apprehenSam proSequatur, etiam in id quod re vera bonum non eSt, tendere potest. Etenim planum est ratione SensibusVe quod bonum non est ut bonum apprehendi, poSSe contingere, eaque de QRUSnet appositum rationalem et senSitivum idem proSequendo posse deludi. 13. His rebus praenotatiS statuere placet imprimis, appetitus rationalis, Seu VOluntntiS, Objectum, generΛ-tim conSideratum, esse bonum. Appetitus enim quilibet
44쪽
ut ex dictis est perspicuum) quaedam inclinatio est;
at inelinari nemo potest nisi in bonum, tum quod inclinatur unusquisque in quodpiam sibi simile atque con-Veniens, tum quod bonum Solummodo ad sui amorem incitat ac impellit: qua eX causa a philosophis cum Aristotele dicitur communiter, bonum eSse quod omnia appetunt. Igitur bonum est objedium Voluntatis, si guto esstum est cujuslibet appetitus. Ea de re Aquinatis illud praediarum: ' Dicendum quod VoluntaS est appetitus quidam rationalis: omnis autem appetitus non est nisi boni. Cujus ratio est, quia appetitus nihil aliudeSi quam quaedam inclinatio appetentis in aliquid. Nihil autum inclinatur nisi in aliquid simile et con-VenienS. Cum igitur omnis res in quuntum est ens et Substantia, sit quoddam bonum, neceSSe est ut Omnis
inclinatio sit in bonum. Et inde est quod Philosophus dicit, quod bonum est qu0d omnia reppetunt si). ἡl1. Verum hac de re illud notandum, quumquam bonum est voluntatis objectum, non tamen id esse revera bonum quod n Voluntate uppetitur, eSSe neceSSR-rium; sed aut Vere bonum, aut boni Speciem praeSeferre, quum bonum animo apprehenSum Sit illud, quomodo in principio dictum est. Attentius quoque erit ponderandum, Voluntatis Objectum, quatenus ab objecto libori arbitrii discr0pare con Sideratur, bonum eSSe perfectum; hoc unum enim voluntatis satietatem possesseXplere, qua eX cnUSn quum voluntns in illud ex u000ssitatu tendat neque in deliberationem Venire, neque
sub oluetionum liburi arbitrii idem cadere poterit. Qua quidem do re sest illud nostri Doctoris: Si proponatur
45쪽
aliquod obj00tum voluntati, quod sit universaliter bo
sitato voluntas in illud fundit, si aliquid velit; non enim poterit velle oppositum si). ἡ Didit autem Aquina S,
si reliquid velit, potest enim non Velle, quum quantUm ad sui uetus exorgitium, ne ab universali quidem bono Voluntas necessario moVentur, ut infra erit distendum.
15. His dolibatis objoetum liburi arbitrii statuatur, quod quidem absque ullo negotio jam perspici pote8f. Etenim voluntatis adaequatum objesstum, bonum quod ab ea dum rojici nequit si est; eo quod perfectum HSt,
atque sui Tliomas ait) sequndum omnem considera tionem bonum; planum eSt, quodlibet bonum, quod quovis modo a boni ratione potest deficere, objectum eSSelibori arbitrii. Hoc enim quoniam a ratione ut non bonum considerari potest, a rationali appetitu, quem formum animo apprehensum Sequi necesse eSt, eXpeti rejicivo potest Seeundum diversas considerationes. Igitur quatenus ad bonum istud spessiat, nulla nossessitate
appetitus devingitur; atque proind0 libori arbitrii illudeSSe Objectum, est perSpiculam. Eum ob causam pOSt Verba quae Supra produXi, subdit Thomas: ' Si automproponatur ei voluntreti) aliquod objectum quod non secundum quamlibet con Siderationem sit bonum, non eX necessitate voluntas fertur in illud. Et quia d0fessiuscuju8ssumque boni habet rationem non boni, ideo illud Solum bonum quod est perseetum, ut cui nihil dos dis, est tale bonum quod voluntas non poteSi non Velle, quod ost beatitudo. Alia autem quaelibet particularia bona, in quantum deficiunt ab aliquo bono, p0SSunt
46쪽
accipi ut non bona; et sequndum hane gonsiderationem possunt repudiari vel approbari a voluntate, quae pote8t in idom Drri secundum diverSnS conSiderntioneS. hJ6. Ex iis quae dicta sunt sequitur, i ' quod ad
uetus eaeercitium attinet, a nullo objecto Voluntatem moveri ex necessitate. Etenim ut necessario quantum aduehuS OXercitium moVentur Voluntas, nullum mali rationem posse apprehendi non modo in Objecto, Verum etiam in ejus appetitione est neceSSe, alioquin lineo appetitio ipsa a voluntate repelli poterit. At vero rationem aliquam mali in omni appetitione posse considerari extra dubium est, quum appetitionem quoque ultimi finis molestam saltem esse eXi Stimari queat. Igitur quantum ad actus eXercitium, pinniam est VO-luntatem nultu nossessitate vinciri. His rebus accedas quod ait noster Doctor Potest aliquis de quocumque objecto non cogitare; et per conSequens neque netu
a bono generatim, Seu in communi, upprehenSO Volun- tutem neceSSurio moveri; bonum enim istud ejus est
Objectum adaequatum, ut dissium est; potentia autem qua0libus ita fundis in objectum suum, ut in ejuS ΟΡ- positum nullam habeat potestatem. Super haec nulla boni ratio in opposito apprehendi potest: Voluntas Vero in malum ferri nequit; qua do re illud Thomao: ' Voluntas so habet ab bonum et ad malum, Sed ad bonum appetendo ipsum, ad malum vero fugiendo illud, fuga autem mali magis dicitur noluntas; unde si qui voluntas est boni, ita noluntas est mali 2). ἡ Ob hanc rationem eamdem sequitur 3' ad ultimum quoque finem, seu ad
47쪽
beatitudinem generatim consideratam, Voluntatem necessario inclinari; ultimus enim finis bonum est perfectum , in cujus proinde Opposito aliqua boni ratio nequit reperiri. Domum sequitur 4' quod ad possuliaria
bonu Spectat, Voluntatem ab eorum nullo quantum nil Specis stationem eX necessitate moveri. Et certe nullum
pessuliare bonum est ita perlaetum, ut nihil ei deesse videatur; ac proinde nullum peculiare bonum eSt, quod aliqua ratione ut non bonum animo apprehendi queat quapropter nullum peculiare bonum est, quod a Voluntate, quae sui dictum est) in malum non tendit, nequeat rejissi. 17. Sud divoris fortasse, id non modo Thomne menti, Verum etiam apertis ejusdem festimoniis repugnare quod is non sit de peculiaribus bonis ita generatim loquutUS, Sed quae cum bono perfecto, aut cum fine ultimo, necessarium habent nexum, ea citra dubium exceperit. Qua quidem de re est illud: ' Dido dum quod finis ultimus ex necessitate movet voluntatem, quin eSt bonum perfectum, et similiter illa quae ordinantur ad hunc finem, Sine quibus finis haberi non potest, Sicut eSSe, Vi Vere et hujusmodi si). ἡ Huie festimonio aliud adcedit: ' Non enim per Voluntatem appetimuS, Solum ea quae pertinent ad potentiam voluntatis, sed etiam ea quae pertinent ad singulas potentias, et ad totum hominem. Unde naturaliter homo non solum vult Objectum Voluntatis, sed etiam alia quae conveniunt aliis potentiis, ut cognitio veri, quae convenit intellectui; et esSe et vivere et hujusmodi alia, quae respiciunt con-
48쪽
Sistentiam naturalem, quae Omnia comprehenduntur
Sub objecto voluntatis, siqui quaedam particularia bona si). Hl8. Verum cum quis animo contemplatur, faeile Verum hac de re a falso secernit. Duplissi enim modo peculiaria bona, de quibus in proposita difficultato loquitur Thomas, possunt considerari: primo quidem in se, id est quatenus ab his illisve circumstantiis abstrahunt, quibuS in nobis junguntur, jungive p08Sunt Vel quod in idem redit) quatenus ita apprehenduntur bentitudini conjuncta, ut sine illis haess nequeat haberi. Altero autem quatenus eadem bona reperiuntur in indi-Viduis, horumque peculiaribus circumstantiis j unguntur. Jam Vero primum illud bonorum genus Voluntatem eX necessitate irretire absque negotio intelligitur; nullum enim eorum rationem non boni potest habere; de quibus profecto sunt illa Aquinatis in difficultato quae objicitur: ' Et similitor illa quae ordinantur ad hunc finem, sine quibus sinis haberi non potest. ἡ GenuS Rutem Riturum et in deliberationem venire et Sub electionem cadere facile quisque perspicit; etenim quamquam ViVere est bonum in se, item et Veritatem agnoScere, poSSe tamen confingere utramque rem magno incommodo in individuis conjungi, of proinde ut non bona con- Siderari, atque a Voluntute rejici, nemo eSi qui non videat. Quam profecto ob causam Aquin RS Supra productus sib) ait: ' Quia dola tus cujuscumque boni habet rationem non boni, ideo illud solum bonum quod est perfectum, et cui nihil deficit, est tale bonum,
49쪽
quod voluntaS non potest non velle, quod est beatitudo. Alia autem quaelibet particularia bona, in quantum d0ficiunt ab aliquo bono, possunt aestipi ut non
bona: et secundum hanc considerationem poSSunt re
pudiari vel approbari a voluntate ἡ l). CAPUT IV.
De diverso motionis genere intellectus et voluntatis.
19. Notiones de voluntatis indifferentia - 20. Praeeodentis doetri. nae corollarium. - 21. Voluntatem quantum ad exercitium ex sumoveri comprobatur; eXpligaturque modu8, quo internum Suum motum ea libero eX0reui. - 22. Intolleolum quoque a Voluntate quantum ad exereitium moveri, Thomae auctoritate stabilitur. - Quod ad spodification0m attinet, ab intolleetu, Seu ab objecto mente apprehenso, Voluntas movetur. - 24. Intellectus tamen Voluntatem neces- Sario non moVet. - 25. Voluntatis motio est in gonore causae efficientis, sed motio intellectus dici nequit generis sejusdem. - 26. Intelleetum in genero causae finalis et formalis voluntatem movere dcelaratur.
19. Quoniam liberum arbitrium voluntatis rationisque facultas ab Aquinate nuncupatur, atque reapSevoluntas et ratio mutuam operam ad hominis libertatem gonferunt, de utraque ista potentia aliquid scribere necesse est. At ne ultra quam satis est dicatur,
50쪽
aliis rebus missis, quibus hic nequaquam OPUS eSSevidetur, de diverso motionis genere quo intellectus atque Volunta S ad agendum se vicissim impellunt, Sermo instituetur. Primum famon de voluntatis indisserentia quaedam Sunt praenotanda, quibus lumen iis rebus asseratur, quae pertractanda e Sunt. Itaque mente ponderundum, moVere unimae potentias, nihil aliud esse, nisi ad actum ponendum easdem impellere; oportetonim ut ait Aquinas) ut id quod est in potentia, reducatur in actum por aliquid quod est in actu. Porro autem dupliciter in potentia voluntas considerari potest: primum ad duo quae contradictorie opponuntur,
ut agere et non agere, amare et non amare, odiSSO
et non odisse, et Husmodi alia. Isto voluntatis status indiflarentia contradisitionis a philosophis nuncupatur ideo, quia ad contradictoria, id est ad assium ejusdemque negationem ceSSntionemve, voluntas est indissere S. Deinde ad duo contraria, seu sui dicitur) contrario Opposita, volunta S in potentia poteAt considerari; Hus generiS Sunt, agere hoc aut illud, prosequi vel fugere et amare aut odisse: ac iste voluntatis status indifferentia contrarietatis dici solos, idcirco quod terminos positi VOS reSpiciat contrario OppositOS. Duplicem vero istam voluntatis indifferentiam exemplo oculi illustrat Aquinas; si enim Oculus in potentia ad visionem ejuSque negationem consideratur, indisserentia contradictionis habetur; si vero ad hunc colorem potiusquam ad alium contingendum, indisserentia contrarietati S. Quae omnia in paussa conferens Thomas ais Dupliciter autem aliqua Vis unimae inVenitur esse in potentia ad diversa: uno modo quantum nil agere Vel non agere, alio modo quantiam ad agere hoc vol illud