De libertate et praemotione secundum mentem D. Thomae

31쪽

Hanc rem eamdem aperte palamque enu eius Aquinas

' Totius libertatis radix est in ratione constituta. Unde sequndum quod aliquid se habet ad rationem, Sic Seliabus ad liberum arbitrium. Ratio autem plene et per' laeto invonitur solum in homine; unde in eo solum liberum arbitrium plenarie invenitur si). , Ut perSpi'ciatur autem quo modo ratio libertatis sit causa, animo

e8t perpendendum, creaturaS rati Onnies, quum Ob ΘΛ-rum immaterialitatem plurium rerum formRS, Seu Spe

cies, eXcipere atque in Se ipSi S retinere poSSint, plura, earum quoque judicium reseXione posse dignoseere quam ob rem plures in iisdem species boni esse pOS- Sunt, atque proinde plura ollaesita quae voluntati objiciantur, ut illa ea rejiciat vel prosequatur: igitur eX

pluribus sui est apud Thomam) moveri potest appetitus intelleghivus et non ex uno eX necessitate. HiSdo robus Aquinas ait: ' Ex hoc voluntas libere potest ad diversa ferri, quia ratio potest habere diversus conceptiones boni. Et id00 Philosophi do finiunt liborum arbitrium, quod est liberum de ratione judicium, quasi

ratio sit causa libertatis 2). ἡ Hanc rationem enm-dom adhibet Thomas, ad evincendum substantiis in-f0JJ00fualibus liberum esse arbitrium. Quonium Vero Husdem verba huic rei lumen asserre Videntur, en plucet integro producere: ' Quaecumque igitur, habent judicium do agendis non dolorminatum ad unum una turn, necesse est liberi arbitrii esse. Hujusmodi ausum sunt omnia intellositu alia: intellectus enim appre-hondit non solum hoc vel illud bonum, Sed ipsum bonum commune: unde quum intellectus per formam

l) Q. 24. de verit. a. 2. - 2) 1. 2. q. 17. a. 1. ad 2.

32쪽

apprehenSam moveat voluntatem; in omnibus autem mOVens et motum oportent esse proportionata VO'luntas substantiae intellectualis non oris determinatan natura nisi ad bonum commune. Quidquid igitur offertur sibi sub rationu boni, poterit voluntas inclinari in illud, nulla doterminatione naturali in confrarium prohibente. Omnia igitur intullectualia liberam voluntatem habunt sex judidio intellectus venientem quod est liberum arbitrium hab0r0, quod definitur liberum de ratione judicium si). ἡ 5. Ista Angolidi Doctoris verba non modo libertatis

radicem, ut causam, in ratione positam esse dissunt, quod nempe quum plurium rerum SpecieS, Seu formRSen excipere queat, judicium liberum, id est ad unum non determinatum habet; vorum etiam libertatis ipsius

radicem ulteram enunciunt aperte, ipsam sollicet VO-luntatem eumdem, quae n natura communi bono non

tamen alicui peculiari, est necessitato devingsa. Et requidem Vera de utraque palam loquitur Thomas: U Radix libortatis sest voluntas sicut subjesstum; sed sicut cauSn est ratio 2). - Haec autem res ita profecto est intelligenda, ut, quoniam Objectum, rntionalem ΛΡΡΟ-fitum eXplens, bonum est uni Versale utque perfectum; nullum sequitare bonum, Seu ne ullum quidem bonum sub judicii indifferentia propOSitum, quRCumque perfectione praeditum sit, eidem satietatem potest afferre: qua eX re quod ad pessuliaria bona attinet, libera manes voluntas, nullaque naturali necessitate Vincitur. His de causis ait Aquinas: ' Cum possibilitas voluntatis sit respectu boni universali S et perfecti, non

33쪽

subjicitur Hus possibilitas tota aliqui particulari bono et ideo non eX necessitate movetur ab illo si). ἡ Et certe perperam hominem liberum dissi, quod plurium

rerum Species ratio eXssipiens, plura voluntati objissere potest, Si haec ab eorum unoquoque eX DedeSSi infemoVentur, nemo est qui non videat. Igitur optimo jure finis huic capiti imponitur, asseverando, duplicem nbsque ulla dubitation0 libertatis esse radissem, Assilisset intellegius universalitatem atque voluntatis aptitudinem ad omne et universale bonum. Prima enim effieis squo modo dictum ost) ut intellectus plura, Suam quoque Operationem, refleXione pOSSit agnOScere; quapropter quum ejusdem judigium uni rei eX nossessitate non adhaereat, eX pluribus rationaliS appetituS, Seu VO-lunta8, poteSt moveri. Quam ob ea HSam rationem referens disgriminis quod est inter bruta animantiu et hominus hac de re, Thomas ait: ' Vis sensitiva non est vis collativa diversorum, Sicut ratio, Sed simpliciter aliquid unum apprehendit; et ideo sequndum illud unum determinate movet appetitum Sensitivum. Sed ratio est collativa plurium; et ideo eX pluribus moveri potust appetitus intellectivus, Scitisset volunta S, non eX uno eX nesseSSitate s2). ἡ RadiX autem altera, Voluntatis nempe ad universale bonum et perfectum aptitudo, offidit ut quodlibet peculiare bonum appetitum nequeat eXplere; ex quo fit squomodo jam dissium ost)ut a nullo eorum ipse ex negessitate trahatur, possitque eorum unumquodque proSequi aut rejicere, prout sibi libuerit.

34쪽

CAPUT II. Nonnullae dire cultates

do libertatis natura exsol Vuntur.

6. Demonstratur imprimis peceandi facultatem libertatis naturam non ingredi; sed eidem solum per aeuidens, Ob Statum quem ea in viatoribus habet, convenire. - 7. Eadem Veritas alia ratione sta bilitur. - 8. Verae tamen libertatis notioni immunitatem a vi extrinsecus illata satis non esse, ostenditur. - 9. Confirmatur Veritas eadem, atque eontraria Sententia ut falsa et haeretissa eum Thomaroicitur. - 10. Diffistultas de praecedenti doctrina in modium adducitur, profligaturque. - 11. Hujus capitis conetu8io, in qua Veritas stabilita magis firmatur.

6. Jam satis patefactum est quid sit libertas, Hus

partes deScriptae Sunt, cauSneque eXpinna tne; attamen ut ejusdem natura undequaque eXplorata habentur, quod plurimum interest, nonnullas difficultates, quae Hus notioni caliginem ossundere possunt, disputationique argumentum tribuere, capite hoc placet enodare. Itaque videndum imprimis, ne cum peccandi facultato lib0rtas aut contradictionis aut contrarietati S permi80entur; en numque non ad Verne rationem libertatis, sed ad Hus solummodo Sta sum, quem in Vinioribus habes, spo-cfure, rem nitentius consideranti facito vid obitur. Et certe sequndum desinitionem, quae in principio proposita

35쪽

0st, nihil aliud esse sonstat libertatem, seu liberum arbitrium, nisi facultatem modia eligendi ad fin0m obtinendum; qua eX cauSa, Ut qui Sque maXime perspicit, in eo posita esse nequit libertatis ratio, quod quispiam a fine deflectendo, quae media ad eumdem non perducunt, ea p08Sit eligere. At Vero quum qui pe00as, a Deo qui rerum Omnium ultimus fini S est, recedat,

dici potest, qui a fine deflectendo eligit. Itaque in promptu est, pesscandi lassultatem ad libertatis naturam non spectare; libertateque majori qui peccare nequeunt e0S gaudere, quam ii qui peccare p08sunt. Eadem Veritas ipsa alia ratione potest evinci: libertas enim sufa philosophis dicitur) persesstio est simpliciter simplex;

atqui a SSerere non licet, majorem perfosstionem in iis qui in peccata delabuntur, illam habere, quam in iis qui beatitudino donati, ita Summo bono Sunt conjuncti, ut in malum collabi nequeant: igitur libor- fatis diminutio qua sedam dicenda est posseandi faculta s. His do causis noster Thomas ait: ' Liberum arbitrium sic se habet ad eligendum ea quae sunt ad finem, sicut so hab0t intellectus ad conclusiones. Manifestum est autem quod ad virtutem intellessius pertinet, ut in diversa S concluSiones procedere poSSit Secundum principia data; sed quod in aliquam concluSionem prooedat praetermittendo ordinem prin0ipiorum, hoc eSt eX defectu ipsius. Unde quod liberum arbitrium diversa

eligere possit servato ordine finis, hoc pertinet ad perfectionem libertatis Hus, sed quod oligat aliquid divertendo ab ordine finis, hoc pertinos ad defectum libortatis: unde major libertas arbitrii est in Angelis,

36쪽

qui peccare Π0n p08Sunt, quam in nobi8 qui peccare po88umVS si). , T. Allatis rationibus vix esset negesse addere aliquid ; attamen ut majus lumen huic veritati asseratur, aliud argumentum in medium proferre lubet. Hoc Vero

obiectum liburi arbitrii nobis faello praebet; voluntaSenim, liberumque arbitrium sui superiori capite dictum

est) non sunt duae potentiae, Sed una eademque potentia reapse ho0 est atque i Sta; qua eX re, quoniam Voluntas nonniSi bonum naturaliter proSequitur, nec muli cupiditate potest duci, absque negotio colligitur, defesstu

solummodo liberum arbitrium rem malum eXpetere,pOSSe contingere. Quam quidem rationem Thomas proposuit, expoSuitque dilucido Ad rationem liberi arbitrii non pertinet quod indeterminato se habeat ad

bonum vel ad malum; quia liberum arbitrium per Se in bonum ordinatum est, cum bonum Sit Objectum voluntatis; nec in malum tendas, nisi propter aliquem defectum, quem apprehendit ut bonum, cum non sit voluntas aut electio nisi boni, aut apparentis boni: et ideo ubi perlaetissimum est liberum arbitrium, ibi in malum tendere non potest, quia imperfectum eSSo non pote8t 2). ἡ ΗiS eX cauSiS atque rationibuS pronum sest intolligere, ad libertatis naturam non pertinere peccandi facultatem, Sed ad ejusdem Solummodo statum quem in iis habet, qui ad immortalem Vitam gradiuntur. quique ViatoreS a theologis consueverunt dici.

8. Verum quod delinquendi potestas est a libortatis natura semota, non ideirgo illud in animum indueorulisset, liberum quempiam dici p08Se, quod a vi extrin-

1) 1. p. q. 62. a. 8. ad 3. - 2) 2. Dist. 25. q. 1. a. 1. ad 2.

37쪽

80cus illata sit immunis; id senim voras lib0rtati satis

non eSSe, Sed immunitatem quoque ab inferiori neces- Sitate Omnino requiri, facile comprobatur. Et sane libertatis ratio postulas, ut is suorum asstuum Sit dominus, qui liber esse dicitur; et host quidem secundum illud Genesis Subter tu oris appositus ejuS, et tu

dominaberis illius. ἡ At immunis solummodo R Violentia, seu a vi ab exteriori agente illata si quis est, non tamen ab inferiori nossessitate qua ad unum anniurn compellatur, is suorum asstuum dominium habere non dicitur; nam bruta quoque animantia ejuS- modi immunitate gaudent, nec tamen in SUOS ROLUS ea dominium habere dicuntur. Igitur is libor dici nequit, qui a vi extrinsecus illatu solummodo immunis est, nossessitate tamen inferiori devincitur, ad unumque a natura compellitur. Eam ob causam Thomas ait Dominium quod habet volunta S suprR SUOS RCtUS, per quod eSt in ejus potestas velle et non Velle, eX- cludit doterminationum virtutis ad unum, et Violentiam causae eXteriu8 agenti S si). ἡ 9. Contrariam famen sententiam nonnullis pinguit propugnare, qui, JnΠSenio duce, Spontanea S aetiones,

idost a vi illata immunes, liberas esse tradiderunt, in hominisque potestate. Illud autem mirum, quod etsi hominis liburtatem ii labefasstant atque funditus convellunt, in libertatem brutorum animantium eamdem reducendo, maXimam tamen perfectionem ab hominibus eXigere Se magnificentissime jactant. Qua quidem dero Montii nostri illa praeclara:

38쪽

Ρor lor tanUalto ii s0glio si sublima, Cisal fine s larga che uel fango cada fl). , Verum praeterquamquod eorum Sententiam quae Supra dicta sunt, aperte falsum demonStrant, praeferen enm-dum jam pridem Pontifex Maximus, Pius V, exploserat qui in ea bulla quam ad cardinalem Do 6 ra velle, Archiepiscopum Mochlintonsum anno l567 dedit, illas propositiones damnavit: ' Quod voluntario fit, etiamsi necessario fiat, libere tamen fit. Sola violentia repugnat libertati hominis naturali. Homo peccas etlum damnabiliter in eo quod necesSario facit. ἡ Quarum quidem propositionum damnatione Bajanismus proscriptus fuit, qui postmodum in Jansenismum est frunsfusus. Praeterea apertissime Baji, Ja Seniique sententiam, ut falsum et haereticum, praedamnaverat Aquitias Quidam posuerunt quod voluntas eX necessitate moveretur ad aliquid eligendum, nec tamen ponebant quod volunta S cogeretur: non enim Omne neceSSurium est violentum, sed solum id cujus principium eSt extra, unde et motus naturales inveniuntur aliqui necessarii, non tamen Violenti. . . Haec nut0m Opinio est haeretica; tollit 0nim ration0m meriti et demeriti in humanis asstibus: non enim Videtur esse meritorium Vel demeritorium, quod aliquis Sie ex nece88itate agit, quod vitari non possit. Est etiam annumerandu inter eX-

39쪽

franeas philosophiae Opiniones: quin non Solum contrariatur fidei, sed subvertis omnia principia philosophiae moralis: Si enim non sit liberum aliquid in nobis, Sed eX neceSSitate movemur ad volendum, tollitur doliberatio, eXhortatio, praedeptum et punitio et laus et vituperium, circa quae moralis philosophia conSi Stit si). ἡl0. Sed fortasse dixerit quispiam cum JanSenio, vera libertatis notio in indi runtia ad agendum et non agendum, non Vero in immunitate a vi eXfrin- SecuS illata, Si ponatur, offissassem Dui gratiam hominis libertatem profecto gonvellere; quippe quia effica X gratia indisserentiam follis, quum ad notum effica ei fer voluntatem impellat: quam porro rem ni Surdam

qui non videat. At vero officacem Dei gratiam hominis libertassem ex eo facito intelligitur non labefactare, quod indisserentia actuali atque positivn ea VO-luntatem non privet, sed suspensiva solummodo atque potentiali: quae quidem res de phi Sica quoque Prae' motione dicenda oris. Ita tuo duplox hic distinguenda est voluntatis indisseruntia, potentialis of actualiS: prima in eo poSita est, quod potentia, id est voluntaS, non operetur, Seu prueSenti Operutione curent; quae pro 'inde quum nihil aliud sit nisi potentialitas quaedam,

neque in Voluntate cum Operatur, nequct in Deo unquam poteSt reperiri. Porro autem indifferentiam istam a voluntate removet divina gratia; neque tamen ea eXre unquam cogi poterit, eamdem libertatem subvertere.

Et0nim potentialis indisseruntia libertatis naturam ingredi nequis, Sed potius ejusdem impori 00tio dicenda

40쪽

08s; quam ob causam cum Dei gratia eamdem n VO-luntate expellit, liano ipsam operationi applicando, Seu jungendo, non modo libertatem non laedit, Verum etiam ad perfectionem adducis, quum imperfectionem potentialitatis ab eadem removeat. Altera autem indifferentia, quae actualis et positiVn nuncupata eSt, en e8Se dissitur, qua voluntas ita agit et Se movet, Seu determinat, ut potestatem in Oppositum non amittat; quae quidem indisserentia tum in Voluntate, quotiescumque libere agit, tum in Deo formalifer reperitur. Sed divina gratia actualom indifferentiam istam n Voluntate non Sejungit; quum planum sit illam nihil aliud efficere, nisi hanc Sua permetione, quae Operatioe8s, augere, quin facultatem ad Oppositum ne tantulum quidem laedat. Neque illud dici potest, quod facit

deforminate velle, id stirco libertatem auferre; nam sus Gonetus, Vir praeclara eruditione usque doetrina po- ritus, His) ipsa eadem volitio non minus, sed multo magis determinato officit velle quam gratia; quum volitio forma sit constituens volentem formnliter, gratia vero solummodo effective, idest ad volendum impellat. Quemadmodum enim magis determinate album fassit albedo, quam agens eamdem adjungenS ita profecto magis determinato volentem efficit Volitio, quam agens ad volendum impellens, Seu eidem volitioni voluntatem appligans. Atqui neminem Unum animo fingere p088e, a Volitione libertatem convelli, omnibus est perSpicuum.

ll. Itaque eapiti huic finis imponitur, ea quae dicta Sunt pauci S concludendo. Quoniam vera libertatis ratio in eo sita esse dicitur, quod ad opposita sit facultas, non modo ut vim exsiludat ab exteriori agente illatam OpOr-