장음표시 사용
51쪽
sicut visus quandoque Videt astu, et quandoque non Videt, et quandoque videt album, et quandoque videt nigrum si). H20. Ex iis autem quae de ista duplici voluntatis
indisserentia ori uolenta sunt, absque negotio colligitur, duplici impulsu, seu motione, voluntatem indigere ut in actum pessuliarem eXent: uno quidem quo ad ipsum ponendum impellatur, ad quem habet fassultatem, altero autem quo ad actum hujus speciei potius quam alterius. Etenim squomodo dictum est) tum ad agendum et non agendum, tum ad agendum hoc et illud, voluntas in potentia est atque indisserens; quapropter tum
ad assium tum ad assius Speciem eumdem motione, Seu
impulSu, planum eSt indigere, a jente Thoma: Oportet ut id quod est in potentia reducatur in usitum per aliquid quod est in actu. Itaque primus impulSUS quo VO-luntas ad actum ponendum provehitur, motio quantum ad emercitium Solet nuncupari; alter autem quo ad netia SSpeciem impellitur, motio quantum ad velificati0nem. De utraque motione est illud praeolarum Aquinati S, qui do voluntato loquens ait: ' Indiget igitur movento quantum ad duo, Scilicet quantum ad oXercitium, Velia Sum asstu S et quantum ad determinationem actus quorum primum eSt eX parte Subjecti, quod quandoque inVenitur agenS, quandoque non agens; aliud autem
eSi ex parte objecti, Secundum quod subjectum9 Specificatur actus s2).2l. His rebus praenotatis, negotii nihil est, Thomae doctrina imprimis stabilire, Voluntatem eX Sequantum ad actus exercitium moveri. Id enim eX 90
52쪽
tuum Suorum poteState, quae penes eam eSt, facile cogitur; nam si eidem non adesset fassultas, se ipSamad Volendum movere, profecto adfus eju8 poteStas inen Sita non eSSes: quod quidem ubSurdum eSSO, Communique SenSui repugnans, nemo est qui non Vident. His de causis Thomas ait: ' Voluntas domina est sui actus, et in ipsa est velle et non Velle; quod non esset si non haberet in potestate movere Seipsam ad Volendum. Ergo ipsa movet seipsam si). ἡ At ne hac de
re cuipiam nimius fortasse videar, potiusquam alia Srationes in medium producere, modum eXplicare placet quo infernum suum motum Voluntas libero exercet
quod quidem nullius laboris esse videtur, Aquinatis Ve8tigia perSequendo. Itaque secundum Thomae doctrinam 2), quod operationis principium eSt forma, quis
aliquis e8t in actu, cum unuSquiSque agat, quatenUS est in actu; ideirco operationis modus ConSequitur modum formae, quae ejusdem est principium. Quam ob causam forma quae ab eo non procedit, qui en Operatur, notionem efficit, quae in agentis potestate non est; forma Vero quae ab eo fit, qui eadem agit, prodiadis actionem, quae est in a gentiS manu; quum enim in ejus potestate actionis sit principium, HuSdem UO- quo actionis ipsius potestatem in eo sitam eSSe, eSt necesse. At Vero naturalis forma quae in rebuS quae carent sensibus, principium eSt naturalis actionis, ab eo non fit, cujuS eSt forma; ea enim unaquaeque res habet esse in natura, nihilque Sui e88e cnu Sa eSSe potest igitur quae reS naturaliter moVentur, ene ΘX Se non moventur, id est se non moVent. Α brutis quoque ani-
1) l. 2. q. s. aia 3. - 2) Vide, si lubet, II Cont. Gent. c. 17.
53쪽
mantibus forma sensibilis proq0dore minime dissitur;
eam enim a rebus exterioribus illa recipiunt, naturalique quadam aestimatione judicant, non tumen rationis collatione. EX quo fit, quamquam aliquo modo ea Se movere dicuntur, fumen id eis non e8Se eX Se ipSi S, Sed tum eX natura, tum eX rebus exterioribus. Etenim Se moVere dicuntur, quatenus appositus membru mOV et
Sed quod ex formis sonsibus eXceptis, judicioque nuturali aestimationis sequitur necessario appetitio, qua ad agendum impelluntur, idcirco causu Sui motuS nequeunt dici: itaque quoniam in eorum poteState non est principium actionis, hujus dominatum nequeunt habere. Α substantiis autem intellectualibus forma procedit, qua eaedem Operantur; in iis enim mento concepta e8t, et quodam modo inVenta atque eXcogitata ut palos in artifico, qui forma Opera fur u Se ira Ventu. Itaque cum in creaturis quae rationi8 Sunt participes, Sit formae, seu principii operationiS, Sita poteSta S, ens
voluntatis tamen motione quantum ad exercitium, illud non praetermittendum, non ideo Dei impulsum esse rejiciendum, quod Voluntas ex se moveri dissitur; nam ut 0st apud Thomam) cum aliquid m0vet 8e 8um, n0neae luditur quin ab alio moveretur, a qu0 habet hoc ipsum quod seipsum moveat si).22. Do infullositu ausum illud est Thomae apertum festimonium, quo quidem dilucide eXponitur a C egre
54쪽
gie stabilitur, eumdem quantum ud eXercitium a Voluntate moveri: ' Alio modo dicitur aliquid movere per modum agentis, Sicut alterans movet altera tum, et impollens movos impulsum: et hoc modo Voluntas movet infullesitum et omnes animae Vires, ut Anselmus dicit in libro do similitudinibus. Cujus ratio est quia in omnibus potentiis asstivis ordinatis illa potentia quae respicit finem universalem, moVet potentias quae reSpiciunt fines particulares. Et hoc apparet famin naturalibus quam in politici S; cellum enim, quod
agit ad universalem conservationem generabilium os corruptibilium, movet Omnia inferiora corporis, quorum Unumquodque agit ad conSerVntionem propriae
Speciei, vel etiam individui. Rex etiam qui infundit
bonum commune totius regni, moVet per Suum imperium Singulos praepositos ci Vitatum, qui singulis civitatibus curam regiminis impendunt. Objectum autem voluntatis est bonum et finis in communi. Quaelibet autem potentia comparatur ad aliquod bonum proprium sibi conveniens, sicut visus ad perceptionem coloris, of intollectus ad cognitionem vori. Et ideo voluntas
per modum agentis movet Omnes animae potentias ad SUOS Rctus, prRefer Vires naturaleS Vegetati Vae partis,
quae nostro arbitrio non subduntur si). ἡ De impulsu, Seu motione, quantum ad 0Xercitium satis dissium est. 23. Deinde de motione quantum ad specificationem dissetur, OSfendeturque Voluntatem ad actu A Speciem ab intollectu pertrahi. Id tamen non ita nodipiendum est, ut in folluctus ipse actui voluntatis det spediem, sed ut objectum eodem apprehenSum, Voluntatique propOSi
55쪽
sum, hanc ad hujus speeiei assium potiusquam alterius impullat. Quod quid om fassili ratiocinatione potest sua
deri: nam Voluntas quaedam inclinatio est in bonum mente apprehenSum, Sibique ut conveniens propOSitiam ea de causa si bonum istud hujus sit spessi ei potius- quum alterita S, ad eam speciem voluntatis actum in
illud tondentem pertinere, est perspicuum: Ut putis Si quidpiam ut amabilo voluntati ob diatur, atqu0 id ut
tale en proSequntur, in umoris actum eadem eXibit. Itaque objegium ab intellesitu ostensum Volunta ti, eam
ad actus Speciem perfrahere est dicendum; quod quidem cum nihil aliud sit nisi eamdom quantum ad spodifi
ab intellectu . Eu de ro est illud Thomao Infullo-ctus movet Voluntatem, siqui praesentans ei objectum suum si)- Μ24. Verum hiss obiter Πῖ fundum, Aquinntem a pertissime tradere, voluntatem ab intellectu non moveri nossessario. Etenim is diffissultassem in medium adiludit ox illis Augustini verbis, quae ab intelle situ nulla tenus moveri Voluntatem evineere videntur: Praevolat intellectu8, sequitur tardu8 aut nullu8 aspectus 8 imus bonum, nec delectat assere; atque eamdem profligat, clare dicendo ' Quod sex illa aussiori fato non habetur quod intellessius non movent, Sed quod non movent oX necessitate 2)., Quae verba profecto ad8igni figant, Obj0qtum ab infellectu voluntati demonstratum, eam quidem movere sed non ita ut ullam nessessitatem ei inferat, utpote Husdem libertati ropugnantem. Quam ob enia Sum egregio P. Nicolai eam responsionem in D OfiS enuclennS,
56쪽
ait: ' Non sisi movos ut inforas nossessitatem voluntati; nam eX Deeessitate quidem plano moves, Si referatur ad principium, quia omnino nossesse est ut voluntas ab intelleghu moveatur; non ex nossessitate VorO Si referatur ad ossessium, quin ex intellentus motione, Sive impressione in Voluntatem nulla Sequitur neceSSitus, Uf- poto libertati res IgΠηΠS. is 25. Ut autem fragiatio utriusque motioni8, scilicet quantum ad eXergilium et quantum ad specificationem, perficiatur, perveStigandum eSt, quo CRUSΛrum genere movens tum voluntas tum intellectus. Verum quod ad Voluntatem Spediat, Omnem dubitandi ansam aufert Τhomas, qui eam intellegium aliusque potentius mo- Vere nSSerit per modum agentis, ut Supra dictum est; eX quo pronum est intelligere, Voluntatis motionem ad genus cui Sarum efficientium esse referendam. Sed vel intur Thomao discipulos in disceptationem Venit, quomodo intollectus movent voluntatem. Nonnulli, inter quos dositissimus Cnjetanus, quo modo causa effigiens moVes, eo Voluntatem moveri ab intellectu arbitrati sunt: quod tamen non ita ab iisdem eXplicatur, ut intellectus, Seu Objectum eo apprehen Sum, Sit enuSn e ficiens ut quod volitionis, quemadmodum voluntas intellectum suo pessuliari actui adjungendo, dicitur causa officioris ut quod intellositionis; sod ita ut objectum
animo comprehensum Sit effieiens QRUSR Ut quo, perficiens Voluntatem, quae ex se impotens dieitur ad notum Suum ponendum, Seu produ0endum, quuntum ad rationem spessi fissam: quod Sat Ob8curum Videtur. Itaque secundum sententiam hane Voluntas atque Objectum eo foro modo ad volitionis uetum ossiciendum operam contribuunt, quo ad actum in follectionis, intoll0-
57쪽
ctus spediesque intelligibilis. Verum id omnino falsum, of a Thomae doetrina alienum Videtur. Etenim, ut quiSque maXime perspicit, principium quo in ipso agente reperiri est necesse, ut manifestum fit eXemplo ignis, HUJUS principium quo calor est, atque vel ipsius infellectuS, CUJUS principium quo est spedies intelligibilis;
at Vero Objectum animo comprehensum a Voluntate
non excipi, sed in intellegiu permanere, OmnibuS philosophis est perspissuum; itaque nequit Objectum ap-ΡrehenSum eSSe priueipium quo volitionis. Nequo illud dicere licet, ut principium quo sit in eadem potentia,
eSSe, ut intus sit in animae essentia; nam si Voluntas ex se impotens est ad rationem specifigam attingendam,
oportet profecto ut quidpiam intus in Se recipiat, quoad id fiat poturis; possentis senim denominatio est ut dicitur) intrinseca, ideoque a forma inferiori repetendaeSt. Quod quidem exemplo causae instrumentalis potest comprobari; inStrumentum enim ad effectum Suum omittendum potens non fit, nisi motionem cui Sue principalis in se recipiat: qua quidem ratione neceSSitatemphi Sicae praemotionis tum quantum ad eXercitium, tum quantum ad Specificationem, statuunt Thomissae. His de eausis atque rationibus Aquinas, de motione loquen8, qua Voluntas ab intelleetu nil agendum perfrahitur, causae officientis genus apertissime rejicit IntelleChus non Secundum modum quia Suo efficientis, vel moventis, Sed Secundum modum causae finalis movet Voluntntem, proponendo ei Suum Objectum, quod est
58쪽
5426. Itaque omnino affirmandum videtur, intellectum, Seu Objectum eo apprehenSum, ut cuia Sum finalem et forma lem, Voluntatem permoVere, cum de utraque Thomas loquatur. Verum quod ad cui Samformalem portinet, illud animadvorsondum, hic de formn eXteriori Sermonem esse; nam ut est apud Thomam)objedium non est materia eX qua, Sed circa quam, et habet aliquo modo rationem forma se in quantum dat Speciem. De forma Vero ita considerata sest illud nostri Doctori8, quod Secundam propoSitionem puriem confirmat, eXponitque dilucido Sod objositum movet do terminando actum ad modum principii formali S, a quo in rebus naturalibus asstio specificatur, sicut calefasstion calore. Primum autem principium formale e8t ens, et Verum univerSale, quod est Obj00fum intelluctus; ut iduo isto modo motionis infellossius moVes voluntatem, Sicut praesentans ei obj00tum suum si). ἡ MOVeri autem voluntatem ab objeoto ut a causa finali, a pertissimo dodos Aquinas, ut dictum est 25), brevique
ratiocinatione suaderi potest. Obj00fum voluntatis cum Sit bonum, quo genere enuSno bonum mOVet, eo infellectus voluntatem movere dicendus est; porro autem bonum non nisi ut causa finalis movere dicitur, Voluntatem scilicet ad se alliciendo usque pertrahendo; quapropter ut causam finalem infellesitum, Seu Objectum eo apprehensum, planum eSt Volunta
59쪽
electionem inter et ultimum rationis judicium.
27. Quaestionis status imprimis aperitur. - 28. Deinde Thomae auctoritate statuitur, ita voluntatem ultimum sequi rationis judicium, ut ea nequeat aliud eligore, nisi id quod ipso eligendum si-dem proponitur. - 29. Prima diffistultas profligatur. - 30. In medium adducitur, exsolviturque secunda difficultas. - 31. Tortia dipficultas evolvitur. - 32. Veritas jam stabilita Bellarmini auctoritato confirmatur. - 33. Eadem Veritas ipsa eo comprobatur, quod e duobus bonis sibi propositis, minus vel aequale eligere nequit Voluntas, eodem ultimo judicio permanente. - 34. Quam quidem doctrinam ab Aquinato traditam fuisse demonstratur.
27. Ut quaestionis Status perspiciatur, imprimis illud animadvertendum, Varios actuS rationis et VO-luntatis continuata Serie Se eXcipere, antequam electio fiat. Primus asstus est intellectus, qui sinem npprehendit; illumquo alius Voluntatis acti S conSequitur, qui est ejusdem finis appetitio. Ea de re est illud Thomae: ' In ordine autem agibilium, primo quidem oportet Sumere apprehensionem finis, deinde appetitum sinis si). , Finis autem appetitionem ulter rufionis actus Super mediis conSequitur, quem conSilium philo
60쪽
80phi appellant, quemque alius Voluntatis eXcipit actus, qui mediorum appetitio nutissupatur. His de rebus poSt Verba Supra producta Aquinas ait: ' D0indo consilium de his quae sunt ad finem, deinde appetitum eorum quae sunt ad finem Rationis inquisitione, Seu con- Silio, Super mediis, horumque appetitione eXpletis, Subsequitur intellectus judicium, seu sententia, de mediis
eligendis ad sinum obtinondum; et d0indo insedit illius quod ab inf0llositu proponitur, fit olectio. Itaque tria
hac de re animo ponderanda sunt: l' consilium ad mediu solummodo referri; nam, ut est apud Thomam ' Cum consilium sit quaestio, de fine non est conSilium, sed solum de his quae Sunt ad finem si). ἡ 2' Iudicium do modiis oligendis, quod judicium practicum, Seu ultimum, n philoSophis nuncupatur, Sub Sequi consilium, ac ejus esse Veluti conclusionem; etenim, ut ait Aquinus: ' In rebus agendis multa insier-fitudo invenitur, quia uetiones sunt circa Singularia contingentia, quae propter sui variabilitatem incerta sunt. In rebus autem dubiis et instertis rufio non profert judicium abs tuo inquisitiono praecedenti: et ideo necessaria est inquisitio rationis ante judidium do oli-gundis. Et haud inquisitio consilium Vocatur; propter quod Philosophus dicit, quod electio est reppetitus prae consiliati s 2)ἡ. 3' Tandem conSiderandum, ΡΟStremum voluntatis asstum, qui electio eSt, rationiS Sententiam, idost judicium praeticum, immediate consequi; atque in illud poculiare bonum ferri, quod eodem judicio VO-luntati eligondum demonstratur. His de rebus Thomas ait: ' Dicendum quod, si qui jam dictum eSt, arf. l.