De libertate et praemotione secundum mentem D. Thomae

231쪽

quum mOVet, Sed ut etiam eo modo fiat quo congruit naturae ipsius. Et ideo magis repugnaret divinae motioni, Si volunta S ex necessitate moveretur, quod SURDnnturne non competit, quam si moveretur libere, prout compotis suae naturae l)

l) 1. 2. q. 10. a. 4. ad 1.

233쪽

moniiS, quae a nobis relata Sunt, apertissime evinei fur, eumdem phiSicam praemotionem, quae a SSeritur u Thomi8fiS, et quo modo, tradidisse; 0X quo fit neminem, qui manifestam veritatem oppugna re nolit, contruriam queas affirmare sententiam, perinde ac Si eSSet Vern. Et certo juXta Thomissas, praeeipue qHatenuS de Voluntate loquuntur, PRAEM0TΙ0 EST ΡHISICA MOTIO EΤ REALIS, QUA DEUS EAMDEM PELLIT AD ACTUM SECUNDUM, NON QUIDEM M0RALITER, SEU QUO MODO PERMOVET FINIS, SED PHISICE, SEU QUOM0DO CAUSA EFFICIENS MOVET QUAE M0TIO ACTUI PRAEVIA SIT, AD QUEM POTENTIAM APPLICAT, SEU ADJUNGIT, QUAEQUE NON ESSE DICITUR VIRΤUTIS COLLATIO, VEL CONSERVATIO, SED EJUSDEM ΑΡ-ΡLICATIO AD ACTIONEM, ΕΤ QUAM CERΤISSIME SEQUITUR EFFECTUS,

INTEGRA LIBERTATE MΑΝΕΝTE. Atqui patet ex iis quae hactenus dicta sunt, non modo D. Thomam doctrinam eamdem tradidisse, Verum etiam et eam rationibus stabilisse, et in ea defendo da operam logasse. Etenim

' EX parto quidum obj00ti movet voluntatem et ipsum bonum, quod est voluntatiS objectum, sicut app0sibilo movet appositum, et ille qui demonstrat objectum, puta qui demonstrat aliquid ess0 bonum. Sud sicut

234쪽

Supra dictum est, alia quidem bona aliqualiter inelinant voluntatem; sod nihil suffigienter moves voluntatem, nisi bonum universale, quod est Deus; et hoc bonum soli18 ipse Ostendit, ut per essentium videtur a beatis, qui dicunti Moysi: Ostende mihi glorium tuum, respondit: Ego ostendum tibi omne bonum si) ἡ.

' EX parte vero ipsius potentiae, voluntas nullo modo potest moveri nisi a Deo. Operatio senim voluntatis est inclinatio quaedam volentis in volitum ' Hans autem inclinationem solus ille immutare potest, qui Virtutem Volendi creaturae contulit, sicut et naturalem inclinationem solum illud agens potest mutare, quod pote8fila re Virtutem, quam consequitur inclinatio naturali S. SoluS autem Deus sest qui potentiam volendi tribuit, quia ipse Solus est austior intellegiuali S tinturne. , EX quo pronum eSt conficere, solum Deum voluntatem immutare atque phisice permovere. Quam quidem ob causam in Superiori quaestione, ad quam hic revocat Aquina 8, primum dictum fuerat: ' Ipse solus Deus)implet voluntatem, of sufficienter eam movet ut obje-Ctum ἡ, ΡOSten Vero: φ Vollo nihil aliud ost quam inclinatio quaedam in objectum voluntatis, quod eSt

bonum universale. Inclinare autem in bonum universale est primi moventis .... Unde utroque modo Pro prium est Dei movere voluntatem, sed magime secundo

modo intorius eam insilinando 2) ,

3'. QUAE M0TI0 UTIQUE PRAEVIA SIT, NON VERO SIMULTANΕΑ

etenim simultaneus influxus, perinde ut 0St reapSe, l) l. p. q. 106. a. 2. - 2) Ibid. q. 105. a. 4.

235쪽

dici n0quit motio, eoque ad operationem potius concurrere Deus dissitur quam impellere Volunitatem, quemadmodum abunde jam doctaratum fuit. Et re vera sufinquit Aristoteles) movens natura priuS eSt moto, Seu ut vel Doctor noster ait) moventis motio mobilis motum praecedit prioritate rationis atqu0 causalitatis ' Motio moventis praededit motum mobilis ratione et

ondem non modo ab Aquinate declura fur aperte, Verum otiam stabilitur segr0gio. Sed quia nulla res pΘΓ SΘ-ipSam movet, Vel agit, nisi Sit movens non motum fortio modo dicitur una res esse causa actionis ulteri US in quantum mox et eam ad agendum. In quo non intelligitur collatio aut conservatio virtutis acti Vae, Sed applicatio virtutis ad actionem; sicut homo est causa incisionis quitelli ex hoc ipso quod applicat acumen cultolli ad indidundum movendo ipsum. Et quin natura inferior agens non agit nisi motu Sequitur de necessitate quod Deus sit causa actionis cujuslibet rei naturalis ut movens et applicatis Virtutem ad agen

rem eumdem Thomas Saepissime replicat: Dicendum quod si Deus movet voluntatem ad aliquid, incompossibile est huic positioni, quod voluntas ad illud non moveatur 3). Atque otiam: ' Si sex insontion0 Duimoventis est quod homo, civi HS cor moVet, gratium consequatur, infallibiliter ipSam conSequitur Α). ἡ

236쪽

Atque similitor ait: ' Praudustinatio lia bos cortitudin0meX parte Scientiae Dei, quae non potest falli, et ex parte voluntatis divinae, qui non potest aliquid resistore si). B6.' INTEGRA TAMEN LIBERTATE MΑΝΕΝΙΕ; atque id multis

a Thoma os asseritur et eXplanatur et comprobatur, quemadmodum ex jam dictis perspicuum est. ' Dissendum quod, Si qui Dionysius didit, ad Providoni iam divinam non pertinet naturam rerum Corrumpere, Sed SerVare. Unde omnin 111OVet Sedundum eorum conditionem; ita quod eX 0nu Sis necessuriis per motionem dixinum Sequuntur effectus eX nece8Sitate; 0X quia Si S autem

confingentibus sequuntur essectus confingenteS 2). ἡ Atque otiam praeclarum illud: ' Ad primum orgo dicendum quod Volunta S divina non solum se eXfendit ut aliquid sat per rem quam movet, sed ut etiam eo modo fiat quo congruit naturae ipsius. Et ideo magis

repugnaret divinae motioni, Si voluntas oX necessita femo eretur, quod SUne naturae non competit, quam Simoveretur libere, prout competit Suae naturae 3). Itaque luce clarius est, Thomam Aquinatem doctrinam phisicae motionis, Seu promotionis, edocuiSSe quamqvum rem Sic Se habere, non modo pauciS ex festimonis quae hic referuntur eXistimandum est, ut etiam, et mnXime, eX ii S Omnibus quae Supra a nobis prodiadia Sunt. Quae quidem attentius si leges animoque Scrutaberi S, IgnOSUOS profecto, perpernm n quo 'piam phisice praemotionis adversario nuperrime Scriptum esse: ' Nullum in Thomae Aquinatis scriptis reperitur festimonium, eX quo effici possit aperte, actum

237쪽

233 primum, idest p0tentium, ad assium Sedundum, idest ad veruti0nem, a Deo applicari atque etiam 'Nullum Super hac quaestione festimonium est, quod D. Thomam OStendus repugnare sententiae DOSfrne. ἡ POSten Vero quam i Sin uSseverare is non est VerituS, certe merito atque optimo jure se nullo modo CODCedere,

ut quispiam Aquinatis auctoritato abutatur ad phisi

cum praemotionem stabiliendum, inclama f. Sed, quum- quum nulli acerbius udulenta verba intendere Volo, paci concordiaeque cum studeam; ut dignoseatur tamen quam legitimo utatur soriptor isto Aquinatis auetoritate, Satis Superque e8Se debet, quod enucleatis Aquinas quid nomine motionis Dei sibi vellus in quaestione tertia de potentia, quae Supra ad iussia est, dissit aperte ' Non intolligitur collatio aut conservatio virtutis acti-Vae, Sed applicatio virtutis ad asstionem ill0 voro

RSSeVerare nudet, ' Motionem istam, sie ab Angelico nuncupatum, fotam in eo esse quod cum inclinatione ad bonum condidit Deus voluntatem ἡ: quae quidem Verba profecto adsignificant, divinam motionem in collatione virtutis activae positum esse, quae reS tam claro a Thoma repellitur.

Ah do diffissultatibus gonoris ejusmodi satis; etenim

perperam et Sine causa uffirmaro, usque Thomae testimoniis contradicere, neque est ejusdem mentem ediScere, neque eum rejeci SSe phisicam praemotionem urgumentis stabilire . EX iis vero quae hactenus dicta sunt, omnibus in promptu e8t, non modo phi-Sicum praemotionem istam eumdem edocuisse, ut etiam eam jure tradidi 880, utque rationibus confirmasse. Neque id fas est involvere silentio, quod ab aliis Tho-

238쪽

234mae discipulis hast de re attentius consideratum fuit rationes omnes quibus phiSica motio, Seu praemotio, nThomistis ovincitur, a Thoma desumi; diffissultates quas contra praemotionis doctrinam congerunt adver- Sarii, ea8dem Thomam prop0nere paSSim; eoque modo discipulos easdem profligare quo Thomus magister eX- planavit. Ex quo satis leviter confici potest, doctrinam quam Super hac quaeStione Thomissae Sestiantur, eamdem omnino Thomam tradidisse. Quamquam sui verum hac de re fatear) de nomine potiusquam de rei natura quaestio haec mihi Videtur; nam cum Deum voluntatem movere Thomas diXit, praemovere Si dixisset, nemo fortasse ejusdem mentem hac de re in contentionem adduceret. Igitur optandum eSi quam maxime, ne in re nihili cavillando haerere, aut captionibus argutiisque litem implicare videamur,

ut praemotionis nomine omisso, nomine phiSicne motioniS Omnes utamur, eamdemque admittendam eSSe,

invincibiliter evincamus innumeris festimoniis atque rationibus Thomae Aquinatis. Neque timendum eSt, ne hac ratione cum simultaneo influxu phisica motio permi Scentur, quippe quia quum influXus iste voluntatem non tangat, concursus potiusquam motio di- CenduS eSt, quemadmodum jam adversarii congedunt,n0Sque SaepiuS replictaVimUS. Hanc Vero phi Sicam motionem eamdem non modo quantum ad actus exercitium verum etiam quantum

ad ejusdem specificationem esse admittendam, iis rationibus invincibiliter comprobatur, quae Supra relisine Sunt. Nam dictum est, rationes OmneS quae planum faciunt, Deum quod ad actus eXercitium Spectat, VO-luntatem phisice impellere, easdem etiam eVincere, eum

239쪽

quod ad aetus specificationem attinet, eamdem permo Vere quippe Voluntas ip8a efficiens causa est tum eXercitii tum spodificationis. Quin etiam, quoniam in Voluntatis actibus specifica ratio quid nobilius est et perlaetius individuali ratione, quippe quia illa ad eorumdem

eSSentiam Spectat, haec Vero eorum quid datem minime TeSpicere perSpicuum eSt, potiori jure Deus dicitur ad specificationem quam ad eXerstitium Voluntatem mo-Vere. Ut autem nulla apud adversarios hac de re dubitatio relinquatur, peto ab iisdem, utrum in Volun- fatis actibus specificatio, seu Spestifica ratio, aliquid Sit, quod re Vera exi Stit, an vero nihil. Etenim aliquid si est, a Deo immediate eamdem effiei absqu0 dubio

08t dissondum, quum sut alibi dictum fuit) Duus est

creator visibilium omnium et invisibilium, quemadmodum in primo Symboli articulo profitemur. Itaque si Deus immediate eamdem efficit, in eamdem influit praevie, idest non modo ad eam conssurrit, at etiam voluntatem phisice impellit, motione utique praeVin, quippe quia cauSa Omnis prior est natura et causali- fato suo effectu. Si autem specifica ratio illa nihil esse dicitur, non est quamobrem adversarii omnibus viribus adnitantur, ut eamdem a Dei causalitate subtrahant,

constituantque in solius hominis potestate; nihil enim in libertatem conferre potest, quod nihil esse dicitur; quam Ob rem Dei actio, Seu moti O, quatenus de eadem sermo est, libertati exitium parere nequit. Igitur phi-Sica motio, Seu praemotio, quantum ad specificationem, immunis erit a crimine laesae libertatis, quod illi perperam ab adversariis tribuitur: horumque argumenta omnia in nihilum SOlVentur.

240쪽

Qua fandom ratione in condordiam adducuntur phi-Sica motio pariter quantum ad asstus exercitium ac quantum ad ejusdem specificationem, hominisque liberta8, in postremo Opu8culi capite Satis superque degla

ratum est. Argumentu enim magnopere prementin utque rem prorSUS CODVincientia edita sunt, quibus planum factum eSt Omnino, Deum non modo CRUSum

esse libertatis potentialis, idost liberi arbitrii, at etiam

asstualis, idost libera se determinationis voluntatis: quaeX re pronum eSt intelligere, quo modo reS OmneSDeUS moVere pote8s pro cujusque conditione, ita ut in causis liberis, ea qua easdem ad agendum applicat motione, libertatem non evertat, sed potius ossiciat. Antequam fumon dicendi finem fassiam, admonitum Lectorem volo, aliud esse phi siquo motioni refragari, ac eidem Thomae auctoritate se opponere: istud enima qu0piam fieri poteSt, quippe prasemotio fidei dogma

non e8t, Sed quaestio philosophorum disputationi relicta ; hod autem viris doctis atque sapientibus non licere, ex iis quae ha0fenus dicta Sunt, perspicuum Videtur ; quum id nihil aliud est nisi a portis Thomae festimoniis obsistere, conjunsitionemque diseipulorum ejusdem, non sine Scientiarum detrimento, labefacta re. Neque ut rem hanc moliantur, adversari OS phiSicae motionis ulla aequa causa inducere posse Videtur; etenim hostes catholica se fidei, quorum impotus iidem Sun sententia retundere expedite arbitrantur, facilius complurium eadem de re sententia rum philosophorum catholicorum quam unius eXpositione, ad Veritatem pertrahuntur; quemadmodum jam id praestit egregio doctissimus Bellarminus. Quibus quidem eX rebuS atque rationibus citra negotium eis ci tandem posse videtur,