장음표시 사용
411쪽
Paulum,alius Petts,allus Hieronymu,1lius Augustinu,sius Ambrosum, multi pranciscu: nee desunt qui inedia, sitim, stigor aestus, calumnias, cruciatus,tormenta, moriatem deniq;,quamuis aspera, constanti animo sint subituri, ne ab eius instit itis & prae ceptis discedant, quem tantopere amant &sequuntur. Haec fieri ab hominibus liniemente diuina ut credam, certe adduci nullo modo pomum. Res enim quε sine rationeta Dei nutu instituuntur,utpote fragiles δcca duc cito evanescant & intereant necesse est. Quare si sapis Platina, & si non omnino ob unam hane vel leuissimam plagam ,
sede rationis consternatus es,confiteare oporte exempla ipsa ad persuadendum valere plurimum.Quod si secus egeris, imbecillem te atque insucti animi praedicabo, qui se abiectὸ sensium gustiis ob tantulam aegritudinem amiseris. Agὸ, excita animum, demetem a sentibus reuoca,ne tibi dici possit,Salmati, da spolia sine sudore & sanguine: PLA. Acerprofecto es ad persuadendum Rhodorice: ita enim instas&vrges, ut quo . me verta nesciam. Unus aliquis mihi certe videris ex his, qui nuper ex gymnasiis dialecticorum & rhetoricorum prodeuntes, eruditionis de audaciae pleni, acutξ nimium de rebus propositis differunt & persiadent. In te quidem dc do trinam & singularem video sapientiam esse, qui ita apte,distincte & acute ad persuadendum locutus es:quare fit, ut tibi rerum etiam humanarum no ignaro & debeam & velim credere. RHO. Fugere quidem istud est,non verum fateri. Tuam hac technam otii mὶ n oui. Demulcere mihi aures laudibus instituisti, quo tibi facilius hanc consessione euadere Iiceat. hirudo sium,non effugies, nisi prius hoc tibi persuasiam apertὶ intellexero. Iron ia illa certe sueti no conseisio. quid taces P L A. Iube hos quiescere qui eiulant, qui sent, qui lamentantur.Hoc unum ad culmen nostrae miseriae deerat, ut hos miseros & frumnosos socios mihi adderetis. RHO. Sentis tu contra ac reliqui solent. Nam qui aliqua in calamitate sunt constituti,eam certEleuius ferre dicuntur, si doloris socios ha- buerint. PLA. Mallem heresE solus esse, quam cum hominibus calamitosis de indoctis eadem miseriarremi.Neque enim hi me propter inscitiam, neq; ego hos vicissim propter dolorem cor solari possum.R H O. Mitte tandem has querelas, atque age dicquod rogo, si sessus es, recum h e paululum in dexteram. PLA. Quid ego in dexteram recumbam' qui siue dexter, siue sinister,sive pronus, siue supinus iaceam, hac compedum molestia continuo crucior. Satis nimirum vobis esse debeba comprehensium in carcerem trahere, & non me, qui mihi ac septuaginta sociis meis illatam a Paulo pontifice iniuriam questus sum,tanquam proditorem,crassatorem, furem, latronem, grauissimis etiam copedibus reuincire. Putastis credo me altera Daedalum esse, qui sumptis alis ex hac celsa & muniti Isima turri in terram libertatis causi deuolarem. R H O. Non vlla prosecto alia causa est, quare huius nobilissimae arcis praesidium milii com-m illam goleam, nisi quod & homines in carcerem trudere, & eosdem ponti scis man. dato plerumque vinculis&compedibus vincire cogor, quod certe ab aetate & proses.sione mea alienum est. Multis enim prodesse& neminem laedere, meum sempei fuit institutum. Quare de tibi & mihi,quod summa potestas imperat, aeque seredum est.Sed propedie hac molestia, nisi vero aliud mihi fuerit imperatum,te liberabo.P L A. Tum demum hoc set credo,ubi crura circunquaque exederit moles ista grauissima. H O. Ah Platina humanitati & pontificis clementiae diffidere videris. Desine male sperare,& eo tandem reuertere unde nostra defluxit oratio. P L A. Ne te diutius morer,tua ista ampla de magnifica exemelorum positio, nobilium Gallorum serculis, pauterum ma xime mihi videntur esse limitima: ut enim in illis sola magnificentiae de liberalitatis species apparet: sic ad his nihil mihi praeter inanem verborum pompam in se videtur. Suadent nax: quidem aliquantulum, sed non mouent. RHO. Videbar ego antea de
vultu & verbis ironice loqui. Sed quae rogo,suit causa cur secus ac sentires,loquerere Leuis nimirum atque inconstantis viri est, qui paulo ante ais aueris,mutata s ententia refellere.P L A.Censent eum fanum eme, qui in moerore ac luctu vitam degit: ut enim corpus inaequalitate de superfluitate humorum,sebribus quatitur: sic animus perturbationum multitudine a sede plerumque sua dimouetur. R H O.In hoc mihi sapere potius quam desipere videris, quod ea quς dico, nisi placeant,ut unus aliquis e senota Philosephorum, appositὸ nimium cosutas: quod fieri profecto nullo modo posset, nisi mente & animo consisteres. PLA. Indignantium mos est, NEU dicta peruerseae stolidὶ dictis, quasi vatis cuiusdam,miscere.Videmus pueros,videmus i nsanos,sententias,& eas qui de praeclaras, nonnunquam eiicrre.R H O. Non negauerim ego quidem
412쪽
. na so x et v ERO so No; stud persaepὸ accidere, sed coniungere sequentia an teceden tibus, de quaedam refelle are, quaedam approbare, non dementis certε, sed bene fani est proprium. Verum haeetandem omittamus. Agὸ dic, quare aliter ac sentiebas, in mea sententiam venire te di xeris' PLA. Eam si quidem molestiam percipiebam eiulatu istorum Scruciatu com pedum,ut neque docentem, neq; admonentem patienter satis audire possem.Demum
vero me recreasti, quod hos iusseris i ere, quodque etiam mihi spem dederis, te propediem his compedibus me soluturum. RHO. Mollis nimium & delicatus es Plati iana, qui rebus aduersiis sic frangeris: sed illa, ut video, indiges medicina, quam ego bonos imitatus medicos grauioribus aegritudinibus adhibere soleo. Haec si nihil prodeari te statim missum faciam. PLA. Quale sit istud antidotum audire cupio: illud nisi amarum fuerit & stomachum faciat, bibere profecto non recusabo. H O. Quasi v ro & stomachus & aluus dilui possint,nisi contrarium quoddam ingeratu quo pituita quae intestinis adhaeret, inde avellatur. Vt enim pudor petulantiae, pudicitia stupro, fides fraudationi pietas sceleri, constantia surori, honestas turpitudini,continentia libidini, aequitas iniquitati, temperantia luxuriae, sorti ludo ignauiae, prudentia temeriaetati, copia egestati, mens sana amentiae, bona spes desperationi rerum omnium opponitur, sic bona ratio salia opinioni aduersatur. Quae quidem tibi no mediocriter ςgrotanti pro medicina adhibebitur, si rediε admonenti parere no recuseueris. P L A. Sine me colligam aliquantulum, di animum ac corpus ad audiendum disponam. Integere etiam pedes fatius est, ne frigorea docilitate remouear: tu dicis, & ego interim metum demulcebo,quo mens sit aci audiendum pronior: barba enim insuetis potissimum nescio quid molestiae affert, nisi crebrosuerit de mulsa&attrectata. RHO. Coget me certὸ haec tua arietio longius sortasse progredi quam institueram, si in ea te ut par estγperseuerare intellexero. Primuin hoc confiteare oporter, Deum ipsum ita creasse hominem ad imagine de similitudine suam,ut merito a Graecis mucrocosmos, a Latinis vero paruus sit mundus appellatus: in eo enim filiae multae sunt, inest mens, quae ad similitudinem illius qui hunc mundi globum regit, subiectum mouet. Vertim hac phil ophandi ratione, utpote minus Christiana, praetermittamus. Hominem costare ex materia & forma no ignoras.Omitto item materia illam prima, quam Aristoteles tanquam chimaera quandam proponit. Ex quatuor aute elementis copositum hominem, tum demum esse& viuere dicimus, ubi ei addita est forma & indita, ad cuius integrit tem quinta profecto illa essentia necessaria est, qua en delichian ille, nos vero in teli elum continuo mouente debemus appellare. Qitatuor illa sunt nobis certὸ cum brutis omnibus comunia: hoc vero solo quo intelligi mu ratiocinamur, progressus de ante cessiones rerum no ignoramus,ab eisdε differimus: essent ijs separatis, quantula nobis per imbecillitate humanae naturae licet,persimiles. Discurrit em mens ista mira celeritate animantium duntaxat datum Τ per elementa omnia, per superiores circulos r& adeo
est intelligendi auida, qualia sint quae in mundo habentur, ut Dei etiam ipsius qui a nobis omnino comprehendi non potest, rationem & magnitudinem audacter nimium inuestigare conetur. Nullam disciplinarum relinquit intactam: non grammaticam re- Iiquarum doctrinarum sundamentum: non dialecticam, qua verum 1 salio discerni mus: non rhetoricam, unde rationem persuadendi ecdissuadendi sumimus: nsi arith meticam ad reliqua masnemata gradum pernecessarium: non geometriam, ad distin guenda climat a,ὸimensurandumque hoc immensium terrarum spatium; non inutili
ter inuentam: non muscam, ius harmonia corda hominum demulcenturino astro
logiam, qu coelos scandimus. De his disciplinis ita disserit, ut verum a salso, congruaum ab incongruo acutissim ξ separet: falli, Jecipi,errare circa earum cognitionem, tur pe ac dedecus existimat: proinde die ac nocte inuigilat, ne in errorem aliquem inscitia dilabatur. Quos videt hominum in his praecellere, eos, utpote diuinae essentiae magis smiles ac propinquos, dili it& imitatur. Ignorantiam &stultitiam, tanquam duo magna praecipitia, studiosissimὸ vitat.Versari in cognitione rerum maximarum & ad mirabilium, quibus tanqi iam gradibus per necessariis, seipsam postea intelligat, summum bonu esse existimat. Fieri enim nullo modo potest, ut quis sui ipsius persectam rationem habeat & cognitionem, nisi per disti plinas, tanquam humanae citatis e pia trices, discurrerit. Inde quippe ad sui ipsius cognitionem conuersa mens, caecitatis latebras facilius explorat. Neque velim existimes id uno tantum actu fieri: Habitus enim,ut Aristoteli placet,&frequentatis actibus comparan t ad hoc namque saepius
413쪽
intertitur, &quis apum alligentiam &solicitudinem imitata, inde ad cellulam suani
recεtem primo de inornatam, socculos, quos passim ex florido illo atq; amoenissimo doctrinarum campo decerpsit, secum deseri, eosque ita aptὶ collocat, ut deincepsspeciem simul cu iucunditate prae se serant.Neq; ante coepto desistit, si generosa est, quam viderit domicilium in quo habitat, fugatis vitiorum sordibus, virtutum omni u pulchritudine redimitum: tunc quiescit tunc parto ut formicae solent, sevientibus etiam vitiorum procellis, cum securitate Je quiete fruituri labores, vigilias, aestus, si licitudi-'nes, quibus sere laquam instrumentis tantam felicitatem adepta est, delicias qua damputat. Pro iustitia, temperantia, fortitudine, modestia, nullum laborem recusat. In his vero dum se exercet multos iuuando, neminem laedendo, incommoda pro utili & honesto sortiter patiendo, modum in rebus seruando, libidines coercendo, vitam sibi
beatam putat, otium&inertiam tanquam pernitiem humani generis deuitat: docet, admonet, castigat, reprehendit, neminem errare, quantum in se est, patitur. Si quem videt dolore, inopia, timore, solicitudine, vana spe circunuentum, eundem consolatur, iuuat,& in viam rectam deducit. Regibus, principibus, nationibus, populis, ciuitatibus ius fasq; praescribit. Respublicas in ordines inter sese conuenientes distinguit. Domos uni matronae&patri similias committit, quae deinceps propagatae, vicos in v he faciant. Aiunitates, conubiaque propon , quibus ciuitas in unum corpus tandem redigatur,& ad externam vim propulsandam, & ad bellum his inserendum 1 quibus fuerint iniuria lacessiti:& ne in tanta concitatione animorum contra aequitatem aliquid fieret, ius seciale conscripsit, quo admonemur & docemur, pro rebus repetitis &non redditis bellum hostibus inferre.Seruare item aduersus hostes modum quendam admonet.Clientelas, hospitia, sodalitates, amicitias optima ciuitatum vincula comendat. Quid plura conatur profecto quoad fieri potest, ut idem ordo, eademq; iustitia, di constantia in terris seruetur, quam esse apud superos contemplatione de sapientia nouit. Haec itaque Platina,& plura alia cum vides ab hominibus, sapientibus potissimum, ad benὶ beateque vivendum esse excogitata S inuenta,ratione ne, an temeritate factum dices P L A. Ratione pro sedi, seruari enim tanta decentia in rebus huisa nis sine mente & consilio, nullo modo potest. RHO. Recte sine. Cum igitur mens hominis bene insti tuta, tot acies, tot oppida, tot praesidia contra ignorantiae &vitiorum omnium arma 3c machinas, sortiter ac constanter expugnauerit, ab eade ne unam
vel minimam quidem perturbationum quae in vita accidui, vinci posse abnues P L A. Minime. RHO. Ergo & tu si non omnino te deseris, sique teipsis uti voles, hunc do Iorem quem ex carcere percipis, ratione&consilio perfacilὰ mitigabis. P L A. Eo certhme tua dicendi copia perduxisti, ut quaeam es & csi probes, tibi negare no ausint sed unum velim cosideres, animos nostros rudes adhuc ta indoctos, omnes disciplinas planὸ arduas, facilitis discedo percurrere, quam vitioru labem At perturbation uagmina a seipsis dimouere: id vel in multis mea quide sententia videre licet, qui etsi do ii &eruditi sunt,tame cupiditatum nexibus irretiti, vitam agunt intempernn te & flagitiosam .RH O. Hoc quod dicis, rationi certὰ consentaneu esse videtur: sacilius si quide a familiari inimico ut aiunt quam ab externo superamur. Vna em cum homine ritiorum & cupiditatu semina nasicuntur,crescuntq; in dies,& augentur magis, nisi fuerint ratione cognitionis suppressa,quae ut antea dixi magno studio & longi exercitatione comparatur. inq; certe ullam aliam ob causam doctrinae inuentae sunt, nisi ut his labe omni expiati animi, aeuo fruantur sempiterno. Ut enim strenui imperatoris est, videre prius, qua in re potissimum ab hoste laedi possit, ne ab eodem dum manus conseritur, meatus opprimaturi sic boni ac docti viri proprium est, vigilare con tinub, ne in culpa aliquam vitiorum illecebris dilabatur, ut Hercule virum sortem, ac constantem fecisse legimus,qui uno exciso terneae beluae capite, aliud statim aggredieba sine siquid de virtute, timore et ignauia rem isisset, 1 tanta ac tam immani sydra absume retur. Quod si qui docti vident, ut ais,qui sagitiose ac intemperanter vivant, eos ego non doctos,sea iures ac latrones appellabo , qui rei accommodatae usiim longe aliter percipiant,qui in fruendum ac utendum acceperant. Quae enim doctrina potest esse innis, qui nulluscientiae apud se locum reliquere Cast0s amat,& nctos musa ut ait illa te poetas. Praeterea duo cotraria in eodε esse subiecto nullo modo possunt: quare nec auarum ego, nec libidinosum, nec furibundu, nec turpitudini b. omnibus de dedecori seruietem, sapiente unquam aut doctu appellabo, cum nihil sit tam contraria virtuti,
414쪽
8 nx rALso Er v ERO RONO quam vitiositas ipsa.Iuuenes ait Aristoteles, non esse idoneos auditores philosopUAE moralis, quod hi ob aetatem magis aestuent cupiditatum procellis, quibus certε vel mur earum rerum cognitionem habere,quae ad virtutem ducunt.Coercedae si quidem libidines sunt,refrenanda auaritia,& caeterae animi labes expellendae, si boni & docti, quae duo s mul conspirarunt, haberi volumus.Unde Maro poeta bonu pro docto,non
Cur non Isipse, boni quoniam conuenimus ambo, Tu calamos inflare leue ego dicere Persius, Hic corylis mixtas inter consedimus ulmos'
PLA.Venio ego in hanc sententiam pedidus&manibus sed id mihi mirum videtur, quod acute diiserant, apte loquantur, non incongruε philosophentur, si docti non sunt. RHO. Eadem ratione doctas appellabis picas, psittacos, monedulas,qubdinterdum humanam vocem imitatae, apposite aliquid exprimant. PLA. Habentur tomen hi apud vulgum in pretio. RHO. Quid n6nne equi, asini,& caetera iumenta apud vulgum in pretio sunt ΡLA. Minime vero eadem ratione. Hos enim veneratur, hos ad summos honores&magistratus prouehit, hos muneribus, hos donis assicit. RHO. Quod imperitum vulgus facit, serendum potius quam laudandum censeo. Quid, si tibi ostendero aetate nostr gnavos & maes, non bonos & eruditos, in pretio esset Vacet honor,vacet alicuius dignitatis locus,quis suiscituri Leno, nebulo, adulator, parastus, delator, sicarius, crassator, fur, sacrilegus, & qui prope nihil habet
hominis in se,praeter materiam,& eam quidem satis rudem.Boni vero, prudentes,docti,eruditi, ac rerum humanarum non ignari, tanquam manci & inutiles omittuntur.
PLA. Plerumque etiam videmus bonos in imperio alijs praeesse, ne dicas eruditos semper excludi. RHO. Id si interdum fit,non per se certe,sed per accidens ut aiunt philosophi contingit. Verum praetermittamus tandem queri hanc communem ubique gentium calamitatem, existimemusque viros sapien tes, etiamsi nullo honora ac praemio fuerint assecti,beatos & felices esse.Sola enim virtus ut Stoicis placet ex sese ad bene beateque vivendum fatet . Nam qui virtutem adeptus est, ei certe ad summam felicitatem deesse nil potest. PLA. Hoc tamen Peripateticis non placet, qui nil praeclarum ab eo fieri posse ostendunt,cui ad magnificentiam & liberalitatem factata tes & copiae denunt. RHO. Sentio&ego cum illis, si ad felicitatem ciuilem respicis: Ioquebamur sene, si bene meministi, de homine sapiente & perfecto, cuius certe tota selicitas in contemplatione rerum occultarum S admirabilium reposita est. P L A. Quid' iste sapiens,num comedit, num vestibus& latibulis ad frigora aestusque vitandos indigetes omitto quae ad sheciem& ornatum sunt pernecessaria, ut argentum, a rum, egregiam librorum utensiliumque omnium supellectilem. RHO. Haec proseacto eo facilius a sapiente comparantur, quod paucis minimisque contentus est. PLA.
Facis tu quidem hunc hominem a mendico nihil differre. R A O. In uno tantum differunt, quod hic coactus, ille libens, ostiatim,etiamsi oportuerit, panem mendicat. PLA. Non utique hoc liberi hominis ossicium esse puto, cum sine rubore&dedec re fieri no possit.R H O. Imo liberrimi,qui extrema quaeq; pati mauult, quam deliciballorii iniuria partis assuere.P L A. Quasi vero facultates coparari non possint iuste dehoneste. R H O. Difficile hoc quide est,& unu ex his quae fieri posth vix puto: bilina
semper in manibus habere oportet, & diligenter attendere, ne examen in hanc magis quani in illam parte jectatumquod quidem seri cupiditates nostraeno sinunt. Sumus enim fato nescio quo ad rem auidi,&ita accuraesdiuitiis studemus,ac sannos Mathuatae victuri essemus. Hinc nepe rapinae, hinc latrocinia,hinc sacrilegia, hinc pecusatus, ct ins nita mala nascant oportet.Quare vir sapies,& benὰ natura institutus, nas tanquaimprobissimas dominas dedecoris & turpitudinis declinat, adhaeretq; in nocetissimae ac sanctissimae paupertati, cuius adminiculo adiutus, otio& ingenio suo liberrimὸ fruitur.P L A. Non abhorrent a vero quae dicis:quid aliis cotingat nescio, sed hoc usu euenire mihi solet, ut facile ab omni studio &cogitation et ranar,ubi me paupertate& inopia circunuentu video. R HO. Hoc est signia aegrotantis animi, & virtutis antidoto non dii bene purgati:deesse tibi s secto nil potest Platina si munerib. e natura datis uti volueris,&s diligeteresi sideraueris,unde in luce veneris,& quo tibi redeudum decurso vitae tus spacio. Nudu primo natura teiuduxit. Huic tuo corpusculo animum
415쪽
postrem b, ut depositu reddamus: nec timendum est, quod euitare no possis. Tam stulo tum est, ut ait Bassus, morte timere,quim senectute: ut enim senectus adolescetiam ie-quit, ita mors senectute: quanquam ii veru intueri volumus, no morte timemus, sed cogitatione mortis ipsius .Plus enim mali est in opiniorae qu)m in re. Vera quide ex parte Epicuri sentetia est, qui affirmabat se paru admodu doloris in illo extremo halitu videre: quod si quis esset, brevi tate ipsa fieri leniore: diuturnus em esse dolor no potest, qui magnus est: quod si quis dolor inest, facillime tollit, si bene mori didicerimus. Bene aut moritur, qui in vita philosophat.Tota em philosophoru vita, ut ait Cicero, comentatio mortis est: nam quid aliud agimus,cum a voluptate, id est, a corpore & omni negotio segregamus animul quid in qua tum agimus, nisi animu ad seipsum aduocamus, secum esse cogimus, longeq; a corpore abducimus Secernere aut i corpore animum, nil aliud est, qu1m emori discere. Quae causa igitur est, si principiu,si me diu, si sine humanae vitae inspexeris,cui paupertate detestando diuitias quaeras quasi vero comparandii viaticum sit, quo postea apud inferos nobis sit utendu: stolidum siquide humanii genus est,& brutis animantibus hac in re deterius. Naturae em illa sese committunt,& eo colenta sunt quod dies qusq; suggerit. Non negauerim ego homini b. lon- ὸ aliter vivendu esse quam brutis, quippe quibus a natura alia vivendi ratio inest.Sed haec immesa habe di cupiditas, humani generis hostis acerrima, omnino catὸ reiicie da& detestanda est. Comparari diuitiae & opes no possitnt sine multoru iniuria: ex quo fit ut prouinciae non nun qua & ciuitates sunditus deleantur, cum ii rapere, illi quae sua
sunt reuocare conant. Non est igitur time da paupertas. Nam qui ad natura vivit, nuncipauper est: qui ad opinione, ut ait Seneca, nunqua diues.Natura erit paru desiderat, o
pinio vero multu ac prope infinitu. Neq; enim pauperest qui paucis indiget, do paruo
colentus est.Satis est aut non algere, no esurire, n5 sitim ultra modii pati. Cibus parcussamem sedat, potio etia diluta sitim extinguit, vestis frigus arcet,domus imbres,aestus, grandines, nives,ventosci; propulsat .PL A. Absit ut ego velim, neducupia diuitias, cualiorum iniuria partas. Semper certὸ hoc meu suit institutum, manus abstinetes habere: atq; utinam hercle sic me natura a reliquis vitiis retraxisset, quemadmodii hoc libes di sponte deuito. Cupere aut diuitias honeste& rectὸ partas, quibus possis te ac tuos pascere, no ita mihi videtur a ratio e alienu. R HO.Si ad necessitate cupis,& no ad amuentiam,laudo: sed vereor, ne eas ta quam voluptatum omnium ministras & adiutrices,
desideres. P L A. Non, ita me deus amet. Ad quietem potius, & liberale otium diuitius cupio, quam ad flagitium S dedecus. Hoc vel ex mea anteacta vita colligere potes, in qua si e vixi, ut nullum mihi insigne facinus asscribi possit. Sed dic quaesio , quare vereri te dixisti, ne ad voluptatem respiceremi RHO. Consentaneum est, eum qui ab una perturbatione vincitur, ab aliis quoque superari posse. Ratio nimirum ad
omnes affectus, diuersis tamen modis eadem est. Quod ii molestia carceris, qua vehementer cruciaris, quaeque ad tempus est, leuare te non potest, multo minus a voluptate retrahet, quae eadem semper constansque habetur, in iuuentute praesertur. PLA. Lxacerbasti prosceto vulnus nostrum hac recordatione,cuius dolore eram aliquantulum tuo eleganti ac docto sermone leuatus. R H O. Vulnus appellas quod vix pellem perfricuit. PLA. Pellem inquisi Utinam non etiam praecordia traiecissiet. RHO Cupio ex te audire, quid incommodi ex carcere patiaris. PLA. Libertatem amisit qua quide sublata, non video cur amplius in vita esse velim. RHO. Quam appellas libertatem ' PLA. Potestatem eundi videlicet quo velis, 3c redeundi unde digressius sis. RH O. Quid si haec non libertas est, sed summa plerumque seruitus' Nonne itur ad stupra, ad furtum, ad incendia, ad rapinas,ad incestus,&ad caetera stagitiai Vtinam vero genus humanum catenis de compedibus tum reuinciretur, non videremus certe tot mala, quot in dies cernimus. PLA. Itur etiam ad templa, ad phana, in anim, ad amicos osticii causa: hoc si facere non liceret, non Deum certὸ, non saninos exm3ndato adoraremus, precaremurque: non amicis fraude & iniuria circunuentis subaueniremus, non patriae consissendo vela sedo auxiliaremur: non ad amnes,ad cognaalos,ad parentes ex officio visendos proficisceremur, non publica& priuata negotia obiremus. R H O. Duplice esse seriem rerum no ignoras, mali & boni. Ad malu natura humana inclinata &prona est: si ad bonu itur, id ex mandato summi Dei di ratione sit. Quare
416쪽
Quare ad quod proniores natura sumus, cum id maxime eericulosum si, ab eo mig s.
minis & poenis omnibus coercere debemus. Nam si sectasseret, omnes profecto licentia deteriores essemus. PLA. Ex te audire cupio, quae sit vera libertas. RHO. Sancte ac iustε vivere, multis prodesse, neminem laeuere: eademum est vera libertas: hac vero quicunque est praeditus,seruus vel captiuus dici nullo modo potest, etiamsi teterrimo carcere S grauibus catenis detineretur. Cupiditate enim & turpitudine non aliavi, libertate sua priuatur animus. Hinc illa certe perpetua concertatio inter haec duo contraria oritur tanquam inter hostes acerrimos,cum voluptas trahere in partes suas appetitum viribus omnibus nititur: contra vero animus rationi bene consentaneus, eundem ad se reducere & emendare conatur. PL A. Sit ita sane, ut dicis: multis tamen
commodis priuatur ad bene vivendum, qui tanta miseria premitur. RHO. Quaena sunt ii a comoda P L A.Consuetudine&familiaritate amicoru uti. RHO. Qui sunt autem quos amicos vocasi P LA. Qui aequδ me diligant ac seipsos. RHO. Erras Platina,& quidcm vehementer,si tales hac aetate habiturum te existimas: quis enimis forum fuit, quos tibi amicos putas, non dico qui sanguinem , sed qui vel minimam quidem fortunarum suarum partem pro tua salute sponte obtuleriti PLA. Non sitide iniuria mihi a Paulo illata quaestus sum, redimere me tanquam bello captum,aliorum pecunia debui. RHO. Est ita sane, ut dicis, quod tua atque omnium literatorucausa Pius secundus instituerat, hie doctorum omnium hostis rescidit & abrogauit, gloriae Pij mn minus quὶm utilitati tuae aduersatus: sed quis istorum te inuisiti quis tibi ad victum & cultum corporis necessaria obtulit PLA. Primum fieri, timor soriac
se vetuit:Secundum tua muni licentia S liberalitate eis praeripuisti ne facerent. Omnia enim mihi ad traducendam vitam necessaria, abs te suggeruntur. R H O. Qualem euin grauissimis periculis suturum existimamus, qui vel leui timore ab ossicio remou tu H PLA. Nemo est enim qui vel in principiis huiuscemodi perturbationum non moueatur. Ad se vero ubi rediit homo, in ossicio, si verus est amicus, remanet .RHO. Ex hoc autem cernere licet, horum neminem tibi amicum esse,quod neque ad se, ne- ue ad te adhuc redierit nemo. Vtinam vero sue lint tibi non inimici.Vereor enim ne ii purgandi causa in te unum sabam omnem cuderint. PLA. Quam fabam i Hoesolum cle ferre potuerui, me acerbe nimium fortasse questum esse: id mihi vi ablatum,
quod ego pecunijs & industria mea peperera. Nullum insigne sacinus mihi impingi
potest, non surtum, non stuprum, non latrocinium, non incendium, non pro plianatio templorum, non homicidium, non proditio. Hoc autem ita esse, ex mea anteacta vita comprehendi potest. RHO. Res profecto perinde ac sunt non semper accipiuntur. Hoc tamen unum fateare oportet, amicu te nullum habere. PLA. Fortasse. RHO.
Quid fortasse Orestis ne&Pyladis atque aliorum, quos poetae & oratores laudibus in caelum tollunt, similem te amicum inuenturum existimast Vera est illa Theophrasti certe sententia, qui prepostere ossicia permisceri ab his censet,qui cum amauerint iudicant,& non amant cum iudicauerint. Hoc enim sapientis est proprium,qui etiam se ipso contentus esse potest, non ut amico carere velit: sed si id acciderit, serre aequo animo sciat & possit. Neque mea quidem sententia audiendus est Epicurus, qui nil boni obiicit, quod dicat sapientem se ipso contentum Scipionis&Lelii amicitiam laudo, non eorum beneuolentiam, quae cum fortuna stat & cadit. P L A. Nollem ego tam obstinatos amicos. R H O. Vtinam quidem inuenias, qui pro libertate tua quadrantem, nolo dicere aureum nummum, pollicerentur: diffugere omnes passim, ut vides, qui te in carcerem coniectum intelligunt: & quos amicos putabas, ingens circa te solitudo indicat. Quid, quod ne nomen tuum quide efferre audent, ac si Dianae Ephosae templum incendisses PLA. Mihi tamen est periucundum eorum consuetudine frui loquimur simul ad voluptatem&utilitate multa: de rebus praeterea quae quisq; legerit, audierit, commentus fuerit, in mediu veri inueniendi gratia, confert. RHO. Si docti, si prudentes, si boni, fateor eorum consiletudinem tibi iucundam videri. Verum haec rara est auis, nigroq; ut ait poeta simillimacigno. Pauci aetate nos ira sapientiae istudent, quod eam nullo in pretio esse vident. Prudentiam vero A probitat εtanquam duo grauissima paupertatis ergastula deuitant, quod cernant diuitias honores, impcpia,magi stratus, potestati improborum & imprudentium subiici. PLA. In Omni quidem virtutum praeclarissimarum serie ut video paucos bonos reperies: pauci sunt i ulli, pauci constantes, pauci continentes,pauci prudentes, pauci sapientes ac
417쪽
docti. RI O. Paucos vocas imo seriuό nulli sunt. Quis enim omnium est, qui vel ex alieno rapere , vci voluptate & libidinibus frui non gaudeat ' Qui, item adeo sortis &prudens est, qui non aliquando timiditate & imprudentia de gradu deiiciatur' Quis
pos rei no est ita laborum de vigiliarum patiens , ut reiectis voluptatibus, omni velit doctrinam S sapientiam solicitudine ac stiadio complectit PLA. Vnde istud die quae sol RHO. Duae nobis de ratione vivendi deliberantibus viae offeruntur: quarum altera ad voluptatem, altera ad virtutem ducit. Prima vero lata est & prona, voluptatumq; omnium illecebris undequaque septa, cuius finis, humani generis calamitas ex pernicies est. I b namq; maxima pars hominu deuoluitur, cupiditatibus & libidinibus allecta, quibus ineste ultimum bonorum omnium finem existimat. Hinc infinita
mala nascantur oportet: rapinae, ut habeant ad voluptatem instrumenta: stupra, inc stu adulteria, ne titillatione libidinis careant: Daudios, periuria, doli, proditiones,m-
Iumni maledicentie,ut indolenta careant: stultitia,timiditas, iniuria, malitia, ne quid eis ad id quod summum bonum saluo putant, in vita desit.Tu vero cum humanum g nus tot improbis dominis de tyranis dedecoris ac turpitudinis obtemperet, miraberes ut in cloacam praecipitium vitiorum omnium deseratuESecunda autem quae ad virtutem ducit, ardua & aspera: cuius quidem latera confragosis rupibus & alitisimis scopulis sunt munita, ne per diuerticula digredi ab honesto ullo modo liceat. Haec nobis vigilias, aestus, frigora, sitim,samem,continentiam, integritatem,& labores serὸ infinitos proponit: qui ous superatis, quod paucis admodum contingit, in arce vere,constantis& perpetuae felicitatis nos collocat.Unde certe cum tranquilitate & otio ea licet intueri, quae nobis quidem durissima videbantur. Hac qui proficiscantur, ut ait poeta Hesiodus,pa, ci sunt. Sumus enim nescio quo fato, a laboribus ad libidinem proni. Hinc ei autem quod pes habita virtute, squaloris di sudoris plena, voluptatem suco illecebrarum omnium ornatam sequimur&lectimur fere omnes. PLA. Philosophantem te ac disserentem profecto libenter audio, quod in te esse summam doctrinam, singularemque sapientiam intelligo. Verum in deligendo qui me ipsum amet, ago ut queo, quando ut volo non licet: modo enim habeam quo cum de rebus meis aliqua do loqui possim, Ut mecum aequo animo sero, si non Patroclum & Achillem inuenio.. RHO. Vtinam non sepe de rebus alienis loqueremini. Nam si deambulatis recreandi animi & corporis gratia, totus sermo vester in maledicentia consumitur . Hunc absentem carpitis, illum transeuntem deridetis: is nauum docto, stolidum prudenti, libidinosum continenti, auarum liberali, falso iudicio cepe praesertis. Ad templum si vobis ire co ntigerit, quod perraro, ni si pluuia ut aiunt ingruerit, fieri solet, non rei diuinae, religio sie, sane P ac casiὰ vacatis, ut vobis quide Dei mandato imperatum est: sed aut procamini, si puellae & matronae adsunt: aut canentem vel legentem secerdotem, utpotὰ ineptum & rudem,subsinnatisaii quem vero intentius orare videtis, hominem sypocriti notati S.Cogitabundum autem &curis oppresesum,& ob eam rem minus attente quod legitur audientem, phanaticum & haereticum appellatis.Itur in forum iudiciale. Eo certe ubi ventum est, non praetoribus, non iudicibus, non causidicis, non patronis, non clientibus parcitis. Qiud plura nil sermὰ videtis cui a vobis nota aliqua non inuratur. Non dico quot mendacia, quot tabellas ad fallendum &deridendum fingatis. Demum inde redeuntes, conuiuia ad cr pulam & ebrietatem celebratis: quibus certe fit, ut libidine incitati, ea flagitia cu magno vestro discrimine committatis,quae ego prae pudore & stomacho nominare non audeo. Haec autem non ideo tibi a me dictas ni Platina,quod existimete morbo maledicentiae&dicacitatis laborare, sed ut minus molest E seras talium amicorum consuetudine priuari: ea enim in te sunt ingenii&doctrinae ornamenta, ut tibi ipsi velle gendo vel scribendo aliquid memoria dignum possis esse voluptati:& quidem magnae cum hi quos legis, iussi tacere taceam. Quod certe non idem tibi eum sociis contingeret, qui plerunq; adeo protervi & loquaces sunt, v t cum beluis malim quam cum his versari . PLA. Recte sand: at ego talium virorum amicitiam, ut teterrimam quandam pestem vitavi semper, deles iq; quoad fieri potuit, qui earundem rem mecum studiosi essent. Illae vero comes lationes lautae, quae libidinum maximarum somε. ta ibiat, nunquam mihi vel natura vel instituto placuerunt: laedere quempiam vel dicto .ci facto, nisi lacessitus, caui semper. RHO. Serpunt ut nosti contasia: difficit Esquidem est in pistrino versari absque sarinae contactu. PLA. Lentuisti tuis verbis aliquan-
418쪽
aliquantulum hoe desderium,quo ego ardebam videndi amicos: non tamen omnino mihi persuasisti,ut malim carcere detineri quam quo velim,& officium meum exigoret, abire. RHO. Quod vocas ossicium' PL A. Maiores natu, & qui in aliquo μα- claro Se excelso dignitatis gradu sunt constituti , salutare & venerari, aequales diligere& amare,inferioribus bene constitere,eosdemque quibuscunque rebus possis iuuare. Quod fieri nisi ab homine libero non potest. RHO. Si monstra hominum salutas, si eos diligis,qui vel maximo odio digni sunt, si illos iuuas, qui ita vivunt, ut nullum auxilium sint meriti,ossicio te sunctum dices, cum ossiciu hi, quicquid hominem decet'PLA.Nimium haec ad viuum resecas Rhodorice, imbecillitati hominu siquidem
ignoscendum est. Non enim cum bonis semper&planὸ sapientibus vivitur. Praeterea ut illi meas ineptias plerunque tolerant, sic ego vicissim illorum mores & natur1m serre debeo. RHO. Placeret mihi hoc tuum de tolerantia responsum, diceremque te iam ad sanitatem redijsse,si molestiam carceris,qua m xime te perturbari video, patienter & aequo animo terres: sed cum frustra adsuc noster hic sermo sine ullo emolu mento sit consumptus, tandem ego te missum faciam: iunctus sum ut arbitror officio meo, tu tuum facies, si teipsum ratione & patientia consolabere. PLA. Cruciat me prosecto hic tuus discessus. Con spectu enim tuo suauissimo & graui recreabar mirific&Sed unum te rogo,ut ad me cras,si tibi per otium licet,redeas, aut saltem aliquid consolatori E scribas,quo minus doleam,tua dulcissima coniuetudine caruisse. RHO. Primum ego tibi affirmare non ausim, secundum me facturum repromitto. Apertius enim mecu epistola loquerere quim adhuc coram fecisti, verecundia aliqua fortasse
Rist mm phi subum Socraticum, beatifime pater, ferunt alia
quando adghodiensium littus graui nausiario eiectum fui se, ibiά dum non sine magna solicitudine cogitaret, quanto in di crimine suisset,vidisse in arena figuras quasdam ometricas,ais ita ad comites, maris rare posthabito,hilari vultu exclamassobenesteradum esse, nam . Uc quoque hominum vestigia cernimus.Is Rhodum profectus, cum publice in ram nam docte cir acute dis putasset, pluribus muneribus donatus est, quibus crsuam sociorum iacturam magna ex parte liniret. Cum ν Pelia desideris forum redire in patria latui ncrogarent i Aristippum, conduetu' tis Rhodi mansiurum, nunquid Pellit : Tum ille: dicite, inquit, ciuibus meis, Nullum maiorem haereditatem tradi a parentibus fili se posse, nullum maius viaticum,quo etiam in naufragis sint tuti, quam si eos Mnestis artibus viis misg disciplinis imbutos reliquerint. Verum est certe quod Theophrastus ait,
solum ex omnibus doctum,neque in aliena patria peregrinum, neque amissis familiaribus . comitibus, carere amicisposse quos etiam nobis, licet inco gnitis,uirtus ipsa comparat,no pecuni', non opibus, non potentia, non armis, sed AE trina . cognitione rerum munita. nec enim oti quocunq; ierimus, nos comitatur, nos reducit. In periculis quoque veluti A peus, hostium . aduersariorum venientes in nos ictus propulset. Ad fortitudinem cohortatur:
docet nil in vita tumgraue homini vel calamitose esse, quod ferri constanti
animo μο adminiculo non possit. Haec Socrati fortitudinem in molestia cara ceris oe mortis praestitit Hec patientiam Regulo dum cruciaretur a poenis:
Haec Senec. Lec Boetio, dum mors eis proponeretur, constantiam attulit.
Pleni fiunt maiorum exemplis c pr.eceptis quibus certe ita ad Pirtutem in-
419쪽
citamur,ut iam maiora calcaria rubere 1 hiposiimus. omitto Platonis amisplitudinem c vim, qui immortalitatem animorum ita expressit, mortem laudauit, ut Theombrotus cupiditate aeternitatis L la Phaedone, e moenibus γ, bis se in mare praecipitem dederit. Illud dico, Socratis, Zenonis, Arsore iis, ciceronis,Senecie, Pauli, omniumque do florum nostrorum praecepta, ita nos cotinuo ad virtutem animare, ut vere meo ipse excepto9bis magis quam parentibus nos, is debeamus: ab his enim ut essemus, ab illis ut bene vianeremus, accepimus quanquam vero . ab ipsis Atheniensibusplurimum laudis parentibus illis tribueretur, qui curarent vim, optimis imbuerentur aratibus. quamobrem beatisi epater, illis multum me debere profiteor, quorum opena hoc parum eruditionis consecutus sium. Hac enim Melissima comite . adiutrice, fortunis omnibus Jobatus, . molestiam carceris, qu- diuturna fuit, cruciatus pedum ac birachiorum, ex minas crudelissimo. rum carnificum, mea etiam innocentia seretus,constanti Fime tuli: arbit ratus id quod edi autoritate Senecie comprobatum, Maiori mihi laudi hanc caluis
mitatem aliquando fore, quam illi fuerit siua felicitas, si licentia peccandidici potes, cuius arbitrio torquebar . cruciabar. Venerat tum ad me Theo.
dorus Gaeta octrina Gmoribus philosophus insignis, cuius eruditinermone mirisicesum dele E latus.
III nam es Platinat PLA. Hem Theodore,quid huc venisti relicto gymna-lsio tuo, in quo certe nulla moeroris, nulla calamitatis facies inest ' THE. i Vt te viderem &consolarer, quem ex Rhodorico intellexeram aduersami sortunam serre nullo modo posse. Is enim ut ab eo accepi, totum hesteriasidiem,ut te consolaretur,frustra insumptit.Tentare volui, possetne mihi usu venire, quod plerisq; medicorum solet,qui vita vel leui medicina rotos,aliorum tamen cui a & diligentia bene prius curatos,pPrunq; sanant: v nde sit, ut ex alioru industria laudem sibi cum emolumento pariant. Scio Rhodoricum virum quidem optimum atq; eruditum, nil praetermisisse,quod fidem tibi hac in re iaceret . Verum plus in uno plexunq; felicitas valet,quam in altero industria & doctrina,vi de imperatoribus dici so Iet, a quibus felicitatem magis quam rei militaris scientiam desideramus. P L A. Multatum tibi Theodore debeo, qui pro humanitate & gratia me omnium qui vivunt, miserrimum adire consolandi caulia volueris,clim nulla mea erga te praecesserint merita. R ara est profecto haec misericordia: Cnadus enim nullus ad hominibus nostrorum te- Porum excogitatur, nedum sit, in quo spectata utilitas non sit. TH E. Neque ego quidem pedem domo efferrem, nisi mihi propositum praemium viderem. Non est frau-aandus quispiam mercede laboris, ne segnes ad res agendas ingratitudine fiamus. PLA. Q iorsum eas,intelligo: visere infirmos, solari calamitosos, errantes in viam rectam deducere,famelicos pascere, nudos vestire, praemium illud aeternum quaerere est, non hoc fragile de caducum. THE. Ita est sane, sed dic quaeso cur in hunc anguia Ilam secesseris. PLA. V horum qui mecum eadem miseria premuntur, eiulatus de querelas vitarem .sed mihi certe contigit, ut nauigantibus in freto Siculo, qui dum Scyllam vitare cupiunt,in Charybdim vi tempestatum & procella deseruntur.Nam cumecum tacitus mente reuoluo in quantam inciderim calamitatem, ita plerunq; mente N animo crucior, ut vitam mihi acerbam putem. THE. Credidissem ego te prosecto ob eruditionem &doctrinam,utranq; fortunam constanter & pulcherrime laturum.Sed quid inter te&hos differat novideo, nisi quod docilitatem quanda natura tua magis prae se fert. AQE vero die, quem voces calamitosum. PLA. Omnium misi Harum cumulo oppressum. THE. Quas vocas miserias' PLA. Inopiam, captiuita
tem,vincula,tormenta,cruciatus,minas,valetudinem, extorrem domo ac patria esse,
420쪽
DF νALso.ET v TRO Node quae haec sequuntur, ut stim, famem,frigus, a fratribus, a cognatis, ab amicis omnDbus deseri, di animo ac mente angi: his certe qui premitur, non video quid habeat euein vita esse velit. THE. Nimium te abi j cis Hatina. Dic obsecro, cur literis te &philosophiae addixistit PLA. Vt scirem certe. THE. Imo ut constanter&cum vi tute viveres.Vt enim ad fananda corpora aegrotantium medicina inuenta est: sic philosophiae praecepta illa , sapientibus tradita sunt, quibus animorum nostrorum aegi tudinibus&perturbationibus mederemur. Qu0d fieri certe sine doctrina non potest: nam ut ager fine cultura infructuosius est: sic sine doctrina animus. Cultura auteni animi philosophia est, quae omnium artium mater & donum deorum ut ait Plato vitia Ementibus hominum radicitus extrahit, 3 preparat animos ad habitus bonorum suscipiendos. Hoc unum studium certe liberale est, hoc est homine libero dignum, caete' ra vero pusilla de quodammodo puerilia sunt : haec enim bonorum malorumque deIectum praestat. Haec vetat superbum esse, auarum, libidinosum, intemperantem, contumacem , perfidum, crudelem, mendacem: haec eadem docet quid quoque temporest agendum, quaq; ratione suturis praeterita lint annectenda : quod quident seri s-
ne cognatione multarum rerum non potest, quae merito doctrina vocatur. PLA.
Quids philosopliari igitur nil alii ut erit, quam in carnis cina quadam calamitatum
omnium versarii THE. Ita sane. PLA. Hinc fit ute o pirentum meorum stultitiam mirer, qui me ad studia cum dispendio etiam rei familiaris, tanquam ad ergastulum miseriarum omnium misere. THE. Ad labores quidem mi Platina, non ad de-aicias, nati sumus. In vitam enim tas quam in theatrum quoddam descendimus, ubi Mobis continuo luctandum est: nec aliquid de virtute remittendum praemiorum aestoriae cupissis, quae nobis prosecto vitam in coelo sempiterna paran t. Multi sunt enim circunquaq; hoste, multi latrones, multi crassatores: quibRγ omnibus ea profecto me- te obuiam est eundit,ut malis sortiter S costanter mori,quam vel turpitudini, vel iniquitati,vel ignauiae, vel timiditati, vel desperationi cedere. Legimus heroas, Herculem Praecipue ac Theseum,labores sibi maximos di periculosos in vita delegisse, quibus certe di gloriae benὸ de humano genere meriti consulerent suae, I praemium non fragile nccaaucum, sed perpetuum S immortale apud Deum consequerentur. Nam qui vitiorum agmina in nos continuo ruentia propuls quiq; spem, metum, inanem laetiti in fugat, is deo similis quoad fieri potest,euadit.Contri vero qui vitii cesserit, quiq; vita egerit intemperantem &libidinosam, is tandem in praeceps deuolutus, vel ignauis si Tnis etiam hostibus triumphum de secum perpetua ignominia relinquet. Hi, rationibus parentes tui fortasse moti, te ab adolescentia eo mi sese unde virtutem 5e iapientiam reportares, arma certe ad expus nandum humani generis hostem acerrimum, & in verniciem nostram semper aliquid molientem. PLA. Licet e mihi Theodore li- here tecum loquii THE. Licet profecto. PLA. Videntur mihi deterioris esse cooditionis , qui docti sunt de contemplatione rerum delectantur, quam qui rudes, de animum raro ad cognitionem rerum traducentes, muneribus a natura datis fruuntur, de suturis parum admodum soli citi: Suo enim contenti & paruo. Ii minus sentiunt corporis molestias, ut sitim, famem, frigus, calorem, laborem,defatigatiomem, minus etiam angores arsimi de curas: ut spem, metum, gaudium, laetitiam, no quid sibi csi ueniat, neq; quid aliis debeatur, multu curantes. At vero qui liberalib' disciplinis sunt imbuti,cotrarias qualitates acutissim Esentitit. Est enim eorum subiectum de-1icatius & mollius, di sensus habent ad cognitionem reru pr5ptissimos. His nepe tanquam instrumentis quibusdam animus contemplatione agitatus coli nuo utitur, quibus album a nigro, amarum a dulci, frigidum a calido, consonum a dissono separat. Hac mentis & corporis continua motione fit, ut miserrima uitam agere videantur, cupersaepe etiam intelligant, ijs se ludibrio esse, a quibus honorem mereretur. Fieri quidem non potest, ut ignarus de rudis sapiente ac doctii diligat de observet, cum nihil tast contrarium doctrinae, quam inscitia & ignoratio: no dico certe quod dolore animi angatur, cu videt amente prudenti, inteperatem modesto, timidii sorti, iniquum iusto, inerte laborioso, petulantῆ pudenti, sceleratisi pio,in honore de emolumentis praeserti. Quare si ut nonnunqua viceni meam dolea, quod meo marte id expugnauerim,quod pollea mihi detrimento suturu esset. Satius nimirum sui siet quiete vitam agere, ut tostudio de labore in uestigare, quo postea cruciarer adepto. Rusticos quidem & plebeios
istos cernim' et procul ab omni ambitione sunt, quiq; psentibus quibuscunq; ututur, de suturis