장음표시 사용
481쪽
LIRER I I. 7sHrtant, si fidibus vel tibiis aut fistula nesciat canere. Idem quoq; comati & bene ad lpe
cillum pexi, tanquam in uerecundae mulieres, per ora hominum feruntur. Hos tu Laurenti tuo exemplo, in ieeta verecundia, ab incessu cultu ; muliebri coercens, ad dignitatem virilem cohortare. Continentes quoq; & absti nentes esse bonos ciues oportet equorum alterum in rebus, alterum in moribus est.Scipio ille Asricanus, qui totius vi tutis unicum exemplar fuit, eximiae formae puellam sibi in Hispania voluptatis caus oblatam constan ter renuit: parentibus vero accitis, aurum pro redimenda puella doti addidit, eamq; inuiolatam marito restituit. In Epiro, Achaia, Cycladibus xl. Cato veneris & lucri copiam h bens, constantissim E 1 tanta turpitudine abstinuit, Numatio Rufio teste. At vero cum C. Fabricius populi Rom. legatus, audiuisset Cyneam Atheniensem apud Pyrrhum voluptati omnia tribuentem: Vtinam, inquit,talem habeant mentem omnes pop. Rom. hostes. Superior autem ille Cato vir fine illustris pellibus hcedinis pro stragulis est usius, trium quoq; seruorum comitatu contentus,Hii paniam gubernauit, eodem utens cibo, eodemq; vino quo serui & nautae, ut caeteris hac ratione frugalitatis me plum daret. Clim Pericles haberet collegam in prstura Sophoclem, iique de communi ossicio conuenissent, &casu formosius puer praeteriret, dixissetque Sophocles: O pulchrum puerum Pericle: tum Pericles,Praetore, ait,Sophocle decet, nosolum manus, ted etiam oculos abstinentes habere. Magna profecto suit Xenocratis invictu continentia. Is enim clam missa sibi ab Alexandro talenta intellexisset, legatos ad exiguum apparatum inuitauit: cuinq; ab his quaereretur, cui numerari talenta vellet, Nonne inquit externa coena intellexistis Xenocratem huiuscemodi muneribus minime indigere Natura enitis ut ait Philosophus paucis mi ta imisq; contenta est. Ad valetudinem quoq;& appetentiam pertinere hanc in victu modestiam intelligemus, si rerum iusti aestimatores fuerimus. Nam cum Darius rex multis ante, epulis ci poculis fastiditis,aquam turbidam de cadat seribus inquinata in fuga bibisset, negauit unquam se bibisse iucu ius, nunquam enim sitiens biberat. Nec esuriens unquam Ptolem mus ederat: eui cum peragranti Aegyptum comitibus non consecutis, sordidus panis datus esset, nihil est visum illo pane suauius. Excitanda siquidem sames est motu&exercitatione, non aute condimen is, cum desidiose vixerim us. Ferunt Socrate climis usq; ad vesperum contentitis ambularet, quaestumq; ab eo esset cur id faceret, respondisse,sse quo melius coenaret,obsonare in ambulando tamem. Quid victus Lacedaemo niorum in phidit ijst Ubi clim yrannus coenavisset Dionysius, negauit se iure quod coenae caput erat, delectatum Tum is qui illa coxerat, lini in E inquit, mirum,codimenta certὸ ei desuere, labor in venam,cursus ab Eurota, fames, sitis. His enim Lacedaemoniorum epulae condiuntur.Victus quoq; Persarum a Xenophon te exponitur, quos negat ad panem adhibere quicquam praeter nasturtium, quanquam etiam quaedam suauiora natura desiderat. Adde siccitatem quae sequitur hanc continetiam in victu. Ual studinis quoq; integritatem adde. Conserructantes,sudantes, resertos epulis tanquam opimos boves. Est enim in desiderio, non satietate, iucunditas victus. Ferunt Timotheum clarum Athenis hominem & principem ciuitatis, esim coenavisset apud Platonem, eoq; conuiuio admodum delectatus esset, vidissetq; eum postera die, dixisse: UNstrae quidem coenae non sollim in praesentia, sed etiam in sequenti die iucundae sunt. Mouere te nimirum ac reliquos ciues nostros tot exempla possunt: sed nihil est quod aequὸ te ad frugalitatem adhortari debeat, quam domus nostrae parsimonia, & perpetua in victu continen tia. Nihil enim a plebeiis differunt mensae nostrast qua ex re & valetudini&cillitati hactenus consuluimus. Quid quod ne mente quidem uti possunt, multo cibo&nimia potione repleti l Extat Platonis praeclara quidem illa Epistola ad Dionis amicos, qua aisplicuisse sibi ostendit, quod Itali & Syracusani bis in die saturi serent, nec unquam pernoctarent soli. Quam turpe sit etiam diffluere luxuria, Sardanapali error nobis indicat, qui incidi iussit in sepulchrum suum,
Hoc habeo quod edi, quo is maturata libido Hausit.
Quid aliud inquit Aristoteles)in bovis, non in regis, sepulchro incideres' Haec autem omnia eo tendut Laureti, ut intelligas, tibi ae reliquis ciuibus, si vultis honesta aerectὰ vivere,s Ermandam esse mediocritatem in victu cultu l: corporis. Quid Xerxe ipso libidinoso turpius qui resertus omnibus praemiis donisq; fortuns,no equitatu, no P destribus copios, nsi nauiu multitudine, no infinito auri pondere contentus,premi uictg pro-
482쪽
76 IN B EIS ARION ΕΜ CARDINALEM
proposuἱt ei quI nouam inuenisset voluptatem, qua tamen ipse non siit contentus Neque enim unquam finem inueniet libido. Sedandae igitur sunt omnes libidines cupiditatesque, sedandae aegritudines, comprimenda est iracundia, unde prope infinita mala oriuntur , clim ratio omnis stubeunte illa insania, E mentibus nostris deturbetur. Hac autem ratione Laurenti si vixerimus, & prudentia in bonorum malorumque delectu,& iustitia suum cuique tribuendo, & sortitudine in laboribus periculisque obeundis, I demum temperantia in praetermittendis voluptatibus constantissune ut mur. Quas quidem virtutes etsi in omnibus meis ciuibus inesse cupio, in te tamen ad quem haereditas nostri nominis ventura est, elucere peculiariter velim, ut habeat civi tas nostra quem imitetur, Platonis sentetia, qua admonemur, tales solere esse reliquos ciues, quales sunt qui rempub. gubernant. Sed iam snem si placet, faciamus: inclinatiam sol, nisi quid praeterea vobis in mentem venit, quod mihi exciderit. L A V. Nihil prorsus habeo quod amplius velim. PLA. Abunde satisfactum est omnibus. Red
camus Cosmum, atque deinceps ad urbem proficiscamur. Quievisse iam ludiones ambitror, quorum petulantia hodie sum consecutus, ut alterum Socratem me audiuisse existimem. Dixit multa Cosmus, ne mentiar,Socraticam grauitatem redolentia L A V.Ccenabis apud nos Platina, atque deinceps simul sine sole ad urbem proficiscemur, adeo propinquum hoc nostrum rus est. PLA. Bene admones, modo coenae vestrae breues sint,& mihi appetentiam relinquant in sequentem diem. L A V. Credis auum aliter vivere, quam praedicati Platonis enam tibi appositam putabis, vel ex lege sumptuaria compositam, non secus certe ac si censores affaturi essent . PLA. Est igitur
quod hac quoque in re a Cosino perdiscam. Discumbant omnes, ne quid incommodi mea causa familia capiat.Iube aliquid Cosno substerni, quo recumbat commodius: hominem ut arbitror longo sermone defatigauimus, si tamen docere, & aliquid grauistimo viro dignum explicare, labor potius quam volupta,est.
LAUDEM AMPLISSIMI PATRIS BESSARIO
ni,& patriarchae Constantinopolitani. 'I unquam tempus fuit inirites, quo vetere Graecorum morem, Latinorum: prope nouum repeteremus, id certe h3s miserrima tem pestate faciedum est, qua vel maxima quaeq; virtus, candidissimum quodq; ingenium, excellens quatum uis doctrina de eruditio, emergere ex tanta caligine & ignoratia vix pote ibi olerabilius profecto videret, ii virtuti a paucis cognit , si in arcanis de penetralibus quia tuto vagari no licet,cultae, salte quiescere sine iniuria liceret, no etiam quorundam hominum liuore S malevolentia opprimeretur. Instant dolo, fraude, malitia vi que postremo, quando hoc occulte moliri conari non licet: spargunt inuidentiae suae opacas umbras, conceptam rubiginem circum quaque fundunt, quo suauissimas herbas de seraces plantas occupent atque enecent, ne si expectatos odores de sua uics mos fructus aliquando ediderint, ipsi tanquam i nsructuosae dc in selices arbores excita dantur. Nos itaque, ne Bessarionis diuini hominis sapientia, virtus, amplitudo aliqua ex parte laedatur opprimi certe cum tanta sit, tamque excellens, nullo modo potest Isocratem magnum Oratorem de persecte dicendi magistrum, de nostratibus Pli iesum, Genet Eliacum Mamertinum ,Naaarium Latinum quoad fieri poterit imitati, consa tudinem tum utilem, tum necessariam multis iam seculis intermissam, reuocabimus, Hac enim ratione ad aemulationem gloriae excitantur, qui magni ad virtutem,erectiq; sunt animi, cum veram de integram laude his propositam vident, qui sapieter, honeste iusteq; vixerunt, quorum'; vita omni ex parte humano generi & utilis de fructuosa est habita. Contra vero a viti; s deterrentur i), non prorsus virtutem aspernantur, qui eta frenata cupiditate ducti, petulanter, audacter, proteruὸ ad flagitia declinarunt, cum pes petuas notas dedecoris δἰ turpitudinis frontibus suis inuri ab his vident, qui scriptis rerum gestarum seriem, qui mores & vitam hominum memoriar posteritatis a lutilitatem humani generis commendant.Vertim hoc loco Quirites,clim vires ingenii mei considero, quam paruae, quamque exiguae sint, non possium cognita amplitudine
483쪽
PANEGYRICV . qui ob magnitudinem rerum gestarum quantumuis magnum oratorem, nedum mea ipsum inter studiosos bonarum artium vix numerandum, deterrere a dicendo poliet: recreat me tamen ac rescit, hortaturque ad dicendum humanitatis & pietatis vestrae vulgata opinio: qua quidem fretus, iamiam Belsarionis diuini hominis laudes dicere aggrediar: quem qui laudat, virtutem extollit: parui enim refert, Bessarionem ne an virtuum laudes, nec mirum id quidem. Is enim ex vetere Graecia oriundus, natusque
in Asia, utrimque collegit generosi spiritus semina. Trapezus Sinopensium Colonia, huius patria est: Sinopem condidere Milesii, Miletum Athenientes: ex his ut parentibus, auis, abavis nobilitatem reserens, redundantiam Asiani ingenii frugalitate Attica compescuit: nec tantum Diogenem admiratus est, Timotheum, Deipsilium poetam, Thalem, Anaximandrum, Anaximenem, Haecateiam historicum, Aeschinem rhetorem illum, qui in Pompeium inuectus est, licet ij agnationis iure propinquiores essent, quin obteruauerit Socratis leporem, Platonis copiam de amplituὸinem, Aristotelis acumen, Isocratis lenitatem 5: numeros, vim Demosthenis. Ab omnibus enim gentilitatis iure quod probabile, quodque optimum esset accepit, barres tot ac tantorum ingeniorum. Ex sis igitur Belliarion animos sumes, ubi primit m E pueris excessit, cura parentum ByZantium transmittitur, celebre quondam urbem, & doctissimis hominibus liberalibusque studiis a duentem. Grammatica celeriter ob acumen ingenii&poetica imbutus, posthabita cura rerum humanarum, qua impediri contemplatio diuinarum solet, totum iese religioni addixit. Christi namque nr: litiam secutus, ut v ram gloriam, verosque triumphos parituram, Dositheo archiepiscopo Doriensi unici exempli moribus &sanctitate viro, in primo tyrocinio tantae expeditionis duce usus est: cuius virtutem, relisionem, doctrinam adeo imbibit, ut idem breui faetiis videre tur. Restarionis ingenium & mentem prope diuinam ad cognitionem rerum occultarum de admirabilium vir sanctissimus contemplatus, adolescentem ipsum ad archiepiscopum Sylembri ensem virum optimum atque doctissimum milit, unde dc oratoriam
artem & philosophiam perdisceret. Sub quo certe tantum profecit, adhibita omni ad imitandum hominem cura, studio ac diligentia, ut iudicare poste, dissiciliuς fuerit,
meliorne Bessarion an doctior haberetur. Postremo autem ne aliquid tanto ingenio deesset Platonem quem alii Gemisto vocant,doctissimum praeceptorem, & quem omnes secundum a Platone vocant, in Peloponnesi, quo sie contulerat,doetri ne causὰ nactus, mathematicis accuratὸ imbuitur. Vulgari tum demum tanti hominis nomen est coeptum, ut quo proficisceretur famam expectatio, expectationem eius optatissimus aduentus admiratioque superaret. Existimabant tum homines eam demum ciuitatem beatam sore,ad quam venisset Ressarionis diuina virtus. Hunc itaque omnes certatim vi cognitione Rhospitio dignum suscipiebant, venerabantur,obseruabant. Contentiones&quidem frequentes atque elegantes ad populos habuit has Gnaeci homilias
vocant tanto concursu, ut templa ipsa permagna tantam multitudinem vix caperent.
Populos ad religionem, ad iustitiam, ad aequitatem, ad modestiam hortabatur, bonis praemia, malis poenas propositas ostendens: &quos mouere integritate vitae ratio di bus de exemplis non poterat, eosdem obtestationibus, precibus, lachrymis, ut vagos deerrantes in viam salutis reducebat. Multos inter se civilibus de intestinis odiis discsidentes, aut coram oratione, aut absens epistolis capientissime & elegantis imὸ seriptis ad concordiam reuocauit. Hac tanta virtute moti imperatores duo Constantinopolitanus de Trapezuntius, hunc vltro citroq; legatum frequenter mittentes, utriusq; imperii vires concatenabant, quo sortius & constantilis propulsare Turcarum impetus polient, qui tanquam rabidi lupi interutrumque positi, occasionem utrius': imperii diripiendi expectabant: quod postea accidit cum magno totius rei p. Christianae de
decore ac detrimento .Sublatis enim duobus claustris, nunc sese in Aliam, nunc in Europam grauissima illa Turcarum procella nemine obstante effundens, longe ac lat Eomnia vastat, obterit, conculcat, diripiuntur urbes quantumuis magnae, incenduntur villae, necantur homines. Quod si aliquibus fortuna belli pepercit, ii una cum pecoribus eo terrarum abiguntur, unde nunquam in patriam sint redituri. O mi ieros χinfortunatos Graecos. O inscii ccs de calamitosos. Oetiam ipsorum crudelissimorum hostium lachrymis deplorandos. Dedistis ne omnibus nationibus ac gentibus doctria Inam & ingenium, ut ipsi consilio careretis Dedistis arma, ut eiusde pollea corrueremini Constans est certὸ QErites,omnium bene sentientium opinio, de eorum maxim
484쪽
qui suo periculo istarum calamitatum gnari sent, duo illa imperia nunqua suisse eor ruitura, si Bessarion magni animi atque con silii vir, illis in locis tum fuisset, cum tempestas illa contra non Graecos tantum, sed humanum genus exorta est Excitasset enim vir omnium vigilantissimus dormientem Graeciam, armasset nimio otio languentes animos, ire in hostem suos,& a ceruicibus tantam calamitatem auertere, qua tam passi sunt, spe verae&in tegm laudis proposita compulisset. Verum eo absente, cum nemo esset qui monendo, consultando, docendo, cohortando Graecos in ossicio contineret, capta ac direpta 1 Turcis Constantinopolis est, caesa multa ciuium millia, obtruncatus
imperatorri idem accidit Trapezunt ijs, idem Mitylenaeias, idem Peloponnesiacis principibus & ciuibus: idem reliquae Graeciae, idem liasi in ensibus, qui & regem di patriam& vitam uno saeuissimi hostis impetu amisere, Bossarione ipso calamitate ac persaepa Romanos pontifices admonente, ut Macedonibus, Dalmatici 'Illyriis,Pannoniis hostium impetum aegre sustinentibus auxilio essent, ne refractis claustris, illine saeua illa& immanis belua Eridano violentior Italiam inundaret: quod propediem utinam salsus sim vates suturum videmus, nisi huic sapientis imo viro tanquam e specula omnia cernenti,clamanti,admonenti instare magnam pernitiem, aliquando fuerit obtemperatum. Multum certe huic amplissimo patri debemus, ad cuius res egregi δ gestas, ne in hanc calamitatem veniremus, libenter accedo. Is enim re Constantinopolitana nondum profligata, orientalem Ecclesiam in sententiam occidentalis redigere conatus, non prius destitit rogando, monendo imperatorem ac principes Graeci quὶmeos impulerit grauissima oratione habita, in Italiam ad Eugenium potiscem maximum contenderer venere primo Veneti as,atque inde Ferrariam,vbi pontifex erat, ibi frauem dc elegantem orationem Bessarion ad suos habuit, eos adhortatus, ut cognita frequentibus disputationibus controuersiae causa, quae Latinos in ter & Graecos quingentis iam annis serpserat, posita omni simultate, in eandem sententiam omnes tandem venirent: hac una oratione asserens, ea demum recuperari polle coniunctis copi jς collata quo
impensa, quae & Turci quondam &Saraceni & Arabes Christianorum dissidiis magis quam animis & armis propriis secti, occuparant. Dicebat enim quod verissimum est, Maho metanam perfidiam late crevisse, dum religionis nostrae capita inter se dissidui, procedit ne spiritus sanctus a patre tantum, ut Graeci, an a patre S filio, ut Latini volebant: his enim controuersiis factum, ut ad Maho metanos partim vi, partim spontε deficerent populi, dum Christianae religionis principes quid potissimum teneant, incertos vident: hinc amissam esse Antiochenam Ecclesiam, hinc Hierosolymitanam, hinc Alexandrinam , hinc deniq; omnem sermὰ Asiam & totam Africam hanc pestem occupasse,&quod grauius est, Europae quasdam partes iam iam in secisse, ac longius euagaturam, ni propere sublatis tam pernitiosis controuersis, ac pulsis Christianae reipub. hostibus in possessionem veterem labore, vigiliis ac sanguine martyrum comparatam , armati cum vexillo crucis peruenerint. Permovit tanti viri autoritas totum
cocilium, permovit religionis hone istissima causa, permovit etiam imminens ceruicibus omnium periculum. Disputari tum acriter inter utriusque Leclesiae theologos est coeptum. Alseuerabant Graeci, Episcopo Ephesno,Pleione Scholario, Dionysio Episcopo Sardensi grauissimis autoribus, spiritum lanctum a Patre tantum procedere. Instabant eontr1 Latini a filio quoq; idem fieri autoritate veterum theologorum, maxime vero Hieronymi, Augustini&Athanaiis id comprobantes. Re autem ipsa adhuc pendente, Florentiam proficisci pontisci & curiae visiim est. Ibi clim de re ambigua
aliquamdiu disceptatum esset, venere tandem Graeci ratione ac Ressarionis autoritate moti, in sententiam Latinorum . Is enim etsi acriter suos primo tutatus est, tandem veritate illucescente, in orthodoxam Ecclesiae Romanae non solum descendit, verum etiam suos ut idem facerent, ad salutem disputationibus & graui oratione adhortatus est. Unum tandem animum, unam mentem, idem spiritus sanistus, pro quo dicceptabatur, omnibus dedit. Ventum tandem in concordiam, & symbolum Romanae Ecclesiae ab orientali publice decantatur. Soluto demum concilio, imperator Constantinopolim cum suis reuertitur. Eugenius autem pontifex cognita Bessarionis singulari virtute& doctrina, hominem licet absentem ex sententia fratrem in numerum cardinalium cooptat.Accersitur in curiam Romanam vir amplissimus, ut unus aliquis Quirites Romae esset E Graecia ingeniorum altrice, doctrinarum in uentrice, quem a
miraremini, quique vicissim hac vestram ciuitatem dominam quondam rerum, nunc
485쪽
PANEGYRicvs. 79 collapsam magna ex parte ac prope dirutam, in meliorem sermam redigeret, homo
certe Romani nominis amantissimus.Accepto autem de more galero ' in ligne cardi natatus, ita breui homo ingeniosus&acutus Latinorum mores & literati ira imbibit, ut ex nostratibus unus,& non alibi natus videretur. Frequentabant tunc quoque eius
domum plenam religione, comitate & grati alienam ingenijs tum Graecis tum Latinis, viri ex tota curia doctissimvlibs vel inter se differentes,vel aliquid quod ad cognitationem linguae pertineret laudantes ut si refellentesve, ita attente audiebat, ut ex abundantia ingeni j animique persipicacia, disceptantium arbiter propemodum fieret. His artibus & ea vigilantia, qua maxime omnes excellit, breui effecit, ut quod GraecEantea in quovis genere doctrinae perceperat, id latina lingua aptε, distincte & ornat Ees serret ac scriberet. His studiis vehementer delectatus, nanquam tamen quicqua Omist, quod aut publice ex os scio, aut priuatim agendum esset: ad omnia promptissimuingenium, dexterrima mentem ita circumferens,ut nil bono patre famillas ta ab optimo principe differret. Hac tame insigni virtute & magnitudine animi permotus NicolausU. in locum demortui Lugeni j pontifex maximus suffectuso effarione ad res agedas aptis imu, &ado iam ala praecaueda vigilantissim v, Bononie lib. ia pride saeuitia partiu intestino bello laborata Sus, legatu cu summa autoritate praeficit. Is eo profici-icens,effusa obuiam urbana multitudine, non aliter ab omnibus inspicitur, ac sidus benignum & salutare a periclitantibus nautis & pene naufragis, inspici ac consalutari solet. Quanquam hominis huius Quirites maior sit laus, quim sideris: illud enim duas
tresve N eo amplius naves benigno intuitu conseruat: hic tantam ciuitatem praeci ram, quondam Romani populi coloniam, hominum ad arma & literas altricem, oeu- Iis omnia circunspiciens, mente praeuidens ac disponens,lingua admonens deterrόninue, manu insanabile vulnus & con tagiosum abscindens, ab interitu & propὰ ab inseris reuocauit. Notae sunt ciuitatis clades plusquam ciuiles, dum factio Benti uola & Cenedula de principatu contendit, alentibus seditionem hinc Philippo vicecomite, hinc Venetis, hinc principe Ferrariensi: instantibus etiam duabus militaribus factionibus, Barchiana &S fortiana: qui domi natum appetentes, hanc ciuitatem veluti arcem Italis
occupare armis ac fraude persaepe conati sunt. His enim ac tantorum malorum autoribus ad id saeuitiae ventum est, ut eodem die & Hannibal Benti uolus& Baptista Cenedulus cum multis utriusque faction is tota urbe tumultuante uno impetu caederentur, nullo non crudelitatis genere adhibito:& ne ulla requies calamitosis daretur,superuenere saepius extern i hostes,urbem oppugnaturi, ni Belsarionis sapientia ciues ad concordiam reuocans, externum hostem rabidum & voracem,ὶ visceribus ciuium Lononiensium propulsaret. Respirante deinde paulatim tantum mali inerat ab externa vi intestinoq; malo ciuitate,totum sese vir optimus ad componendos mores ciuiu licetia bellica corruptos & labefacitatos vertit: que certe hac in re nihil aeque iuuit, quam eius religio, pietas, iustitia, constantia, abstinen tia, grauitas comitate condita. Hac enim ratione sine ulla vi quorundam hominum arroganti, in repressit, libidines extinxit, cupiditates refrenavit, clam fieri haud grauate consueuerit, ut eos mores imbibant homines, quos in principe tanquam in speculo totius ciuitatis viderint. Hunc enim omnes non priuatas commoditates quaerentem, sed publicas: non otio, sed negotio deditum, non somno, sed vigilijs, ita cum admiratione intuebantur, ut beatos sedemum fore arbitrarentur, si aliqua ex parte Bessarionis integritatem attigi isent. Ad huius itaque mores sese eiungentes, ex calamitosa felice breui ciuitatem reddidere. Subalatis enim sedi tionibus, extinctis incendiis, sertis, pinis, homicidiisq; repressis,psa 'cile suit viro huic grauissimo adhibita facilitate in audi edo,lenitate in dic edo, dilige
tia in satisfaciendo, populum Bononiensem ad bonam frugem reuocare. Quem enim videbant iustissimum, quem modestissimum, hunc tanquam de caelo missum, ea praesertim tempestate venerabantur,colebant & obseruabant. Huic tantae autoritati magnum additamentum doctrina eius singularis ena qua perbeatas fieri posse resp. Plato ingenii ac sapientiae facile princeps existimauit. Doctrina enim potestati adiumna, vel vitiosissimam quanque naturam mutare posset, nedum bona ad bene de omnibus promerendum impellere. Hsc enim facit, ut prouinciarum praesides urbiumq; no solum se faciles praebeant in cognoscendis causis, hominibus audiendis, admi tiendisq;
maiorum exemplo, quorum res gestas legere, verum etiam eosdem admonet, ut cum
ip*sint optimi, suoriun cupiditates restenesipetulantia reprimat, auaritiam coerceat e
486쪽
quod quidem Bessarioli maxime obseruauit toto quinquennio, quo Bononiens v bi praefuit, ne suorum licentia & cupiditas, quod persaepe multis accidit,tantae sapientiae N integritatis laudem commacularet. Compolito hunc in modum ciuitatis statu, quo iam Bononia xx. ann. selicissime vixit & nititur, gymnasium vetustissimum negligentia & seditionibus ciuium pene intermissum & collapsium, non modo aedificiis, verum etiam institutis & melioribus salarijs i nstaurauit ac resti tuit,conductis quamuis grandi pretio liberalium disciplinarum doctoribus. Excitabat adolescentes ad studia bonarum artium, proposita praemii atque honoris spe: multos ob inopiam a stadijs desecturos, liberalitate & munificentia sua iuuit, & in instituto continuit. Quid plura de amplitudine huius optimi patris dicam Quiritest quam iuste, quam prudeler, quam
modestὸ, quam clementer Coloniam vestram Bononiensem guberna uerit, erexerit,
in pace retinuerit, ex hoc deprehendi potest, quod poste, more maiorum Bononiensium patronus apud pontifices semper est habitus. Illius enim ciuitatis legati hue veni
entes, hunc hominem ante omnes adeunt, salutant,ccsulunt, comitantur, reducunt,
quod est maximae intes ritatis & continetiae signum.At Bessarion, mortuo Nicolao V. cum in locum eius sustici alterum pontiscem nectile eisci, Romam veniens, lachrymantibus Bononiensibus quasi a patre destitutis, conclaue ingressus, quorundam patrum & optimorum suffragio pontifex designatur: quantum vero obli t maximis imperiis, prouinciis & ciuitatibus livor atque inuidia, comprehendi certe hoc loco potest: quidam enim statim suborti sunt leues &voluptuosi, qui Bessarionis integritatem& modestiam veriti, dicerent suifragia vitio inita, denuo repetenda esse. Non obstitit vir optimus, quo minus id fieret, existimans quoὸ verum est, pontificatum sua persona plus indigere qu1m se pontificatu, ad integram gloriam qua profecto carere iam potest eo enim existimationis&famae vir ampli ibimus deuenit, ut nulla ei ulterius diu gnitas ad veram selicitatem sit requirenda. Dolere nostram vicem & totius rcipub. Christianae, non eius debemus, quod tali caruimus principe, hac potissimum tempestate, qua praeter externum hostem, qui ceruicibus nostris armatus continuo imminet. auaritia, libido,ignorantia Dei atque bonorum hominum cotemptus, in te ina de grauissima mala nos urgent, Opprimunt,enecant, nemine iuuante. Hoc pontifice indigebat religio Christiana lacerata, non minus a viti; s nostrorum, quam ab externo hoste, ut aliquando respiraret: hunc pontificem mores nostri requirebant omni ex parte labefactati: huius pontificis opera indigebant bonarum artium studiosi, &in quavis facultate industrij, qui nunc tanquam prophani contemnuntur, reiiciuntur, eliminantur. Non destitit tamen Bessarion Calistum monere & hortari, ut interposita autoritate pontificatus,saeuietem hostem a ceruicibus Christianoru propulsaret Id hoc quoq; bellum adhortatus est Alphon sum Aragoniae regem, dum a balneis Puteolanis, quae adierat valetudinis causa, Neapolim proiiciscitur. Ad cryptam Neapolitanam rex ma gno comitatu honoris causa Bessarioni sit obuiam, eumque nullo non comitatis & benescentiae genere adhibito, in urbem ducit,Acceptum lautὸ & magni scd abeuntemq; eo de semper & veneratusta prosequutus est vultu. Mortuo deinde Calisto, Pius secundus in eius locum suffectus,conuentum Mantuanum adhortante Bessario ne,Christianis omnibus ad certam diem decreuit, quo omnium principum & populorum cossensu bellum Turcis indiceretur. Conuenere eo principes multi aut legati regum aut principum, quos Bessarion post Pium pontificem ad tantum& tam necesiarium bellum eleganti oratione quam in manibus habemus, adhortatus est. At vero cum huic tanto apparatui Germanorum principum inter sese bella obstarent, eo mittere Pius Bessarionem virum grauissimum legatum instituit, qui rebus in Germania compolitis, imperatorem Prederi cum ac reliquos principes ad bellum Turcis indicium adhortaretur. Vadit optimus,licet valetudinarius, etiam hyeme instante, quo Pius imperat.Venetias Pado amne primum delatus, ducem ac senatu ad suscipiendum tantu bellu adhortatus, in Germaniam honesto masis quam lauto & eleganti comitatu flectit iter. Saeuiebat tum hyems Februario mense in Germania potissim lim, quae regio frigidissima est. ex aliis itaque cu ventis tu imbribus, tum nivibus ac propὰ continuis, nullum die intermisit, quo ulterius no proficisceretur:&cu stare pedibus equi prae glacie vix possent, vehiculo Germanorum quod traham vocamus non vectus, sed tractus est. Tandem vero post labores prope infinitos Norimbergam venit, obuiam prodeunte honoratii
sim O quoq; cive, prodeuntibus Episcopis ac toto clero. Vrbe ingrestus, literis satie ac nunciis
487쪽
nunctis principes Germaniae ad se vocat,populum quoque Norimbergensem ut id ei in faciat, longa ac graui oratione adhortatur, id velle ostendens Deum optimum maximum, id Pium pontificem, id res Christiani populi a filictas prope ac profliga as. Superuenere autem non ita multo post, autoritate sedis apostolicae& tanti viri fama pe moti principes multi, vel principum oratores: hos enim in conuen tu audita controuersiarum causi, ad pacem & concordiam multis ac maximis rationibus reuocare se
penumero conatus est. Quid non cogitauit, quid non egit, quid non dixit ne sarion Quirites, quo pacem inter dissidentes coponeret: Aderant principes multi, aderat camdinalis Augustensis, aderant episcopi quidam, aderat Albertus Brandiburgensis ina chio, aderant legati Baio uariae ducis: hos duos principes inter se maximὸ dissidentes odio prope ingenito, & monere & rogare & obiecrare vir optimus non delinebar,copiosa & graui oratione de pace habita, quam paulo ante cum admiratione legimus, ut depositis simultatibus de odiis, de bello Turcis inserendo una cum pontifice & impe ratore cogitarent. Ecce dum in consultatione essent, literae ei a legato Pannaniae, sancti Angeli cardinali redduntur, quibus fit certior, pugnatum cum Turcis esse,& Pannonios Paui praelio stuperatos cessisse, periculumque imminere, ne hostes victoria elati, long ε ac latὰ omnia occupent, vastet ac diripiant. Tum Bessarion lachrymabundus ac vicem Christianae reipub. gemens, breuiter clades omnes nostris illatas commemora imminens periculum ostendit, pacem & concordiam proponit, quo liberius & tuti coniunctis armis Scopiis ire in hostem ferocem de recenti victoria exultantem liceat.
Cum autem Norimbergae nil fieri videretur, quod eo propter distantiam proiicisci
Rhenani principes grauarentur, maxime vero Palatinus comes,trans sene conuentum
V uormatiam legatus instituit, ne quicquam intentatum relinqueret, quod ad sedandas lites pertineret. Ventum est tande post multa & graui si ima periculia Uuormatiam: neque enim peragrare Germaniam siue praesidio militari licet, quod apud eos tan tum valet consuetudo) rapinae S: latrocinia quodammodo concessa videntur. Susteptus benigne , Vuormati ensibus Bessarion, legatos tum imperatoris tum aliorum princi pum ad se vocat, quid sit agendum proponit. Disceptatur, nec semel tantum , sed iterum ac tertio. Mittit Episcopos viros grauissimos & optimos, quos secum habebat ad vicinos principes ne quid omitteretur, quod ad concordiam faceret. Vbi autem nihil fieri tanta solicitudine videret, monedo, rogando,obsecrandoq; Vienna proficisci ad imperatorem instituit,omnes adhortatus, ut eo se propere conserant, arbitratus Caesi ris praedentia & autoritate rem optatam ex sententia confici posse.Magnis quidem atq:asiperis itineribus eo tidem ventum est. Fit obviam Bessarioni imperator ad mille pascsus, eumq; nullo non adhibito honoris genere in urbe ducit. Data est tantum odo dies quieti: Postera vero clim lepatus ad imperatorem, contra imperator ad legatum proficisci honoris causa contenderet, pervicit imperator ad Bessarionem pergens, quo cum& de pace componenda inter Germaniae principes, & de bello Turcis inserendo longissimus&grauissimus sermo est habitus. Cum itaque principes S legati multorum venissent,de eademque re quam Lepissime omni conatu frustra tractatum esset, proposto ipsius prouinciae emolumento de honore, redire tandem in Italiam lucem felicis. simam legatus instituit, ne frustri & tempus & corpus valetudinarium frigoribus MIabore itinerum ac taedio animi consumeret. Inter exteras gentes Graecis ac Latinis natura infestas, periclitatum est sepius, dum temulenti & armati non solum in agris, sed in urbibus grassantur, Viennae autem potissimum, ubi gymnastici quavis licentiadi petulantia utuntur. Rediit tandem post biennium Belsarion vcster Quirites, ve quem absentem Roma desiderabat, cupiebat, & votis optabat, presentem denique
intueretur,admiraretur, venerareturque ut Ecclesiae Romanae unicum columen,&patriae vestrae parentem. Non destitit tamen vir optimus & sapientissimus Pium pontificem hortari, ut pijssimum bellum iam ante contra impios decretum, amplecteretur. Hanc ob rem clim Pius Anconam,unde moturus erat in hostem, proficisci instituisset, ibique classem undique venturam 1 Christianis expectaret, nessarion ad Venetos propere contendit sedis apostolicae legatus , cuius autoritas tantum valuit, ut & duce de si natum id id bellum impulerit. Paratae triremes a Venetis sunt, dux classi praelicitur,na uigat Anconam, eo & Bessarion senex ac imbecillis ob valetudine cum triremi sua ima pensa structa & armata, colendit. At vero in tanto apparatu Pio pontifice mortuo,cum
omnes passim dilaberentur, ipse quoq; Roma ad ineunda pro nouo potisce suffragia
488쪽
reuertitum quo creato, cum omnia ad otium spectarent, ingenio suo Je doctrina sie tus, quicquid o tu a rebus publicis dabatur, totum id ad scribendum contulit, homo omnium solerti si imus. Cum prodesse coram amicis aut periclitantibus non pocset , eos literis pietatis & humanitatis plenis admonuit, eruat j t, a malo deterruit, ad ossicium siqua in re deliquerunt, reuocauit: harum extat numerus prope infinitus, tum Graece tum Latine scriptarum. Duas scripsit duorum locorum laudationis,&patriae Trape Eundos&Isthmij, adeo eleganter&absolutε, ut prouinciae ipsae & benignitate caeli de hubertate frugum omnium N portuositate littorum, atque hominum ingeniosorum de sorti sis imorum copia,cuiuis prouinciae conferri posse videretur . Nodico,quam docte, quam memoriter horum locorum resp.& quicquid in his tum bello tum pace gestum sit, commemoret, describat, notet: facit id quidem adeo ingeniose de accurate, ut res i piae n on descriptae,sed ab eodem l nstitutae & gestie videantur. In consolationibus tribus,quas ad imperatorem Constantinopolitanum in morte uxoris habuit, ad constantiam& sortitudinem hominem ipsium pluribus rationibus reuocat, verbis graui sis imis & sententi js, ostendens n il n oui eius matellati iccidisse, cum mors omnibus sit, non dico commune malum, sed receptaculum a malis, si bene ac constanter vitam duxerimus , quemadmodum reginam ipsam vixisse ostendit. Consutauit acerrime graui de copiose oratione eos, qui pertinaciter nimis asseue aedietum illud Iohannis de Petrose eam uolonianere cliud adt clim dicendum sit, si eum volo manere, quid ad te s Hoc autem probat &doctissimorum hominum autoritate, α praecalitera, qua Iohannes euangelium scripsit, & lati na locutione, a qua modus illo dicen Si longe abhorret. Sed adeo copiose in aduertarium surgit Quirites, ut nullum prope erratum aut vitio interpretum commissium, aut negligentia librariorum, aut incuria legentiu,in tota scriptura sacra ptermittat. Aperit oia,disputa refellit, docet.
Eodem dicendi ac disputandi torrente Ephesini Epitcopi opinionem, asserentis spi
' ritum Lanctum 1 patre tantum prodire, acerrim consutat . Sancti Bessiarionis unde ipse nomen accepit, patriae parentis ac patroni vitam dilietenter ac copiose scripsit. Sancti Francisci ordinem, cuius patronus habetur, constanter ac sapienter tutatus est. Non est passus quempiam bene de genere humano meritum, maledicentia post mortem lacerari. Vnde acerrim E in calumniatorem Platonis insurgit eo volumine,& quidem diuino, quod nuper magna cum vestra expectatione edidit. Quὶm grauis sit in laudando,acerbus in vituperando, in sententiis argutus, in differendo subtilis, in consutando acer, ex hoc libro comprehendi potest, in quo rerum omnium diuinaarum atq; humanarum scietia tanquam in sacrario repolita videtur: hinc est certε quod hauriant theologi, philosophi, mathematici, oratores, dialectici,& quodvis genus h minum ciuilium ac studiosorum. Nullam sectam philosophorum praetermi iti liquam non notet: quid quisque dixerit, quod probari improbari ve possiesiostendit: ut Pytha
goreorum nimiam pietatem, nicorum rusticitatem,Stoicorum austeritatem carpita ita Peripateticorum& veterum Academicorum mediocritatem laudat' extollit Aristo
telem,Platonem philosophorum principem facit, quo cum plura Christianis ostendit conuenire,quam cum aliquo philosophorum: neq; id quidem theologorum nostro runt autoritate tantummodo probat, verumetiam syllogismo Jc rati onibus, quibus aduersarium ita circumagit de opprimit, ut neque quo se recipiat calumniator diuini Platonis habeat, neque quid respondeat obrutus argumentis, sitis inueniat. Hunc si quidem homuncionem vir amplissimus ita interdum deridet, seruata grauitate dignitatis, ut fateri cogat, se non modo non intellexime Platonis mentem, quem hic nouus Carneades imperitiae, turpitudinis, inconstantiae arguit: sed ne linguae qui de Grmcae proprietatem tenuisse, cum ipse Graecus sit,de Platonis leges non latinas facere, sed deprauare conatus, philosophi sententias euerterit,&obscuriores reddiderit. Quanta fuerit huius audacia Quirites, animaduertite quaeso. Hic enim ac si in quovis scietis, doctrina Scantiquitate solus doctor gentium I magister haberetur, solus peragrasset orbem terrarum discendi causa,quicquid ubiq; arcanum&recondi tu est,ut Platonem de Puthagoram fecisse intelleximus, solus in publicis Europae gymnali; s Gorgiar Leontini &' Archelai morem a Socrate derisium usurpassiet, quaellionem scit icet in conuentu & corona hominum poscendi,& iubere dicere qua de re quisq; vellet audire: n5 eo temeritatis progredi certe debuisse .ut doctissimum Aristotelem cu diuino Plato ne, discipulum acut ficu amplisistino pnaeceptore conserret ac comitteret: huius tamen audacia
489쪽
ν ANEGYRICvs. 8 audacia nil nobis obfuit Quirites , imo vehementer pro sulti At s eui licet optaravi aliquis peccet, id certe nobis adeo precibus expostendum fuit. Hae enim in diagnitate concitatus Bessarion , omnem omnium plailosophorum qui unquam suere , sententiam explicat, de quod maximὸ optandum erat, doctrinam de mentem Platonis a nemine sese iuniorum cognitam , ita explicat 3c aperit, ut perfacit E appareat, omnes sectas quae fanum aliquid sapere videntur, ab ipso Platone tanquam perennni 3: huberrimo sonte manare . His rebus quae grauit,imae sunt, de totum nominem prope requirunt, intentus pro tempore Bessarion, nil tamen unquam misit quod ad ossicium cardinatatus pertineret. Rem diuinam & domi & soris nunquam intermittit. Senatum frequentat, in quo secundus a pontifice habetur. Sententiam in consultationibus grauiter,de costanter in repub. Christiana tuetur, clientibus de familiaribus apud pontiscem patrocinium suum praestat. Circumuentos malorum fallac ijs adiuuat, bonos de doctos ad meliorem fortunam dehonestiorem dignitatis gradum commendationibus suis grauissimis ac proprijs facultatibus interdum erigit, Amiliam domi alit, in utraque lingua eruditissimam, de inquavis facultate doctissimam. Vestri illi maiores Quirites, viros doctis imos in contubernium suum recipie-hant discendi de philosophandi causa, ut Scipio Africanus Ennium poetam, Panaetium philosophum , Polybium historicum, Luculli, Catones de Hortensj Archiam Poetam, Cicerone, Cratippu philosophum, Cn. Pompeius Lenaeum Libertum, Au-
sustus Caesar Apollonium Pergamenum: multos qui ia secere non de Romanis tantum, sed etiam de externis, commemorare possem. Haec tamen Bessiarionis sit praecipua laus, quod suos non religione tantum de moribus ad bene viuedum instituit, ve-
metia literatura, eruditione, doctrina ita imbuit, ubi a negotiis publicis vacat, veinde quemadmodum quotidie cernimus, multi & quidem docti, tanquam ex equo Troiano vi de Isocrate ait Cicero continue prodeant, ac plures prope quam ex re Iiqua Romana curia. Quid deest Nicolao Perotto archiepiscopo Sipontino , quod ad mores de doctrinam faciat i Grauis pro dignitate, comis de humanus, scribit ac dicit eleganter&copiose: sed qui Graeca Latina melius faceret, nemo adhuc aetate nostra inuentus est. Quanta sit Theodori Gazet viri optimi doctrina de eruditio tu Graecatum Latina, ex hoc vel maximὰ deprehendi potest, quod omnes bonarum artium studiosi de aliqua re ambigentes, hunc adeunt ex tota ciuitate ut oraculum totius e ruditionis ac disciplinae. Hic etsi Graecus sit, ita latinε scribit, ut nullam hospitis speciem prae se ferat. Non est omittendus Iohannes Gallus theologus philosephusque insignis, non Valerius Viterbiensis, eruditione, doctrina cum quouis optimo aetatis nostrae medico conserendus: non Andronicus Graeca de Latina lingua apprimὸ eruditus . Sunt de in eius contubernio qui pontificium ac ciuile ius, quique mathematica optimὸ teneant. Subsequuntur de iuuenes quidam, qui validiores saeti, tanquam generosi pulli de ex optima prole sumpti, non tubam aut campanam reformidabunt. Hi fructus oriuntur undique ad hubertatem non minus ciuitatis, sed totius prouinciae, Bessarionis opera de impensa , qui non una in re tantum liberalissima; manus, sed in pluribus circumfert. Miseratus Graecorum calamitatem , multa nummum millia aureorum pro redimendis captiuis expendit, puellas multas inopia parentum marito carentes , aere proprio dote facta nuptui collocat. Inopes de valetudinarios continuo iuvat: aedes sacras aut instituit, aut collapsas vetustate reficit: quod indicat templum Apostolorum in urbe, ubi sacellum sibi condidit, desecessus cryptae ferratae beatae Virgini dicatus. Domum quoque sibi parauit, ita dignitati & facultatibus congruentem, ut neque melius quisquam , neque modestiti, in urbe habitet. Accedentes de quidem frequenter, libenter admittit, audit, de quod seri ab eo amicorum causis potest, doctorum praesertim, quorum patronus est, id se libenter facturum repromittit. His vero de suo tantum interdum donat, quantum ei per domeni eas impensas licet. Bibliothecam Graecam triginta millisus nummum aureorum emptam, Venetiis extruxit, ne omnino Graeca literatura deficeret. Vidit enim eam urbem propter vicinitatem & nauigationem Graecis a barbaris vexatis esse percommodam. Ornabit de hanc vestram ciuitatem latina suppellectile, si ei aliquamdiu viuere licuerit. Hunc itaq; homin em Quirites, qui ob suam sin larem capietiam, constantiam, fidem, pietatem, sortitudinem, humanitatem, gratiam, eruditione, doctrianam, iacit quo minus Socratcs, Platoncs, Aristoteles, Gracchos, Numas, Varrones, Pr
490쪽
Brutos,Sulpitios,Catones vel tros desideretis: hunc inquam omnium hominem benε de optimo quoq; & industrio meritum,colite,obseruate,ac frequentibus laudibus e lebrate. Hac ratione tanta est autoritas vestra & bonorum ingenia ad virtutem excita tabitis proposita gloria,optima ad excitandos homines calcaria,& malos 1 vitio deter rebitis, cum a vobis posthaberi ac notari flagitiosos dedecoris ac turpitudinis nota vi debunt. Ego vero maximas vobis gratias ago, quod me audire quouis modo loquen tem volueritis,maiores tamen habiturus, si vos quoque Bessarionem patrem amplis,lia sinum quouis praeconio dignum, laudibus vestris,qui grauissime sunt, celebraueritis.
PONT. MAX. DE PACE ITALIAE COMPONENDA,
AT QS E DE BELLO TURCII INDICENDO, ORATIO.
I cui unquam pro conseruata unaatq; item alia ciuitate gratia sunt actae, ea hoc potiis imum tempore PAVLI PONT. M LX.laus est,qua vel laudatatissimum quemq; iure ac merito antecellat. Is enim consilio quo valet plurimum, prudentia, qua cuneta moderatur & regit, constantia, cuius adminiculo ut firmis ima ancora non sollim Petri nauiculam a procellis & fluctibus tuetur, verum etiam vitam omnium nostrum,bona, fortuna parentes, liberos, domicilia, cis uitates,Italiam totam,Europam ex flamma, ferro atque omni genere crudelitatis N is uitiae una denunciatione pacis eripit ac conseruat.Ardebant cuncta bello, i licitabam tur pollicitationibus in partes principes ac populi: noui conscribebantur exercitus, veteribus supplementa addebantur, commeatus omnifariam ad tantum bellum iam parati erant. Verum Paulus diuino nutu collegio cardinalium adiuuante, audatis per-s,pe partium legatis,aequas pacis conditiones in medium ponit,auersurus aceruicibus Italiae, a visceribus ciuitatum, ab euersionibus urbium nostrarum omnem vim in ima
manissimum Turcum.O mentem hominis prope diuinam, o singularem sapientiam, Ocharitatem erga Christianum genus inexplicabilem .Quod vivimus,quod spiramus, uod fruimur pace ac liberiore vita, tuo id munere fieri nemo est qui ambigat. Tibi einceps quicquid nobis fortuna aut industria dederit, id omne merito tuo reseremus
acceptum. Vilior erit posthac annona,liberior mercatura mari ac terra, amplior ac copiosior agricultura, quoquo voluerimus aut negotii, aut animi causa sine hostili me tu mi grare nobis licebit. Egisti nimirum Paule quod pontificem decet. Curanda est
tibi creditarum animarum salus. Curanda populorum ac principum concordia. Retianendi admonitionibus decensuris in ossicio sunt,qui aut superbia,aut avaritia,aut cupiditate dominandi melioribus vim inferre, ac iniuriam facere tenuioribus conatur. Tu unicus diuino nutu ac patrum omnium consensu ex ordine cardiniatum delectus es, qui Christianam rempub.regeres ac gubernares,qui seges,qui plebiscita, qui mores prouinciaru ac populorii aequa lance temperares. Ad summam laude Paule nil tibi praeter bellum Turcis indictu ac consectum, deesse video. Hinc enim omnis tua laus tanquam ex optimo gymnaso aeternitate capiet. Graue est fateor hoc bellu & periculosum,sed multo grauius ut incendiu inter condensa tecta sutum est, ni obuiam sevienti hosti terra ac mari itum fuerit. Is enim sedetibus Christianis socordia de auaritia principum, in Europam cum magno exercitu traij ciens, capta Constantinopoli ac direpta, magnam parte Thraci Macedonia hessaliam, Boetiam,Achaiam,& tota ferme Epirum,addo etiam Peloponesum, vi cepit pnaeter pauca oppida, & ea quide maritima,qiit, Venetis sortiter &costanter sunt defensa. Reticeo mortes duoru imperato , Constantinopolitani scilicet&Trapezutii: taceo regis Boisina ducis Seruia ac multorum Christianae religionis principum, unacu populis&nationibus interitum. sis occasionibus illectus homo omnium crudelissimus ac dominandi cupidus, Pannonias magnis inuicem illatis acceptisque cladibus,cum ingenti exercitu i spe ingressus est: resti tere sortiter ac constanterVnsari.Idem secere Epirotie&Illyrii: idem postremo Veneti terra mariq;.Quibus bellis declaratum est, plus spei hostem in discordia Christi,notarum, quam in virtute & sortitudine suorum reposivisse.Excitare haec profecto animos hominum atq; inflammare potius,qu in deterrere, ad tantum bellu, tamq: necessariudebent.Diutius tame differendum no est ne qui usq; ad hqc tempora cum magno suo-ium interitu,barbaroru impetus sustinuere dimicado&sua tuendo, nunc demum derelicti,