장음표시 사용
471쪽
ipsium Pithagoram, unde & philosophorum sectae manarunt, deos anteὶ in dubium
vocasse: hunc autem postea secutus est Diagoras a theos, qui omnin5 eos exel usit sponia omnia fieri confirmans. Sed quonam modo fieri potest, ut philosophiam profitentes, in tantos tamque mani testos errores incidant,ciam eorum proprium sit, rerum causas & rationes aiserrei Quanto melius sensere Stoici, qui ut in alijs causas proponunt, sic quoque nec fieri mundum potuisse a stirmant, nec constare posse, nisi summa ratione regeretur Unam mentem praeeste mundo, qua gubernentur omnia, testatur Plato,
qui plura vidit,qui in illi halluci nantes philosophi. Ad hae autem opinionem sese ver
tens humanum genus, nihil agere tentat sine ratione, modo sit aliqua prudentia imbi tum, quae est, ut idem Plato in legibus ait, caeterarum virtutum magistra: hae vero qui munitus est, non satellite indiget, non armis. Vera est prosecto illa Bionis sententia, prudentiam i plani tantum di i ferre , caeteris virtutibus, quantum vitiis a reliquis sensi bus. Quid autem deesse potest homini in quo sit prudentia, ad bonorum malorum videlectum ' Haec enim ita est ars vivendi, ut medicina valetudinis, nauigationis gubernatio. Vexatur ac merito quidem Theophrastus in libris res colis omnium philosis-phorum, audd in Callisthene suo illam laudauerit sentetiam, Vitam regit fortuna: ne sant enim ab ullo philosopho quicquam dictum esse , vero longius, cum coni et caelum& homines sapientia regi. Est autem sapientia, ut veteribus philosophis placet, diis uinarum humanarumque rerum cognitio: quam quidem Cicero nunc prudentiam, nunc sapien tiam vocat. Hanc itaque sapientiam qui aspernatur, quid a briatis differat non vi Jeo, cum sapientia ipsa virtutum omnium princeps sit,& quidam quasi irriguus sons,unde omnes ben Evivendi rationes manant. Hinc orta est Platonis ingeni j atque doctrinae principis, diuina illa sententia: Tum deniq; beatas fore respub. si aut docti &sapientes homines eas regere coepissent,aut ij qui regerent, omne suum studium indo diri na& sapientia collocassent. Hanc coniunctionem videlicet potestatis&sapienthe, saluti censuit civi tatibus este posse, si is summam potestatem haberet, qui in doctrina, vi mite, prudentia studium omne suum collocasset: qualem suisse RomeP. Scipionem, C. Laelium, M Catonem accepimus, Lycurgum Spartae, Solonem Athenis. Pythagoras etiam, qui primus philosophi nomen inuenit, Crotonem legibus optimὰ instituit.Viris enim sortitudinem proposuit, mulieribus pudicitiam&connubi j iidem, pueris verecundiam & literarum amorem, omnibus frugalitatis studium. TLebanum quoque Epamin undam ad hos usus erudiit Lysias Pythagoraeus, racusanti Dione Plato, multatique multos: tantum valet sipientiae studiuisi, quam Ap nranius usus esse memoriaeq;. si iam ostendit his verbis: Vsius me genuit, mater memoria peperit: sophiam vocant Graij, nos sapientiam. Interrogatus autem Aristoteles quo differret docti ab indoctis quo inquit) viventes a mortuis. Philosophiae igitur danda opera est, qua nil optabilius, nil praestantius, nil melius esse homini poteti, cum eius custos sit, & naturae numanae comes, adiutrixque . Verum est certὸ quod M.Tullius ait, ex quatuor loci, honesti, illum qui in veri cognitione consistit, maximὸ naturam attingere humanam. Omnes enim trahimur ad cognitionis scientiae cupiditatem, in qua excellere pulchrum puta mus: labi autem, errare, nescire, decipi, malum & turpe duci mus. Vt enim quisq; maxi-mὰ pro picit, quid in quaque re verissimum, quiq; acutissim ε&celerrimὸ potest vide re, & explicare rationem, is prudentissimus& sapien tissimus ritὰ haberi solet. Nam si cuti pru sentia facit, ut res omnes expetendas & fugiendas cognoscamus: ita sapientia, ne omnino idem esse cum prudentia videatur, principium est cognoscendi resonianes, exactissime contemplandas secundum Peripateticos. Nam si in vita rebusque a gendis laudatur vir prudens, cur sapiens rebus contemplandis propria laude carebiti quod si in actione prudentiae selicitas humana reposita est, cur sapientem beatis imum non appellabis in contemplatione viventem nec in qua uis, sed in ea qua Deo quoad seri potest, persimilis sit cum res diuinas reuocato a sensibus animo intueatur& respiaciati Ad prudentiam redeo, sine qua ciuitates benὸ muratae nullo modo esse postunt. Est enim recta ratio rerum gerendarum, quae voluptatibus modum imponit, sortitudinem animi regit, liberali tatis osticium δisi 'nit. Transfert haec eadem sese non solum ad rempub. sed etiam ad familiarem,& ad res omnes non temeia, sed considerat Ei endas. In deliberatione secundum csse tempus re geliberata, omni socordia δ: i 1-uia remota, agendum aliquid ordine&collantia olfendit,ut honestatem& decus conaseruare possimus. I pilus enim virtutis tota laus in actione consistit. At vero in omni
472쪽
deliberatione suscipienda, illud maxime curandum est, ne incognita pro cognitis Ea beamus, hisq; temere assentiamuri quod certὸ non siet, si adhibebimus ad res conside
xandas tempus &diligentiam.Vertim non usqueadeo tamen immorandum est, quod quidam hebetioris ingenii & morosi faciunt, ut occasionem di Opportunitatem rerum bene gerendarum amittamus. In omni autem consultatione, publica praesertim, videndum est, fieri ne possit quod proponitur, facultates ne habeamus & adminicula: aliter enim inanis nostra omnis cogitatio esset, veniremusque ad id quod a sapienti viro longὸ remotum esse debet, ut dicendum sit, non putaram. PLA. Non potuit hercule sapientis ac prudentis ossicium exactius explicari, qu3m 1 te nupercit ante oculos nostros positum. Verum cum Laurentius noster adolescens iit, & prudentia ac sapientia non nisi assuetudine comparetur, quonam fiet modo, ut nepos te auo in gubernanda republica dignus esse videatur COS. Quasii vero Laurentii nostri. causa hoc tantummodo dictum sit. Ciuibus meis omnibus bene consultum volo, quorum de numero cum multi b0ni sint M sapientes, eos velim obserueheorumquet consilia imitetur, donec gubernare tantam navim prius ipse didicerit. Fieri enim non potest ut ex iuuene sententia optima eliciatur, cum in prudentem cadat praeteritorum emoria,consideratio prs sientium, intelligentia suturorum, quae haberi non pollunt, 'nisi doctrina N: assuetudine comparentur. Mirum illud in Salomone atque Iosepho adoles en tibus videri potest, ut certe est: diuino enim numine, non humana Capicntia&industria, Actum putarim,ut illi praeter aetatem tantum saperent Senes igitur ii manarum rerum periti, in consilium adhibendi sunt. Nam senatus Romanus quem toetus orbis terrarum considcbat, a senibus certe, non a iunioribus, nomen accepit. Pro
Lati sunt ii, quorum sententiam rei p. causa imitaturus es. Nihil habeant ficti, nihil simulati, nihil fallaciae. Aperti sint& veri. Plurimum autem in consiliis dandis accitariendisque valet integritas vitae. Non potest esse consilio bonus, qui ita vix it, vi ab omnibus malus haberetur. Voluptates siquidem reiiciat, auaritiam compescat, affectus denique ac perturbationes sedet, qui tibi ac rei p. utile consilium daturus est. Nam qui aurum contemnit, qui munera spernit, qui patriae dignitatem & salutem caeteris rebusnnteponit, se cili me contemnet sominu cupiditates,&honestum ac rectum seruabita Corrumpi , Pyrrho muneribus&pollicitationibus Fabricius non potuit, ut in senarii censeret contra dignitatem patriae, regi pacem concedendam esse, an tequam ab Italia discederet. Abiere qui de re insecta Samnitum legati, frustra Manium Curium auro Accrgento impellere conati, ut dandam Samnitibus pacem in senatu censeret, cum illi toties violati foederis nondum iustas poenas dedistient. Vt enim lapientes de bonos diis. xi in consiliationem adhibendos est erit a versutos de callidos re iaci edos censeo: quatis fuit Themistocles, cuius profecto consilium de si anetendis Lacedaemoniorum opibus, in cena clanculum ad Cytheum eorum classe, Artii ides dixit perutile quide, scd minime honestum esse. Ij autem eo tibi ac reliquis ciuibus in uisiores esse debebunt, quo plura sapere vidcbuntur, detracta opinione probitatis. At vero si prudentiae est iapientiae coniuncta iustitia fuerit, nihil erit quod tu ac reliqui ciues his autoribus non possse consequi arbitremini.Tollendae igitur astutiae sunt, eaq; malitia quae vult quidε videri prudelia,cu absit ab ea, distetq; plurimum. Mentiri enim emolumenti sui cauti, criminari, sellere, praeripere, in bonii virii cadere non potest: sagaces eos cane velim, notamen astutos&callidos. Est enim sagacitas ut Aristoteli placet) recu agendarum scientia circa principia: eosdem enim uti,gaces de bonos dicit: Si, inquit, in deliberando intentio sit honesta vis illa laudabilis est:Sin improba, astutia nuncupatur. Fieri ergo non potest ut quispiam prudens s t habendus, nisi idem sit bonus, cum virtus sic habitus ratione determinatus,& ipsa recta ratio prudentia nuncupetur. Considerandum est ergo & circumspiciendum, quid quis'; sentiat ac dicat, ne saltare. In corde era c. nostro in ambitione tanquam in ampla domo David propheta nos docuit: & cum eo tanquam cum bono contubernali verseri, ut & ipse diceret ac loqueretur secum. Scribens ad Curionem Cicero, Te, inquit, in consilium adhibe,tecum loquere, te audi. Nolebat adolescentem circumueniri aliorum consilias. Audienda sunt aliorum c5 D silia,& pensitanda prius quam aliquid pro rep. aggrediare. Bibe, inquit Salomon, de tuis vasis & puteorum tuorum staturitionibus, hoc est, consilio tuo utere, re etiam prius a bene sentien tibus perspecta ac cognita. Hac item agitatione metis tibi ac reliquis
bene institutis ciuibus prouidendum est, ne quid ciuitati in futurum sinistri accidat, oebeia
473쪽
ne bello, ne seditionibus, ne caritate rerum, ne incendiis, ne rapinis, ne pestilentia populus opprimitur. In consilio nanq; ut ait Plato praeteritum tempus nobis exempla suppeditat, cum attenditur, quid cur quaeq; gens passa sit, ut caueamus: aut quid prudente egerit,ut imite muta praesums,ut annosios muros &rimosos inspicimus, nomines timidos & imbelles, annonae ut ante dixi caritatem: futurum, ut ne quid fiat remere, unde infinita mala oriuntur. Hoc autem si seceris Laurenti,& patriae nos e bene consules,& tibi felicitatem cum gloria comparabis. PLA. Cum te audio Cosme, minus certe Platonem ipsum, minus Aristotelem, si qui de rep. scripsere, desidero: adeo rem ipsam ante oculos ponis. Sed ego multum hac in. re cognationi tribuo , quae te co3it patriae & posteritati tuae his praeceptis consulere. COS. Ita est profecto ut dicis. Nemo enim omnium est cui velim magis consultum, quam intriae me quim agnationi & gentilitati, familiae nostrae, quae meum nomen, me et lim mortuo, aliquan)o celebratura est. Quare nisi quid aliud vis, sine pergam ut coepi, quandoquidem Laurentium nostrum attente Omnia audi turum video. L A V. Vereor equidem Cosme, ne tibi contingat, quod axint cygno morituro, tum d mum scilicet auem ipsam optime canere, ubi mortem sibi adesse sentit. Superasti certe te ipsum: de quasi ultimos conatus ingenii tui editurus sis, mirabilis hodie mihi visus es. COS. Sit ita sane, si non doctrina, altem autoritate, quod maxime cupio, apud te valebo. De morte alias dicetur latius,qua nec formido, nec opto. Sed ad instituta pergamus.Non apud Medos solum, ut ait Herodotus, sed apud omnes gentes iustitie gratia delecti sunt qui preessent. Acciti etiam quidam externi sunt ob insignem militiam, qui ciuitates regerent, ut de Numa legimus. Nam clim premeretur inops multitudo ab his qui maiores opes habebant,ad unum aliquem confugere n celle erat virtute praestantem, qui trum mos cum inlimis pari iure retineret. Eadem etiam causa constituendarum legum sui quaecum omnibus una atque eadem voce loquerentur. Aurea prosecto videri debet ut certe est illa doctoris vestri Argyropyli senten tia, qui asserit ita iustitiam in humana societate necessariam esse, ut in animante animam. Atque ut si insit illa, corpus interno motu cietur: lin egressa suerit, riget continuo dissoluitur atque putrescit: sic sit uilitia administretur, ocietas constat: si posthabita erit, languescit&exhalat.Nemo est enim qui ut i eum qi mdam, iustu non intueatur & admiretur. Huic homines ipsi committunt fortunas, liberos, coniuge atque humana omnia:& merito quidem,cum iustitia sit ut Aristoteli placet non pars quaeda in virtutis, sed tota virtus, ut iniustitia tota vitiositas est. Fundamentum ergo perpetuae commendationis desimae iustitia erit, sine qua nihil potest esse lauda bile. Camillus dictator Romanus, remi illa paedagogo virgis ab eisdem pucris caeso,
quos secum transfuga in castra hostium duxerat, Ptialerio, quos vi non poterat, ii stitia&clementia in deditionem accepit. Laudatur & Aristides, ac Iusti cognomen tum consecutus est, citin in omnibus, tum vel maxime, quod Themistociis consislium ut ante dixi utile quidem, non tamen honestum S iustum, apud populum improbauit. Primum autem iustitiae munus est, ut ait Marcus Tullius, ne cui quis noceat nisi lacessitus iniuria: deinde ut communibus pro communibus utatur, priuatis ut si iis, quemadmodum legibus descriptum est& iure ciuili. Communia autem
sunt, errantes admonere, ignaros docere, aut ut erudiantur curare, aquam non prohibere, pati ignem ab igne capere , consulentibus fidele consilium dare, quo is ad
communem utilitatem pertineat. In hac autem societate humana gradus dii linguere, sit peruacaneum quodammodo mihi videtur. Quis enim est qui ne)ciat, plus sepatriae, parentibus,liberis, propinquis, ciuibus debere, eiusdem nationis, e isdem linguae, quam peregrinis & externis' Multa si intenim ciuibus inter se communia, ut ait Cicero quae societatem humanam confirmant, sorum, pha , porticus, viae,lego, iura, suifragia,consuetudines, praeterea de familiaritates, addo etiam connubia de arti. nitates, quibus tanquam firmissimis nodis ciuitas inter sie colligatur. Hinc est pro pagatio sobolis de origo ciuitatum, cuius procuratio non alicia a eii ab optimo cive, quo magis simul nectantur voluntates ciuium, quoque riuinerosior noster fiat popuIu .Sed quoniam nulla socictas praestantior, nullaque firmior est, quam quae cum bonis viris comparatur, curandiim tibi erit ac reliquis ciuibus, ut moribus, doctrina,eruditione, si seri poterit, imbuantur omnes. Hac em ratione & de patria nostra bene me
rebere: de tibi, nisi omnino suerint ingrati ciues nostri, aliquando pare gratia reserent.
474쪽
63 DE OPTIMO CIVE Praeterea verbeos utpote ratione imbutos, quoquo volueris, pro utilitate rei p. facit εimpelles, quod non adeo sit in hominibus literarum & doctrinae is naris. P L A. Ad dis ne huic virtuti aliud COS. Addo certE.Nam cum totius iuuitiae fides ipsa sundamen tum sit, curandum erit Laurenti, tuo potissim uti exemplo in dictis pactisque eam seruent ciues nostri .Standum siquidem promissis est,& id faciendum quod iuilitati 1 & ratio exigit. Hanc enim ob rem fidem ipsam Stoici dictam putant. At vero si sectis seceris, statim di luetur ea pars iustitiae, quae in societate humana reposita
est Seruandam quoque fidem peregrinis & hostibus illud declarat, quod dii ipsi qui
voluerint long E ac latὸ diffundi, ipsam virtutem & iustitiam, vinculum ipsius fidei, interpolita autoritate nominis sui, annecti passi sunt. Eil enim iusiurandum affirmatio religiosa tota quidem ad iustitiam S sdem pertinens.Vnde praeclar)ait Ennius: O si des alma apta primis & iusiurandum Iouis.Clim itaq; iusiurandum violatur, fides vi latur, quam in capitolio vicinam Iouis optimi maximi Romani esse voluerunt. Quod enim iuratum est, ct mens concepit fieri oportere, id obseruandum est. M. Regulus unicum certὸ muiolatae fidei exemplum, maluit ad certam poenam redire,quam datam fidem violare.superatis autem in Sicilia Carthaginentibus, cum Amilcar& Hanno de pace acturi essent, veriti primo adire consules sunt, ne ipsi quoq; si defragi in vincula coniicerentur, quemadmodum a se olim Cornelius Asina contra ius gentium coniectus suerat. Verum Hanno conscius Romani animi,consules adiit, apud quo sed in definibus ageretur, dixere quidam, pol sc ei merito euenire, quod Cornelio per suos a ciderat.At vero imposito a consulibus silentio,Te, inquit, Hano fides ciuitatis nos inhoe metu liberat.Seruandum ergo ius gentium es seruanda fides, non dico pnaedonibus, aut piratis,qui communes omnium sunt Eolles, non perduelles. His autem si pactum pro libertate & capite pretium ciuis Horentinus non attulerit, nulla fraus inest. ne si iurati quidem id non fecerint. Nam falsum iurare non peierare est: sed quod exanimi tui sententia iuraueris, sicut verbis concipitur, id non facere, periurium est . Scitum est certe illud Euripidis, Iuravi lingua, mentem iniuratam gero. Reguli quidem periurium suisset, nisi iidem datam seruasset. Hanc vero tanti semper iecit populus Romanus,ut etiam praeclaros viros hostibus dediderit,ut de T.Veturio & Sp. Post hi nato, ac C. Mancino legitur, quod intuitu senatus cum hostibus foedera intillent. Post Cannensem pugnam decem captiuos ad senatum misit Hannibal iuratos se in ea limredituros, si de redimendis captiuis non impetrassent: nouem ex his re insecta redii stecostat,unu vero ex decem qui paulo post qui in erat ingressus e castris rediisse, quasi aliquid esset oblitus, Romae mansis reditu enim in castra, liberatum se esse iureiurando interpretabatur.Sed hunc quidem veteratorem & callidum, vinctum ad Hannibalem senatus remisit. Nullum enim vinculum ad colligendam fidem iureiurando ametius putandum est. Id indicant leges, indicant scedera, indicant poenae irrogataeace
foribus, his potissimum, qui fidem violariit. Curato igitur tuo etiam exemplo, ut eam seruent ciues cum inter se, tum cum peregrinis: vique in emendis vendendisque rebus, in contrahendo,locando, conducend6ve nulla fraude v tantur, nullo dolo malo.
LAV. Non est satis Cosme,dicere hoc vel illud agendum, nisi doceas qua id ratione sat COS. Probe quidem sentis. Et quoniam ut corpus membris, ita etiam svix magistratibus ciuitas constat: videndum profecto quam diligentissime erit, quos potissim sim ex civibus ad gubernandam rem p. deli patis. Nisi enim paterfamilias qui interdaeius vices gerat, habuerit, nulla erit proculdubio oeconomiae ratio: quod certὸ multo magis in ciuitatem cadet, quae pluribus curatoribus indiget: qui non ex quovis genere hominum, licet popularis sit status noster, sed ex vera nobilitate, de qua antea diximus, teligendi sunt: consentaneum nanq; est, ex melioribus ortos, meliores suturos, tum ad imperandum, tum ad parendum. Optimus enim gubernator legibus ipsis plerunque antefertur, quod non uniuersa tantum ut leges, verum etiam partes inspiciat. Hos esse bonos & peritos legum, si fieri potes oportet vel consuetudinis Patriae& re rum humanarum gnaros: quod certe non continget, nisi grandiores natu fuerint. uti et quidem aetas posissimum magistratui conuen it,cum senes ob aetatem verecundia populis tuticiant. Praeterea vero nemo praesertim bene institutus, indignatur seniorious propter aetatem parere, quando & i pie quoque cum ad id aetatis perueneri t, sciat se tale praemium recepturum: cumque intelligat, cum postea recte aliis imperatur ii, qui prius modeste ac constanter alterius imperio obtemperauerit. Sint igitur quos deligetis ad. magi-
475쪽
magistratum obeundum, legem quidem loquentem, ut ait Cicero, boni, modesti, conti nentes, iusti, sortes, prudentes, abstin entes, & quouis sagi tio alieni, teneantq; dijudican)i N imperandi modum .d ueri enim debent cvt ait Plato commoditatem ciuium: de quicquid agunt, ad eam reserre, obliti commodorum suorum. Totum praeterea ciuitatis corpus curare debent, ne dum partem aliquam tuentur, reliquas
deserant. Nam qui parti ciuium consiuiunt, partem negligunt, rem fan E perniciosam in ciuitatem inducunt, seditionem atque discordiam. Lorum enim munus est intelli gere se ad commoditatem ciuitatis natos esse, debereque eius dignitatem & decus sustinere, seruare leges, iura describere, tueriq; ea quae eorum fidei commissa sun it quod prosecto quam diligentissime facient, si intelligent ab optimatibus iustitiam & pieta tem coli, eorumque censurae aliquando standum esse. Magistratuum autem animaduersio omnis &castigatio contumelia vacare dc bet, neque adsequi punit aliquem, aut verbis castigat, sed ad ciuitatis utilitatem referre debet. Cauendum est etiam, ne maior sit poena quam culpa, ndve ad iudicandum iratus accedat, quia mediocritatem illam tenere non poterit, quae est inter nimium o parum. Sint autem qui iudicant&ciuitatem gubernant, si fieri potest, legum omnino persimiles, qua ad puniendum no iracundia, sed aequitate ducuntur. Hanc ob rem Plato Xenocrati ad sh accedenti, vel ut ali j volunt,Speusippo: Caede, inquit, hunc puerum: mihi enim, quod iratus sum, id nequaquam integrum est. Ladem quoque natione vium serunt Architam Tarentinum, infensum villico, quod agros negligenter coluisset. . Haec etsi priuatorum hominum exempla lint, publicae tamen animaduersioni accommodari possunt. PL A. Possunt certe, de optim Equadrant. COS. lino vero magistratibus, & his qui cum imperio caeteris praesunt, curandum erit, se plus seueritatis quam clementiae prae se serant: pro pentiores enim ad dandam veniam, quam ad sumendas poena esse illi quidem debent. Proprium enim magistratus est, non tam pertinaci seueritate&acerbitate, quam lenitate de clementia, adhibito consilio&maturitate, populos in officio continere. Hinc est autem quod clementes Deo similes existimamus : conir vero, crudeles de immites detestamur bominamur, ut inimicos&hostes humani generis. Quis non tes et magna certe cum indignatione, L. Syllam dictatorem gloriari solitum , se n mine unquam crudelitate vicium, quatitor legione, ex Marianis militibus in campo Martio trucidari tuis iste,Tiberim cadaueribus repleuisse, quinque millia Praenestinorum interfici, ac per agros spargi mandasse, quatuor millia ciuium S septingentos proscripsistet De crudelitate Marii, Hannibalis, Mithridatis, pleni sunt libri tum poetarum pium historicorum. Doleo quidem Atheniensies, unde urbanitatis N humanitatis nomen venit, Aeginensium iuuentuti pollices abscidisse, ne a maritima ciuitate aliquando bello opprimerentur. Quid tibi Merentium, Capaneum, Busirim, Proesum, Phalarim, Piratas, Cyclopas, Laelirygonas commem'rem, cum Tiberi j, C. Caligulae, Neronis, Domitiani recentior saeuitia sit ' Horum nomina ita profecto nefanda sunt habita, ut crudeles immanes, nostra quoque tempestate eisdem n9minibus tanqtiam notis Threicij compuncti vocentur. Quam vero sit durum, asperum Simmite crudelitati, nomen, aliorum exemplo vides. Contra vero, quam suauis, quamque iucunda sit omnibus sanctis ima clementia, ex his intelliges, quorum nomina ob placabilitatem & lenitatem adhuc in pretio sunt. P. Ae melius,captiuum Pe
seu in Macedonum regem procumbere ad genua sua volentem, dextera manu ad se traxit, laterique suo assidere ac mensae voluit. liadem quoque clementia usum serunt Cn.Popeium erga Tigianem hostem,Armeniae rege ira: iussum nan lite surgere, Adiadema quod ad misericordiam mouendam abiecerat, sumere, in rcgnum di pristinam sedem restituit. De C.Caelare, citius diuinam virtutem sola cie mentia qua omnes superauit exornat, reticere institui,cum omnibus sit nota ex hac enim plus pro pii gloriae, quam ex imperio consecutus est. Tu igitur Laurenti tot clarissimos viros imitatus, magistratus ipsos in puniendis delinquentibus ad clementiam adhortabere,ut citra selie ritatem potius pedem retrahant, quam ultra progrediantur, ne ob atrocitatem poena rum tu un, cum ciuibus nostris crudelitatis notam incurras, qua nihil potest esse in bono cive aut detestabilius, aut perniciosius. Verum quoniam ex aequo ed bono plerunque iudicare in ciuitatibus necesse est, compelcenda erit audacia causidicorum, qui iudiciis cauillationes interponunt, quo diutius lucri gratia causae ipsae protrahantur. Iure enim gentium dici uili cautum est, ne cui quis detrahat sui commodi causa.
476쪽
Quid quod etiam tanta est eorum audacia, ut causas iniqua; spontὶ suscIpiant, de ' Ω-
spectas magnis acclamationibus defendanti Quo enim quisque maximὸ clamat, eo sapientior re honestior in causa putatur. Scribens ad fratrem Hesiodus, eum admonet, ut voracis imas eorum fauces deuitet. His ego addiderim aduocatos de tabelliones, nisi eorum vita probata de persecta fuerit. Rene profecto instituta est a legumlatoribus poena temere litigantibus, ne iniuria quispiam ob aduersariorum potentiam circumueniatur. Recte praeterea condita est lex Cornelia de fallis, qua qui deliquere plectantur. Quis enim pupillus, quae vidua, quis inops, quis peregrinus rapidos istorum dentes aufugiet, nili fuerint tua seueritate coerciti, di intra proprios fines retrusit Uideat praetor, penes quem omnis publici priuatiq; iuris potestas est, cuiq; licet ius condere,
ac vetera rescindere, ne cuiquam fiat in iuria. Caveat iudex,aliter iudicet, qu in legibus de moribus,aut conluetudinibus proditum est.Idem faciant tabelliones, ne corrupti pecunia aut testamenta supponant, aut in empto, diuendito, locato, conducto, salio autoritatem sui nominis interponant. PLA. Nil certe omittis, ut video, quod adtultitiam pertineat. COS. Ego vero ad hanc quoque rem pertinere arbitror, qvi storum, publicanorum, ac sceneratoium cupiditatem coercere. Quaestores publicae pincuniae quaerendae praepositos esse nemo est qui ambigat. De quaestoribus malesciorunon est nunc dicendi locus. Verum quaestores publici prouentus,apud Romanos partim aerario urbano, partim vectigalibus prouinciarum exigendis praeficiebantur. Hos quidem habere manus abstinentes oportet: satis enim est publicum in aerarium reser re, nedum priuata expilent, non publici certE commodi, sed priuati causa. Multos en mi vidimus in ciuitate nostra, qui breui, quod sine rapi ita fieri non potest, ingentes sibi
facultates compararunt, aut accipiendo unde non oportet, aut non reddendo quibus oportet. Hos tu Laurenti, ut uniuersae ciuitati pernitiosos, lege Iulia de repetundis aede peculatu coerceto. Bonis etiam ciuibus cauendum est, noua vectigalia imponant. Quod si bello urgen te id facere interdum necesse fuerit, pace parta lustiniani sententia tollendum omnino erit, ut quod belli timor introduxerat, hoc pacis bonitas consopiscat. Publicani autem quorum illi bdrales S: sordidi quaestus odia hominum facile incurrunt, obseruari quam diligentissime debet: ex his enim quos tantopere laudat Cicero, graues controuersiae, multae iniuriae, magnae contentiones plerunque nascuntur. Nam conductis ingenti mercede portorijs 5 vectigalibus, cum postea soluendo non sun t,ex alieno rapiunt di extorquent, nec a ciuibus tantummodo, verum etiaὶ peregrinis, mercaturae aut negotii causa ad urbem nostram accedentibus. Quod cum inutile sit, tum vel maxime ciuitati turpe & indecorum est. Horum audaciam de temeritatem compescendam ceniens Vlpianus iurecosultus, edictum proposuit, quo qui quid illicite publice vel priuatὸ extortum est,ta tundem& eo amplius iniuriam passo exolui mandat. Per vim enim extortum cum poena dupli restituitur: & qui tale facinus commisere, extra ordinem plectuntur. Alterum enim utilitas priuatorum, alterupublicae disciplinae ratio postulat. Abstinentes habeant manus oportet, sciantque sibi
non plus licere quam cuiuis e populo. Compescendi sunt etia sceneratores, qui certis detestabiliores sunt habendi, quam aut fures,aut latrones aut piratae. Ii enim magna discrimina subeuntes, sitim, famem aestus, frigora patientes,unde vivant conquirunt, maximis interdum acceptis vulneribus. Illi vero tecto de umbra gaudentes, tanquam scae dissimae harpyiae,& ne minimum quidem incommodum feretes, non acceptis, sed illatis ex scenore vulneribus, hominum sanguinem exugunt,carnem exed ut, o si acor
rodunt. Quid de hoc genere hominum sentiat Cato ille senex, audi quaeso. Nam cum ex eo quaereretur, quid maxime in re familiari expediret respondit, bene pascere. Quid secundum satis bene pastere. Quid icritumi bene vestire. Quid quartum' arare. At vero cum idem quaesisset, quid foenerari Tum Cato, Quid hominem, inquit, occideret Ex quo intelligi potest, si os ut parricidas, si in tali crimine deprehensi fuerint,vltimo supplicio Catonis sententia allici debere. PLA. Reet E profecto admones: sunt enim maiore odio digni, quam qui aperte latrocinantur. COS. Sunt quidem humani generis domestici hostes.Verum quonia in emendis vendendisq; rebus fraus
permagna subesse interdum solet, deligendi enumero bonorum ciuium erunt, qui ne annona, vinum,carnes, esculentaq; omnia vitiosi iis aut cariusquam ipsa anni tempora requirunt, vendantur: utq; emptori succurratur, si tumetum aliquod morbosum
pro valido sanoq;, siue quid vitiosum pro sincero, fractum pro integro emerit, quod
477쪽
apud Romanos aedilitio edicto cautum erat. Acili lium quoque munus putabatur curare, ut fora, vici, stratae viae publicae, cloacae, di aquaeductus caeteraque aedificia lauta, munda, integra, expeditaque asseruarentur, tum ad utilitatem, tum ad salubritate ciuium . Verum ne quid ciuitati nostri desit, quam optimam & felicissimam esse cupio: censores adlint oportet, qui videant, rectὸ ne an secus vixerint , egeri nive qui in magistratu fuere: facit E enim in ossicio omnes continebuntur, si rationem an teactae vi tae habiti magistratus sibi reddendam aliquando putarint. LAV. Munus ergo censorium erit coge e nolentes etiam, iuste, modeste, integrὰ ac sanctu viueret COS.
Erit fan E. Sed quoniam apud philosophos disini tum est, iustitiam esse aequalitatem
unicuique quod siuiim est reddentem, pertinentemq; maxime ad societatem hontinuinter se: quae rursum in aequitatem & beneficentiam diuiditur, qua eandem S liberaliatatem, de benigni tatem vocamus, non erit a re tua alienum,exprimere quid potisiimuipsi aequitati obitet. Ea profecto auaritia est, qua nil potest esse pernitiosius in his p
sertim, qui rem p. gubernant.Nam cum duae humani generis Pestes incumbant, lux ria & auaritia malorum omnium sundamenta, perniciosior tamen auaritia habetur, quod omnino contra naturam sit, quodque item mala omnia suadeat.Vtinani, inquit C. Pontius Samnis, ad illa tempora sortuna me seruasset,&tunc essem natiis, quando Romani dona accipere coepissent: non essem certe passus eos diutius imperare. Lit ei nauaritia qια am vehemens habendi sitis: quae ut in hydropico continuo haustu, ita in auaro frequenti etiam rapina extingui non potest. Verum est profecto quod dici solet, Tam deest auaro quoa habet, quam quod non habet, cum ob animi angustiam parto etiam frui non audeat. Tollit praeterea amicitiam & sanctam societatem auarus, cum nemini prosit, & multis noceat: pauperes enim violat, diuitibus insidiatur, socia os expilat, ignotos& peregrinos vexat, publisus omnium hostis, aqua certξS igni in
terdice diis, cum inutilis sit diuitati rei p. pernitiosus, si bijpsi demum hostis acerrimus. Ii certe sunt illi daemones auari, tristes, obscuri, squalidi, ibrdidi: quos Diogenes cum Alexandro disserens, in primo loco ponit. Hos autem pecuniam pluris facere, quὶm
patriam aut parentes aut cognatos, ostendit. Propinquorum enim mortes expectant explendae ob haereditatem auaritiae causa: nunquam rident, omnes suspectos habent,
nemini credunt, inimicitias, odia, maledicia nihil curant, modo rem faciant, magneti perii miles: ut enim ille ferrum trahit, sic ij aurum S argentum undiq; & quouis modo rapiunt. Omni certe tyranno saeuior est pecuniae cupiditas, quam nemo sapiens ut ait Crisipus unquam concupivit. Ea quasi malis venenis imbuta, corpus animumq; virilem estis minat, neq; copia unu, neque inopia minuitur. Hanc ob rem Stoici mentes hominum ab hac peste dimoturi,dixere nequaqua se adduci posse, ut quae modo huc, modo illuc transferuntur, in bonis rebus sint habenda: id q; etiam Biantis autoritate confirmant, qui in direptione patris admonitus ut 1liquid de suo apportaret: Facio id quidem, inquit.Solam enim virtutem, non autem diuitias, bonum putauit . Verum cuturpe sit omnibus auaritiae morbo laborare, tum vel maxime optimatibus & bonis ciuibus turpissimum, in quibus nihil potest esse immanius, nihil peruersius.Nullae enim ab avaris ciuibus seruantur lege=, nulla iura, nulla iudicia. Erunt scelera omnia impunita i redimuntur auro.Veri ciues speculatores sunt, & procuratores publici comodi esse debent, non autem piluati: congerere pecunias, quae ad usum populoru sunt conflatae, nihil aliud est, quam cibum famelicis auferre, quod hostes patriae& humanum genus perosi facere cosueuerunt. Quare in eos merito lata haec lex est, Ariari in urbe ne sunto: ii fuerint, publico edicto ei j ciantur. Hanc autem esse ciuitatum labem nouit Iufurtha ille barbatus Numidarum rex.Discedens enim ab urbe Roma, quae tu flagra at auaritia, reste tensq; oculos, O urbem venalem, inquit,& cito perituram si emptorem inuenerit. In ea enim ciuitate in qua regnat auaritia, nulla potest esse religio, nulla virtus, nulla charitas, quae omnino tanto vitio contraria est. Apud Xenophonte Cyrus Pheraulam optantem diuitias, haud recid sapere ostendit: rini, inquit, neq; cibum neque potum neque si, initum dulciorem in opulentia rerum sensi, qui in dum in egestate fui. Hoc aute ex diuit ijs consecut in sum, ut pluribus in laboribus versarer, addito amittendi metu.Satius est igitur mediocritate uti, quam vel ex alieno rapere, vel raptu cum ignominia & cruciatu animi reti nere. PL A. Ego vero ita faciendum censeo. Sed dic quaeso, cum Laurentius noster, cumq; permulti fatjs amplum habeant patrimonium, quonam modo eo uti debent: C O S. Benὸ rogas. Audite quaeso, repurgato prius
478쪽
animo foedissima auaritiae labe, facilius erit liberalitate, qua iustitiae eoniunctam esse
diximus, inducere. Hanc vero caeteris virtutibus gratiosiorem, quadrifariam diuidit Plato .Fieri enim pecunijs, opera, disciplinis, oratione tro circumuentis in iudicio ostendit. Quintam epo, nisi temere id iacere videar, addiderim, honoris scilicet distris butionem, quod est magnu virtutis praemium. Honos enim cut ait Cicero virtutes a lit.Nemo prosecto est, sanae mentis praesertim, qui non bene mereri de patria at esuiabus suis studeat,ubi intellexerit operam suam apud bene memores collocari. Quid enim sibi voluere tot labores ciuium Romanoru,tot pericula adita, tot vulnera in praeliis susceptat Honores cert) & magi stratus, maxima & pulcherrima virtutis praemia. C mitto pecunias,agros, iumenta, arma ex hostibus capta, in quibus parum certe m menti ad virtutem est.Indignatus C. Caesar, ut nostis, quod sibi meritos honores nosari quorundam malevolentia & liuore cernebat, arma sumpsit,aemulos & inimicos erep.deiecit. Quoties tumultuarunt Romani exercitus, iusto honore fraudatit Quoties plebs a patribus secessit,ubi denegari praemia bene merentibus viditi Ne igitur patria nostra ingratitudinis arguatur,cuius acerrimi ultores Persae habebantur, cura dum erit tibi Laurenti,ac reliquis ciuibus, ut dignitiates, honores, magistratus ijs committatur, qui sibi nobilitatem manu & ingenio peperere.Hac enim ratione & bene merentibus gratiam reseretis,&alios aemulatione honoris ac gloriae ad virtutem excitabitis. V xum hac in re tenenda mediocritas est, ne quorundam stultitiam imitemini, qui intamae sortis homines maximis honoribus & praemiis extollunt. Eos volo, qui ingenio, moribus, industria, solertia,manu, opera rei p. prosuere, ac prodesse deinceps pollunt:
non autem lenones, scurras, gnathones,assentatores: quorum ingenia voluptatibus&libidinibus, non amplitudini & modestiae, sunt dedita. Contilio quoq;& oratione bene mereri de nostris ciuibus possumus. Nam qui in cosultatione cum publica tum pri uata, de rebus dubiis&inccrtis veram sententiam affert, beneficus merito di liberalis haberi debet, de eo magis, quod hoc genus beneficentiae, non ad unum tantum, sed ad plures extenditur. Oratio item in iudici js habita pro reo,in hoc quoque genere habe- tum reum voco,accersitum in iudicium more causidicorum. Qui ergo circumuentum inimicorum calumni js iuste: defendit, merito quidem benignitatis nomen adeptus est.Doctrina praeterea de conditione comparari liberalitatis nomen potest, cum is habitus animis hominum imprimantur. Quae nam potest et se maior beneficentia, quam ea donare qliae nunquam ab hominibus auferri postanti Transferri perfacile & amitti pecunias videmus, deflorescunt honores do dignitates, excidunt consilia, obsolescunt orationes: sola vero doctrina firma stabilisque habetur, cum sit earum rerum ut Arinstoteli placet qliae semper eodem modo sese habent, cumq; etiam in prosperis rebus magnum sit ornamentum, in aduersis vero unicum refugium. Quare si capis Laurenti. eos semper in pretio habebis, qui te acciues nostros hoc ornamento insigniores reddere possunt. Sed veniamus tandem ad illud genus liberalitatis, quod circa pecunias
versatur: pecunias autem dico, quarum aethimatio mensuratur nummo. His autem ad liberalitatem utendum est, qua nihil habetur naturae hominum accommodatius. V
xum quem ad dum utare,diligenter inspicere oportet. Non enim in quemcunq; αob omnem causam liberalitate utendum est, sed erga bene meritos,& propter aliquam insignem virtutem quouis praemio dignos: quod profecto maximum iustitiae sun d mentum est. Ea etiam liberalitate uti debemus, quae prosit amicis, nemini noceat. Quare L.Suli C. Mari j, Cinnae, M. Lepidi. M. Antonia pecuniarum & rerum translatio, iustis dominis ad alienos, non debet liberalis videri . Cauendum est etiam 'Cic ronis praecepto, ne maior sit benignitas quam facultas, ne ve res familiaris ita claudatur, ut eam liberalitas aperire non possit: quae certe omni ostentatione di vanitate carere debet. Hoc autem fiet, si causam, si tempus, si rationem, si dignitatem, tum nostra, tum personarum in quos liberales esse debemus, considerabimus. Qui vero sine iudicio vel modo in omnes quodam impetu animi incitati, benescenna utuntur, temeritate quadam moti potius quam iudicio videri possunt: quam certὶ leuitatem omnino vitare debemus,ctim nihil turpius sit bono cisi, quam aliquid facere cuius ratio reddi non possit.In hoc autem senere prodigalitatis duo mala insunt:& quod his rebus corent bene meriti vel propinqui vel cognati, in quos prope fores esse debemus: de quod nos fra prodigimus cum dedecore & ignominia: Consulendum profecto est famae r bus in omnibus, non dedecus quaerendum ctiam cum dispendio rei familiaris. Nam
479쪽
qui si agitiosis hominibus sua largitur, is certὸ cum magna iactura sibi quaerit infamia
am . Tenenda igitur in hac re ut in caeteris virtutibus mediocritas quaedam est, ne vel prodigi videamur, si omnia sine ratione effuderimus: vel auari, si ad viuum liberalitatis os scium resecabimus. Paruulos autem nutri re, pupillos tueri, virgines pauperes connubio locare, nobiles paupertate & valetudine oppressos iuuare, viduas defendere,e rantes docere, esurientes pascere, algentes vestire, captiuos redimere, nexos aere alieno soluere, parentibus liberos, parentes liberis reddere sua pecunia S impensa, boni ac liberalis ciuis proprium est. Fabius ille Maximus, qui cunctando rem Romanam restituit, captiuos ab Hannibale acceptos, redempturum se pollicitus, senatu recusante, ut id de suo laceret, fundum vendidit. Gillas vero Agrigentinus omnium qui via quam suere liberalissimus, spectacula edend9,epulas apparando, annonam in caritate rerum subministrando, virgines dotando, domum propriam adeo liberalitatis ossicinae ascscripserat, ut quingentos equites Celensium vi tempestatis in praedia sua compulsis propria impensa aluerit. Multos etiam captiuos ex vastitate Illyrii 5 Thraciae redemptos Ecclesiae impensa refert Ambrosius: quo genere liberalitatis utinam sacerdotes nostrorum temporum aliquando uteren tur, nec pateras aureas & argenteas ita studio a se construerent,cum quibus fortasse utinam falsus sim vates aliquando Tu rex illi bi bent, qui Graeciam, Epirum, & Illyricum bello vexant. Ad liberalitatem redeo, qui ita a magnificentia distinguitur, ut haec circa dandas pecunias quales & quantumuis versetur: illa circa magnos sumptus fortunato ciui conuenientes. Magnis ci namq; est, theatra, sora, templa, porticus,aedes pro dignitate ita extruere, ne plus minusve impenia fiat, qui in bonum & magnum ciuem decet. Ad quam certe laudem te antea meo etiam exemplo adhortatus sum, cum ad speciem urbis, tum vel maximὶ ad commoditatem ciuium. PLA. Nihil certὸ omittis, quod ad optimii ciuem institue dum pertineat.
Sed quid huic diuinae virtuti subiicia audire cupit Lauretius noster. L A V. Est ita he clὸ vi Platina dicit. C O S. Ne aut iustitia ipsa de qua diximus, ulla ex parte labefactetur,
statim sortitudo omnium virtutu robur & vallum, subiungenda fuit.Vt enim sortitudo sine iustitia iniquitatis materia est, cum validior imbecilliore opprimat: ita iustitia sine sortitudine terga nonnunquam vertit ,ratque eos deserit, quos tueri deberet. Sed cum fortitudo in res bellicas S: domesticas diuiditur, si perius illud omittamus, amplectamurque nunc domesticam sortitudinem, quae animi magis qu)m corporis viribus comprehenditur. Vera enim sortitudo est, primo se ipsum vincere, iram continere, nullis illecebris capi, aduerss no perturbari, nec extolli secundis, & quasi vento hue& illuc impelli. Non debet certὸ vinci cupiditatibus vera sortitudo, non frangi metu, non iracundia, quae omnino con lilium tollit. Praeclarum est etiam, ita animum in r- mare, ut neq; diuitias neq; voluptates ita in maximis rebus constituat, ut in his omne suum studiu conserat: quo nihil potest esse turpius, de a claro viro magis alienum,clim huius ciuis, quem optimum volumus, proprium sit, pro religione, pro patria, pro iustitia di honestate omne di scrime subire,ac pericula,ccliderata presertim contemnere. Hunc autem magni excellentisq; animi es te oportet.Nihil in rebus humanis admirari, nihil magnificare pri ter virtute. Honores etia non quoscunq; nec 1 quibusiuis oblatos suscipiet, sed illos tan tum,quos esse dignos optimo cive arbitrabitur.Ita quoq; dignitatem animi, ut di imus, in utraq; sortuna seruabit,ut ab astu natum discedere non videatur, si vel sortuna saeuierit, vel ei blandius arriserit. Lenescia vero con tulisse laetabi tur, seretq; moleste si acceperit, nee plura statim reddiderit. Ab eius natura sit alienum, commemorare beneficia quae in alios cotuleriti accipientis enim hoc propriu est, non aute dantis.Vt enim sua beneficia in Athenienses reticent Lacedaemonii, ita ab illis a cepta commemorant peropportune. Superior item in omni virtute mauult esse quam videri: nec id quidem inter humilis fortunae homines, sed inter optimates exoptat. Pa-um aut loqui,amare, odisse, sui ipsus propriti existimat: timentis est aut occultare sententia. Motus vero ipsius tardus esse debet,& vox grauis: sermo quoq; interuallis longioribus distinctus, grauitate quadam amplissimo ciue digna prae se fert. Omnino aut vera animi magnitudo sinc magna virtute constare no potest, ut intelligas Laurenti, enitendu tibi & vigilandu esse, si seri potest, ut in omni genere virtutis excellas, nc sub pondere rei p. nostrae imbecillis c5cidas. VnLm tam e vitandu erit, quod plerumq; magnis ingeniis nocuit, ne cum magnitudine animi praestare omnibus quaeras, aequitate contemnas: qua cert Esublata, nec disceptatione a ciuibus, nec ullo publico ac legitimo
480쪽
DE OPTIΜo C Iva Iure vinei patieris. Reselli em in sentet ijs dicendis, no est aliensi rep. cum In disterre, tione resipposita dilucidior fiat. Cauenda est etia nimia gloriae cupiditas, q caeteris ad
virtute aditu obstruit, clim viderit sotu ciue tot pulcherrima simia, quot erep. veni ut, cocupiscere.Sed inter c tera hoc a te maximὸ obseruandu erit, ne in reb. agedis, cu domi, tu soris, ulla timiditatis specie pri te seras. Vt em medici est vultu ac verbis bona valetudine aegrotan tib polliceri: ita quoq; optimu ciue decet,desperationi hominu fiduciam de bona spem obiicere. Bello Punico secundo,Cannens accepta calamitate cogia tanti b. quibus da, Metello duce Italia relinquere,Scipio adolescens coetu ingressus, nudo ense morte tale aliquid deliberant ib. comi natus est. At vero Hannibale circumstadente Collina portam de supplemetum in Hispania , Romanis missum est, de ager ubi hostis ipse cossederat, hastae subiectus emptore inuenit: voluit contra Hannibal iiducia imitari, subiecitq; hastae argetarias urbis tabernas, nec sector in uetus est. Hanc ob rem ita animo cocidit Han nibal, ut tum demia potiundae urbis sipem an tea concepta deposuerit. late isecto cum re p. nostra acitus isset, nisi regi Alphos o de Philippo Insubriae duci de Venetis, grauissimis bellis nos plerunq; adorti costantissimis animis restitist mus, in comoda quaeq; pro libertate pasii. Non igitur trepidandu est de de gradu constantiae cade dum, ut dicitur, quo nihil potest esse optimo ciue indignius, qui ad unam . fortitudine pro re p. natus esse videt. Sed nescio quo pacto a sortitudine domestica ad
bellica descenderim, qua urbana quida certe maiore putauere. Laudatur Themistocles, ac iure qui de Salamina victoria clarus: laudat de Solon, cuius consilio ac legib. victoria
illa parta est. Habet de Laced monii Lycurgu suum, que Lysandro obi jciat rebus bellucis claro. Ea de quoq; de Romanis licet dicere: Non em minus iuuit armis rem p. con si- Ilo I. Scaurus, tu na C. Marius armis, no Q Catulus,Cn. Pompeio, non M. Cicero,C. Antonio bell u soris gerente. Omnino aute illud honestum, quod nunc quaerimus, ex animo excelsi magniticoq; Oritur, non corporis viribus. Exercendum tamen corpus
ipsum est ut ait M.Tullius de ita assiciendum,ut obedire colitio ac rationi possit, non autem deliciis vacandum. Nihil est enim quod aeque animos molliat corporaq; esta minet atq; en eruet, quam deliciis assuere: quas velim te non secus declinare, ac quondam serunt syrenum voces eantusq; Circes sapientissimum Vlyssem. PL A. Praeclare hercle de exacte auus tuus Laurenti omnia disserit, id facit amor, qui ut philosophis placet,ad posteros respicit, in quibus se re immortales aut ac parites arbitrantur. LA V. Prorsus ita esse ut dicis, haud equidem assentior. Plus enim patriaequ1m cognationi auus meus semper tribuit.Sed hominem hac dicendi molestia liberemus, nisi quid aliud habet, quod existimet ad me pertinere. COS. Habeo sane totius nostrae colloci tionis tempera metum quoddam,de veluti in comoedia extremum actum: quo quidem expleto ab hac scena ad ludos urbanos vobis proficisci licebit. Hoc aute tale est, quod Stoici magnis etiam contentionibus a stirmant,omnium scilicet perturbationum sontem esse intempera ut iam, quae est a tota mente de a recta ratione deseditio, si e auersa, praesicriptione rationis, ut nullo modo appetitiones animi vel regi vel contineri queant. Huius certe contrariam virtutem mesolita Graeci vocant, quam nos quidem, cum temperantiam, tum moderationem, nonnunqua etiam modestiam appellare solemus: cuius certe proprium est, motus appetentis animi sedare ac regere, semperq; aduersan tem libidini moderatam in omni re seruare constantiam. Continuo namq; intemperantia huic inimica, omne animi statum inflammat de perturbat. Hinc vero aegritudines de metus ac reliquae animi perturbationes gignuntur, ad quas certe sedandas, una
modestia adiuncto decoro inuenta est. Duplex est enim ut ait M.Tullius vis animoruatq; naturae,quarum pars una in appetitu posita est: haec hormi Graece dicitur, quae homine huc & illuc rapit: altera in ratione, quae docet & explanat, quid faciendii fugiendumq; sit. Ita fit enim ut ratio praesit, appetitus vero obteperet, in homine potissimiliti bene morator cuius sundamentum ipsa verecundia erit, quae non sine cauta prudentiae adiuncta ac soli homini data, ostendit aliud iuueni couenire, aliud seni. Saltauit quideante arcam Domini Dauid rex, non aute Samuel de vi nec ille reprehensus, ita iste magis laudatus est. Themistocles vero princeps ille Graeciae, quia fidibus nestiuit, indoelior est habi tus. Absti nuit ob verecundiam vir ille clarissimus a cithara, quod eam ditagnitati suae nequaqua conuenire arbitraretur. Minerua quoq; tibias abiecissus cribunt poetae, quod dum eas supra fonte instaret, indecorum genarum tumore inspexerit, minimeq; deae conuenientem, contra quorundam opinione, qui nemine satis urbanum putant.