장음표시 사용
451쪽
ius it.Torquatus item, cum silius eius D. Silianus, a Macedonibus repetundarum ac cusaretur, solus concedente senatucognitionem causae susceeit. Cognito aut e re diligenter excussi filii crimine, ita iudicauit: Quum Syllanum filium meum immeritam pecuniam diripuisse constet, non iniuria paternis laribus, de rei p. munere,ac omnium ciuium sbcietate eum indignum iudico. Λbiens itaq; 1 conspectu patris filius, desperatione motus, laqueo statim vitam finiuit, cuius suneri vi indigni fili j piter interes Ienoluit. Non possunt certe parentes optimi flagitiosbs filios diligere: quin veteres illi Romani imperio & gloria digni, filios interdum ex haeredarunt ob flagitia de turpit dinem, aliosque,quorum spectata virtus erat,per adoptionem in familias sulce per ne ob ignobilitatem filiorum, agnationis nomen interiret. Rogatus ab uxore Socrates, ut propter filios in vita remaneret, nequaquam id sibi integrum esse respondit. Γum illa, cui filios commendas Nemini inquit.Nam si mei similes erunt,nulla indigebunt commendatione: Sin secus,nolo fili j Socratis dicantur, non enim merentur. Quanta autem moderatione usus sit dum silium senatui commendat Antoninus ille philoso pirus, quem mirari, ut aiunt scriptores quim laudare facilius est, eius verba persicit Eostendunt: Filium cinquit meum commendo, si vobis& dijs immortalibus dignus erit. Modeste sene, ne si secus quam vellet accidisset, principatus sui gloria aliquo filii vitio contaminaretur. Quid sibi velint isti, qui ex maioribus suis nobilitatem aucupantur,certe no video. Quemadmodum em spledor in obscura speculi parte nusquam apparet: ita neque gloria maiorum in minoribus stagitiosis elucescere potest. nde Saatiras ad Ponticum scribens, inquit:
Stemmata quid faciunt quid prodes Pontice longo
Sanguine censeri ictoss ostendere vultus Masorum, stantes in curribus Aemilianos' Et Curios iam dimidios, nasiumst minorem Coruiui, Galbam auriculis ira os carentem' quis fructus, generis tabula iactare capaci Fumosos equitum cum dictatore magi Istros,
Si coram Lepidis male vivitur est ira quo
Tot bellatorum,si luditur alea pernox'Ante Numantiuos si dormire incipis ortus Lucisieri, quo signa duces . castra movebunt'Cur Allobrogicis . magna gaudeat ara,
Natus in Herculeo Fabius lare, i cupidus, si
Squalentes traducit auos, emptori veneni
Frangenda miseram funestat imagine gentem'
Merito post tot flagitia, idem poeta subiungit:
Tota licet Peteres exornent undiI cerae Atria, nobilitas hola est atque unica virtus Paulus vel Cogus PelDrusiis moribus esto, Hos ante smici maiorum pone tuorum,
Praecedant i as illi te confide virgas. Prima mibi debes animi bona sanctus haberi,
Iustittieque tenax, fastis dictisq. mereris.
Tunc addit: Agnosco procerem,ut intelligerent omnes tu sola virtute nobilitatem
452쪽
as DIALocus collocatam esse. Frum igitur nituntur, qui omisi a virtute, nobilitatem tanquam haereditarium munus a maioribus expetunt. Quis enim generosum hunc dixerit, qui indignus genere S praeclaro nomine tantum insignisi Nobilitas enim virtutis socia&comes, proprio labore quaesita, non alieno, cu vitiis stare nullo modo potest. Unde verum illud Senecae tragici est: Qui genus iactat suum, aliena laudat. Gloriari quidem
possumus, nos a claris maioribus sanguinem, artus, viscera accepisse: nobilitatem vero nequaquam,quae tota ex animis nostris pendet, di non aliunde venit, ne ignarum vulgus sequamur,qui persaepe in maximos errores dilabitur,cuiusque Opinio raro cum s pientia conuenit. V λ S. Mutare sententiam cogor, ut video.Sed nil mihi durius vid tur, qu navi existimem paupertatem iungi cum nobilitate polle. PLA. Curia diuitia fortunae bona sint, non est cur eas cuni nobilitate coniungas, quae tota in virtute sundata est. Quanquam haud scio quid in paupertate sit, quod ita eam aspernere. De mendicitate non loquor, quae turpis est,clina petere ostiatim panem nece ite sit. Magnae, inquit Seneca, diuitiae sunt, lege naturae composita paupertas. Lex autem naturae est, non esurire, non sitire, non algere ut famem sitimque depellas. Non est necesse si paupertatem amplexus fueris, potentum asi idem liminibus, nec supercilium graue de contum liolam etiam humanitatem pati. Honesta quidem res cst laeta paupertas: nec paupertas
quidem dici potest si laeta. Nam cui cum paupertate conuenit, diues est: non enim qui parum habet, sed qui minus cupit,diues haberi debet.Si enim ad natur a viues, nu quam pauper eris: si ad opinionem, nunquam diues. Parum est quod natura desiderat: quod opinio, i inmensum illud quidem. Adhortatur nos idem Seneca,ut nobis paupertatem familiarem faciamus: Securitas inquit diuites erimus, si sciuerimus quam no sit graue pauperes esse. Imo vero alius alio nemo dignior, quam qui opes contemnit: & eas si habet, intrepide ubi opus est, partiatur.Non enim diuites nascimur, in lucem prodeutes, cibo de potu contenti esse debemus. Sine cupiditatibus natura nos genuit, sine timore, si ne suspicione, caeterisque pestibus qui nos quotidie cruciant. Falsa autem opinione imbuti, paupertatem summium malium existimamus: quod non putarunt Romani illi veterres, qui non minus laudis ex paupertate conlecuti sunt, qu ni ex imperio dc rebus praeclare gestis. Caruisset honore sepulturae, adeo pauper Menenius ille Agrippa, senatus ac populi Romani in componenda pace arbiter, nisi collatis in capita sextantibus funus ductum more maiorum fuisset. Valerio quoq; Publicolae, qui tertium consulatum gestit, ob inopiam rei familiaris su nus ex publico exhibitum: nil enim praeter gloriam in morte libi reliquum fecit. Cincinnatus autem ab aratro ad dictaturam a citus, plus gloris ex paupertate quam ex superatis hostibus populi Romani consecutus est, septem iugeribus agri contentus, quem ipse colere solebat, ubi se magistratu abdita casset. Qi uim floriosa autem fuerit Attilis Serani paupertas, no attinet dicere , cum omnes historici huius clari s simi viri nome celebrent. Is enim quem ὶ seredo cognomentum duxisse arbitror, dari sibi in Astica successore postulauit, ne villae suae pauca quaedam iugera pessium irent, mortuo villico, cuius industria uxorem & liberos alere consueuerat.Senatus itaque ne i lchoatum bellum omitteret, operam dedit ut ager eius coleretur, &vxori ac liberis publice alimenta praestarentur. Miseros ne igitur & ignobiales hos praeclarissimos viros dicemus, quorum tantus virtutis splendor in paupertate
reluceati Petiit & Cn. Scipio in Hispania successorem sibi dari, quia filia nuptui sua industria daturus esset. Senatus autem ne tanto duce careret, dotem xl. millium aeris virgini dedit, ac marito locauit: lotiosus senatus, qui ciui suo cauit: gloriosior Scipio, qui ex paupertate tantum nominis consecutus est, quantum nullus anteὶ ex diuitiis. Fuit olim resp. Romana apud omnes gentes de nationes magno in pretio, dum Romani ciues paupertate gloriabantur.Opes enim pubi icas oportere esse ac non priuatas,censuere veteres illi, qui legem de repetundis ac de ecculatu tulere. Verum ubi, hac mutata sententia, ex publico Z priuato rapere impune cupere, posthabita gloriosa paupertate, nulla deinceps religione, nulla pietate, nulla modestia v si sunt, a debeos auaritia de habendi cupiditas de via retraxit. Hinc ortae sunt in tanta ciuitate seditiones, orta bella ciuilia, cum opes orbis terrarum in unam urbem congestae, victorum praemia essent: prostripti certὸ in triumuiratu plures sunt propter facultates de diuitias, quam propter studia partium. Qtios enim vel natura vel ratio a tanta pernitie retrahebat, eo se edivitie in discrime vocat,ant.Secura est ubiq; paupertas, no latrones, no veneficos timet. Et si
qui vere nobiles babessi sunt, ij certό pauperes erunt, qui spretis sortianae bonis, o rane
453쪽
v A NOBILITAT a 4 cupiditates perficit Evincunt.Neq; est Ursine,cur quisqua putet, pauperis nulli omnino liberali tale esse, ut facultatibus carealiunde beneficetia oritur. lira em liberalitate utebantur viri illi clarissimi, de quibus paulo ante mentione seci mus, dum patria tuebantur, dum imperium augebant,dum munera rei p. caste ac sanct Eo bibant. Benigni istis munere uti quadrifaria secundum Platone postumus: pecuniis, opera, disciplmis, oratione pro circuliuentis in iudicio, quod est luminum liberal itatis genus. Exhauriri enim interdu ea beneficentia potest, qui pecuniis & opibus exercetur: quan tum elii ex pecuniis dando imminuis, tantu ex ardore bene agendi detrahitur. At vero qui in priuatis publicisq; rebus opere, consilio, ossicio prodet se nititur,eo liberalior in dies fit, quo sua autoritate de pluribus bene meret, nulla sublata bene agedi, hac in re plertim, facultate. Quantu aute profecerint in iudiciis oratores & causidici circunuetis aduersa rioru potentia ac malitia, declarat Ciceronis, Hortensi j ac Demosthenis oratio es, qui persipe a faucibus potentu inopes subtraxere. Doctrina preterea Neruditione coparari inges benignitatis nome potest, quod ea semper animis nostris insideat, comiteturq; nos usq; ad extremu vitaei piritum. I ransferunt perfacile &amittutur pecuniae, mutantur honores & dignitates pro arbitrio potentum. Cadunt consilia socordia interdit &ignauia. Contemnuntur orationes: sola vero sapientia firma ac stabilis habetur. Est emearum rerum, quae secundit Aristotelem semper& ubiq; eo de modo sese habent. Vera nanq; virtus, vera nobilitas, nulli casui subiecta esse debet, ex qua sit animus liber & ingenuus, nulli via qua flagitio, nulli turpitudini deditus. i i*itur de nobilitate loquitur,de virtute se loqui intelligat necelle est: adeo simul haec auo connexa sunt. VR S. Non improbat, ut video, Plato parte illam beneficetiae, quae circa dandas pecun ias versatur.Pecunias aut dico more maioru,quaru aestimatio mensuras nummo. PLA. Noa
improbat certὸ cum dicat,hac nihil hominu naturae accommodatius. Sed inspicere diis ligenter oportet quemadmoduutamur, clam n 6 in omnes, nec obleue causam, sed e ga benὸ meretes,& ob singulare aliquam virtute beneticos nos esse oporteat: hoc velle iustitii in partiendis rebus, hoc posicere aequitate. Ea praeterea liberalitate uti iubemur, quae prosit de nobi, bene meritis, & nemini noceat. Quare tyrannom quorundam, ut
olim L .Syllet,C. Marij Cinnae, Lepidi, M. Antonii, pecuniarum & bonorum translatio veri, dominis ad iniquos fatellites&seruos neqitissimos, non debet liberalis videri,
cum auferantur unde no oportet & his dentur, quibus ob flagitiosam & sceleste vitam negari aer, nedit victus, deberet. Admonet nos quoq; M.Tullius, ne maiore utamur benignitate, quam facultates nostrae requirunt: n Eve ita rem familiata claudamus, ut eam Iiberalitas aperire no possit, quae prosecto omni ostentatione di vanitate carere debet. Hoc aut prudeter liet, si tempus considerabimus, si causam benignitatis, si rationem, si dignitatem tum nos iram, tum eorum erga quos liberales esse debemus. Nam qui sine vitio vel mensura, quoda animi impetu, liberatos videri magis quam esse volunt, argui leuitatis non sine causa possunt. Viro enim bono nil turpius est, quam aliquid facere, cuius probabalis ratio reddi non possit. Tenenda igitur mediocritas quaedam est, ne si omnia temerὶ effudelimus, prodigi: ii ubi dandum est no dederimus, auari& maligni videamur. More aulcm Christiano, paruulos nutrire, pupillos tueri, virgines inopes connubio locare,viduas defendere, nobiles paupertate di valetudine oppressos iuuare, esurientes pascere, algentes vestire, c ptiuos redimere, nexos aere alieno soluere sua pe cunia&impensa, nobilis ac liberalis viri proprium est. Qilodetia Fabium illum maximum, qui cunctando rem Romana restituit, fecisse legimus.Captiuos enim ab Hanni
bale redempturum se pollicitus senatu recusante, ut id quod instituerat, sua impens saceret, fundum vendidit. Laudatur&liberalitate Gillus Agrigentinus. Is enim quin-nentos equites Gelens una vi tempestatis in sun dum suum compulsos, magna impe saaliquandiu aluit. Omitto dicere quam liberalis fuerit in edendis spectaculis, in cura daan non in epulis apparadis, clim omnium qui unqua suere, liberalissimus sit habitus. VI S. Splendide sane. Sed dic quaeso, sepanis ne magnificentiam a liberalitate' PLA. Imo vero Aristotele secutus. Haec enim in dandis pecuniis, illa vero in magnis sumpti. bus, unde nome accepit, versatur. Proprium namq; magnisci viri est, theatra,templa, sora porticus, aedes ita aedificare, ut& ciuitatis dignitas requirit, & eius qui extruit, i cultas&litudo.VRS .Pinxisti iam mihi, ut arbitror, illum que nobilem dici & ha. beri vis. P L A. Ducta sunt certe vera nobilitatis lineamenta,sed nondum plane neruos
de colores superinduximus. VRS. Persice quaesio, ut tandem gloriari possim me illius . nobia
454쪽
t DIALOGus nobilitatis quam querimus, veram imaginem vidisIe.PL A.Ita enim iustitia inhuma na societate necessaria est, ut in animante anima. Huius enim motu cietur corpus, si in scisin absit,continuo riget & dissoluitur. Quis est enim qui v t deum quendam caesitus mi ilum, iustum hominem no admiretur Huic ut vides committunt homines sortunas suas, committunt liberos, coniuges, humanaque omnia: nec immerito quidem,
clim ipsa iustitia sit,ut Aristoteli placet, non pars quaedam virtutis, sed tota virtuς. Vt igitur perpetuam commendationem & famam verae nobilitatis consequamur, ipsam iustitiam amplectamur oportet, sine qua nihil potest esse laudabile. Camillus dictator Romanus Phalarios, quos vi non poterat, iustitia & clementia in deditionem accepit, remisso paedagogo virgis caeso ab eisdem pueris, quos transfuga secum per fraudem in castra hostium duxerat. Magna est & Aristidis laus, qui iusti cognomentum consecutus est, quod Themistociis consilium de incendenda Lacedaemoniorum ad Cithi eum
clatse,utile certὸ, non tamen iustum, improbauerit. Hanc autem iustitiam recte obseruabimus, si communibus pro communibus utemur. Communia autem sunt, errantes admonere, ignaros docere, aut ut erudiatur curare, aquam non prohibere, pati ignem
ab igne sumi,consulen tibus fidele consilium dare. In hac autem societate humana gradus distinguere superuacaneum mihi videt. Nemo est enim qui nesciat, plus se patriae, parentibus, liberis, propinquis,ciuibus debere, eiusdem nationis, eiusde lingus quam peregrinis &externis. Non est etiam alienum ab os scio pristantis& iusti homi imwurare ut in patria sua leges,iura, suffragia,consuetudines seruentur: utque ciues sui in dictis pactis datam fidem praestent. Quod secisse M. Regulum legi mus, unicum inuiolatet fidei exemplum. Is enim Carthaginem ad certam poenam redire maluit, quam datam fidem violare. Haec autem Vrsine, qui diligenter obseruat, no modo ingenuus, verum- etiam illustris mihi videtur.VRS. Probe quidem omnia pingi sui quia habes ad haec, perge quaeso. PL A. Fortitudo, ut mihi videtur, omnium virtutum quasi robur quoddam, viro insigni per necessaria est, ne iustitia ulla ex parte labefactetur. Verum ut so titudo sine iustitia iniquitatis asylum est, cum validior imbecilliore opprimat: ita iustitia sine sortitudine, eos plerumque deserit, quos tueri merito deberet. At vero climsortitudo in res bellicas &domesticas diuidatur, superius illud Neapolicini equiti &fratribus tuis, qui militiam sequuntur, omittamus, amplectanturque potius domesticam illam sortitudine, ius animi magis quam corporis viribus comprehenditur. Vera autem sortitudo est, primo se ipsum vincere, iram cohibere, nullis illecebris capi, aduersis non perturbari, nee extolli secundis,& quasi vento huc & illuc impelli: nam qui cupiditatibus vincitur, qui metu si angitur, qui ira perturbatur, uti certὲ consilio non potest. Is autem quem magni excellentisque animi esse volumus, nihil admirari in rebus humanis, nihil magni facere praeter virtutem debet. Honores praeterea, ut Aristoteli placet, non quoscunque, nec a quouis oblatos suscipiet, sed illos tantum quos esse dignos illustri viro arbitrabitur. Praeterea vero ita dignitatem animi sui in utraq; so tuna seruabit, ut a seipso discedere nusqua videatur. Contulisse in bene meritos Genesicia laetabitur, seretq; moleste si ipse ab aliis acceperit, nec plura statim reddiderit, Hes odi praecepto, qui maiore mesura reddi mandat Alienu vero ab eius natura est, quem magia i excellentisq; animi esse volumus, beneficia in alios coli ita commemorare: accipientis certe hoc propriuest, non aut edantis. Quamuis enim Lacedaemonii ab Atheniensibus beneficia accepta comemorant, sua tame in eos decollata verecunde reticent. Excellere ite in omni virtute mauult, quam videri, quod est vani hominis proprium. Aperte aut loqui,amare, odisse, magni animi proprisi existimat: timentis namq; est occultare sententia. Sit motus ipsius que nobile quaerimus, tardus in incellit, vox grauis, sermo sententiis plenus. Prorsus aut vera animi magnitudo sine ingenti virtute constare non potest.Cauenda est tame nimia gloriae cupiditas. Nam dum magnitudine animi praestare omnibus quaerimus, aequitate interdum ob ambitione contemnimus,qua nullo publico adlegitimo iure vinci nos deinceps patimur. In rebus aut agendis magnum animum, magnam spem p rq se ferre debet, qui alios excellere cupit. Quod secisse secundo bello Punico Scipione serunt. Isem coetum ingressus deliberantium de relinquendi Italia post clade Cannensem, stricto ense morte his comminatus est, qui talem appprobarent s. ntentiam. Nam ut boni medici proprium est, vultu ac verbis bonam valetudinem aegrotatibus polliceri: ita illustrem virum decet desperationi hominum
fiduciam de bonam spem ob ij cere: quod Aeneam secisse Virgilius scribit,ut illud:
455쪽
Spem vultuivitiis premit altum corde dolorem.
Non est aut viro ingenuo ullo modo trepidandu, nec de gradu constantiae, ut dicitur, cadendum: quo nihil potest esse viro amplissimo indignius qui ad unam sortitudine pro utilitate communi natus de educatus est.V K S.Indiget ne alio adminiculo is, que caeteris nobilitate animi praeesse vis P LA. Imo vero,te quide magno . Necesse est alit, ut in eo homine prudelia lit ad bonorii malorumq; delectum, quem iustum & costantem volumus. Prudentia enim caeterarii virtutum magistra ita est ars viuedi,ut in edicina valetudinis, nauigationis gubernatio. Vnde hac in re nequaqua laudadus est Theophrastus, qui in Callisthene suo vita nostra & regi fortuito dixit, quo nihil potest esse languidius,cu usu&doctrina copertum sit, caelu& homines sapientia gubernari. S pientia cnim, ut philosophis placet, nil aliud est quam di ut narum humanarumq; rerucognitio: quam quide M Tullius prudentia interdu,sapientia nonnunqua vocat: Hac qui aspernatur S contemnit, quid , brutis differat no video, cu virtutu omniti princeps sit & magistra quaeda, unde Ois bene vivendi ratio colligitur. Quare sancte a Platone scriptum est, tu demu beatas sore resp. si eas docili & sapientes regerent: bene siquidem consultum ciuitatibus censuit,si is qui summa potestatem haberet, studiu omne suu in virtute collocasIct. Quales suis se omae P.Scipione, C. Laelita, M. Catonem accepi mus,Spartae Lycurgit, Athenis Solonem. Illa em pars, quae ut M. Tullio placet, .
in veri cognitione versatur, maxime naturam attingit numanam . Is etia merito pruden tissimus haberi debet, qui in qua uis re vidcre & explicare potest, quid veru, quidve falsum sit. Quare bene responsum ab Aristotele est: interrogatus em quid dii ferret
docti ab indoctis, quo inquit viventes a mortuis. Est aut sapien tia recta ratio rerii gerendaris, quae& voluptatibus modum imponit,&animi sortitudinem regit.Transfert haec eadem se non modo ad rem p. verum etiam ad familiarem: resq; oes notemere, sed considerate agendas. Sumedum esse tempus in deliberatione ostendit, re aut deliber
in aliquid agendum, posthabita socordia de ignauia. Huius enim virtutis tota laus in actione consistit. VI S. Miror ego haec duo nomina, videlicet sapientiae&prudentiae, omnino confundi, clim Peripatetici longὰ aliter sentiant PLA. Est ita sane ut dicis.Vt enim sapientia principium est cost noscendi res omnes exactissim E contem plandas: ita prudentia quid expetendum iugiendiumve sit, nobis ostendit. Verum si rectis intueri volumus, parum admodum inter se differunt, clim res ipsa cc siderata&perspecta, quod ex sapientia oritur,adactionem nos perducit, in qua felicitas humana reposita est. VRS. Non dis licet hoc quidem. Habeo iam ut arbitror, illum quem ver) nobilem quaerimus. PLA. Vnum adhuc superest, quo veluti condimento
haec nostra confabulatio vel disputatio potius sapidior fiet. VRS. nyid id quaeso
esEPLA.Temperantia, quam interdum modestiam, nonnunquam etiam moderati nem appellare solemus. Cuius virtutis proprium est, reetentis animi motus sudare ac regere, semperq; aduersantem libidini moderatam in omni reseruare constantiam. In temperantia enim omnem animi statum perturbaret&inflammaret, nisi huic vitiosi
tali illa virtus obsisteret,cuius beneficio aegritudines omnesque animi perturbatio essedantur.Animis nostris atq; naturae vim duplicemine se l. Tullius assirmat, quarum pars una in appetitu reposita est, haec hormi Graece dicitur, quae homine huc di illuc impellici Altera vero in ratione, quae docet S aperit quid faciendu fugiendumque sit. Ita fit autem ut ratio p sit, appetitus vero obtemperet, in homine potissimum bene morato, cuius sundamentia i pla verecundia erit, quae non sine causa prudentiae adiuncta, solici; homini data, ostendit aliud quidem iuueni conuenire, aliud seni . Saltauit ut aiunt, qui veteris testamenti historiam scripsere David rex, non autem amuel: Nut nec ille reprehensus, ita iste magis laudatus est. Abstinuit fidibus ob verecundi am credo Themistocles ille Graeciae princeps, quod eas dignitati suae nequaqua conuen; re arbitraretur. Scribunt&poetae Mineruam tibias abiecisse, quod dum eas instaret, indecorem genarum in fronte perspexerit, deae mini md conuenien tem. Commutem '& abstinentem eum esse oportet, quem nobilem quaerimus. Horum autem alterum in
rebus est, alterum in moribus. Africanus ille Scipio, qui nobis multis in rebus ex eplo est, eximiae formae puella in bello capta ac sibi in Hispania voluptatis causa oblatam, constanter renuit, eamq; inuiolata marito restituit.Cato aut in Epiro, Achaia, Cycladibus, Veneris 1 lucri copia abundans, constantissime, Numatio Russo teste, tantam e turpi
456쪽
turpitudinem reiecit.Scitum sanὸ illud Fabricii est in Ci neam apud Pyrrhum voluptati omnia tribuentem:Vtinam, inquit, talem habeant mentem omnes populi Romani hostes.Quim turpe autem sit disti uere luxuria, Sardanapali error nobis ostendit, qui incidi ivisit in sepulchrum suum: Hoc habui, quod edi, quodq; exaturata libido hausit.Quid aliud,Aristoteles inquit,in bovis,non in regis, sepulchro incideres ' Rebus autem in omnibus tenenda mediocritas est,quae ad valetudinem quoque pertinet.Est autem in desiderio, non in satietate,iucunditas victus.Ille igitur quem nobilem & illustrem quaerimus, omnes libidines coerceat,aegritudines animi sedet,comprimat ira cundiam,vnde propὸ infinita mala nascuntur. Praeterea vero prudentia utatur in bonorum malorumq; delectu:Iustitia,unicuiq; quod suum est tribuendo: Fortitudine, labores consideratos periculaq; obeundo:Temperatia,ut dixi, voluptates omnes prae termittendo. Hoc qui constantissime facit, etsi rusticis parentibus ignobiliq; loco ortus est, nobilis tamen & ingenuus haberi debet .Hic habui de nobilitate quae diceremis Sed iam finem,si placet,siciamus, nisi quid aliud vis: Nam coenae tempus instar, & tr iecto flumine,nobis peraduersum collem in vicum Varronis subeundum est. V RS- Satis secisti mihi abunde & iam tandem solos eos nobiles existimo, qui aliqua sinε Iari virtute praediti sunt: non autem illos,qui bene toti & pexi & sericati cocci natiqudi accipitrem circunserunt, in ipsi isnaui non in solertia,ut par esset, nobilitatem col-Hocantes. P L A.Redi E sane.Conscendamus, si placet. V RS. Quid ita quaeso accelerascveniemus tempori.Non est quod ita properes.P LA.Facit pulchritudo &magnificentia harum aedium,quas nuper magna cum arte & miro sumptu aedificasti, ut eo Acilio proficiscar. Quid enim illis aedibus decentius reperiri potest,si trabes auratas, si pari tes bene pictos inspicis Quid commodius,si ampla coenacula si porticus fastigiatas, si cubicula venusta, si hortos egregi E cultos intuemuri V I S. Gaudeo sanE vicum hune nostrum ita tibi placere.Curaui ego hanc aediscationem non magis mea quam hospitum causa,nec priua torum hominum sol im,verum etiam pontificum ac regum, ut ii quando eis hac iter sacere contingeret, meo beneficio percommodE recipi possient. PL A.Indicauit id modo ponti scis Sixti aduentus, quem ita magnificentissimὸ accepisti,ut a nemine melius aut lautius accipi potuisset,quod viri spledidi di illustris proprium est.URS.Putaui sanε hoc esse magnifici hominis ossicium. Sed tectum quaeso iam tandem subeamus,ne humiditate nocturna laedamur: nos praesertim,qui ob difficilem collis ascensum nonnihil sudamus. .
m vitam ciuilem Laureti di deligere, ii mihi nimirumpraeter Goterossapere Pisisunt. Laudent quantum pellat Druidassizos Galli, i laudent Gimnosophistas Indi, nec suos Eremitas improbent Chrisiam. Ego enim sic existimo,hunc mundὴ quem colimus, quem tam ornata quodammodo picium cernimus, nullumJeciem habiturum, nisia ciuilibus hominibus incoleretur, ij sunt profecto, qui prouincias diuisiere,qui urbes suis locis, qui pagos, qui villas, qui oppida condidere, qui homines in mum conis gregatos, per tribus vicos diuisere,qui patremfamilias sitis praeesse potuere. At vero , Ptym dinum congre rati, bene acsansie viverent, sitis legibus vita ciuilis descripta est, tum ab illis pristis legum latoribus, Solone, Lycumgo ac Draconritum vel maxime a Platone . Aristotele, quorum libri, de moribus praefertini,ciuili disiciplina refertisiunt. Laudant ii certe priuatam
vitam,contemplandi rationem, T in ea olidam voluptatem collocate ciuile . autem ita amplectuntur, ut in ea laudanda magna volumina conscripserint,
quod certe no siecissent,nistinc Pitafructuosiore illi inerti ac desidi pr.eferendam multis rationibus intellexissent. Nam qui pitum in holitudine
457쪽
ducit, quique rerum ac deorum natanum contemplatur, is certe cum βο- cistatues humanas subterfugiat, ac sanEIam societatem desinat, sibi magis quam alteri natus esse vialetur. Maxuum est profecto deos contem. plari , eo demque nobis propicios reduere precibus ac votis. Sed illud quoque maximu nes, ad quod natura rerum omnium parens impellit uenim solii in nobis nati sumus, ut ait M. Tullius, dierum ortus nytri partem patria vendicat, partem amici, quibus certe satis facere illi nequaquam posisunt,qu. tu situdinem stecedentes oes ab hominibus Pt a toto corpore se μra unt. Delectati quidem multi cum ex Graecis tum ex Aegyptis contem platione fiunt, multaque ad cognitionem rerum occultarum admirabistium pertinentia conseri stere, quυd quidem ad pauco spertinet. Sed ego po tis imion Romanos laudo . admiror, qui posthabita priuata commodita. te, Στ voluptate animi,de legibus . moribus cribentes, communi hominum utilitati semper consuluere. Hac itaque natione motus Laurent ne mihi tanatum, dido natus esse videar Aribere aliquid ad te de optimo ciue institui, quo mihi cir tibi pariter satisfacerem. Vultum enim patri .e isti truelent hi-
me debeo, quie nie licet externum, tot annis non modo aluit, Perumetiam eis rua. ait. Multum pr.eterea auo ac patri tuo, Piris certe claris imis, quorum
benignitate .gratia in clientelam familiae vestrae susiceptus sum. Verum quia avus tuus Cosimus remp. Elii eutinam Hnper coluit, proque ea tuenda maxima bellu inuisit mrs inimicitias plerumque si cepit eundem quoque neu modo tecum sed etiam cum reliquis ciuibus, quibus omnibus bene consilis tum vult, loquis uto. Eius enim personam loquentem heci, quo tibi ac ciuibus
tuis autoritate tanti viri maior ardor concitaretur, ad bene merendum de
re' quam nobis amplam cssidendidam ua industriae animi magnitudine reliquit. Neq; est certe Laurenti, cur hoc nostrum munusculum alternere, quod paruulum sit, quodque etiam peregrinus ad ciuemscribat. Scribat a
magna volumina ad otiolos cir inertes. Scribo exo ad te, cuius tota vita iuaZiione reposita est, quique riuitati titie consiulis, de tuo etiam, ne his gra. nisi imis temporibus fame laboret, qu. e grauiter quidem uescio quo fato omnem Europam nuic vexat. quoJai tem per rivus ad ciuem Florenti. num di gubernanda repub. cribam, non est cur quilliam miretur, cum mulisti ante me id fecerint: ctimque etiam eiu em ciuitatis merito ciuis appellari positur in qua cunis aliquot Pixi, in tanta ciuium charitate . beneuolentia, ut facile digno i no poste ciuis ne au peregrinus essem. Sed haec qui elo tandem omittamus, atque ausim tuum Comum, quid optimum ciuem f. cere oporteat, di ferentem audiamus: abs te tamen Pt a urone, res prius illi hoabitur, ut velites cir rorari, apud Roma.. nos iu pr. byssolebant. Iribi enim prim.e partes attribtiuntur, qui sic Aatinam ct ruinin vobrum adeuntem alloqueris.
458쪽
MO CIVE LIBER LLaurentius, Flatina, Cosmus.
i' 'UIC est Platina, ni fallor, quem ad nos venientem video, quid sibi velith in Carigio nostro, haud satis scio, relicti praesertim Florentia, ubi veneres m y ri omnes & blanditiae insunt. P L A. Quasi vero pluris blanditias & volupis
i tes faciam, quam otium & quietem. Secesii paululum ab urbe mi Laurenti, donec ludi isti vestretheatrales&mimici efferueant. Quiescere enim interim nolicet aut ingenio frui, dum Florentinus populus ad ludos natus, vocibus & clamoribus omnia complet, lamat, pro strepit, explodit, laudat. Tubis preterea,tibiis, fistulis,comibus adeo caelum frangunt populares, ut nil excogitari viro dignit tum liceat. L A. Qui derep.scripsere, probarunt ne ludos An hec consuetudo ut alia pmulta irrepsit, vimq; legis in ciuitatib' cepit P L. Philosophos domi habes,& ex me peregrino quaeris, quid ad ciuitatem pertineti Auum tuum Cosmum virum sapientissimum sciscitare, qui, ut arbitror, usiit, aetate & experientia neminem superiorem, nedum parem habet, quod etia ipso tacente resp. vestra florentissima indicat, quam & ab externo hoste & a seditiosis ciuibus saepius exagitatam ac penὸ oppressam, non modo liberauit,verum etiam legibus de institutis fortunatam reddidit L A. Nollem avo meo molestus esse, qui nucin ripa Tertiolae in viridi opacosi; loco sub quercu illa an imi & vitandi aestus causa r
sidet: Parcendum eli eius aetati, quae per se morbus est, ut ait Cicero: parcendum valetudini, qua persaepe amictitur. Adde quod ciuilibus negotiis & procellis exagitatus huc sese ut in portum recipit. P L A. Quasi vero a sene bene instituto, beneque de republica merito quicquam fieri iucundius possit, qua in aut quid sit agendum in vita
ad bene beateq; vivendum commemorare, aut suos edocere, quo pacto ciuitatem i sὰ ac lancte gubernent. Hoc uno siquidem modo omnem ei leuabimus senectutis de valetudinis molestiam. Ab his enim ad meliorem cogitationem animu eius traduc mus, ex qua profecto non minorem ipse quam nos, voluptatem capiet, clim docentis aequi ac discentis, par voluptas sit. Sed accedamus propius, & dum in vita est, qui copossumus, ex eo tanqu1 ex nuberrimo sonte hauriamus, quod tibi ac tuae rei p. prosit, omissis ludis illi de quibus paulo ante diximus. Eso enim vicissim hominem in te rogabo, tu quae dicet, notabis de edisces.CO. Quid nuc quaeso Plati nal Carigium ne visurus&Tertiolae riuum,& quercum hanc frondosam, an aes usurbaniq; tumultus vitandi causa huc venillil P L. Vt te viderem & salutarem Cosme, vici; aliquid a te perdia scerem una cum Laurentio nepote tuo, ad quem Florentina resipublica post te vent xa est. Nam Petrus filius adeo podagra & articulari morbo laborat, ut non lon*ior ei vita sutura videatur: hanc ob rem existimo Laurentium nostrum tibi ac patri or ut silccessurum, recepturumq; ab utroq; rempublicam bene vestris artibus ac labore institutam. Quare ut auo ac patre dignus videatur, edissere, & quidem breuiter: nolumus tibi diu molesti esse, quid optimum ciuem in gubernanda ciuitate decea ut i qua pa optimus poeta, hunc extremum vitae laborem actum bene&utiliter transigas. Hoc eli munus tuum, hoc a te cxpectatur, non a rivuli susurro, non ab his virgultis de arboribus,quae, ut Socrati placet, nil habent in se quod homines doceant. Quam ob rem aggredc re quaesumus, da hoc nepoti, da patriae, ut quae ornata per te est , eadem quoque in futurum consilio tuo per nepotem salua &aucta videatur. CO. No postulatis a me hoc, ut video,sed flagitatis. Facia ergo vobis,ut potero, fatis, quanquam hocst philosophi doctissimi ac sapientissimi munus: a me aute haec habetote, ut ab homi ne potius aetate di rerum humanarum cognitione perito, quam doctrina & arte imbuto. Interim vero vacuit tempus & liberum mihi dari peto. Nam qui rem tantam suscipit, cura certe & negotio vacare debet. Abigito te quaeso rusticos istos a me, ne nos a re publica ad rem rimica in traducant. Importuni profecto sunt:& quod volunt, nimis volunt,quippe qui affectu, sedare usu vo arte nequaquam didicere. L A. Hoc meum erit negotium, meo iussu conticessent omnes: quiesce, si placet, & in hoc cespitere cumbe,ac pedes contrahe, ne aqua subluti articulari morbo vexentur, quod in frigidis podagris accidere solet. Quaeret ex te Platina aliud ex alio,& ego quod disseres ta- quam ex oraculo percipiam &ediscam .P L. Quia vero, ut ait Maro, non omnia possit
mus omnes,ob eam rem, si quid mihi exciderit,aut praetermissum a me fuerit, tu statim
459쪽
ad quem pertinet, id suggesseris, faciesq; auum tuum rogando ad dicendum alacriorem, cum te ex ore suo tanquam ab hubere pendentem videbit. L A V. Facia ego vero quod velle te videro,& innueris. PLA. Conticescamus, dicturus est aliquid auus timus, mentum attrectat, de barbam mulcet. COS. Ego vero cum saepe alias, tum vel maximὸ nunc cogitabam, multum homini natura tributum esse, in eoq; mentem ipsam magnam vim rerum optimarum continere: hinc faciendi quod honestum, di vitan di quod turpe est, rationem colligimus, cum natos esse nos, in lucem editos ad decus&honestatem cernimus. Hoc etiam naturalis societas, hoc hominum coniunctio inter ipsos expetere videtur: qua ex re, illa quam quaerimus, respliblica nascitur: quae est, ut Aristoteli placet, eorum qui in ciuitate degunt, institutio, cuiusque finis est bene vivere. Sed quoniam res tanta gubernari bene sine parente di ductore omnium non potest,ab eo, si placet,exordiamur. Deo enim duce, errare nemo potest. Praeter ea vero ingrati videremur, cum poetae fabulas narraturi, vana numina inuocent, si nos Dei optimi maximi nomen pretierire musmos, inquam, tuos providos, sagaces,acutos, memores,plenos rationis &consilii secit.Solus enim homo ex tot animantium generibus atq; naturis, rationis particeps & cognitionis est, ob eamq; rem Deo propius accedit. Quare si place deni aliud vultis, hinc exordiamur. P LA. R ectissime equide, isto enim duce errare nemo potest.Sed vocem attollas oportet Cosme: concentu cm auita,
strepituq; fluminis non bene quae dicis percipimus. COS. Accumbite quaeso, ut quae diecurus sum,c5modi iis intelligatis: mihi enim per aetate voce attollere non licet, nec
arteriam defatigare. LA. Accubuimus tua di nostri causa, ne quid qua ex ore tuo excideret, quod no herciperemus. C O. Principio quidem comparandae autoritatis constituendaeq; rei p. singulare fundamentum religio est. Non enim parum fidei apud ciues. suos ille tibi coparat, qui & Deum immortalem est e,& omnia posse existimat: putat ci; quicquid humanu genus prouidum, acutu, in se praeciarii & excelsum habet, no a pria industria&sagacitate, sed diuini numinis gratia obtinere.Ut igitur unus Deus ex in stituto Christianae religionis in ciuitate nostra pie sancteq; colatur & adoretur Laure 'ti,curandu tibi potissimu est. Hoc em a nobis suo merito vult Deus,qui patriae nostrae hac rem p. ta ampla tamq; flore me pstitit. Praeterea vero,cu seri no possit, ut in magnis urbibus inter ciues ipsos aemulatio interdis no oriatur, pietas ista ad tutela tui ipsius &munimentu, non parii roboris tibi praestabiti minus em ut Aristoteli placet resormi dant holes, que religioni & pictati deditum viderint, minusq; contra illii seditios audebunt, quem dijs amicia persipexerint. Cyro quide ad auum Astyage ituro haec in primis mandata dat pater Cambyses, ut est apud Xenophontem scriptum: H qca me di cassii, quae habetur maxima: nihil a te vel publicis vel priuatis in rebus agendis,nili sacris peractis, deorumq; voluntate auguriis perspecta & cognita. Humanum enim genus erroribus plenum elliat dii cum semper suerint,cum q; omnia norint praesentia, pterita ac sutura, inuocati adsunt consultationibus hominum, quibus propicii ob pietatem suerint, signisci; ostendunt, quid agere, quibusve abstinere oporteat. Qubd si noluerint omnibus consultum esse, nil mirum videri debelmullaena necessitate urgetur, ut qui nolint curent. Hoc autem sanctissimo mandato permotus Cyrus, nil unquam priuatim ac publice egit, quod ad regem pertineret, quin prius litaret, coparataq; victoria sacrificando dijs gratias ageret an tu praeterea bene instituti regis exemplum valuit, ut gens Persaru, ferox an tea S indocta,ad bonam fruge breui redigeretur. Nunquam vero bella suscepit David ille sortissimus, qui&Goliam sirpulari certamine stupera- ut i,& finitimas gentes Iudaeis in festas domuit nisi prius sacritici a Deo maximo exhibuisset .Parta autem victoria, hymnos statim cecini heidem gratias agens, ut ostenderet Dei benignitate &gratia, non suis meritis, tantam felicitatem se consecuthi fuisse. Ad Antipatrum autem scribens Aristoteles, hominem certὸ rogat ut Alexandrum Macedoniae regem moneat, ne tot victoriis clatus, quot in Asia adeptus fuerat, Deum co- temnat, cuius nutu omnia mouentum qui sortasse dititius in regno tot laboribus parto vixisset, si praeceptoris sapientis imi monitis obtemperauisici, nec coli ut Ham nonis filius & more Persarum voluisset. Quata autem sit religionis vis, de obseruatio humanae pietatis erga Deos, ex hoc maxime comprehendi Laurenti potest, quod pentiu quoque homines deos qualescunque colentes, feliciores sunt habiti. Tantamq; apud ciues suos autoritatem hac una re compararunt, ut populos quoquo voluerint facit E
460쪽
religione iniecta, ad meliorem cultum redegit, deposita saeuitia illa & rusticitate. Testantur hoc ancylia & sacra quaedam regni pignora, Ianus scilicet bifrons, bellidi pacis arbiter secus vestae virginibus creditus, pontifices, augures, ritus sacrorum, sesti dies. Ante Numam haec omnia incognita suere. Verlim his acceptis, haud diseficile saetii visum est, populum licentia bellica efferatu in ossicio continere. Sena tus vero Romanus ad hanc rem spectans, decreto instituit, ut singulis quibusq; an nis decem patriciorum filii ad nostros sacrorum peritos mitterentur,qui Hetrusca imbuti disciplina, in patriam redeuntes,dijs suis sacra ritὸ exhiberent. Adducere tibi e empla multorum in medium profecto possem, cum eorum qui ob pietatem etiam apud hostes tuti & in pretio sunt habiti, tum tuorum qui spreta religione, sacrilegii
di impietatis suae poenas tandem, & quidem graues dedere. Sed omissis his falsorum deorum opinionibus, ad religionem nostram castam ac sianctam redire placet: quae etsi necessaria sit, tamen si qua in re ab aliquo non bene instituto ambigeretur, propter honestatem diutilitatem humani generis recipienda esset. Non enim superstitionem habet ut Iudaica, non aniles sabulas ut Centilis, non turpitudinem ut M chomelana. Ad iustitiam nos impellit, ad sortitudinem, ad modestiam. Pudorem nobis proponi pudicitiam, fidem, constantiam, honestatem. Contra vero, petulantiam vitare, stuprum, fraudationem, scelus, furorem, turpitudine, libidine, iniquitate,
luxuriam, ignauiam, temeritatem nos admonet praeceptis& institutis: quare mi La
renti hanc religionem,cuius characterem, teneris annis in si de parentum sumpsiti, constan ter amplectere, nostramque ciuitatem tuo exemplo in hac fide contine,Christum unici Dei filium colendo cum patre ipso ac spiritu candio regnantem: neque enim decet te ac reliquos Christianos unum Deum in Trinitate personarum adorantes,&Trinitatem in unitate diuinitatis agentibus, religione & pietate superari, maxime vero clini illorum religio vel superstitio potius fabulis ut dixi nitatur: nostra vero sanctissimis institutis ac infinito prope martyrum sanguine probata Sconfirmata tot annis iit,tot doctissimorum virorum praeceptis, quot Ecclesia Romana in pretio habet,&vide hominibus bene meritos colit. Multu profecto Deo nostro debemus. Ins icienda igitur sunt eius merita erga patriam nostram, quam toties ab hoste 3 quidem grauissimo tutatus est, quamque etiam a peste & fame persaepe liberauit. Nec minus certε quid nostra similia ei debeat conliderandum: quam qui de tumultu militaridi seditionibus interdu exagitata, in ciuitate,ut vides, cum dignitate retinuit. L A V. Ego vero Cosime, quod velle te video, quodq; etia ratio di et i tat, libenter faciam: sed dic quaeso quae si t ista supersti tio quam toties commemoras.C OS. Dicet hoc Plati na, ad quem pertinet: Nam si ae sunt eius partes. P L A. Ego ver bdicam quod Cicero sentit: Maiores nostri, inquit, religionem a superstitione separarunt: na qui totos dies precabantur de immolabant, ut sibi sui liberi sit perstites essent, superstitiosi sunt appellati, quod nomen postea latius patuit. Qui autem omnia quae Ad cultum deorum pertaret, diligenter tractarent,di tanq relegerent, sunt dicti religioli, ut eligentes ex eligendo, tanquam diligedo diligentes, ex intelligendo intelligentes: his em verbis omnibus inest vi eligendi ea de quae in religioso:vnde alterum viiij nomen est, alterum laudis. Est aut religio veri Dei cultus: superstitio falli, ut qui superstitem memoriam desunctorum colunt tanqua deos. Curtiit Laeitatius religione potius dicta velit 1 religido,no hercle fatis intelligo. Fuit biduo apud in seros christus, inquit,hoc vinculo pietatis obstricti Deo religati stimus, unde religio nomen accepit. Uerum cum ante Christum ipsum deoru quoq; metus esset,cuius sanguine & pietate religati eramus t Nullu certὸ
tu erat vinculum, imo titubabant,& ibluta erant oia.Venit qui nos redimeret, & cuiusia religeremus tantorii beneficiorum memores. Vter vero meli-
iudicium. Perge Costae, nisi quid ad haec requiris. C O S. Ait E vero,&ut oportuit,a capite repetistiola. Aniles igitur superstitio es otiosoru quorundi vitabis Laurenti, ne frustra te pus in nugis teras, ea timeas quae oscitantes quida aucu-pij gratia confingunt de somniat. Non est cur sacerdotes roges, quod irridendo Socratem secisse aiunt, ut Aesculapio pro te gallum immolen t: Sanctitatem vero, quae est ut ait Cicero colendi Dei scientia, amplectere: Hypocritas fuge, ne te suis artibus superstitiosum reddant. Est em genus hominu perniciosium & maleficu: hos qui devire ita omni u simulatores ac dissimulatores, saluator ipse in Euangclio detestatur & accusat. Oe-
cultu quippe scelus est, nec ut alia vitia facile dignosci potest. Virtutis enim ac sancti