Valentini Henrici Vogleri De rebus naturalibus ac medicis quarum in scripturis sacris fit mentio commenntarius. Accessit ejusdem Physiologia historiae passionis Jesu Christi 1

401쪽

sgo An dira Iantui unde omnis etiam humor, sanguis ad panem illam perveniens vitiatur. Nec enim verum est, viscera semper aliquo viri laborare aut humorem vitiosum gignere. Saepe vero vitii illitis primaria caussa in ipso corpore .el ipsa massa sauguinea haeret. Unde naturae sponte sese exonerantis opere ad ignobiliores, externas partes istiusmodi solent protrudi. Id quod ratin scabie, plerisoue aliis morbis utaneis, item in arthritide similibusque at e-ctibus aliis ubi tamen etiam hoc annotandum, non raro fieri, ut, praesertim si humor acrior fuerit, diutis inia

tem aliquam ferri consueverit, ipsi illi parti aliquid instat

Dranciati quasi impriniatur,omnes allabentes humores corrumpentis. Id quod in diuturna ierim scabie quoque

luculantefaPParet. Quod autem de naturae noxios humores expellentis more diximus, id ita simul accipiendum est, Ut in quoque humorum, cujus iam mentionem fecimus, Comprehendat. Fit enim non raro, ut ulceribus etiam Praeter naturam clausis vel siccatis humor ad nobiliorem par

tem feratur id quod malum signum esse blet. Memvare autem id licet in extreme quoque decumbentibus, in quibus saepe numero id quoque est Diaxtitio Nec procul dubio aliunde desumtum est, quod vulgo de thnticulorum exsiccatisne ferri blec; videlicet si illi claudantur portendi, mortem Est videliuet id tum demum verum, si in aegrotantibus subito, praeter solitum sccari soleant, nihilque humoris ampliu effundere, licet corpus sit cacochymi in Certum enim id indicium praebet m---, sed cum prioribus aegrotantis rebus factis.

402쪽

De ventorum natura Sc caussis hodie multum contro- vertitUr quas omnes tamen disputationes h. l. agitare quum nimis foret prolixum, potius ex re fuerit summa rei fundamenta ita nunc considerare, ut illis recte perceptis

quilibet, modo partium studio non sit praepeditus, facila

possit de variantibus judicare. Potissimum autem in quaestionem veniunt tum materia ventorum, tum caussa effectrix, tum etiam cujus h. ipso l. fit mentio locus, tum ex quo spiret, tum ad quem feratur. De quibus tribus igitur jam nobis etiam fuerit agendUm. Quamvis etiam de eo aliquid verbo duntaxat sit praemittendum, quidnam videlicet sit ventus praesertim quoniam jam olim non defuerunt, qui eum nihil aliud atque

aerem commotum esse censuerint. In quam sententiam

ipsemet quoque Theophrastus Eresus de eorum natura disputans loquitur verum Theophrastus quidem facile exculari potest utpote quum illo loco ubi ad eum modum loquitur, proulematice potius quam accuratissime de ventis agat In tali autem insputandi genere vulgarem ad modum loqui, praestantissimis philosophis atqUe doctoribus nullo non aevo sui consuetum. Nam alias facillimum est ostensu, quantum ventus a nuda aeris comm intione differat quum aerem commovere pro nostro lubitu

403쪽

m Om Api III. , possimus 'non ventum concitare deberet latitem a sor 'tiori aeris agitatione necellam ventus cieri, si quidem in illa ejus commotione venti essentia mice es Io sita. Ut nunc

complaira alia idem liciuido probantia non adducamus. Vs rura quod ad materiam ventoriam attinet, etit,alationem illam quandam esse, omnes,' Ut quidem clam,

antiquis loquuntur, censent. Qui enim cum lChemicishodie loqui malunt, longe alia pro materia ventorum asserre in lent: quamvis quod ad rem ipsam pertinet, vix sitaliquis dis semus.Quum autem citra causam vocabulorum acceptiones immutare nobis religio sit, non etiam est quod cum pol e-rioribus illis nunc quidquam contendam Us, litigemUS , quum potius hocdanda sit opera, ut quantum feri potestris ipsa elucidetur.Qualis autem sit ille spiritusinam ita quoque verum nonniilli am sunt locuti ive eκhalatio, de eo non inter omnes bene convenit dum alii ex ipso aere, alii ex aqua illas exhalationes vel spiritus generari existimant; quidam etiam ex pluviis vel ni ibus resolutis materiam ventis suppeditari censent alii autem exhalariones istas terrae deberi pratant. Fortassis autem hac ipsa in re non exigua aliqua distinctione est opus, constat enim alios ventos eme siccos, alios autem humidos. Et humidos uiderri illos omnes vocamus , qui non tantum eo ipso dum spirant terris pluvias immi turit, sed etiam qui nubes Miluvias eogiant volnives adducunt. Iam humidoriam materiam etiam talem, perinde in saecoriam siccam esse , oportetiquapropter longe remus fortas a materiam illam variam esse statuitum aliam videlicet siccam aliam 1 idam, aliam Ρraeterea ignitam, aliam aliis qualitatibus inmυctam tita

tamen ut sub exhalatione. rim illa malefia comprehendatur. Paullo post aiatem haec omnia multo reddenrurciariora, ubi reliqua quoque ad ventos pertinentia Privi

consideraverimus. Et

404쪽

Et mi idem de emciente ventorum catim acerrime conrenditur, dum alii stellis simpliciter Min his soli omnem illam vim tribuunt, aliis alias simul cauma agnoscentibus. Et quidem soli aliisque tellis caussam illam Aristoteles liacaque iram maxime attribuit, quem proinde hac in re

se muntur cum alii nullii, tum Libertus Fromondias inopere Ieteorolonico, Ut wJohannes Dorisius Iemita curiosis i aestioniblis de origine mentorum quum tamen in ipsismet illitis libris quaeciam habeantur, quibus contra ploS-m et illos non incommode possit mis uti Scilicet cum ali rum stellarum turin solis praecipue ut iri aliis omnibus tem 'restatibus ita in ventis quoque concitandis longe maximam esse vim, quin imo propter temporum tempestatu que varietatem producendam corpora illa maxime esse condita, ipsini et firmiter habemiis persuasum. t veronum solis illis Minice vis isthaec sitattribuenda non immeritu quis dubitaverit. Certe rem omnem accuratius in- menti non potest non alia mens es .Ut enim nunc aliis argumentis abstineamus, consideremus tantum ventos subte Taneos scin marinos. Ritorum causam qui in sidera quis Possit conlarre, non utique apparet mnamtamen sint quenti clima. Otiamvis enirn nolitantum in mare sed ter ram quoque solem Mellas omnimo agere&vim suam e serere nobis quoque videat pr ihilominus tamen non id nimis extendendum est, quum superficiem eorum tantum concernant. Id quod nec ipsi quoque negare γε-

sunt qui tamen tantiam Don omnium naturalium ierum caussas a caelo volunt arcessere. Iam autem ventos illos

saepe in profundis locis excitari, experientia nimis ab omni

aevo colopi Ohavit Meretur autem Sc hoc observari. quod

alia q0o ise de catus magnus aliquis ventus possit exci- cari, videlicet a magno aliquo Jncendio. Nec enim alia Tt 3 caussa

405쪽

e AP V m. caussa dari potest, quare tranquillo alias aere suborto ali- Euo incendio, subito ventus soleat spirare. His igitur aliisque ara amentis motrita potius de ventorum em ciente caussa pronunciandum esse censemus, quod videlicet partim, solei aliis stellis excitentur, partim autem ab ignibus subterraneis. Sane quod ad ignis in ventis concitandis vitri pertinet, illa usque aded clara est, ut alterius quom se tentiae patroni multa inde pro suis placitis stabiliendisrmutuentur. Id quod jam tum quoque notatum mihi estiuisistit. Phulal. cap. de igne. Praeter has autem caussas longe aliam adhuc praeter alios urget Bodinus libro I. Theatri Natura, videlicet genios sive daemones propterea quoque inter ventum n turalem, violentum distinguens,quorum hic videlicet ab illis excitetur. Quanquam autem fortassis B in illa adsertio non ita simpliciter fuerit acceptanda perinde ut alias quotiue de ipsis illis geniis multa manifestam impietatem reciolentia in eodem opere idem ille Iroponit nihilominus tamen saltim ex parte quod ad caussas quidem, ventorum attinet, a Veritate illum non aberravisse, non dissiculter posset ostendi. Sed quum ad Historiam Ap stoli Pauli in Λctis descriptam commodius illud ipsum via deatur tractari posse, nunc etiam de illa quidem supernaturali ventorum caussa nihil quilaquam inerre volumus. Quonam vero modo ab exhadationibus venti concitentur, paucis addendum est Et quidem per rarefacti nem illud fieri omnes consentiunt. Consentaneum quoque id quam maxime est illis experimentis, quae ab igne Seeius vi desumuntur; quorum itidem jam mentionem secumus in nostris Insit loco indicato. Quo magis itaque exhalationes rarefiunt, di majorem quoque locum sibi po- ssulant

406쪽

stulant. Unde in si h terraneis vel aliis angum locis Inclusi venti non possunt non per vim exitum sibi quaerere. Praeterea corpus ejusmodi rarefactum, attenuatum, quodlPDitis nomine a m olim a quibusdam affectum fuit, admotum omnium est aptissimum, atque ita in quamcunque partem facillime potest impelli Prout itaque major rareractio erit , major exhalationum copia, Minsuper tortiter impellatur ventus Pro eoquoque non potest non maiorem vim acquirere. Quod demum ad locum ventorum pertinet, M quidem prim eum, ex quo venti otiaoturi prodeant; alique generatim quidem loquendo non videtur ille plane non possecenniri si videlicet accurate observetur, Per quaenam locasPirare soleat, u quaenam eum sentiant vel non videtur enim nunc ex aere ipso nunc ex eavernis subterraneis vel

submararus prodire. t praecise hunc vel illum locum digit quasi commonserare nunquam licebit nisi sortassis an terrae aliquo motu, sicubi hiatus aliquis pateat. Prae Iro Per quae praecise loca ventus semper spiret, ne id qui

et Quin etiam dii venti cui ex alto caelisi r

gione terris immittuntur, fBrtassis ubi primum exorium tur, longe sunt minores, atque sensim procedendo majό- rem vim acquirunt. Ut ita naturaliter quoque haec servatoris assertio accepta sine ullo dubio fimpliciter vera si Nec enim ostendere possumus digito quasi dicare hunc vel illum locum ex quo ventus primum oriatur, de hoc enim tantum quaestio est, sciat possumus sontis alicujus eruptionem vel simile aliud digito intento com

monstrare.

Similis autem deinde ratio esti illius quoque loci, ad

quem ventus feratur Minquo desinat. Nam de hoc quoque

407쪽

que Servatoris verba proprie esse accipienda omnino res ipsa suadet Sicut enim primum qui videlicet simpliciter

talis est venti natalem locum , ex Quo Proxime Prodeat, non possumus animadvertere vel indicare ita quoque nec

illum sulpm in quo simplicite desinat. Habent videlicet primo venti etiam hoc inter alia admiratione dignum, qtiod plerumque sub initium mitiorest leniores, sub fi- em iterum magis magisque soleant sedari, donec tanem fane consopiantur. Deinde multi ad eundem locum. ex quo fuerunt orti iterum redeunt. Terιio quidam alibi incipiunt, alibi vero Scin alia mundi plaga desinunt. Quaeque sunt hujus generis aliae differentiae plures inlae omnes quidem ita sese habent, ut ventum actu ipso spirantem audiamus M percipiamus quonam vero ille demum feratur, in quibus praecise locis desinat, nos plane lateat. Quae omnia magis magisque cum experientia ipsa collata nori Poterunt non imum ciuemque hac in re reddere certiorem. Ad Johannis V. . a. M seqq. Neminem rugit magnam esse aquarum varietatem D multis peculiarem Medicam vim inesse id quod cumprimis observatur in acidulis D thermis. Verum quaeia. de piscina illa commemorantur, plane alterius sunt generis ita videlicet ut virtus ipsus Medica non a naturalibus caussis sed sublimioribus omnino dependerit. Quamvis enim aliorum Medicatorum fontium virtus non quovis tempore Quoquc soleat eadem esse.sed nunc magis intendi nunc magis remitti nihilominus tamen omnes illas aquarum varietates cum hac piscina conferendo liquido apparet, plane sui generis illam fuisse. Nec vero citra manifestam caumam expresse ab Evangelista annotatum est,

quod certo aliquo tempore ab Angelo quodam aqua illa merit perturbata quodque praeterea Primus aquam a.

408쪽

turbatione ingrediens fuerit sanatus quibus Millud meritato addi debet, quod uetus aquae ab Angelo perturbatae adversus omnes morbos profuerit. Quorum nihil plane nec de acidulis nec de thermis assirmari potest. Ualent uillae quidem aquae, Immo, adversus non Unum morbum everum non nisi paucos tamen, nec singulae ad diversos Se plane contrariae caussae maturae morbos. Certe adve sus quosvis morbos illas prodet I usque adeo a veritate alienum est, ut multi imprudenter iis utentes, non tantum illarum usum non inveniant, sed etiam graviores morbos sibimetipsis concilient; imo mortem quoque ipsam possinraccelerare Deinde virtus illarum licet non omni tempore sit eadem, nihilominus tamen longe plurimis iis utentibus prodest. Affectus etiam, tertio, quibus illae aquae medentur, communem quadamtenus habent caussam. At vel illi ipsi morbi, quorum h. l. mentio fit, Plane tamen sunt inter sese diversi. Nec enim caecitas cum claudicatione caussam ullam habet communem nec etiam cum aridiis ditate per quam sive corporis summam extenuationem Ze arasmum sive phthisin etiam Sc talem quis intelligere velit, perinde est. Quibus omnibus iat tu recte pensitatis clarissime liquet, virtutem illam istius piscinae plane fuisse supra naturae conditionem. Quamvis enim fortassis Angelorum ministerium in aliarum quoque aquarum virtutibus excitandis possit concurrere non tamen est,

quod ad Bethesdanam aquam ulla alia possit conferri.

Ad Iohannis cap. XI p. v.

Cadavera omnia quidem tandem solent laetorem eontrahere, non tamen vel aeque cito vel aeque gravem:quum

Uu etiam

409쪽

madas nullum tamen ejusmodi odorem ex sese mittant. Notari vero cum primis debet, illa corpora, quae bene sunt temperata, di Utiis non tantum conservari,ised etiam serius foetere, Monge quoqUe minusquam Oi Pora cacochymicatu morbosa Caussa autem est, quod haec citius u.

trescant quin etiam viso adhuc corpore ad putredinem disponantiar. Quod ubi factum est, non potest non ab

obitu putredo cito serpere Putredinis autem comes semper est foetori tanto quidem gravior quanto res computrescens humidior fuerit. MIκε sane quum sim partes succulento , propterea quoque longe gravius olent, Ubi putredine distolvuntur, quam pars alia quaedam soli,dior. Quodipsum nunquam non cuivis observare licedi, Quod autem de cita corporum deinctorum corruptionei hinc sublequente putore diximus, id quam maxime

deprehendimus in phtisicis, hydropicis, ut Scillis, qui

longo morbo sunt confecti nisi corpus fuerit exsiccaturria Praeterea qui pestilentia vel smili maligno morbo exstincti sunt, citius quoque aliis solent corrumpi idque propterea , quod a venenatis, malignis morbis putredo corpori inducatur Multa certe symptomata tales mor hos comitari lotita manifesta putredinis praebent indicia, Murimario quidem ipsius massae sanguineae. Sanguine autem putredinem concipiente, praesertim si morbus subito increscat curationem non admittat, non potest non

reliquum quoque corpus vitio illo coinquinar 'Ad Johannis XI. 3s'.

L erymarum, Perinde ut risus, natura Sc caussae valde

410쪽

in abstruis, quum tamen utroque nihil sere fit vulgatius. Et quod ad lacrymas quidem pertinet, quam

maxime . controverti Ur, ex qUanam parte humor ille sive serum prodeat quum alii ex cerebro per quandam. compresionem alii ex ipsis oculis illas prodire existiment. Caeterum quo eo magis ad rei veritatem possimus pervenire, non fuerit ab re quaedam ab ipso quotidiano usu desumta praemittere . .

Notandum ergo venitii magnam esse disserentiam inter In Erymas Iacrymationem ipsam quidam enim facillimo ferme pro lubitu oculos rigare possunt quum aliis ex assiverso ne per vim quidemia dolorem possit guttula exprimi. servandum a primam Sc secundam aetatem longe proniorem esse in lacrymas quam sequentes. Idem s circa sexum observare licet quum foeminae facile possint ad lacrymas commoveri, viris autem raro idipsum accidat s hia illud quoq; usus docet, prout affectuum ratio alia atque alia in homine fuerit, pro eo quoque facilius difficiliusve lacrymas excitari. Pro omnibus aliis autem ad lacrymandum facile adducuntur, qui commiseratione cito arnciuntur quum illi quibus rigidum, durum cor est, vix unquam lacrymam mundant. Constat Viro corporis quoque cum Primis caPitis alia atque alia con stitutione facile vel dirficulter quem lacrymari. Qitibus certe caput est serosum S multis humoribus refertum illi quoque prae aliis Silargius lacrymas emittunt. Id quod

in catarrhosis quoque manifeste notarum. Debent aurem in Milla quoque attendi, quae lacrym te, largitiScUm- Primis effulae,eriacere solent Etenim primo capitis cerebro calidam intemperiem conciliant. Deinde solent fletiis, cum primis si longiores vel frequentiore fuerint, catarrhos quoque excitare, iacum Primi illam speciem, quam Co-V a ΠZam