Synopsis thesium siue axiomatum iuris, ad primam tertiam partem Pandectarum seu Digestorum, iuris ciuilis Romani, authore Dethardo Horstio ..

21쪽

EPIGRAMMA

CLARISSIMI IURE CONSUL

TI, MATTHAEI VVESENBECII, IN

Synopsin Dethardi Horstii, Affini sui.

Aior ut in senibus reru prudentia &vsus, Solus qui varios eiscit artifices: Sic qua uis effoeta orbis nunc labitur aetas Ad summam praeceps interitura diem: Non tamen eximijs scriptoribus, arte magistra, Fertilibus studi s, ingeniis. caret, Omnes in methodum doctrinae adiguntur, & ipso ordine,iucunda cum breuitate, placent. Certatim authores sata uiat, & quis'; suorum Primitias operum , lub noua praela dicat. Quemq, suae ducunt scribendi, ad praemia, causae: Fcecunda utilitas artibus unde redit. Non desunt solers harum experientia, & uber Tractandi ratio, ac usibus apta manus:

Nec stylus, atq; styli praescripto accommoda praxis, Quae studiosi animum, non sinit esse rudem. Qualia vix patres habuerunt iusta laborum organa, subsidium tale nec ante fuit. Addite Synopsin hanc Musae, Themis alma coronet Doctorem, studi, fama perennia eat.

22쪽

EPIGRAMMA AUT HORIS

ad Lectorem,

de Synopsi hac sua.

Omani a gressus perplexa volumina Iuris, unde suram quaeris quae munera, Candide L ctorὸEstabor paucis: sanctarum dogmata Legum Colligo, quae varijs dispersim condita chartis:

Quaeq; prius coeno turpi confusa iacebaut, ordino & expolio, capiant ut cuncta nitorem 'Fulgentem, veluti ferrum, rubigine pulsa, . Et sedem capiant natiuam: haeccqmmoda praestat Bar tholus haud solus, nec solus acutus Ialon, Sed sic danteDEO,methodii DIALECTICAmsistrat. Has igitur partes, rapiat manus obuia primum, Fac tua: nostra feret, diuino numine dante, Caetera prompta manus, quae quos uis ferre labores, Haudquaquam renuit , studia ut communia crescant.

Sed tua quis placat liuoris pectora plena, Zoile, qui laudem speras,mendacia spirans: Det Deus opto tibi mentem meliora sonantem: Quod si fata serant aliter, vindictaq; praesto est, Invidiae capias solitas in pectore staminas, Quo magis inuideas, tanto magis ardeat ignis, At ii tibi finem , ni finem liuor habebit, Lenta serat tabes: Ars ducat digna triumphos, .

23쪽

RVM, MATTHAEUM ' VESENBECI una, I. V. Doctorem, & in Acade-

Epigramma M. Hinrici Meil mij,Poeseos & Historiarum, in Academia Iulia Heliustadiana,

Professoris. Xili magnam tabula cum conderet artem Sparsaq; constringens di nubila Iumine Formaret aptis explicata legibus, Ingenio maior, studio censendus an esset,

O fama nostri V Vesenbece saeculi, Ambiguum dixti, messis'; futura sequentis,

Es visus alto pra uidere pectore Munera: primitias nos tum suspeximus illas, Quas rite curis expolivit anxijs. Nunc extrudit opus, quod postera forsitan artas Mirata rerum & dictionis copiam, Continuam seriem,corpus ii volubile spectans, Inter beatos aestimabit codices. Haec est speratae praelustris gloria messis, Spem cuius herba prima nobis fecerat. At dubios reddit nos amplius,ille nec aedit, Solertia ne praestet,an vena ingenI, Exquisita resert sic omnia, singula recte, Sic librat aequis pensita'; lancibus. Det Deus, ingenium, ne cura perpete,florens, Laboriosi deteratur Horsiij. demia VVittenbergensi Professorema Iuris sacerdos cultioris HORSTIVS

clarans

24쪽

DIGESTORUM SEU PANDECTA RVM.IVRIs

Ciuilis Romani.

PARS PRIMA.

d. 7 h

Disput. I. Ru M. Iustus Penius, Gottingenses.

De Iustitia & Iure: Titulus Primus. dis

Iuris Inis, eiusέ deseriptio. Iurisprudentiae descriptio, σ iuris duplex partitio. Naturalis iuris proprieta in quomodo id impropria Nipropria accipiatur' Ius gentium quomodo accipiatur IIuris gentium uecturi Ius ciuile quomodo aecipiature nius Ciuile Romanum quomodo dissetiatur.

' Vri operam daturum in primis nosse oportet, quis sit hu

ius artis finis : Est autem ius . - ά . 'M propter conseruandam iusti m Motiam introductum: quo sensu ICtus Vlpianus V . dixit, Ius a iustitia appellatum esse ': & iusti- tiam esse constantem & perpetuam volunta- ratem, Ius suum cuiq; tribuendi , . b. Ito. IVitia. in princip. II. Ius ab eodem Vlpiano dicitur ars boni b. iii σ rex inprimi is L eo.& aequi: cuius notitiam ICti. profiteantur: quia videlicet ex Iuris doctrina, etiam quid bonum & aequum sit, luemq; facere vel non fac re,quodammodo eluceat c. c. III. Iuris prudentiam , similiter dicit Vlpi nus, esse diuinarum & humanarum rerum n

litiam, Iusti atq: iniusti scientiam: quia diui ni atq; humani Iuris notitiam, atq; ita iusti

a tiam

25쪽

i STNOPSIS THEI AD PAND. LIa. Lae d. l. iustitae. insue. biit. tiam & iniusti scientiam, quodammodo insor c d priu. tit. I. eo. σri e mei doctrina iuris .

hae luealenter explicata. indotalii Tribonianeae.nsrae IIII. Huius studij duae sunt positiones, pul Lb. r. iit de rurispm η' licum & priuatum: Publicum ius est, quod ad s ix Vm xςi Romanae pertinet: Privatum ius di

ita donitione.

ci ad viij te singulorum spectate

V. Vtrumq; autem publicum & priuatum 'Ius, aut Naturale est,aut Positiuum: Ius narii

rist. lib. s. Ectio. ad me, P ulu Ius Positiuum autem utile esse omni mach cap. . . explicata. O. bus aut pluribus in quacunq; ciuitate, ubi scipiosus indotalitio Tribonia- licet pro arbitrio ita constitutum est .

νηt cm civ f r.e iit. b. δε VI. Naturalia enim iura, ut alibi ait Iustitur. igent cr cui S. I. nianus Imperator, diuina quadam prouidentia consistula, semper firma, atq; immutabi- . Ita permanent: ea vero,quae ipsa sibi quaeq; cuuitas constituit, saepe mutari solent, vel taci- g. f. JeJnaturalia I rure loco in sensu populi, vel postea aliter lege i 'T tari Pontifex iuris Naturalis transgressionem 'periculum taxi tis inducere dixit: luris Positi- iurnat. gent. σ ciuili. ut non item'. Sed haec iuris diuertitas, ex ori sinis diuersitate oritur.

VJ L Collectum est enim,ex praeceptis seu legibus Naturalibus, aut Positi uis, Gentium scilicet, aut Civilibus i: ius Naturale largo ut e f=η L - modo pro instinctibus naturalibus, quas cum

t,c . . . . , brutis animalibus communes habemus, acce textu primul. I de iure nati pxum dicitur, quod Natura omnia animalia sent. ei cisus er rii illa Dd docuit : Hinc descendere dicitur maris & foe-

26쪽

. TIT. I. DE IUSTIC IA ET IVar minae coniunctio, quam nos matrimonium appellamus, hinc liberorum procreatio, hinc i, di S. natur. G d. educatio i. mktii. I. de iur nat. genti VIII. Sed proprie acceptum i iis Naturale di- citur, quod cum ipso genere humano rerum Natura prodidit: Ita enim sub hoc iure acci- pimus,non inclinationes naturales nobis cum e n , brutis animantibus communς , sediu. illud, diuis . . .e ui. rer um quod ratione naturali, & legibus Naturalib', sedim ambiae. C. de

ex praeceptis honestatis, ac iustitiae inter homi- ret, tur. enu. d l. peniat. mnes constitutum cst n. prin b. tis c. sv x.de cons.

IX. Ius gentium est. quo gentes hillimae εὐ- Dd in apris. tit Ide imutuntur': Hoc a naturali, cum id generaliter t g ηι σGuili Cis lib. largo modo accipimus, recedere, licet cile intellisere, quia illud omnibus animanti' in re a. tit. λbus , hoc solis homiuibus inter se commune de iura nat gent.'em i.

X. oties vero iuri Naturali, quod vere, ρ il I S, - δε ac proprie ita dicitur, ius Gentium opponitur , iuris Gentium appellatione intelligimus illud Positiuum, quod propter rationem cir- .cumstantiarum, aut propter solum legislato ζ. 4ι δ g qt radium ris arbitrium, aliquid ainplectitur, quod ratione naturali non erat constitutum P σ 3sqq. C. frentra seu rei XI. Sed & pro vero iure Naturali Ius Gen- viil p ij. HVestis. in ru-tium saepe accipitur, quia hoc etiam Iure tu , t i ην ib. d.ω l. lib. Gentes Vt plurimum utuntur: atque ita ex φ 'ν - 1 unum ι σ1ure Gentium proficisci dicitur , Crg D i, Mum religio,vt parentibus, & patriae paream' ' φ 3 alitia emi, essX M. Positivi autem iuris Gentium sent renat gent cir Gugd. c. Servitutes, quarum ratione Dominis in ser- .e xl. Abica a uos

27쪽

4 STNOPSIS THEL AD PAND. LIB. I r. f semitis. I. de tu pes, uos & ancillas, vitae necisq; potestas concessat .in prinaita.de liberiin erat: itemq; manumissiones , quibus ab hoc ii s. in potestate. I. de his q*ire liberabantur x. jui rei alie, ius ηι ι 'μ X I I I. Ex hoc quoq; iure Gentium introdu- missones. Dii l cta sunt bella, discretae Gentes, regna condix , o dominia distincta, agris termini positi, aedifili nitu sunt. cia collocata, commercium, emptiones, venditioncs , locationes, conductiones, obligati- ones institutae, exceptis quibusdam, quae a f. ius autem y h iure ciuili introducta sunt s.

., I. Ius Ciuile est, quod quisq; populus i-

p Ribi constituit: id ; nec in totum a Natur ii, vel Gentium recedit, neq; per omnia ei se uit: cum enim aliquid addimus, vel detrahi-

iare

. ius autem ciuile. Linus iuri communi Gentium, ius proprium,nat Gent. σriuili L . id est, Ciuile efficimus r. ius ciuile. b iit. XV. Et ius quidem Civile ex unaquaq; ci uitate appellatur, veluti Atheniensium: Sed quoties non addimus nomen, cuius sit ciuit v. f.sed I se Romanum ius significamus ' tu nat gent σμμω XVI. Constat autem ius nostrum Romano , quo utimur, aut scripto, aut sine scripto: Scriptum ius introductum est legibus totius m C rensui im Gei populi Romani, itemq; Plebiscitis, Senatus renat gent. Or ciuili d. consultis, Principum placitis, Magistratuum

ciuile. me. edictis, & Responsis prudentum η - XVII. Sed & Romanum scriptum Ius spe φ cialiter distinguitur,in Civile, & Praetorium: Ius Ciuile dicitur, quod ex Legibus, Plebisci-γ. I r. itur autem ci ' iis , Senatusconsultis, Principum decretis, &prin b iis prudentium authoritate cenit y.

XVIII. Ius Praetorium est, quod Praetores, vel

28쪽

TIT HIL DE ORIGINE IURIS I vel Magistratus introduxerunt, adiuuandi, vel supplendi, vel corrigendi i uris ciuilis gra tia, propter utilitatem publicam, quod & ho norarium dicitur, ad honorem Praetorum sic nominatum β.

De origine iuris,& omnium Magistratuum, & Successione prudentium: Tit. 2.

Leges regiae. ges duodecim tabularum. Plebsita, Senatusconsulta, responsa prudentum dicta magistratuum, cr eoo, tutiones principum quando extiterant f Octauius Augusus respondendi de iuresaeuitarem impetrari ratuit. LI.hni. ..inprin. b. iit.

Λ D originem aute Romani i uris, quod attinet, quia inconueniens est, omis sis initijs, quasi illotis manibus, protinus i uris materiam tractare η, sciendum est, populum Romanum initio quidem sine lege certa, &certo iure ixisse: postea autem legibus a Regibus latis uti coeperunt: quas Sextus Papiri- .us in unum librum congessisse commemor

II. Sed exactis Regibus hae omnes leges rursus exoluerunt: & postea leges a Graecis accersitae, & a Decemuiris in decem tabulas x dactae: mox aliae insuper leges duabus tabulis adiecta, atq; ita duodecim tabularum leges propositae fuerunt ζ. M. S. ex DIII. Exinde quoq; cum varias mutationes pateretur Romana Vespublica , Plebiscita in usu esse caeperunt,& Senatusconsulta, & R

29쪽

sa Nor IIS THEI AD PAND. LIB. I. sponsa prudentum, & edicta Praetorum, ali Orumq; Magistratuum: & deniq; translatorii sus a populo Romano ad Principes & Caesares d. ela. S. D legi, , cum imperio , maximae etiam authoritatis placita sq. Hi ride Iudam, G η' Principum elle caeperunt β.tios reciniis IIII. Cumq; ante tempora Octauij Augusti Imperatoris, de iure respondendi ius, non arrincipibus impetraretur, sed qui fiduciam di i Dis est suorum studiorum habebant, de iure respon- derent, primus Octauius Augustus, ut maior Iurisconsultorum esset authoritas, constituit ut ex authoritate eius responderent, & ex illo tempore peti hoc pro beneficio ab Imper toribus caepit .

De Legibus, Senatusque consultis, & longa

consuetudine: Tit. 3.

Legis paria 'er iiones. : . Leger qMomodo sanciri debeant f 37.δ.qro.ILIa, Interpretatio quomodo facienda 8 1 13. I . Is. Consuetudo in dubio specta u. ro,ir , IS.Iρ ao Ex consuetudine mihi ipto quomodo ius reniat tal. 22.ay. Generalis aut Specialis Lex is quoi pertineat f Ius quomodo constitulum, cr quomodo reseratur eas a .a7. Si quid contra legum prohibitionem ui

I. GVm itaq; viri sapientissimi, antiqui

Romani iuris prudentes animaduerterent,Romanum etiam ius partim ex Natur

30쪽

I. I. b.

l. a. inpin. b. tit

υτ ut DE LEGIBUS SENATI SE CONS.Iiquerunt huius rei Testimonia , etiam in ipsis Generalibus Legum descriptionib',& Papini

anus ICtus. dixit: Legem esse commune prae- ' ceptumvirorum prudentium consultum,. de lictorum, quae sponte, vel ignorantia contrahuntur , cohercitionem, communem Reipui, licae sponsionem R. II. Iureconsulius autem Martianus,ex Demosthenis sententia dixit: Lex est, cui omnes homines obtemperare conuenit, cum ob alia multa, tum veto maxime eo, quod omnis Lex inuentum ac munus Dei est, consultum prudentium hominum, cohercitio eorum, quae vel sponte, vel ignorantia delinquuntur,communis sponsio ciuitatis, ad cuius praescriptum somnes , qui in Repub. sunt, vitam institu re par est b. III. Et rursus ex Philosophi summae Stoicae sapientiae Chrysippi sententia: Lex est tam diauinarum, quam humanarum rerum omnium Regina, quo magis conuenit, ut non solum

rebus honestis, turpibusq; praesideat, sed etiam principatum , ac ducatum teneat, & per hoc regulam praescribat,iustissimul & iniustis, At pote quae animantibus ad colendam ciuitatem idoneis, facienda iubeat, prohibeat* non

facienda q. e.

IIII. Legis igitur virtus est, imperare, V tare, permittere, Munire 4 : & cum Leκ in d. LII. oriritu Lia Praeteritum quid indulget, in futurum simul i vetare id intelligiti l ς. V Cς tum quoq est, leges formam dare se e i ὴλ m , . turis d. l. a. s D