장음표시 사용
51쪽
matarant . dolorem alui lenium, filori obsiliunt, status discutiunt , scabsim
HERBA est meuuiro sella habens
Saluiae proxima,serrata n seriae seta albescentia, dc circa exortum latiora, lediculis appensa prolixis . Flores proiia-scue cyaneos atque coccineos . Radix te- ouis est, dc longa. odor, saporq. est Ita- dici Nardi , quam ath Lauendulam v cant . calidae dc siccae est temperiei. medetur dolori ventriculi, de alui. bilemq. ac pituitam vomitu pellit, si cocta , aut calens apponatur Ventriculo, idemq. auxilium altera die repetatur. Nascitur imiugis, dc temperatis montibus Prouincia Michuacanensis. -
ARBOR est magna roloaebcbiit, klijs
Mali Medicae, duplo tamen longioribus . umbilico, ac flore, cordis figura, multis Llijs stipato candidis, intrinsecus rubescentibus, pinguibus, leuibus . tenacibus, adstringentious, glutinosis, de suauiter odoratis. Nascitur temperaris regionibus, qualis est Me-xicana, campestribus , atque humilibus i cis . possetq. quantum coniectura assequi valeo , in hortos Philippicos , seu Carpentarios, seu Hispalenses transferri. Floris talia calidae sunt, de siccae temperiei, quae adduntur decoctis, aut ipsi potioni fac ait non sine cordis, de ventriculi corroboratione, atque adstrictione fluentis alui si opus est) eximia. ius decocti cordis eius Mecaxo it l, Mex Atti, Xocbinaca lis, Ttilarebiti, de cocopailis, cum Cauda Tlacuatxin utero infusiam, eximium Diqiligod by Cooste
52쪽
inium est sterilitatis innesium. Habetur ab indigenis maximo pretio, tum A. medicos usus, tum obtaria eius aspectum,& odoris restantiam. l il
drantes longa; Blia producens o longa, asperaq. flores candentes, &p. . uos contectas calicibus; radicem surcia sim , cuius cortices fusci sunt . . : P ri ta haec habetur maximi a Nacotepecαί bus, apud quos na itur . Radix -calida est, & sicca, odora, resinosa, ae subtialium partium,temperieq. illius a amam tuerii quae fundit sanguinem. radix tus;& trium hachmarum pondere deuorata mire sedat dolores.
sta Suris glutinosae medicina Conuolumlo Cinnamome . Cap. XXIL
, ' ab alijs Tlavi Madis, Tisnte M ie, dea quibusdam asu alpatiis a fluxu coe cendo sic dicta ab alijs vero Ho lispatiis , deae bulexibatu a nostris vero Cinnam mum , ob radicis eiusq. plantae uacundum, saporem, resinosurri, & odoratum . nullum enim horum nominum pertransire decet, aut ignorare, ne nominum aut linguarum diuenitas nobis pariat caliginem. Planta haec volubilis herba est,tata serens cordis Lgura , multis distincta interuenijs, magis acuminata, & prolixiora,glutinosa quadam tenus, & saliuosam naturam participantia, unde factum est huic plantae nomen. Ca . . les teretos iui seliis reserti. radix lutea Ra- sano similis, digitum minimum,crassa nor D 3 omnino
53쪽
cm histo fibris carenς iucundi saporis, resinosi & odorati. Nascitur in calidis,qturulis est ager Huaxte preensis, & Huacnaliua iacensis. calIda enm & sicca tempe rie constat. Haec semiuncia pondere deuorata,Vrinam egregie euocat,& quari nam curat, ante horrorem sumpta. Hydropicis medetur olorem ventriculi totitit, utenim hiauae 3 conuulsionem enixa curat,si ex vino sumaturi elicitus seruetia ludor ac insammmionibus oculorum opitulatur. verum cum calida sit.
id non aliter e me putandum est, quam discus lis humoribus. De TO ZONTOLLI, seu Iunco capillato . cap. X X I M.
δ ΟNT OLLI Iunci mrundi, odorati species est,& fortassis ad Scho ' L .nantum pertinens Dioscoridis . radices fiandit capillatas, & ex his caules rotinadosaeues, Be cauos: ac in cacumine capitula lutea de oblonga: radices dulcesset Rudstringentes', & Horatae . ruisi opitulatur, urinam Ocat, ventriculum , x α ς ut roborar, membra debilia firmat, uterinis auxiliatur affectibus rLxam aluum adstringit & fluxus cohibet. Nascitur Neve Prouinciae Tot tu capensi molitosis ac campestribus locis, pinguibas tamen atque humentibus .
ab alijs Toebumabu Ilacopaeis ducta herba est volubilis folia ferens,cordis fi gura, similia illis C asab Ilaevallis,ad cuius species videtur referenda, sed maiora & t
nuiora; caules tenues,prolixos,geniculatos,& purpureos, purpureos'. stores . radicem longam, crassam, & pallidam; fructum, vero crassiusculum, Cucurbitis striatis aepentagonis quadantenus similem , reseriatum semine . nascitur in montosis ac calidis locis, qualis est Tiachmalacensis, & Huax- tercensis. Radix est nonnihil amara, calens ordine fire tertio,odora,gustu adstrii genti & resinosa. Mederi dicitur tumoribus praeter naturam imposita,dolores lenire, & frigora fibrium pellere; cor, stoma- . chum ac cerebrum roborare; emundare Ictus ac ventriculum, dc fluxum alui co
54쪽
m c AN IN G A Arbore. Cap. XXV.CA NIN G A, quam Arabs Avicenna Revi aromaticum vorat, arbor est magna, crassi caudicis, Elia terens Canellae similia, sed tamen maiora &pinguiora, itieitemq. fuscum. forum & fructus nondum accepimus Ermam . prouenit in Insulis Cubu ubi deseripta eis, locis editis, & montosis. diripitur ei
cortex veluti Cassiae, qui tamen crassior est . ad eadem utilis, calidaq. & sicca quarto fere ordine natura. sapore CarIophyllorum, acri, sed paulo post eum scente. fircula magnopere commendat, languinem veluti Cassia quam vocant fistularem expurgat.venenisq. aduersatur. eius assulq dentes apte extergunt. ve triculum , & cerebrum absempta in modica humiditate firmant, dolores ven tris sedant, & statum discutiunt. Ius decocti consert articulorum doloribus ortis .causa frigida, si contritus ex vino decoquatur. Cortex non est ut Casila etiam recens glutinosus, sed arens, atque levigabilis .
. Monardes huius arboris meminit, anellat . lignum aromaticum, Or in Haoana portu cubae ιnuentum es ait.
Idem lignum etiam depinxit o destri it clusius m notis ad Mollardum.
v. TZNE IIVATO PANI RUice a phyllis. cap. XXVI. ARBOR est retine Ma pallis mediocris, folia Limoniae mali habens simu
lta,infime tamen candida, hirsutaq. , se perne nigricantia flores candicantes , & modicos, ac fructum orbicularem, & paruum. Radices candidae sunt flesiccae gradu tertio,acres & odoratet gustuisapiuntq.vocatos Caryophyllos,& possent vicem eorum, tum in serculis tum in medicamentis compositis,silplere,a que sarcire. cortices stipitum minus calefaciunt, & amaritudinis cuiusdam sunt participes. sella adhuc minus, Stoecata quadratenus odore imitantia. stipitum comoes duarum drachmarum pondere tu si, atque deuorati, dicuntur dysent ricis maximam opem serre. Nastitur in calidis nunci collibus.
55쪽
ia Si τί κ δεμ Aromatibar, Dis ridae mare Ausior nonor in v fissum assignania ζ νι superius innuimus P praeia reii mutuit, iure merito ad Arbores his natim descendit, tum quia, ton Mil amatorum, qua esin summa genera diuisione , primas tenent, Iiue habitum inarum solidiorem flectemus, o praecelsam iliarum altitudinem, ut ingentes etiam colossos, et Alautiorum altissimos obelisios superent. Hi superare eontem
dant, siue perennitatem inuendi earum diuturnitatem contemplemur, ut sing tari epitheto annosa quercus insignia νθ ωπ etiam quia vita, in victui niatro ins De emolumentum adferre solent . AEuam deliciosis enim fructibus nos recreant , seu fami escam velimus discere, sim deperdytam appetentiam velimus allicere e Nedicam quicquam de ingentibus isth arborum trabibus, quibus domicilia nobis ρο- ramus , quo tutiores a ferarum incursionibus, in tem Lutum ιnundationibus pedi Humus, oe naues κδ sicamus, quibus nos nostra' committentes audacissimi h mnes rursulenti mo . in minacissimo oceano Admus ignotas Terras, gnoiaq. hominum commercia exquirimus. Innumera vero alia lignorum eommoda que μ' pellemii nosyrae prae sunt hic lubens praetereo. Miarcinales itidem Hssitates docebis ipse historiarum batum progrepus.
56쪽
. i. . .' Copallifera I. Primum .. e.
RBOR est procera, Blijsque nis forma &, magnitudine Qmilibus, sed ii gloribus; fructu
obrotundo purpurascente, sap stillat ab eadem. id inte interdum euocatur scarifi-
appellaturq. peculiati nominos valli,&s Indis here dictio quodlibet gumiami genus significare solet; quo fit, ut A nila dicatur Copai gy abuies, quasi co- arbor . liquor hic ut uniuers, Europae innotuit candidus, dc tras lucidus est, ac concrctus in formam allatarum latiorunt.&s a nonnullis arboribus, pretdictis haud dissimilibus e quibus suo loco dicendum, ricit- lana Vmape Prouinciae Michuacanensis fluat pallidum aureumq. & Anime perquam simile,adeo ut cogener possis existimari. Prouenit haec arbos in calidis Quaulinacensibus, & Micuatianensibus, planis montosisq. sed humectis locis.verum nonnihil intercidit discriminis montanam inter & campestrem, tum serma arbori tum colos e i pasus liquoris . Gummi tertio sere ordine calidum est, exiccantis adstringentisq. nonnihil naturae, facultatis discutariae, & odoris si in igne proi sciatur,adeo suauis , ut mos fuerit eo Thymiamate aut mento quamuis Tecopalli qumque eiusdem rei gratia usi sint)selo supplicare Deos. eodemq. primos huius orbis expugnatores,quos Teubti idest Deos, rudis illa ac imperita gens vocabant, ex ceperint. Capitis dolorem idem gummi,velut ipse Arboris stipes,veluti radix, si ex fiuida causa contigerit sessitu leuat, uteri strangulatui medetur, & utvnia uersim dixerim, morbis omnibus auxiliatur, qui ex kigida humidaq. causa orti sunt. Cortex stipitum Anethum olet, sapitq. ipsum fluens gummi. & adstri renti quadam vi sentitur pollere. NOTAE IO. TERRENTII L Y N C AE I. . Inter arbores noui orbis primas adnumerandae sunt merito, copal dicta ob insignes sus quos praebent tum in medicina tum etiam in Fussimentis . similes porro a Maeum sunt Lotis Balsamq. figura est viribus, unde or resina ex eis ad nos delata
57쪽
1ni huius arboris rubent, barea ipse ex rubedine in flauedinem tendunι, folia alata oriuntur , finibur ae lentisius non ex virga rotunda, sed compressa in latia
V A M VIS Indis mos sit vocare per Antonomasiam copal quabuies, v i luti dictum, eam arborem, quae praecedenti capite est descripta , & eius gummi cepasti, tamen uniuersim arborem si siet: ' gummi manantem odorum eodem modo vocant, nostri Vero eas solas, quae candidum in fundunt. quae vero in fuscum colorem incluim , nantem 5 quae Thuri sit quamsimillimum Indici Thuris aut Anime peregrini plantas. 1 cum vero animus semper fuerit cum distin- etione loqui, per multaq. arborum genera s di. huiusmodi liquorem fundant, quarum aliae M congeneres sunt,aliae vero longe inter se dif- J serentes , de hs seorsum agemus. & eius, gummi differentiae omnes, & si milis cu- citer facultatis esse reperiuntur,cum silis a Ur boribus erunt nobis percurrendae. Factolu ab arbore in praecedenti capitulo narrata exordio de praetenti verba Acimus.Hςc ergo arbor ob amplitudinem talorum,quae caeteras congeneres videtur excedere, ita vocata, mediocri constat magnitudine, inconditaq. Blijs serratis, & Rhoi obseniorum perquam, similibus tum color squallenti tum etiam magnitudine, & serma, sed pennatis stipitibus, & ramis. gummi candidum exhibet, nec absimile illi quod thillat e Copia quabini parcius
tamen, ac iisdem praeditum viribus. Nascitur regionibus calidas, ac praecipue Qualiunatiuacensibus,ubi eam arborem passim vidimus nascentem etiam intra ambitum oppidi. ac curauimus depingendam. possetq. ivt ego quidem coni ctoὶ in Hispania seruentiores agros,non omnino inutili opera per maria deportata transferri. De Disitir oste
58쪽
leuis,&quae facile membranam ext ternam exuat,Vnde nomen. Elijs paruis, o
longis, dc rutaceis, sed maioribus, & longi ribus . fructu acinose , sed singulatila d pendente . liquorem & hic resinosem du1tillat, Copalti colore, & odore similem , sed parum. Nastitur in calidis Texax
huaer regionibus montosis , & asperis i cis . Calida arbor est, ac sicca ordine te iis, Moraq. non sine quadam adstringe tia. eundem. liquorem dilutum ex aqua immiscent copiali, atque ita aiunt egregie sistere diarrhoeas.
ne OOPALLI TOT POCENSE .l Op. IIII. Copallisera IIII.
Rbor est magna,Fijs Mali Medicar virore tinctis exsaturato.gummi stilia lat copalli pessimile, quod in assutis quoque candicantes, atque illis si pallisera V. Montana. ma i solet, in eosdemq. recondi usus .
ARBOR est Tecopallis aquabuiti m
diocris magnitudinis,sella Unedonis. fructum glandibus similem, quendam v luti strobilinum continentem, opertum lubrica & resinosa quadam saliua, atque i cludentem intra se nucleum candidum, ad multa utilem. Fluit ab hac arbore gummi illud, Thuri antiquorum, odore, sapore, a viribus adeo simile, ut illi reputem ess congener . nam & in Philippicis insulis nata copiose audio. quo factum est ut ab Hic panis huius orbis Thus ore pleno vocetur. ruamuis a quibusdam Anime iudicumicatur. Prouenit in calidis Papaloticpace sibus. possetq. ad seruidiores Hispaniae r giones Di siligod by Corale
59쪽
giones transferri. calidae sunt tertio fere ordine, siccaq. N paulisper adstringen-ri natura,omnes propemodum huius arboris partes, ocioris'. gratissimi. venim Culum cor, cerebrum, uterumq. sumtu corroborant. fluxion: coercent, pituitam absumunt, rigores fibrium arcent, & Buent membra perficerata, vulvamq. procidentem in suum locum restituunt, atque reponunt, aeculuamq. confirmant ac vehi si assigunt. O li lFolia babet eo modo quo Fraxinus. conserit lector ea ι primum Monarius de copiam Anime. ε
De CV Ir LACO PALLI seu Stercore
6 Fallis stercus vocant, a quibus lamma abruti quod stipes leprae insectiis videatur nuncupatur, mediocris est magnitudinis, selijs obrotundis, paruis, aciniri. racematim dependentibus,Oxiacanthae . milibu valde odoratis, flutinosisq. Gummiseri candidum,fi odorum,ac valde durum . calida ordine sere tertio, & exi cante natura constat. Nascitur calidis re gionibus rivhtercensibus montosis s acosisq. Iocis. '
lia Isto 6 figura similia sinu filiis aue
M TE COPAL VARVIT L πIT ZAIIVAc seu tenui fili. Copallifera VII. Leptiphylla. 6 p. VII. RE PER I dum apud Tepotulanenses deseribendarum herbarum graia
tia moram agerem,nec non apud Ho tepecenses arborem aliam medim
rem, stillantem lacrymam Thurisue speciem, in candidum vergentem col rem,sed fusco perfusem,eisdemq. viribus de odore praeditam quibus praecedens. sed Bli, ex utraque ramulorum parte ordine compositis, paruis, minime seu ei rutaceis paulo maioribus.fructu vero paruo. coccinem. & Piperi rotundo ma non ablamili,singulis binisue acinis per interualla ramorum appendentibus. Gumini huius arboris permixtum semicarum & puerorum stercori,aiunt mus unciae pondere, bis terue epotum, insanientibus citra febrem mederi. TECO, Di iii co by Cooste
60쪽
ARBOR est mediocris Xoclitopaclis, folia fundens Menthae, scd pro
fundius serrata ac stipites impense C l ros . stillans liquorem fulviam, ac limonum odorem magnopere reserenten generibus Thuris Indici annumerandum . nam 8 arbor ipsa congener est eisdem gun rni praeditum viribus, verum emcacioribus . nascitur in calidis Colymae, atque etianti Michuacanensis regionis . Est & alia Arabor eodem nomine & liquore, sed folijs Xoc rebiti quae apud Teocalcinenses pro