장음표시 사용
341쪽
3Σ6 RERUM MEDICARUM NO. HIS P.
crescat, & generetur, multis sensim additis, & cohaerescentibus membranulis, quales si int ceparum . ideo non nisi vetustissimis, & senio pene confectis, lapides hi reperiuntur . neq; ubique, sed certis, statisq; locis, ubi ea suppctit materia. qua ratione fieri posset, ut apud Hispanos, Sentesve alias, non ita facile ostendantur . Verum non omnes hi layides salubres sunt,
tuendque sanitati, aut morbis profligandis apti, sed ibit illi, qui depastis
herbis saluberrimis producuntur . unde non solum dissicile sit censere, an illae facultates mirabiles , quae de eo lapide nostra tempestate iactantur , narrariq; & praedicari caeperunt,uerae sint,sed etiam quinam sint eligendi, aut qui utiles, aut inutiles ostendatur,quibus de rebus ccrto quid assirmari
He nequit. Et si fama est,uenenis, venenatisq; omnibus sub ue ure, syncopem, & epilepticas inuasiones arcere, digitis applicatos somnunt conciliare, augere vires, excitare Venerem, facultates omnes roborare, sedare dolorem, renum lapides velIicaeq; , non solum parua quadam portione deuoratos, sed manibus tantum retentos frangere, ac pellere, urinae destillationi ferre opem, partum iuuare, & procurare conceptionem, denique nulli fere
non auxiliari morbo . adeo ut sint qui solius huius lapidis prς sidio, medici
sententia sua euaserint consummati, pro talibusq; se se impudentes venditarint. Varijs eos reperies sermis, & coloribus. alios nempe candescentes, fuscos alios, alios luteos, quosdam cinereos, nigrosq; & vitri, aut obsidiani lapidis modo micantes. hos oui, illos rotunda figura, & alios triangulari. quid Τ quod nonnulli eorum, bass centriue loco glandem habent s& con- cum sonant, nucleo intra crustam crescente, coactoq; haud aliter ac hi quos Aetites vocare solent , aut ipsi Aetites sunt, quos Aquilae fortassis rapiant , & in sitos transferant nidos) alij puluerem, alij lapillum. Tot vero reteries apud nouam hanc Hispaniam , ut iam vili veneant precio, ac vel unico aureo singuli, & interdum etiam bini emi & commutari soleant,
cum non paucis ante annis,unicus & mediocris,ducentis, aut amplius au -
342쪽
reis extorqueri non posset a mercatoribus. Id dictum est a me, atq; admonitum, ne deinceps reliquus sit locus ipsis imposioribus ex rapto viventibus, iusq; omne , dum rei familiari s ludent quomodolibct augendae, atq, cumulandae,violancibus. quibus opus non est in tanta copia, fici numerosa redundantia, arte illos aut adulterio parare . quamquam &adhunc modum non pauci conflati reperiantur. Verum lapides illi fossit ij, quos quidam Arabum,ab infiingenda venenorum vi, eodem appellant nomine,reperiuntur per haec tempora apud nos, ac praecipue in fluminis Tettsuatiam ripis, variJ, multiformesq; , influentibus Undis e montibus redundantibus bolo armen sed minime,quos ferunt ijdem, in angulis oculorum praedictorum animalium concrescere,cum remedij gratia postquam deuorauerunt serpentes,ab antris vi halitus,aut occulta alia facultate tractos, e mergunt in sumina . Monstrati si1nt nobis etiam lapilli, quos aiunt deuoraria Emineo certiorum sexu, ut facilior enixus contingat, & in eius ventriculo reperiri, de quibus omnibus suo loco,deo dante sermo habebitur. Monardes singulari libello vires Eetar Orientalis prosecutus est. euius etiam Caput 3 4. perlege. Item Episiuam mititis ex Pera conscriptam ad Monariam
ANIMAL quoddam est paruum Pollin, infectumq; Centipedis
forma, minus tamen. quod tritum atq; impositum, infixos aculeos. atq; sagittas mira celeritate extrahit. .
M TAPA TAXIN lacerto orbiculari No. Hispaniae. Cap. XVI:
ι D lacertar disserentias videtur periinere Tapsaxi quamquam Orbiculari pene, planoq; constat corpore, ac Resae vocatae quadam te-
343쪽
SE R P E N S est atrocisamus Teubilacci Gaubqui, quem indigenae Hispani viperam ob lethalis morsus immanitatem atque skuitiam, vocant, quaternos pedes aut amplius longus, & unum, ubi mediocriter craD sus est, latus, dorso eminenti, viperino capite, ventre ex albo pallescente, laterabus opertis candentibus squamis, fasciss tamen pullis per interualla: a a. internus Arma, ni longe minor esset, nec uncias quatuor , longitudine aut latitudine, quans. cartilagineum autem est, & multis variatum coloribus, gelidum semper tactu repertum , tardi incessus, ac raro mutans locum etiam contrectatum, atque apprehensum . Sed caput est durissimum, dceuibusdam eleuatum horrensq; aculeis, corrollar modo dispositis. Gaudetis hominibus apprehendi, manibus gestari, contrectari li, placida qua dam securitate, ac tranquillitate immobilis. quamobrem amicus hominis ab indigenis nuncupari solet . Illud est in eo mirabile, & nulli alii quod sciam commune , compressis, vexati sive oculis , aut capite ', aut parum indulgenter tractatis, sansminis guttas per eos effundere , ac longius iaculari, qualis detrahi solet ab homine teperatissimo, & sana fium-ti valetudine . tanto interdum impetu, ut ad trium passuum dissiliati arrucontingat reiectari. Siccatum hoc ad ignem, redactum in leuorem, deu ratumq; ex vino aut aqua, drachmar unius mensura,morbo gallico, & doloribus ab eo euenientibus, magnopere auxiliari solet , quod multis certissimisq, est comprobatum experimentis, vacuata morbi caussa per superna infernaq; , ac demum euacuata urina permixta pituitae, alijsq; longis, crassisq; flamentis. Vivit in montibus Digidarum regionum; ubi Passim Ofienditur.
344쪽
interstinctis. dorsium fusicum est, Iuleis tamen lineis se se in ips i spina s
cantibus insigne. Multae sunt cius serpentis differentiae non plurimum inter se distantes,& ictu mortem inferentes,nisi celerrime praesidiIs occur-xatur.Conuoluitur in sphcras irritatus,aut contrectatus,ac Inaequaliter caput contorquet, sed ita sibi undiq, cauet, ut nulla non parte se vindicet ab
iniuria. Excogitatum cst, icta humare membra , terraq; obruere, M Ita sinere donec omnino cessiet dolor, aut morbus sit curatus, prospero ut audio) magna ex parte euentu. Per saxa fertur celeri cursia, ac per terrestria, planaq; quod mirum videtur, non adeo. Ob quem Mexicanorum quid alia a vento nomen indidere,vocantes Macoau. Quot annos natus est, tot accedunt caudae perstrepentia sonalia , in postrema parte caudae vertebrarum instar connexa. Oculi sunt nigri, mediocris magnitudinis. Bino habet si perna maxilla dentes,caninos, incurvos,quibus iaculatur venenu .
utroq, autem latere oris,quinq; parui dentes stipernae maxillae insunt, sed qui facile conspici a quolibet aperto ore queant. Et sinuose graditur. Ichus toto corpore hiantibus rimis fatiscit, & viginti quatuor horis a morsu tra- factis, animam dicitur agere. Apprehensos cauda Indi qui eos venantur, tuto tenent, appendentes, sed tamen torquentes collum, perstrepentes sonalibus, corpus huc atq; illuc iactantes, ac nihil non molientes ut poenas de venatore sumant. Audio a multis, qui eum serpentem domi alere so lent, atq, educare,annum integrum durare absq; cibo ullo potuq;. Abscissumq; caput, decem aut amplius dies ferunt apud Panucenses, in foemoris crassitudinem , α longitudinem adolescere . Norunt cicurari posse pet multi, qui domi alentes habent in delici)s. Venenum iaculatar caninorirum tubulis, caui enim sunt. Nec desunt qui assirmant,viuum parere, etsi falso , quemadmodum ex aliorum veriori narratione percepi. Cum laesiis irascituri sonalibu4 concussis vehementer perstrepit, erigitq; collum, non.
345쪽
33o RERUM MEDICARUM NO. HIS P.
sine adstantium timore, nec tamen mordet, nisi compressus, & irritatus. Caninis in usus medicos seruatis,pungunt Mexicani medici, collum,ceruicem ue dolores capitis placandi gratia. pinguedineq; animalis fere omnium nocenti Timi, lumbos perungunt sodando illorum dolori, alias', corporis partes dolore infeltatas . ac discutiunt praeter naturam tumores. edunt Indi eorum carnes, ac verissimum este flatuunt, eohortalium carnibus et se praestatiores, ac gustu gratiores. Linteo conuoluta quantum Velis tenui raroqisita torpestit illa feritas,ut a puero deferri quolibet, citra formidinem, aut noxam ullam pos Iit. Aiunt, caput huius serpentis allisatum collo,instar viperini, gutturi morbido ferre stippetias, febrientibusq;. Medentur puncturae serpentium omnium, quibus natura appendent sonalia humano stercore duarum unciarum pondere ex aqua congruenti propinato, aut commanso Picycli, & admoto vulneri, item folijs arboris Hoite
mamaxalli huic orbi vulgaris,lusis, atq, applicitis, de qua )ictum est inter
arbores . Illi etiam huic malo conuenientissima Chipahoae, ab alijs Acuite buariracua appellata, de qua inter herbas verba fecimus . Prouenit in calidis locis huius nouae Hispaniae.
De T LAαU ATTI N. Cap. XVIII. AN I MA L est Tianruaton canis parui forma & magnitudine, binos
dodrantes longum, rostro tenui, prolixo, atq, depili. exili capite , tenuissimis, mollissimisq; auriculis,ac pene translucentibus . palo longo,&candido, sed circa extrcma fusco, aut nigro . cauda tercti, duos dodrantes
longa, ac persimili colubrin q,fusca, sed postremo candida, quae mordicus, firmiterq; quidquid apprehendit retinet. corpore vero, ac pedibus Melis.
Quaternos, quὶnosue parit catulos, quos utero conceptos,editosq; in lucem alui cauitate quadam, dum adhuc paruuli fiant, claudit,ac seruat,intra scilicet locum a natura huius rei gratia fabricatum, dilatata, ac sponte naturae Velut excoriata, iuxta mammarum sedem, externa pelle, tanta aequalitate,ac vi,Vt coalu Iste cutem omnino putes, miro,visendoq; naturae artificio,& quod in nullo animali,quod eadem generauerit, usquam sit conspicere. Oculi sitiat nigri,parui, vividi,atq; exerti. Scandit arbores incredibili pernicitate. diu in cauernis latitat. vescitur cohortalibus, quas, Vulpecularum mustellarumve siluestrum more iugulat, illarum sanguinem absorbens .
Cetera innoxium, ac simplicissimum animal,quamquain versutia quadam congenita se interdum mortuum simulet. cum scilicet non est aliter hominum manus effugere, aut cum delusos apprehensores mordere est animus . Cauda huius animalis egregium eis medicamentum. trita enii dragma Vnius mensura,atq; ex aqua aliquoties deuorata, nullo praeassumpto ali mento eo die quo hauritur, urinae meatus mire abstergit, eaden euocata, tractis', Lapillis,& quacunq; alia re meatus obstruente. venerem excitat, generat lac,& prefractis medetur, de cholici partu accelerat,men-sca clicit. e.. trahitq,, tusa & imposita, aculeos qui sunt infixi, ac ventrem emollit.
346쪽
emollit.& fortassis nullum extat medicamentum ad has res omnes peragedas praest91mi . Uiuit enim in calidis, ac pastitur.carne, fructibus, pane, oleribus,seumentaceis, alijsq; generibus, veluti nos experimento cognouimus,alentes illud domi, ac in delicijs habentes. OV A M Mexicani Topsidit vocant, Auram alij vocare consueuerunt. Auis est magna, tota nigra, Aquilae mediocris, aut corvi, cuius videtur species magnitudine. Ungues sunt unci, atriq; , crura fusca, rOstrum psitaci,eodem fuscum modo, fions deplumis, plicatili cute obtecta, nec dissimili alua neotii, aut C quaquauhisi, quem pili rari, nigri, illis AEthiopum capitibus innasci solitis persimiles, circumstant. Morticinis ta- tu carnibus victitat,stercoreq; humano. No satis costat, ubi auis hic nidiscet,aut educet filios, cum sit uniueris prope nouae Hispaniae frequentiosma.Sublimipeta est, grauem ingratumq; odorem spirat,coruorum odori persimilem . Gregatim consident arboribus, & cadaueribus permultae vescuntur insimul. Audio, pennas eius, ullas & in cineres redactas, pilos renasci prohibere, n6 minus ac stercus formicarum,& sanguis vespertili num, & semiambusta cutis vulneribus mederi admotas, si pariter edatur caro , quae etiam gallico morbo opitulati solet . Cor sole exiccatum , impense esse odorum, stercus vero diachinae unius mensura bibitum, me lancholicis conferre.
347쪽
De T quivati .su Vulpecula, rae Maicium torrefactum aemulatur colore
E C H NI S, artibusq, Vulpeculae nostrati est smilis ridine es, atque
adeo illi congener, duos pene dodrantes longa, humilisq;. renui ro-I. Y1quie stro paruis auriculis, piloso, & nigro corpore, ac praecipue iuxta caudam, quae longa est, & nigro candidoq; pilo, velut uniuersum corpus vestita . breuibus cruribus, nigrisse; S uncis unguibus. Vivit in antris inter fixa , ubi prolem educit.Vescitur scarabeis, atq; vermiculis, cohortales iugulat, sola', eorum devorat capita fundit cum ventris crepitu halitum foetidissimum. pedit autem cum quis cam insectatur, his se muniens armis. quin ipsa tota deterrimum exhalat odorem,& urina stercusq; est Delidissimum, atq; adeo pestilens, ut nihil sit reperire in nos in orbe, cui in hac re possit comparari. quo fit, ut in extromo constituta periculo, reddita Urina, aut fodicibus deiectis ad Ocho pluriumue passuum micruallum stanta vis est huius excrementi) se se ab omnibus vindicet iniuriis, ac velles insciat indelebilibus lutei se; maculis, & nunquam satis perspirante putore. alias innoxium animal, eduleq; & hac sola ratione horrendissimum. Editur eius caro, stercusq; saluberrimo eventu, ab his qui Hispanica lue, aut Indica potius unde citra dybitim in alias nationes irreput) simi assecti, de contra articulorum dolores. Fit ex ea oleum Vulpinum, non minus ossicax eo quod ex nostrate Vulpe parari consileuit apud Hispantis. Sunt & alia duo huius Uulpeculae genexa , eadem pene serma, & natura . quorum alterum II. Υι- TQuiepati Vocatum ., fascius multis candentibui distinguitur; alterum veiti o. ro, Onetoti, seu Vulpecula puerilis,unica tantum Virini ducta, perq, cau- pati. dam ipsam eodem modo delata.
348쪽
L I A mellis genera in noua Hispania mihi adhuc obseruare licuit, non loco solum, veluti veteri orbe , vertim ipsa materia, & apum diue tis generibus distantia . Primum est Hi- Mei M. spaniensi per omnia simile. 1demq; & H ψ Lquod ab apibus Hispanicis congeneribus sponte in cauitatibus arborum fabricetur, quas Indi secta in apiaria reponunt, ac congerunt. Secundu est quod MeI H. parari ex arundinibus consiueuit, undeoc saccharum quoq; paratur, cuius conficiendi traditus est a nobis modus quarto huius operis libro, cum reliqua sicchari Omnium generum parandI ratione. Ter- Mel H. tium fit ex Meti, cuius etiam opificium in huius plantae capite proditum est . Quartum fit in regionibus temperatis, Nel IU. aut feruidioribus, a quodam apum minime aculeatarum genere, simili formicis alatis, minoriq; nostrate, suspendente in saxis, & arboribus, sed maxime que cuu generibus alvearia, obulosiue quotidam, vocatos isticatim te eamram Mail , similes saccharinis, interdum hominis aequantes amplitudinem, constantes e corijs permultis, refertos vasculis, minoribus, densoribusq; nostris. Colore fit sto, ac permulto,optimoq; assiuetes melle,&numerosa sobole, atq; foetura candida,&margariti fera. qua assa,& sale conspersa, nec ab amygdalis dulcibus distante sapore,quoties occurrit id genus examinis
avide vescuntur Indigena . nec tamen castrantes alvearia,sed ore sugentes.dum vero editur mel non adhaeret cera dentibus , sed quidpiam paleis simile. Confi-eiunt huiusinodi apes mel haud aliter ac
nostrae. pariterq; floribus, ac rore vivunt. Septembri mente impense foecunda, &onusta mellaria reperiuntur . Quintum ini R
genus praediistis paulisper cedens, fit ab apibus
349쪽
334 RERUM MEDICAR VM O. HIS P.
apibus quibus da aculeatis,nostratibus longe minoribus,suluinq;. Hae enim Oolongo orbe fabricato, quem Acomimia t Ocant, mellificare coiisueuerunt. Inuestigare vix potui, an regem habeant, serventq,In opere , aut in administrandis rebus, ciuilem ordinem . sed verisimile est, hac in ire nostrates apes imitari, quamquam adhuc ab hac rudi gente S imperita, obseruatum non sit. nisi satius sit putare , naturae magis artis me; barbarasra; S siluestres extare apes, veluti & inter homines ipsos, quos cassem eruis illustrauit lumine, gentes incultas, & ab omni ciuilitate,& qui testituta republica prorsus alienas. Et ut praedictis nonnulla apum, vel rumq; ac pseudomellissarum genera adijciam , a me in hac noua Hispania obseruata , non cit praetereundum silentio, Genus aliud paruarum apum expers aculei, si1bterraneis locis mellificans, & fauos construens orbiculares vocatum TlaeneuhIli,sὸd non adeo iucudo opere,aut grato inestificio.Est Mei v I. enim acidum mel,& aliquantisper amarum, etsi in probatiorum generum 6' penuria solet subst1tui,condimentisq; immisceri. Mellificat quoq; in foraminibus parietum,riparumq; , Vesparum quaedam disserentia, vocatarum .i l oracessi, quae aculcatae siliat, nigrae, sed pallescenti dorso. Quid memorem Ueudomelissis aculeatas, tetras, & cauitates lisnorum, qua eadem es diutincolentes , α auhaicottia Mexicensibus vocatas aut fulu's alias, noxio . . t . . Menenato', armata aculeoὶ aut Tiat 'oli inerme apum genus, nostratium magnitudine, nigroq; & luteo colore varium ρ aut Culia a Mal computandam inter Vespas, noxij, ac venenati aculei Eatue eiusdemceneris
minores, aut uautai colli pseudomollissam, uuae tota nigraεsst, alas si excipias, que rubrae sunt, venenatissimi, & praelongi aculei, & sncharinas arundines, adeoq, ligna ipsa punctura a summo ad imum ysq; quod est a nobis perspectum,atq; ooseruatum findentis Ucrum velle naturae singularia mirandaq; nominatim perconsere opera, fuerit insolentiae, ne dia cam stupiditati vehementi adscribendum. γ
350쪽
Liber Decimus. MINERALIA EXPLANAT.
Io ANNIS TERRENTII LYNCEI PRAEFATIO.
E NIGN A illa e ferax rerum parens, Terra nimirum, non plantas modo germinat, s r animalia procreat, fled -- gentem insuper in mentre suo thesaurum recondit, quem no- Do tandem suos labore feliciterparturit. Metalla inquam, Gemmas, Mineralia , sales diuersos, maris' succos, quorum omnium Mexicanus Grbis non minus atque alia Mundi partes fertilispraedicatur. Decimus his liber ahquem eorum nobis gumm praebet, in inter haee, lapides praesertim, terrarum, aes itim aliquot genera explicat . Inter lapides mero triumphant , ω merito principatum gemma obtinent, qua tantam notis ad irationem marietate Fua, taloribtis, materia, decore paritim, H non abs re minius solertissimus Natura per crutator, exclamauerit, in Gemmis suisse in arctum eoactam rerumturae Mare utem, is erises, hominibus ad summam absilutamq. Naturae contemplationem satis esse νnam aliquam gemmam. Euamquam avium, qui rerum indicarum bisonas ediderunt, particulatim aliquid de miris gemmisq. simul scripserinis in Misimus Boetius, Caesarius olim Medicas, mihiq. familiaris, generatim. ne materiam hanc tractauerat s Reeebus tamen noster Hurima aliis aut omnino intacta notauit, aut minus certe obseruata euris fius di uisiuit, quae tuis nudiore Lector commodis, Loncei nune evulgarunt.