장음표시 사용
251쪽
decim aquarta, quaestione sexta, capitulo si res. , Quomodo facienda est restitutio de rebus incertis Respondeo, secundum Sanct.Tho m. secunda secundar, quaestione sexagesima secunda , articulo quinto, quod si ille, cui debet fieri restitutio, si omnino ignotus, debet hoc restituere secundum quod potest, scilicet, dando in eleemosinas pro salute ipsius, sue sit mortuus, siue sit vivus, praemissa tamen diligenti inquisitione de persona eius, cui est restitutio facienda . Vnde , incerta dicu tur, quae non potest quis retinete sibi, siue quia petrapinam, vel usuram, vel fraudem, vel damnum, vel alienam rem inuentam non habitam prod relicta accepit: & persona , cuius est res, ignoratur: vcl si scitur, non inuenitur, hec ipse, nec haeres eius . Similiter possunt dici incerta , quae quis a
cipit per si moniam , non de fructibus benefici j habiti persimoniam, quia debent restitui illi Eccle,
sae, vel camerae Apostolicae. Similiter, dicuntur incerta, quae per turpitudinem sunt acquisita, ubi datio, & acceptio sunt prohibita , & tale dicitur turpe lucrum propriὸ, & solum, ut in meretricio, hystrionatu, & similibus. Quomodo sunt restituendae res inuentae Z RG spondeo, secundum Sisct. Tho m. secunda secundae, quaestione scxagesima sexta , articulo quinto, quod quaedam sint, quae nunquam fuerunt in F Dis alicuius : sicut lapis,& gemmae, quae reperiuntur in littore maris, & talia occupanti conceduntur: & eadem ratio est de thesauris antiquo tempore occultatis, quoium memoria non est, cuius
sint, nisi quod secundum glo. decima quarta, qua sione quinta. Si quid inue insti: & tenetur inu tor dare medietatem Domino agri , si in alieno agro inuenerit, propter quod in Parabola Eu , geliJ dicitur, Matth. capitulo decimo tertio, dein,
252쪽
uentore thesauri absconditi in agro, quiensit pium, quasi ut haberetius possidendi totum th
Quaedam vero res inuentae suerunt de propinquo in alicuius bonis; & tunc si quis eas accipiat, non animo retinendi, sed animo restituendi d mino, quia eas pro derelictis non habuit , non committit furtum: Et similiter si pro derelictis habeantur, Sc hoc credat inuentor, si sibi eas retineati non committit surtum: alias autem committit peccatum furti.
Vnde, dicit Augustin. in quadam homilia: &habetur decima quarta, quaestione quinta. Si quid jnuenisti, & non reddidisti; rapuisti: hie in glo. ducitur: hoc scias, quod si quis inuenit thesaurum in
loco proprio, satim inuentoris est: si autem inlo. co alieno,& casu fortuito eum inuenerit, dimidius si inuentoris, & dimidius Domini loci: Si vero studiqse quaesiuit, & inuenit eum in loco alterius, totus erit Domini loci: Si vero in loco si cro, vel religioso, casu fortuito inuenit thesaurum,
Tamen, si aliquid inueniatur in loco sacro, siue casu fortuito, siue alio, quod debet restitui illi, qui amisit, si reperiatur, sin aurem debet consilio discreti Sacerdotis, seu CoosesIoris , poni in aedificio Ecclesiae. Si autem in loco profano aliquid reperiatur, debet repertor significare Rectoribus Ecclesiarum Propinquarum, ut notificent in generali, quod sitit aliquis, qui amiserit, & caetera , quod veniat ad ipsum, & datis certis inter signi is rei amissae,
repertor promptus est rectituere. Et si non reperiatur, qui anni serit , debet repertor iudicio E clesiae erogare pauperibus, seu in alia opera charitatis commutare.
253쪽
Multi enim credunt sine peccato esse, si alis Dum, quod inuenerunt, non reddant, dicentes: Deus dedit mihi, cui debeo restituere : discant, hoc peccatum esse simile rapinae, si qui . inuenta non reddant. capitulo multi, decim aquarta,qUς--stione quinta. Si autem aliquis thesaurus in domo, agro, aut alia post ssione alicuius reperiatur, debet ei restitui, in cuius possessione fuit res reperta. De hac materia breuiter tenendum est in casu conscientiae: quod si aliquid inuenisti, quod fuerit alterius, siue in loco proprio, siue alieno, debes restituere amissori , si ponis eum inuenire: snautem iudieio Ecclesiae debes destribuere, aliter non agitur poenitentia, nisi reddatur res aliena, decima quarta, quaestione sexta, capitulo, si res: &secundum Magistrum sententiarum, libro quarto, distinctione decim aquinta ..Nec ideo quisquam putet, qui rem alienam iniuste abstulit, quam reddere potest, de illo peccato poenitere , ac veniam consequi, nisi restituat ablatum. Et sic patet, quod omne alienum debet restitui. Vnde alienum dicitur illud, quod cetinetur inuito Domino . Et dicitur alienum quinque modis. Vno modo, quia absolutε est ablatum Secundo, quia de usura est acceptum. Tertio , quia damnum alicui intulit , sicut
Q sarto, quando ex aliquo fincti fero prouenit, vi habens agrum in pignore, nisi fructus computet in sortem , alienum retinet .
Quinto, alienum est, quod acquiritur in ludo αtaxillorum, vel smilium lucrorum, quae non habentur ex industria hominum , seu ingenio. De Ludo taxillorum est notandum illud, quod' habetur in gloss . capitulo clerici : de vita, & h nectat. cler. & in gloss. trigesimaquinta distincti
254쪽
ne, capitulo Epistopus. ubi recit tur duplex opinio de acquisitis in ludo taxillorum . Prima suit, quod lucrans in ludo taxillorum non debet reddere pocuniam perdenti, sederogare pijs operibus: in capitulo, plerique . de immunitate. Ecclesi. & in glo. capitulo, clerici, de vita, & honestate cler. Alia opianio est, quod ille , qui perdit rem in ludo taxi lorum , potest repetere : & ideo est sibi resti
Vnde luerans in tali ludo tenetur ad restit tionem , & amittens potest repetere ; vel si nondum soluit, potest non solueret Seeus est de ludo stacchorum, ubi potius humanum ingenium
Item ille, qui trahit alium ad ludum fraudule
ter, tenetur ad restitutionem . Tamen alia opinio ponitur, quae talis est, quod si amittentes alio iuri subiecti sint, ut minores viginti quinque annis, serui, furiosi ,& smiles eis, vel illis, in quorum pintestate sunt, di bet restitui illud, quod amiserunt: Si autem non sint alieno iuri subiecti, illud, quod amittunt, debet pauperibus erogari: quia uterque eo facto priuatur dominio talis rei. . Quibus pauperibus Restitutio debet erogari Respondeo, quod inter pauperes praeeligendi sunt t/ρ q pauperiores . Inter pauperes autem aequales in t vera paupertate , debent eligi iustiores , quando sunt b H ero in eadem necessitate. Nam si omnibus debetur mi--δε' sericordia, iusto amplius. ut habetur septuages ma- bear, sexta distinctione, capitulo, non satis, & decima seseia, quaestione prima, capit. fina. Vnde dicit Hier nymus, quod in pauperibus , non tam paupertas, quam religio attendenda est.
Quot sunt casus Restitutioni o noxij Respondeo, quod viginti manus Diaboli sunt, qua- cum quaelibet habet quinque digitos, seu modos,
255쪽
in quibus centum reperiuntur casus obnoxij, siue obligati ad rem tutionem , secundum Sanct. Anton. secunda parte, titulo primo, capitulo primo: & ut iudicium incipiat a domo Dei, ab Ecclesia inchoa
Prima manus dicitur sacrilega. Vhde, primus
digit est, cum auseruntur vasa cacra, calices, paramenta, cruceS, reliquiae , aut alia huiusmodi ,
quae sunt diuino cultui mancipata de loco sacro .
vel non sacro. Secundus, quando non sacra au-Druntur de sacro . Tertius , quando fit incendium, vel ei iactio in loco sacro, vel etiam in s runtur damna Ecclesijs , aut Ecclesiasticis persionis, exigendo gabellas , aut pedagia. Quartus, cum clerici male tractant bona Ecclesiarum , dilapidando, dando meretricibus, ludendo, vel indebi- re alienando in praeiudicium Ecclesiae, vel pauperum , aut succelsoru in . Quintus, cum subtrahuntur legata facta Ecclesijs, vel retinentur docimae, ubi consueuerunt sellii, vel cum sine iusto titulo fructus Ecclesiae recipiuntur. Secunda matius dicitur, Simoniaca . Vnde, Primus digitus est accipere pecuniam , vel alia temporalia pro Sacramentis administrandis, aut benefici js , siue ossicijs Ecclesiasticis conserendisper modum precij,& non per modum eleemosinae , tales tenentur accepta erogare pauperibus vel Ecclesiae. Secundus, accipere pecuniam appreciatiue pro sacramentalibus , ut pro consecratione Ecclesiae, vel Altaris, sepulturis, iure patronatus, ingressu religionis, aut alijs huiusmodi. Tertius, pro spiritualibus exercitijs, pro praedicatione, oratione, electione , confirmatione, ac
alijs huiusmodi. Quartus accipere Simoniace beneficium quodcunque.
256쪽
cunque. Quintus, procurare, seu mediare circa praemissa . Tertia manus dicitur bellatoria . Vnde, Piimus digitus est, cum aliquis Dominus, vel com munitas assumit, vel inducit iustum bellum. Secundus, sunt illi, qui ad hoc concurrunt, adi uando, consulendo, vel cooperando: Tertius, in iustum bellum habens, res alienas, vel subditorum capiens, desiniens, vel facere permittens. Quartus , iustum bellum habens, bona Ecclesiarum, non in castellatarum, aut clericorum, vel etiam viat Ium, aut peregrinorum rapiens. Quintus, iustum bellum habens ex sua inertia, & crassa negligentia non defendens. Quarta manus dicitur Raptoria . Vnde, Priamus digitus consistit in usurpatione Dominiorum, castrorum, & villarum. Secundus, in tali ijs, aut alijs impostionibus iniustis. Tertius, in pedagijs, ct gabellis nouis, absque aut horitate , vel necessi tale. Quartus, in latrocini js, & rapinis terrestri- bus , vel maritimis, ut raptores,& piratae consu uerunt. Quintus, in personis liberis capiendis,& vendendis. Q inta manus dicitur Proditoria . Vnde, Priamus digitus est, quando quis, castra, populos , Nterras aufert a suo Dominio, & proditorie dat ab
teri, qui ius non babet . Secundus, quando tra dit a mi eum, vel alterum in manus inimici ad Oc-αidendum, vel alio modo vera odiam . Tertius, quando terras, aut alia bona Domini procurat venire in manus inimicorum, aut associat aliquem, ut spolietur . Quartus, quando secreta reuelat . Quintus, cum quis utitur insidijs, non seruando
promissa pacta, etiam hosti, dum ipse seruat ei fi .
dem, & non alias. Sexta manus dicitur iniuste iudicatotia . Vnde,
257쪽
primus digitus , est quando iudex dat cx eerta scientia iniustam sententiam, vel si accipiat pro
si ortylis , & qacationibus vltra debitum, curiar stilum. Secundus, quando ex is norantia crassa. Tertius, quando ex notabili negligentia eius aliqua pars dctrimentum notabile patitur . Qua rus, quando accipit pecuniam pro iudicando b ne, vel mald, vel non iudicando, aut differendo. intus, cum non vult iudicare, & dare sententiam, pro ut potest, & debet, ne displiceat iniusta in causam habenti. t Septima mauus dicitur iniuste assistorta . Vnde, Primus digitus, est consiliarius scienter praebens
malum, vel fraudulentum consilium. Secundus, est aduocatus , vel procurator assis- mens, vel defendens causam iniustam, & obtinens Victoriam. . Tertius, actor,qui iniustam causam prosequitur. Quartus, notarii, S: apparitores concutientes partes ultra stultam capiendo.QΨntus, est testis falsum deponens testimonium. F Octava manus d itur falsificatoria . Vnde , Primus digitus, est in testanientis, vel ali js instrumentis , aut scripturis falsificatis. Secundus, in bullis , aut literis Principum falsificatis , aut pcrobreptioni m , S subreptionem Obtentis . Te tius, in salsis , Sc dimiritatis monetis pro lesitinus scienter utendo . Quartus, in salsis ponderubus, &me usuris. Quintus, in salsis, siue suppositis partibu9. Non a manus dicitur Foeneratoria. Vnde, Primus digitus est , quando quis pro mutilo utitur
pignore accepto pro eo . Secundus , cum quis dat pecuniam mercatori , vel campsori, ut viatur ea, accipiens aliquid, capitali semper saluo. Tertiua, cum venduntur merces vltra iustum pre -
258쪽
eium , ratione dilationis solutionis , & quando
emitur res minus iusto . precio , ratione acceler
tionis precij, ut cum tempore veris vili precio emitur triticum colligendum. Quartus , in capti tribus, & ailictis, assecurationibus, ut in cambijs. quae dicuntur, perueneris, quae fiunt in curia Romana pro bullis. Quintus, in mutuis cum expreΩdis lucri pactionibus. Decima manus dicitur Fraudatoria. Vnde, Priamus digitus consistit in i rerum quiddicate , euin venditur una sub lautia pro alia, aqua pro vino. Secundus, in quan ita te, scilicet, Pondere, numero,& mensura dimi riseis. Tertius , in qualitate, cum scienter venditur res defcctuosa , vel corrupta pro sana.
Q rtus, in preci j inaequalitate, cum scientet
venditur res plusquam valeat, vel multo minori precio emitur propter nece litatem.
Q intus , in sabellae debitae, vel suffragij sub
Undecima manus dicitur locationis, & conductionis vitiatoria. Vnde, Primus digitus est,quai do quis locat alteri rem , quam nouit esse vitiosam, ut equum umbraticum , vel domum ruinosam . Secundus, quando notabit Per nimis exigit, maxime propter necessitatem. Turvus, quando quis conducit alium ad operandum nimis paruo pr cio. Quartus , si conductus ad operas ex se stria tione, vel negligentia non fideliter operatur. Quintus, quando male tractat rem sibi locatam, aut
Duodecima manus dicitur Furatoria . Viule, .Primus digitus, est occulta rerum usurpatio. S cundus, inuentorum retentio. Tertius , illicita
praescriptio. Quartus, rei impignoratae, vel depositae usus. Quintus religiosorum proprietas. Tettiade.
259쪽
Tortiadecima manus dicitur . Participatoria . Vnde , Primus digitus est participatio rei alienae iniuste acceptae per donationem. Secundus , per victitationem, ut familia. Tertius , per conductionem . Q artus pec emptionem . Quintus per legatum , vel haereditationem , aut conse
Quartadecima manus dicitur damnificatoria . Vnde, Primus digitus dicitur iussio. Secundus, convsilium. Tertius, consensus. Quartus, palpatio . Quintus, recursus. iintadecima manus dicitur Impeditoria . Vnde, Primus digitus est, quando quis impedit aliquem a consequutione boni, vel sine iusta causa procurat privari. Secundus, quando impedit fructus prouenturos agri , vel vineae , aut alterius rei. Tertius, qui fac unt statuta, vel capitula , ne usurae solutae possint repeti. artus, qui dat ii teras debitoribus absque sum cienti causa , ne pocsint cogi a creditoribus ad soluendum. Quintus, iniuste impedientes, nequis possit exequi sua negotia honesta, occultando instrumenta , vel scripti ras, per quas ius manifestatur. Sextadecima manus dicitur Lusoria . Vnde , Primus digitus est , cum quis decipit in ludo pex falsos taxillos , aut cartas copulatas. Secundus , quando decipit mentiendo. Tertius, quando lucratur ab his , qui alienare non possunt, ut sunt
serui, iiiij familias, pupilli, religiosi, & mulieres
Tot atae'. Quartus, quando lucratur ab eo , quem multa importunitate ad ludum traxit. Quintus,
quando lucratur in locis , in unibus prohibetur ludus, & per leges mandatur fieri restitutio, iu-
Decimaseptima manus dicitur turpiter luer toria. Vude, Primus digitus, prouenit ex Dpere carnali
260쪽
earnali meretricio. Secundus, exarie, vel actu prohibito, ut ex arte faciendi taxillos, ut muli Iuni sucos , aut diuinandi, siue inc'utandi, aut huiusmodi. Tertius, lucrando in tempore probi' bito, ut diebus festiuis. Quartus, negotiando in locis prohibitis, ut in ecclesijs, vel mittendo 'Lctualia, aut arma Saracenis. Qia intus, i utentione eme α cupiditatis vacare negotiationi intentione,ntroducendi caristiam . Decimaoctaua manus dicitur Detractoria. Vn de , Primus digitus est falsa eriminis impositio in
iudicio. Secundus, extra iudicium criminis veri, sed occulti reuelatio. Quartus, criminis reuelati augmentatio. Quintus, reuelatio ex auditu a notabilibus pessonis. Decimanona manus dicitur personae laesoria . Vnde, Primus digitus vitam iniuste auferens. S
cundu , membrum mutilans. Tertius, vulnerans.
Quartus , iniuste percutiens. Quintus , in exu ,
Vigesima manus dicitur animarum praedatoria: Vnde , Primus digitus est , quando quis impedit religionem intrare , vel reuocat ingre lium . Secundus, quando quis persuadet aliquid crimin te, ut blandiendo decipiat, & multo magis quando virginitatem aufert . Tertius , quando quis suo sermone trahit ad errorem fidei , ut haeretici. Quartus, praelati, vel patres familias ex sua negli- gentia permittentes gregem perire , &multo magis quin sitis exemplis prouocant. Quintus, cum homines suis malis exemplis scandalizant, & mulieres suis ornatibus, tripudijs, vel risibubad ma- Dromium inducunt. tutione Quis ordo seruandus est in restitutione Z Re- quis ordo spondeo, quod primo sunt restituenda illa, quo fruan rum dominium est alterius, ut puta, deposita, vςὶ dus sit. furaraa