장음표시 사용
241쪽
R. D. Fabi j Incarnati Neapolitani, Sacrae Theologiae professoris .
Restitutione . v ID est Restitutio 3 Respondeo,
secundum Sanet. Tho m. secunda secundae, quaestione sexagestam a secti da, articulo primo,quod est actus commutatiuae Iustinae: quando, scilicet res unius ab alio habetur: vel per volutatem eiu S, si eut in mutuo: vel deposito contra voluntatem eius, sicut in rapina,& furto. Vnde, Restituere nihil aliud est, quam iterato aliquem statuere in posse litonem , vel Dominium rei su
Item, secundum Nauar. pitulo decimo septimo numero sexto,quod Iustitiae specialis commutatiuae, quo redditur ait ri , quod suum est, vel quod ei debetur lege verae Iustitiae formaliter, vel virtualiter, de bonis animi corporis, honoris, vel pecuniae. Vbi notandum est, secundum Sancti Thom. iquarto sententiarum, distinctione decimaquinta quaestione prima, articulo quinto, quod Restitutio non est pars satisfactionis, eo quod potest esse sine ipsa. Nam ad veram satisfactionem requiritur reconciliatio illius, qui satissaeit, eum illo, cui satiΩfacit. Ad restitutionem autem non requiritur talia reconc
242쪽
teco neiliatio, sed sufficit purE, & nudξ reddere dis bitum, & sic restitutio potest esse sine fatisfactione: Aliquando autem currit cum ea, ut cum quis
testitim alienum cum humilitate, ut sic reconcilietur illi, a quo aliquid abstulit. Insuper restitutio est res aratio inaequalitatis existentis in rebus t ut cum quis restituit rem, quam prius iniuste detin bat. Satisfactio autem est reparatio inaequalitatis existentis in actionibus, & passionibus: ut cum quis verberat alium iniust h. & per violentiam, ibi estinaequalitas iustitiae. Cum vero modo possibili studet hanc inaequalitatem reparare , dicitur satis
. Quo tu plex est Restitutio 3 Respondeo , quod Repitu-
est triplex . Prima est realis, & non voluntaria , ut iis quotusquis cogatur restituere rem , & talis restitutio plex sit. proprie non est meritotia , cum non fiat libera voluntate restituentis. Secunda est realis, & voluntaria , ut si quis sponte restituat rem ad aestimati nem, vcl arbitrium boni viri, seu iuxta consilium Ecclesiae. Tertia est voluntaria, & non realis, vix umqvis tentus restituere, non habet unde, sed habet bonam voluntatem rcstituendi: & talis restitutio voluntaria in noti habentibus , bene dicitur sufficere: cum voluntas apud Deum pro facto reputetur , scilicer, in illo, cui deest facultas. In gloseapitulo primo . extra de eo, qui mit. in poc caula rei serti. tamen non obstante tali voluntate, tentus ad restitutionem debet conteri, & confiteri cum proposito realiter satisfaciendi, si ad pinguiorem for
. Qui tenentur ad restitutionem 3 Respond. quod Ad νυ ι- omnes qui indebite detinet alienum, siue iuste, siue tutione niniuste acceperint: & non solum , qui detinent, sed s tenea--etiam quicunque iniust E abstulit, vel constam psit, tur. aut alio quouis modo alium intuta damnificauit.
243쪽
Tenentur quoque ad restitutionem omnes, qui iusserunt furtum fieri , vel dederunt consilinin , fauorem, vel auxilium :& hoc per illam regulam. causam damni dat , damnum dediste cid tui: capitulo. si culpa . de in iv. & damno : Et per aliam regulam, quae dicit, Agentes, & consentientes pari poena puniuntur. capitulo, notum sit, secunda, quaestione prima, & decima septima , quaestione quarta, cap. omnes. Nam secundum Sanct. Thom.& omnes Doctores in quarto sententiarum, diilin, ctione decima quinta, quaestione secunda, articulo secundo, tales in solidum ad restitutionem tenen' tur: ut continetur in his versibus, scilicet. Iussio, Consillium, Consensus, Palpo, Re OG ,
Participans, mutus, non obstans, non manifestans.
Primo, d: citur I uisio , id est participando tuosione, mandato : & tenetur in solidum de omni damno, etiam si nihil habuit utilitatis: & simillia
ter exequens. argument. in capitulo Iulianus, undecima , quaestione tertia.
Secundo , dicitiu Consilium . idest , particupando consilio , scilicet , quando alicui consulit, ut furetur, vel rapiat : & tenetur ad restitutionem, si ille, cui considit, alias non erat facturus fultum: Si vero omnino erat facturus, etiam sine consilio, non tenetur , licet peccauerit m O
Tertio , dicitur Consensus , id est, participando consensu , scilicer, quando quis expresso consensu, consentit in furto, alias non furaturo: ita quod sine ipsi, consensu, damnificatio non sui uset subsequuta. Similiter ratis eans furtum, vel Iapinam suo nomine factam, tenetur ad restiti tionem , quia rati habitio mandato comparatur. capitulo, rati habitionem. de regul. iur. in libro se io, & tenetur insolidum . capitulo, qui consentit,
244쪽
eum duobus capitu. sequenta undecima, quaestione tertia, & capitu. cum ad sedem. de restitutio. spoliatorum.
Quarto, dicitur Palpo. scilicet, quando participat, palpando, idest, laudando, & adulando
ei de furto , vel rapina r ita quod probabiliter er dit , quod ei hac adulatione fit motus ad damnificandum proximum , quia talis adulatio est quidam consensus . dist. 86. cap. nemo. Quinto , dicitur Recursus , id est, participando recursu , scilicet , quando fur , aut latro habet recursum ad eum cum spolijs , nam scienter receptans rem furtivam , & furem , tenetur furti , secundum Innocent. & Hostiens in capit. sicut dignum. de homicid. tenetur de omni damno, quod ex receptione factum est, quod alias factum non fuisset. . Sexto , dicitur Participans, id est, quis tenetur
participare : puta, scienter comedendo, vel recipiendo de re furtiua, & tenetur ad restitutionem in quantum participauit, siccundum Theol. In q. senten. distis R. I S.
Septimo, dicitur Mutus, id est, ille, qui vidit rem surati, &sne aliquo periculo suo posset impedire furtum , puta , de mandato , vel alio modo , &ex malitia tacet. 23. quaestione tertia, capitulo non inferendae, ubi patet, quod qui non rein pellit a socio i ni ut iam, cum potest, tam est in vitio,
Octauo, dicitur, Non obstans, ut scilicet, iudex, cui ex officio incumbit prouidere, ne damna inserantur; qui non corrigit , nec punit delinquentes , ita quod propter hcc fiunt furta ,& rapinae , tenetur ad restitutionem , quando sine periculo sua: ersonae , vel alteriuS , rationis , scandali, potuit obviare , & ita intelligitur
245쪽
, illud, qnod patet. vigesima tertia, quaestione ter tia, capitulo qui potest. & capitulo facientis. distinctione octuagesima sexta, ubi dicitur, quod facientis proculdubio culpam habet, qui quod potest corrige te, negligit emendare, & idem habetur in capitulo error. &in capitulo consumire. distinistrona 8 s. Nono, dicitur , Non manifestus, idest, qui par ticipat, non manifestando, scilicet, quando scit, ubi est res furtiua , & sine sui periculo eam .p test manifestare , & interrogatus a iudice , tace everitatem, extra de fur. capitulo cum fure. & '. quaestione 3. eapitulo. quisquis . ubi dicitur, quod uterque reus est, & qui tacet veritatem, & qui mendacium prosert. Ruid me Quid restituendum est R espondeo, quod om-fitue si nis res aliena indebite aceepta , aut detenta , vel
sub quae debetur, s si fieri potest j reddenda est: & tunc
omne damnum, & interesse, quod sequutum est ex acceptione illius rei, restituendum est. Notandum, quod damna vitae, mutilatio membri, sanitatis, libertatis, honoris, famae,iniuriarum, damni, lucri emergentis, &cessantis, & similia, sunt restituenda in aliquibus bonis ad arbitrium boni viri, meliori modo , quo potest. Similiter, quando mulier habet filium , quem de adulterio concepit, & eius maritus nutrit eum credens esse suum silium, & relinquit eum haeredem , ut caeteros Glios : uxor non tenetur hoc suo viro dicere, cum
id fieri non possit sine damno, & periculo suae viatiae , quando tamen posset fieri sine tali damno , di periculo , deberet ei dicere : & nulla mulier debet confidere de bonitate, & simplicitate sui mariti in tali casu , etiam cum hoc sit secretissimum, esset
infami re se, & suum filium, sed debet adhibere iu. lud remedium cum patre illius pueri , & facere,
246쪽
qudd potest, saluando suum honorem, & utilitatem filiorum sui mariti: nec debet manifestare i psit filio , quia ille non teneretur credere matri : sed honum esset hortari eum, ut religionem aliquam
Quantum restituendum est λ Respondeo, quod Quanta totum illud iniuste acceptum , & damnum , quod resiluerapassus est Dominus rei: & quando id non est cer- dumsit.
tum, standum est iudicio bonorum, & expertorum virorum , & maxime circa lucrum cessans rquia si esset vir, qui vivebat ex luero alicuius determinatae quantitatis pecuniae , qnam iustὸ negotiabatur , & cum industria, & labore suo tantum lucrabatur , quod ex illo lucro vivebat ipse eum familia sua, qua perdita per furtum , oportuit eum vendere domu n. , vel agrum, ut posset, exequi iustum sunm negotium, quia non habebat aliam pecuniam repositam: & ideo fur tenetur ad totum capitale, & totum damnum, scilicet, luctum cessans, & damnum emergens, iuxta arbitrium boni viri. Cui facienda est restitutio ὶ Respondeo, quod Resim-- facienda est et , cui res subtracta fuit, etiam si tioctii non sit Dominus rei , sed sua intersit ex causa cie sic honesta, rem non esse sublatam : ut puta, habebat i 'ea ius pignoris, vel usum, aut aliquid huiusmodi. Si vero ipse, cui est res ablata, fuerat eam furatus : non sibi, sed Domino est restituenda; vel illi , cui prior fur surripuerat , si sua intererat
ex causa honesta eam non surripi. Et regulariter restitutio fienda est spoliatis . tertia , quaestione prima, capitulo reintegranda. & extra de restia tutio. spoliatorum . quas per totum . Et non in Ium tenetur ad restitutionem fur , sed etiam ille , qui scienter rem furto sublatam emit. Veruntamen in Icbus minimis , quae tanQuam
247쪽
derelictae videntur a Domino, furtum non com- mittitur , etiam si capiantur occulte , sicut est
acus, penna, &similia ἰ nec tenetur accipiens
ad restitutionem, nisi haberet animum furandi,& nocumentum inserendi proximo quia sic fu
tum committeret, & ad restitutionem teneretur, quantumcunque paruum esset . .
Restiti Ubi facienda est Restitutio Θ Respondeo, quoarioυbi a facienda est in loco , a quo fuit accepta , nisicie fit. sorte accipiens, & is, a quo accepta est , mutassent domicilium , & si manerent in eodem loco , tunc in illo S vero damnificatus mi tat domicilium , damnificans mittet damnificato rem acceptam expensis illius . Si vero damnificatus multum distat , Sc non expectatur eius aduentus , monendu est per literas , & interim res debet deponi , & Domino consignari , maxime quando res est magni valoris , & di L ficilis translationis : Si vero res sint parui valoris , sic quos oporteat plus exponere pro translatione , quam ipsae res valcant, poterit oppor tunitas expectari : quod si nulla speretur o portunitas, tunc sunt pro salute allius paupe- IIbus erogandae. Si autem damnificans mutat domicilium , t ne tur suis ea pensis mittere damnificato, qui afuit in mora, & culpa, cum non reddiderir in loco,
a quo accepit. NRestitu Quomodo facienda est Restitutio 3 Respontio quo deo , quod si furtum fuerit occultum , restitua facienda tio debet fieri per sacerdotem sine expressione tui sit. nominis , ne te ipsum infamet , vel alia notificatione , quae vel directe , vel in direct E duc ret in tui cognitionem : Vel, si iam commode non p. test fieri restitutio, tunc per eundem sacerdotem debes petere dilationem ab alio. Vel,
248쪽
D e I os tutione. . DOs iam manifestum est , tunc per te ipsum debes
restituere, vel per te ipsum dilationem petere: &si nolit tibi dare, tunc teneris recedere ab omnibus tuis usque ad extremam necessitatem, ut ei in- I
dilatata restitutio fiat. Sciendum , quod qui debita tenentur soluere
proximis, si terminus solutionis aduenerit, & pos, sunt soluere, & nolunt, tales non debent absoluia peccatis, nec ad communionem accedere, nisi omnia soluant.
Quando facienda est Restitutio 3 Respondeo, Resitu quod quam primum fieri potest , sub poena nor tis quanta ui peccati facienda est : quia , qui debet alie- do facies- num , quod potest restituere, & non restituit , da sit.
facit ei, cuius est, iniuriam , & ideo si non resti- ruat , peccat , quia priuat , siue impedit eum usu rei suae, sicut, cum furatur : sed non licer' etiam per modicum tempus In peccato morarit u & tenetur statim restituere , vel dilationem p tere: Ubi sciendum est secundum Sanct. Thom. secunda tecundae, quaestione sexagesima secunda. arsiculo Octauo. Sicut accipere rem alienam est peccatum contra iustitiam : ita etiam , & deti
Nam per hoc , quod aliquis detinet rem ali nam inuito Domino , impedit eum ab usu rei suae , S sic facit illi iniuinam. Sed sic est , quod
non licet per modicum tempus morari in peccato , quin immo rilibet tenetur peccatum statim deserere , secundum illud Ecclesiast. capit. vigesimo primo.
In quibus ea sibus potest disserri Restitutio λ Romu Respondeo, quod in quatuor . Primus est, quan- tio inquido restitutio est in praeiudicium illius , cuius fit, bus c- rvt cum restituitur gladium furioso ipsum repeten- bessti durante furia. f Secun- ID.
249쪽
Secundus est, quando . restitutio statim saeta , vergeret in infamiam restitii is: tunc enim di ferre potest, donec opportunitate habita, restituat saltem per confessorem. Tertius est , quando ex restitutione, sequitur maius incommodum restituentis, quam si commodum illius, cui fit restitutio ; ut puta, si restia tuens sit in extrema necessitate , non autem ille, cui fienda est restitutio. In tali casu ille, qui
detinet rem alienam , non tenetur eam restitUere , sed potest illam sibi retinere, eo quod tuncessicitur quodammodo si a. Extrema enim necessitas omnia facit communia , & res cssicitur occupantis eam pro tunc. Dcbet tamen talis proponere, quod si aliquando peruenerit ad pinguiorem fortunam, dictam rem integre restituet. , Quartus est, quando restitutio fieri non potest :ipsa enim impotentia ab Q luit, seu excusat cum ab instanti restitutione, cum secundum regulam libris , i m posti bilium nulla sit obligatio: debet tamen remissionem , vel dilationem petere per se, vel per
Quomodo facienda est Restitutio in ossensione corporis λ Respondeo , quod abscissio membri , vel des oratio vi iginis non potest restitui adaequale, cum membrum abscii sum, vel integriatas carnis restitui non possit : tamen secundum recompensationem ad arbitrium boni viri, debet fieri restitutio: ut in pecunia, vel honore: & hoc intelligitur de virgine, quae per violentiam corrumpitur; quia, si ex voluntate eius, sine fraude, & vio. lentia corrumperetur, non teneretur ad restitutionem ille, qui deflora ulr. Vnde, Mag. sententia. distinctione decima quinta , in quarto, in fine, dicit. Demit enim iniustEquis alicui, quod restituere non valet , ut Ocaluma
250쪽
lum, vel vitam, & huiusnodi, & tamen si poeni-- tuerit peccati cum amore condignae satisfactio nis veniam habet, nec ideo quisquam putet, qui rem alienam iniuste abstulit, quam reddere potest de illo peccato poenitere, ac veniam conssequi; nisi restituerit ablatum : quandiu enim res , propter quam peccatum est, non redditur, si reddi potest', . , non agitur poenitentia, sed fingitur. Mutilans tenetur ad restitutionem secundum 'arbitrium boni viri, ' pro cura medicis soluenda ,& pro victu ministrando , quo careret mutit
tus proi ter membrum mutilatum, & toto tem- pore vitae suae . extra de imur. & daain. dat. capiatulo primo . Tenetur etiam mutilans ad consolationem aDf:cti, seu mutilati, & quod humiliet se sibi.
Homicida vero debet puniri poena talionis, s
cundum leges : tamen occidens tenetur propin
quis occisi iuxta damnum, & suffragiat impende e pro anima occisi , quamuis numquam po Gst aequi talenter satisfieri, seu fieri restitutio . Quomodo fit restitutio fama: ὶ Respondeo, Resin secundum Sauctuna Thomam , secunda secundae, iis fama quaestione septuagesima tertia , articulo primo , quomod/quod si quis aufert famam alicui, verum, & iu- fit. se dicendo , scilicet , ordine debito seruato, non tenetur ad aliquid : si vero falsum dicendo , & iniuste, tunc tenetur coitieri , se dixisse falsum: si autem dicendo verum, sed iniuste: puta, cum
aliquis prodit crimen occultum contra ordinem debitum , tune tenetur ad restitutionem , quan
tum potest sine mendacio, ut pote, quod dicat semes ἡ dixisse, vel quod eum iniuste diffamauerit vel si non potest famam restituere, debet ei aliter Iccompensare, sicut & in alus rebus: & habetur decima quanta, quaestione Fruna, capitulo quadam, αΡ decis