Nova bibliotheca lvbecensis ..

71쪽

Theologorum nostrorum sementia non est b. Lutheri sententia, quod probationi& decim praecepti clara expositio, in qua iuxta obiecta vir summus ante nos processit, itaque per omnia mihi convenit. Neque enim is peccatum originale vllibi excludit. sicut nec ego, sed aeque in nono ac decimo illud velut fontem concupiscentiae actualis comprehendit. Recedere ergo videntur non parum a Luthero, qui prraecepta ex originali actuali concupistantia distinguunt. 8. Idem recessus est a canticis ecclesiae priscis, in quibus nulla talis disserentia occurrit it mos vel hodie decantandi prQbat. 9. Recessu etiam fit a libris symbolicis qui nuspiam hanc differentiam noni&decimi ostendunt in catechismo minore obiecta potius distinguunt; in catechismo autem

maiore utrumque etiam praeceptum connectunt aequaliterque de utraqRe concupiscentia exponunt io. Nulla quoque est necessitas ita distinguendi, cum peccatum originale ceu radix vagetur per Omnia praecepta, ac tandem in 9. Wio coniunctim cum actuali consignificari possit. Addantur his

II. formae precationum consessionum veteranae pleraeque , Ia non tantum forte Strasburgenses, sed& veterani Theqlμgi ferme omnes, itaque facile patebunt rationes meae.

72쪽

His ita positis, tuto,bstinere poteramus ab illa distinctione legum per utramque concupiscentiam, propiusque M libris nostris symbolicis et priscis ecclesiae doctoribus catechesibusque adhaerere. sed detur hoc paci ecclesiae , Cretentae . Lutheri expositioni superaddatur haec quoque expositio. Quamvis enim lassiciens eius fundamentum in seripturis haud deprehei tur bonum tamen est, etiam in probabilibus concordiam

tenere, ne maior sit ruina e divortiis sententiarum quam utilitas ex disputationibus pro veritate ad promovendam salutem nostram aeternam haud prospectante. Id vero simul hinc patebit: I.) me non deserere reliquorum helogorum sententiam, sed potius teterum the lagorum sententiam me retinere, imul

pacis, amoris&concordiae causa novam hanc

sententiam veteranae superadditam pati ac tolerare, quin , eum teneri possit utiliter, tenere quoque ramul. docere, etiamsi ne-eessarium ici non existimem acd. incommoda consuetae, non cprimordio, sed in recentioribus theologis sententiae adhaerentia talia a me iudicari, quae emolliri possint, excusari, ubi omnia pacate fiunt, imo& ita explicari, ut a titulo incomis modi plane liberentur. Quam ob rem in catechismo quoque meo hanc sententiam unanimitatis causa adopto.

73쪽

GENUINA VOCIS

ad Graeos . et s. notione ,

O'ρηqVam linguae, quibus ad oracula

diuina nobis edenda usus est Spiritus sanctus,a vulgo interpretum reseruntur in mortuarum numerum, quo tamen

iure illae, quae mominum hactenus exercitiois spiritus vivi virtute in coetu Christiano animatae sonuerunt, vel citra auctoris tanti iniuriam dici possint mortuae, prorsus ignoro. Ipsam autem haud exiguam interpretum partem linguas illas sacras lit rasque diuinas vita sua priuare, & ignorantiais nequitia a sensu vero detorquentes, minime me latet. Et, cum teste Augustino, verbum Dei non recte intellectum, verbum Dei non sit, detorsum ne humanum quidem existere queat, necesse est. Hujus rei

74쪽

ni testes, si quos desideres, lector studiose, infinita sere linguarum sacrarum commemiatorum cohors tibi adhibebit, quorum tantum loco vocabulum, πι συναγωγηρ II. Thes h. l. Ebr. X. et s. obuium esse potest, s eius sensum verum existimes vitam, sua. hactenus certa vita, ut reor, destitutum. s. II. profanorum quidem auctorum usu, quoad ego scio, vox. -υναγωγ prorsus eXulat, eius autem memoria quodammodo egraecis, qui dicuntur, veteris deris septuaginta interpretibus repetenda. Hi enim

c τω επισυνάγ, σθαι respondere pu larunt,is Matthaeus d), Marcus e), Lu- οβ que novi foederis testes, calculos suos addidisse videntur. Sed quemadmodum Alexandrini illi eandem Ebraeorum vocem ea dem graeca non semper interpretantur, nee ubique locorum sibi constant, ita viri sce-

αυτ vulgo extat.

75쪽

deris noui vocem potius agentem reserunt. quam patientem, nee, Unde πισυναγωγηmodo trahit originem, reciprocantem; ut συναγε τλω non tam conducere aut congregare , quam coire aut seipsum

colligere, συναγώγε ejusmodi ignificat coitionem qua quid cum alio in unum coiit, sic particula im praefixa, quae noti ne coitionis illius auget, το ἐπισυνάγε-σλι reciprocum ad scopum quendam reducit, ac ἡ πισυναγωγη pr obiecti ratiisne vel coitionem seu congregationem ad se, vel ad aliud intendit. quidem, quod Thu-οdides, o H& lii Graecorum scriptores

συναγωγ ν τῶ πολεμου vel των ναυτων locum quo se milites, nautae aut mercatores contulerunt, appellant id Iudaeos cultui suo diuino destinasse noui sed, si ,αγωγ requoque intueamur, Petrus f inductionem super se rei cuiusdam esse ait, Philosophi autem Aristoteleus g)- Cicero hydocenteam esse oriutionem, qua rebus non dubiis proin pter militudinem capio assensionem ju tu cum in tuta est, atque notionem illam ob particulam μι ad animum hominis conse mandum transtulere. Quae si omnia, quae τὴν ἐπισυναγωγην grammaticorum consensu

76쪽

eonstituunt rite expensa animo complectamur, illa viae notionem includit, a quam quis ingrediendam is non surrnductione aliorum exemptu se excita int. Hae ab notio

ne vocem i), quam interpretum turba ne acu nidem tetigisse videtur: haud longe abire semper putaui illi enim nescio quid eius de significatione philoso phati tandem non nisi hien radi 1 ita

κλησιας 1 τινα fiue eiusmodi quid exsculps runt. Rectius si scriptbris sacri mentem at tendissent, εισαγωγὴ, dixissent, qua reruni numanarum rationes veras Iubducere do-euit Salomon.

g. III.

Sed haec περο τῆς πισ-αγωγῆς minus. eam quoque ex mente Pauli Apostoli ominus iansideremus' Graecis dies xisque pariter ac nostris tantum nota omnibus idea, θυναγωγηι

επισυν--γρο eadem est , quae conuenetum Christianorum publicum praesertim die dominica frequentandumcinstituatili , parum sollicitis de argumentis, quibus sit scriptor diuinus motus, ut licet nullibi litera-

i Eeel. I. 4 , praesertim e p. VII. 27. h Coideris. Noliti curas philolos ad hune

77쪽

rum nerarum, exceptis duobus locis supra memoratis, vocis ἐπισυναγωγῆς mentio fiat, nee vllibi locorum eo vocabulo conuentus sacer audiat nec eius nostra epistola ad Ebraeos data alio vocabulo meminerit, praeter scopum etiam rerum sacrum hic t eruerit conuentum. Quam ob rem Athanasius, vulgatus interpres Nicotaus Dra aliique coetum potius μοδοξ ν per orbem uniuersum Christo collectum, ne nonnullorum more perfidiam experiatur, admoneri confitentur. Florum quidem utramque partem sibi haud contrariari profitetur b. Ioann. Gerhardus, sed se prioribus cum b. Ignati adstipulari contendit l). Verum enim vero etiamsi Syrus is alii prisci pariter ac recentiores interpretes ad Judaeorum Synagogam tam prope aecessisse videantur, ut non . Brochis mandus solum m hinc contra Bel νmini vitam remiticam arma sumserit, sed celeb. quoque D. Henr Calunbeet hvib. Lutheri vocem

Persiaininsuli germanica Judaeorum lingua eurari interpolandam, diti, 'Υm l dan

ci In Comment ad Epist ad Ebr. Ignatius vero in Epistola ad Smyrnaeos . . contra eos disi putat, qui συν- saeram negligunt. Cone Epist ad Ephes 3. 3. in . Tom. Π systeria. p. r. 936.

78쪽

ta undisibere dico 'vivax. Nihilo tamen

eius, cum Iacobus tribubus scribens duodecim c. II. a. συναγωγῆς quidem fecerit mentionem, quidni Paulus aeque ad Ebra sis, qui . ut ita dicam . Ex Iudaei erarit epistolam suam mittens Synagogae fecit men-.tionem sed his pariter atque Thessaloni-eensibus vocem ἐπισυναγωγὴ legendam obtulit, utpote quibus & vox Christianorum εαμπ nota et nihil amplius rei esset cum

iique interpretis congregationem aut cosiect/o-.ηem , licet neque τλε, neque το εαυτων ob oculos habuerint, cum recentiorum coninuentu dominico conferendam curem, me

iudice veteres illos propius metam attigisse intelliges, quam recentiores .

- . .

S. V. Horum neutra sententia cum clariss Io. Frid. Ηοmbeu in Parergis suis sacris acquiescere vellet, in aliam prolapsus viam

- p br. XII. 23. Iudaeis Syllagoga christianis Ecelesia, nisi utriusque diserimen hoe sit, vi illa loeum, hae personas designet Conc illustr.

I sec. p. 4o6. eis praeterea Codex quidam Romanus extat qui συναγωγὴν legit, sed mi hirundo ver non facit, nec ille caret corruptiovis suspicione.

79쪽

notionem τῆς μισυναγοει expediendi Paulo docet conuersonem O adductionem Eb-orum adsidem intelligi iJ. Quae coniectura si quod sequitur, 1 ημέροι μιγνωσιν

Θεια notaret maiorem robur verisimilitudinis acquireret haud imbecille. At enim plura obstant, quominus reliqua Apo stoli verba alterum alterumve admittant. Quos quidem vocat Apostolus Corinthios: ablutos, anctificatos, iustificatos q), eosdem quoque Ebraeos esse nimirum spersos corda a conscientia mala, o ablatos corpus aqua munda, illaminatos, iustos o conuersos r)asserit. Quin imo discrimen, quod Theologi transitivam inter conuersionem Min- transitivam, Illuminationem inter persectam siue totalem, imperfectam siue partialem agnoscunt, braeos quoque attinuisse non nego. Sed, quemadmodum scriptura ubique locorum, ubi res Christiana dies dicitur, eam diem negat intra hominem oriri extra hominum aninios potius docens luce r s , sic etiam nullo potest eurato motargumento, ut η ἐπιγνακτι τῆς ληθειας vl

libi

80쪽

libi scripturarum dies dicatur. Contra, ut typorum umbra antiqui foederis Rom. XIllii a nox audit, sic Christus typorum complementum dies est S uti Petro si mentes humanae natura sunt loca obscura. sic verbum propheticum est Iucerna Chri stus dies & Euangelium hosphorus. Nee nos quicquam το ἐγγιζειν, quod ab γγικεν u), tanquam a praeterito praesens dissert, morari posse tam facile sapiens perspiciet, quam το καΘως χος τατια ατο αυ- ων dissicilia intellem non erunt. Nam is καθώς χος uri haud praesentes respieit Ebraeos, sed quis Apostolus a Cor. X. 7, II. QEbr. III. I 6 excitauerat prisco rum Iudaeorum oscitantium exempla, qui de die quietis appropinquante parum solliciti neglecta fide, dpique documentis omissis , perierant. T ἐαυτῶν autem quod codices habent omnes, hoc non modo confirmat, sed etiam, cum quasi in viam sui onductio sit illa ἐπισυναγαργὴ ἐαυτων, conuersionis potius verae fruetum, quam conuersionem significabit M'. S. V. His itaque praemissis, si quid το ἐγκατα- λει,ειν, quod internum quoddam indicat deliquium