Euersio demonstrationis ocularis loci sine locato, &c. Pro vacuo imaginario dando in fistula vitrea Mercurio in ea descendente. Ab admod. R.P.F. Valeriano Magno editae. Ioannis Elephantutij Bonon. philosoph. in patrio gymnasio publ. ex ordinario prof

21쪽

cogatur contra naturam moueri , Ut dum aqua trahitur per tubii absorbentem, vel impellatura superius detrudentes, aggravante , ut in sontibus,, omninbdicantur multae uenire in natura marte factis ne detur acuum. Hoc non est ita intelligendum, ut acuum vitetur quidem a natura, possit tamen dari in natura, ut si dicamus aliquid euenire ne graue ascendat, potest tamen esse, ut graue per vim ascendat, aut propinandum ni edicamen-

Ium , ne morS succedat, quae tamen succedere potest. Sed intelligitur pro impossibili, ut si dicaturne Deus sit iniustus, omninesne dentur implicantia contradictionem. Sensus ergo rectus est, ne dctur id quod nequit esse Vacuum. Nec existimandum hoc non dari Vacuum esse causam essicientem effectuum positivorum in natura, ut quando Aqua cogatur ascendere, hoc fieri, quia non datum Vacuum id essiciat Effectuum enim positivorum cause debent esse politiuae non mere negativae, aut priuatiuae, inumquodque priuatiuum reducitur, ad post tuum quod supponini quodlibet negativum supponit assirmatum. Vt si dicam, non esse sumendum venenum, ne sequatur mors, hoc negativum presupponit, quddassumptum venenum pariat mortem c. cum Veroe. g. Ascensus Aquar sit effectus positivus, debebit refferri in causam positivam, quae cum non sit in

22쪽

violentiam passis, quod nullo modo potest violen

tiam appetere, erit reserenda in extrinsecum posistitium, ut in attrahens, aut prohibens ne aliquid succedere possumptius in locum extracti supposito nexu necessario corporum inter se inuicem, seu

dicatur ordine essentiali ipsius niuersi cum non possint grauia, leuia petere locum proprium, quin relinquant alienum, nec alienum deserere, quin alteri relinquant. Non longe aliter , ac in Si tulis puteo alligatis non potest altera descendere , quin altera ascendat, sic unum corpus cohaeret alteri, docatur in alio. Inde dum dicitur Vacuum a Natura uniuersali prohiberi, non ita est intelligendum, ut aliqua sit natura uniuersalis, Idealis, qualis esset Anima Mundi, si mundus esset animatus, sed id prae se fert, talem effectum non ab interno principio eius corporis praeter naturam affecti prouenire, sed a causa extrinseca illi corpori, cui violentia infertur, vel

ea causa sit natura alterius corporis secudum propriam naturam agentis, vincentis aliud, ut in his experimentis Mercurius per propriam grauitatem descendens, vel sit mere violentum cogens, ut instrumentum impediens naturam corporum, sicut descensum grauium ascensum leuium, rarefactionem, aut successum alterius ad alterum.

Obseruo quoque nihil dari adeo violentum, ut

non supponat aliquod naturale, aut etiam utatur; a natu-

23쪽

naturali ad violentiam inserendam. Violentum

siquidem est praeter naturam omne autem praeter naturam posterius est eo, quod est secundum naturam, ut videre est in proiectis, in quibus licet motus omni nota proijciente proueniat, concurrunt attamen qualitates ipsius proiecti , ut adiuuantes&c unde solidum,constipatum, graue sicut

lapis aptum est, ut proijciatur, non sic rarum, dis-spat una, deue, sicut stupa, mutuis.

uidpenes Arigotelem de Vacuo. Λ Ristoteles autem ipse ingenio adempe

I x spicax diere Philosophus, nempe veritatis studiosissimus, sistrenuissimus indagator, cum Vacuum in natura obseruasset mere fictilium, communiter etiam tunc temporis improbatum, atque ab illius fautoribus solum datum, quia nescirent se cxtricare ab . illo a dissicultatibus quibusdam, ideo sollicitus minime fuit rationibus a priori illud excludere Sat enim illi fuit contra antiquiores illud ponentes argumentari, eosdem ducendo ad impossibilia, cillorum soluendo otia ficultates, quibus illud astruere ducebantur. Et praesertim propter motum localem, me si aliquid

moueatur localiter, totum fluctuare cogatur Dum

enim osteditur, tantum abesse Vacuum dari debere ad hoc , ut possit promoueri motus localis, ut

24쪽

potius datum vacuum auferat , destruat omnem rationem motus tum naturalis, tum violenti tunc non existente mobili, tollendoq. proportionem necessariam corporis moti, spatij per quod sit motus, quam experimur dum aliquid idem moueatur tum per aerem, tum per aquam, tunc enim diuersa fit velocitas, &tarditas motus eiusden . corporis atque tolendo terminos motui necessarios sursum, deorsum c. Cum nihili nulla sit proportio ad corpora, in nihilo nullus possit assignari terminus, nulla differentia. Sic funditus illud eradicasse, euertisse censuit. Eque etiam bene sustulit Aristoteles omnes di facultates eos cogentes dare Vacuum per expertam raritatem ac densitatem corporum, non tantum diuersorum inter se in natura, verum etiam respectu unius, Meiusdem corporis, quod per alterationem modo rarum, modo densum cssicitur, Ut experientia docet. Unde etiam facto motu locali totus Mundus non fluctuabit; nam dum corpus rare sit, extenditur eius moles, occupat maius Spatium,dum vero condensatur,consti ingitur, occupat minus Spatium Erat autem in pote tia idem ad raritatem, densitatem , sicut ad caliditatem, frigiditatcm,in ad alias omnes qualitates inter se contrariaS4c. Non fuit itaque mens Aristotelis per se primo probare non elle vacuum propter hoc, quod motus in

25쪽

in Vacuo fieret in instanti, sed qubd motus non inferat, aut confirmet acuum it dicebant aliqui)quin potius motum destruat, quia tunc nulla seruaretur proportio mobilis, spatij,4 velocitatis. Neque excluditur motus in instanti, quia tantum, aut prim bsequatur hoc in conueniens, nun scilicet corpus simul esse in duobus locis, quod quidem consequitur, at non est primum, sed vis huis rationis consistit in eo, quddsimul esset motu S, non Clus. Motus nam q. localis in sui ratione includit succcssionem, cum si transitus determino a quo, ad terminum ad quem inde terminiicbeantcsse inter sedistincti loco si distincti, ergo intercedit spatium medium. At decursus per spatium a termino ad terminum tempore debet mensurari ergo in instanti no potest fieri motus, 'ui supponebatur motu S, non erat motu S, quod succedebat in actio, in quo nulla distinctio terminorum poterat assignari.

De Raritate, ac Densitate corporum.

Vppositum fuit corpora naturalia esse transmutabilia de raritate in densitatem,atque dec insitate in raritatem, tamquam adeo conspicuum, ut nulla indigeat probatione, &hoc non lum dum unum corpus conuertitur in aliud, permutando etiam esse substantiale, ut quando aer in aquam

26쪽

aquam, aqua in aerem transis Verum etiam serauato suo elle, ut quando aer ipse in cubiculis per calorem , aut frigus rare fit, condensaturi, aut in pilam magnam, vires vi truditur, aut in alem bicis adeo extenditur, ut vi interclusus disrumpatalem bicos Idem percucurbitulas, per flabellu per sollem, per tubum clysterium alteratur Idem patitur aer sub dio, qualis in nocte,ac meridie conspicitur Aqua itidem in lebete ad ignem adeo

extenditur, dilatatur, ut vasis oras superfluat,&s deturbetur ab alto, attenuatur adeo, Vt pars eius etiam in aerem conuertatur. Sic etiam euenit in

mistis, ut in musto, ac vino, in stillati iij, sicut in oleo sulphuris, cuius si aliqua portio contineatur in ampulla vitrea 4 in loco calido asseruetur, rarest adeo, ut in ampulla non conspiciatur, quod in loco frigido ad pristinam reuertitur densitatem; atque impetu vehementissimo in tormentis bellicis ob accensionem&c. Et omnino ea magis, ac facilius patiuntur rarefactionem, densationem,

quae humida, fluxilia, Tacile terminabilia terminis alienis, dissicile propriis.

Raritas vero, ac densitas corporibus potest inesse secundum magis, aut minus, non tamen ad infinitum, sed usque ad certum terminum, quousq. patitur,4 exigit natura corporis rarefactibilis,lcondensabilis. Inde habent quoque corpora , Ut

sibi inuicem cedant, recedant, luccedant, nihil

27쪽

24 Vacuum relinquant in Universo, prompte, ae facile fiat motus localis, utq; cuncta disponantur suis cuiusq; locis, prout exigit persectio niuersi, ac natura partium illius prout dilucidius consta. bit in experimentis infra

Dicta Auctoris circa principium libelli

Non inferre Vacuum. Io Um insert acuum eo quod viserta ni Ar istas proportionis inter mirtutem contigua

tiua, continuatiuam non consonet concordiae natu

rali partium Mundi elementaris inuicem alioquin dissiadentium. Hoc gratis ab eo dictum, ostensum siquidem est supra, corpora elementaria in niuerso naturaliter inter se tum contiguari, tum continuari per grauitatem, leuitatem, concurrentibus etiam secudis qualitatibus puta raritate, densitate, fluxibilitate&c unde frustra, nulla erit virtus contiguatitia, aquam disserens, & pugnans cum continuat tua. At si corpora cogantur contra propriam naturam ascendere, aut descendere , ut continuentur, aut contiguentur alijs corporibus, hoc illis impertitur a violentiam inferente, non ab alia interna virtute praeter grauitatem, leuitatem. Sed vel ne in nihil abeant corpora, ne nihil sit niuersi corporei pars, neue totus collabatur

Orbis. Nec longe dissimili ratione ab ea vi, dum impet

28쪽

impelluntur, trahuntur, proijciuntur &c. Proportio autem summa datur inter partes Mundi elementaris consonans concordis naturali uniuersali earudem per qualitates contrarias grauitatis, leuitatis, caliditatis, frigiditatis, humiditatis, siccitatis, raritatis, densitatis, duritiei, moliti et c. per quas alterantur ipse partes, ac in se inuicem . transmutantur continue , proportionem geometricam semper seruatur e vi quam maxime pos. sunt imitentur perpetuam, perse stissimam citacularium corporum naturam.

Neque minus danda vacua exilia interclusa in corporibus elementaribus ad mistionem praestanadam, nempe ut ea possint coalescere in constitutionem mistorum. Non enim per iuxta positionem fit mistio, sed per alterationem miscibilium, adeo ut miscibilia ab esscientibus mistionem refringatur, hebetentur, contundantur, nec omnino propriam seruent natura sed transeant in naturam

aliam, nempe misti, unde quUibet pars misti sit mista, similaris, nec dici possit aliqua pars esse

id, quod antea erant miscibilia. Sumamus exemplum ad explicationem in mistis arte factis Oxymel pensolam infusionem aceti,&aqus in mel. no dicetur, nec erit oxymel, dum possumus secernere partes mellis a partibus aceti, sed tunc oxymel fiet, cum ignis ope, agitatione artificis ingenti adeo uniantur, ut non seruetur aliqua pars,

29쪽

26 pars, quae sola sit aut acetum , aut mel, sed ambo coaluerint in tertiam naturam oxymelis; und Emiscibilibus inuicem alteratis, no est opus vacuitatibus. Non dissimili ratione commiscentur elementa in constitutionem mistorum alterata non in suo es epc secto permanentia, nec tamen penitus corrupta modo, quo docemus in Scholis unde non requiruntur vacua exilia propter mistionem, sed quaelibet pars carnis est caro, ossis os, &sic dereliquis perfecte mistis, in quibus non in existunt elemetaria corpora formaliter, nec in suo esse perfecto, ut talia, sed tantum in potentia, di luentibus nempe mista agentibus naturalibus. Idem dicetur de augumento, quod non sit,quia

alimentum ingrediatur vacuitates corporis viventis, quod sic extendatur; sed quia conuertitur in naturam aliti secundum omnes sui partes primunt similares, deinde organicas.

Neque docerent acuum ut inquit Iessent

nobis considerabiles adoculum descensus aquaru π μσud centrum terra, aut ascensus Edium maris quia

per impetum,4 per violentiam rarefiunt corpora, aqm praesertim, aer, sic eodem tempore replent loca, a quibus alia excludutur corpora a vim inserentibus, non ex propria, interna natura, sed ad integritatem, & nexum corporum Universi corporei, quod tot incorporeum, di persectum ezi

l ad

30쪽

pro ostendenda possibilitate Vacui re priamo de Phanta alibus, seu visis

in fistula vitrea.

I Xperimenta quoqtie fistulae vitreae, quae L , oculis subiecta non fidelibus Adm. R. R.

Magni perstrinxere adeo illius oculorum aciem, ut minime visibilia, nec existentia videre visus sit, Vacuum excludere potius, quam includere, non erit difficile recte expertis agnoscere . Laudo ipse quidem Virum sagacem, laudo experimenta, laudo praeclara inuenta, ut pote iudici exercitamenta, non autem laudo iactantiam, nec ea probo ad id, quod in tenditur acuum, ne illa vacua,4 fine frustrata relinquantur. Quomodo namq in sua fistula vidit oculis suis locum sine locat, Si locus est simul natura cum locato, cum sint relativa vestalia. Locus enim est i cati locus,&locatum est loco locante locatum; est namq locus proprie acceptus superficies, seu te

minus corporis locantis, continentis aliud corpus. Continens autem, sub ratione continentis, neque

cogitatione potest concipi absque eo, quod conci-Piatur contentum. At dicet, se vidisse supelficies internas fistu dissitas, nullo corpore, sed Vacuo, nihilo ipso in terseptas, no in esse relato ad con