장음표시 사용
31쪽
DE FONTIBUS PHILD SOPHIAE PARς PRIMA
'etequam adsentum Anatomiam cadam aciem pria moueam, paucubin vestibiao Amice lemrteranu
mreplacuit. Foetes quam amaeni, & blandi v susunt tam aduum, & explicarii dissicile est eorum struinium: nemo certE mea quidem sententix eorum proteruum Genium, dc abditas intra tonfragosa montium latibula propagines aulassequi potuit aut satis elucubrares E montibus in valles, &inde ceu per quosdam sartifice naturaeflormatos9 canales, nunc palam, alias occultis anfractibus S mea Uris in mare praecipites ire, indeque tui sum ad suos sontes remeare, praeter Sacram paginam quotidiana nos doce experimentar OMNIA
inquit FLvMINA FLUUNT AD MARE ET MARE NON RNDUNDAT,&c. Quo pacto autem id fiat antequam ego sensum me um proponam , placuit breuiter aliorum clica hoc opiniones ex Alm gesto lo: Isa p. Riccioli m. r. lib. i. Capr 13. adductas, incerto tarmen ordine a medelamptassentire . ut videte lector sit variabit eo PRAELOGι vl
32쪽
sentensarum inter se differentiam. prima est Molinae,qui ad pluuias recurrit quae ε nubibus depluae in tra terrae viscera se penetrant, sc insinuat, ibidemque coaceivatae son. tes parturiunt. Sed vereor ut sitis opinio haec si solida; experientia enim constat aquam depluam triam ubi poros simum, S siticulosum est solum ultra pedes q. in tetram se penetrare non posse quomodo igitur montes Saxeos quales sunt si hilenses, Peruviani, Styoae, & Ti rotis&c. peruadeni)ad q 0rumtamen crepidines sontes enasci quotidie videmus, qu;d quod iam inde a condito olbe FONS ASCEN
Atiara est peripatetiorum qui Aristotelem secuti, sontium origiunem in terno aquarumdepluuio seu stillicidio attribuunt. Constat
quae subinde perruptis o apertis a lassoribus aut vi propria venis ingenti cum impetu Draseluctantur: quae ubi aliquantisper in antris
subsed , ulphureis φ p rem arefactae Spiritibus in subdime stibiatae thesis o sernicibus adfiguhtur, posteaquae in guttas ut potefrigidiore aeris EgiorPhest,huimur, & per decliues montuum sinus deuolutae sontescreait quod stabilitanteeitatus P. Ricci Ius taliter. loco Supra dicto: Virimus in excavandis puteis terram o ut Donii a Diiu desMantem,'u montium cavi niItoncameratis, super nὸ
ν s: Manantes, adcomt ego in una numerarim plo quam 3 o o. guttas
nivssentis cicternulam implebrit. quod,& ab alij obsutuatum est. Atai Iussicit ita explicuisse mulas ob causas . . T. pia seni ritia est Conin4h ieet sum &quorunda aliorum. Qiai aiunt aerem subterraneum diano aut aestiuo Sole rarefactum superumniente vim diurni aut hyberni Rigoiis addensari , & hac sui coarctiationes minus enim tum occupat spatium) violentE aquas in sublimεVrgere, quod a Thermoseopiis desumptosxemplo confirmat. Sed nec hi iundum te crunt.. a Non placent qui ad Meruactivitate recurrunt, multo mimis ii,quire opernicum & Galilaum secuti, ad conuulsi Oibis vertiginem conis sugiunt; Vero similius discurrunt ij,qui a grauiore maris aqui, sub- emancra leuiores, ut pine iam a Salis, &grauiorum corpusculorum. pondere immunes, & liberas premi aiunt, itaque per canaliculos, Mariam Artificis opera intra tei ras elaboratos in sublime attolli, & d
33쪽
Cardanus cuin quibusdam aliis fontes generari dicit a riuulorum . congerie &coaceruatione, qui ex vaporibus aqueis intra, & extra terram frigoris vi addensatis procreati sunt, quique una cum extraneis depluuijs fluuios tandem essici ni, Apparentesque quasdam pro se allegat congruentias, Puta quod sub orturi solis humor in montibi snotetur , quod incrementa fluuiorum conuniter tempore matutino
accidant&c. Sed neque haec opinio satisfacit, quis enim Qi persuadeat, tanta aquarum volumina, &cpnstantem stuminum impetu . ab ad densatione vaporum, & exhalationum seri posse Moderni quidam Philo hi statuunt terram q3issiluid aquarum suminum alueis in mare estudii, iterum recipe ei occultis enim tramitibus inquiunt aquam maris subire torras ,&'tratuitu per mul tiplicesanfractus terrarum verbera Iam, & peraro as atque argillam colatam deponere salsedinem, &amaritudinem sic insinceras aquam transire ; at de hac sententiamqli is illust ita , pluribus inse rius loquemur. In eo enim rei cardo Vpititur,q ado, Sc qua vi mare in terras subeat, quis tantam aquarum copiam leserto Oceano abrupta, sinuosa montium claustra sub ingredi coni praesertἱm cum mare ut salso quidam sibi a geometiae imaginantu θ non si altius sons tibus: quod infra breuiter probabo. ContUri lenim potius tenendum est, fontium loca magis eleuata esse qhim maris supersciem,pleraque enim siunt inaltis montium clivis, &eerticibus: ut potius, &facilius inde ad mare defluere , quam ex miri contra naturam ascendere dicenda sinc. Hic enim est aquae genus quod infra ostendam ut ad loca magis depressa minusque eleuata moueatur non ad sublimiora. Quod omnibus Hydragogis notum et, & P. Valentinus Stanfelio sita Dioptra Gae etica cubi ex accident de hac materia agit cla
re deducit. Propositis aliorum sententiis , interest, nentem meam quam super adducta difficultato & quaestione habeo aperire. Quod quamuis illibenter facio, nescio an impatientia an vero pudore ductus, tum ob tantam rerum Physii calium signoratis veris fundamentis incertitudinei'. tum ob multifariam contradicentium quod sequitur inde quantitatem, tamen sumpto animo conabor pro tenuibus viribus meis aliquot de materia dicta proponere verba. Dupl ci,& inter se diuerso contenta discursu . quorum primum iam dudum paratum habui, Secundu vero no a longo tempore didici. Vtrsiq; lictori bene ponderandum prabeo,ut me suo tempore qui magis ex illis Verritatem redoleat scinonere non dedignetur, gratissimum enim mihi accidet, meliusque A a mc
34쪽
me in promisso futuro opere , ubi sincere mentem meam aperire odi portebit regere potero. '
Ico itaque sontium originem , & causa m duplicenci Osi nari psisF. Remotam , de proximan .' Remotam dio, Maris comi siones, siue AEltus Oceani, quos.
in incrementistas Luna facit, . Proximam tum aeris' interrae cauernis addensationem, ut vult Aristoteletis supra citati, tum vapor u visi liras gelascentririn, & in guttas solutorim congeriem . t una enim qua do in incremetis suis quas maris attolli,&in se blinii in montes coaceruat, detumescerα littora saciti pristeaubi illi aquarum montes deuolui, &detumescere incis, sunt,cum in Inte impetu re duces, vici nas aquas ni ouent . ceud ita plaga fugere, ni aque rei ea uernas,& umbrosas specus etiam Editio is reciperesse eis unt,qua demu variis anfractibus venisque estitiatae . sontes ad montium crepidines causarr: cumque aestus ritimaris sint assidui' sique aquarum recim alioperpetua, etiam p .renne, do ubertim eminatare est necesse . i' Confirmat senes fiam neam experientia freques in Scylla in Charybdi; ad fretum Mamertia una sue Siculum; ubi ingentia aquarum volumina uno quasi monaeito absorbentur, quorsum enim rata aqua. rum infra praerepta abysssinari ni saxa,& scopulos latentium vis,&co. pia ξ nisi dicas eas per occillos meatus, & venas, vicinas montium cauernas, &profundissimis abscessus subiisse ξ ibidemque eousque haerere, donec calidis Spirtibus magna sui parte rarefactae in vaporo ad iliolos, & fornices sublatae, ac tandem vi frigoris rursum congelataedi resolutae in guttas, ad otificia sontium decidant, Sc mare unde adueneiant repetant. Quod confirmant aquae dulces saepius ab urinat ribus in fundo marisrepertae; ut refertur in Ormus prope insulam Ba-reim ab urinataribus aquam dulcem hauriri ad profunditatem 4- S s.
orgiartina . Sed, ' Ob jcies. Si aquae marinae in cavernas illas subterraneas defluerent, necessario sit fas fore, retinereque suam primigeniam amaritudinem quod tamen comunit r no experimur,ergo eae ex mari no proueniunt. Respondeo. Hoc argumentum nihil omninb urgere: dici enim p
, & vcro debet, aqua, marinas falsas quidem terram subire, at in
35쪽
transitu per tot terrarum,& alueorum anfractus omnino desecari, &qua si percola ri, ut n ihil omni no de salsedine illa retineant: qu idquod
vel exinde sententia mea magis solidatur; nam sontes prope mare sausi sunt, aut salsustuli, quantoque Tagis a mari elongantur tanto amplius de salsedine deperdunt. Prae. erea falsum est abselute quodn his obi jcitur; nam multis in Iocis Germaniae, Italiae, Hungariae, Moia uiaestis sontes reperiuntur, quales etiam non paucos in Boemiae
Regno ipsemet , & vidi , & bibi. Obijcies Secundo. Dato quod illa salicio quae em Salis spiritu sim auferri possit per longam percolationum, non sic tamen a Spiritu salis volatisi,qui dissicillime a subiecto,&nateria sua auelli potest veChymicis probe notum , sed & huic obieetani facile. Respondeo, dicendo quod successivae ilae aquarum partes terra
lambentes, intraque terrae Viscera is penerantes, antequam ad orificia sontium confluant misceantur hinc tale dulcibus humoribus ex pluuia vel ex vaporibnst ut dixi coqcreis; adeoque parua haec,&xesidua salsedo quam sorte retinet omni non sensibilis euadit, Hoc solum igitur opus est, ut longiuscule per terae alueos permeantes quasi percolentur, &sensim Sqiritus ille Salis udatilis evaporet Hucusque se extendit discursus frimus: iam secundum audiamus, quem ut candide fatear ex libro Dactissimo,& Eruditionibus pleno
quem quia pauci legere a Uectant imore perculsi ne cerebella sua in uertant j tra Phsi inaudita intitilato, soannis Baptistae Hesmontiviri certe ingeniosissimi excerpsi. qu ita se habet.
ontes nomino nona quarum quoscunque cum vulgo etiam continuos, se indefessos prolapsus , Etenim tametsi fracescens nix iterataque pluuia manantem aquae per caecos scopuloram ductus saxorumque interuenia vel anfractus decliues, assiduum iugemque decubitum dederint, sortes proindenomino. C sualis si quidem nimium, &accidentaria adeoque demortua aquarum ista congeries est. Itaque quo constet vitale aliquod in sontibus principium, & scaturiginem esse; Considerandum initio venit sapientis hactenus obse tirum verissimum tamen Llogium, Quo flumina uniuersa per consequens etiam sontes a mari prodire ac manare, & i .
36쪽
inare postremo si uim sint rectissimi voluit. Anxiam hactenus prosechb Philosophorum posteritatem Sirahc reliquit , qualiter nempe a maria quae sursum contendat. Quando Ridem maritimum terra ubique labi una constituens victoriani retinint . quia superioritate situs compes cuit. At nondum proinde satis coistat, 'ninam mare cum aquarum congestarum in imam terrae vallam proluvies st)quiret altissimos praeterea constendere scopulos, sentcique ibidem concitare . Hydra li is certe hic silent regulae seruanta viseri debet scriptura sit. In tactum idcirco quid an hunc locum negligkint, alij vero cum . modulamine explicandum Iuscipiunt, Vt nimirum ex mari flumincavapore tenus elicita, scilice pluuiis, tandem nivibus & imbribus se
na malamorphosis laruataeinteriecta mare repeterent. Atqui hoc est contendere sontes omnes ix pluuia ortos esse, aut saltem ex aere condensato. Deinde ex terra aeςquiquam vaporum sed ex solo mari peti inique iuben t, aut frustra lacra pagina ex solo mari flumina , & non paritere vultu terrae non sterneddo halitu tenus mendicata af eret. Aristoteles ait. ex aere in aquam resoluto nasci omnes fontes, Ru minaque voluit. no legerat credo eis Platonis discipulus in Phaedone
quatuor illa Paradisi sum ita iussu Dei prosiluisse . quid ni sodes, si de
hodie ingentia flumina sola aeris tonstrictione nata ais etiam Pli d ne lecto, virgine adhuc natura , t adem a creatione deinceps emanas
se cuque qui mundu ab aeterno crididit, Phaedone neglectu reliquisse
nec aeriS vllam concretionem exiectasse, Nisi sorte ante Gotopium Becanum delirauit, Quatuor illa umina nil aliud fuisse quam Oce nil in quatuor orbis plagas fluuita em mittentem: quo sensu etiam Siracides Ecclesiastes it:omnes aqlas venire ex mari,rursumque emenso cursu suo mari se reddere. Qua sic sonant in S; holis. Goropius delirauit,&Plato ante eum, si sine ita aeris concretione Oceanu quatuor fluuios in oras mundi dispersere dixerit, quo eodem sensu tamen Ecclesiastes id asseuerauit: ergo eodem sensu Ecclesiastes delira uir Atqui nondum satis dictum, nondum inquam satis obuia saerorum,
Fundorum itaque in te ra diuersitatem & strata, ob oculos ponere eomprimis necessees h Alibi enim terra nigra,fimis & Brdibus scatens, lutea, argillosa, pinguis, sterilis, palustris, metallica, arenosa, saxea avarioque decore ornata in vultu occurrit, iuxta soli Caelique temperiem, Stellarum influxus, imbriumque adaptationem, quia nimirum fluctus sulit, non autem Elementum.
Quam si pertuderis primam Naturae soleam plurimis locis saxa,
37쪽
metalla ; tursus aut minerales succos deteges, nonnunquamve mare
nam, eamque hic nauam, alibi cineream,ibi ceruleam, inde parum viridem, iuxta latetis Spiritus protheam ac multisormem a Zigiam quinpe .lo natura subest Aicheique hypogas destinationem a condente
verbo acceptam. latent videlicet in Lementorum condo ac ditissimo momptuario hospitatae ab initio rationes in aruum durabiles, Reientia rerum sibi in tempore suturarum pro usibus ingrati hominis instructae patieterque a condito orbe rerum completas digestiones temporuque plenitudinem seu maturitatem expectantes, quibusque chaos Architectonicum, to enormon , chaos, spiritus in quo nostris limitatus ne cessitatibus id eis rerum in progi essu suo sutura tum repletus assistiti Porrb fundorum non par ubique prosunditas existit, Alibi en in . inulta arena, alibi vero terra plurima occurrit. Mox autem sub sabuli lando alter plerumque saxeus est. Is enim nostis Eucue , cui rupium propago innixa , metallorum hic denique a tqui mineralium ditiores clade , sua habent diuersoria; Ac tandem sub lingam multamque s biit id sp irmitatem scopulorum rudimenta subtirisabulum illud niti-d ssimum occurrit, metallicae qualitatis & inquinamenti peregrini e
pers. Quod nempe naturae fundus est ultimus , δἰ impenetrabilis, nonraio tamen in terrae superficie obuius. Adeon in que natura suae ii dulgens libertati, nostras ridet leges ac praedicamentotum repagul uni uoco fundospernit. Ultimum illum Naturae fundum ligo hactenus non trai siuit quoniam vivi multum area aemultumque inde aquaede. pleueris, mox alia indesinenti celerique carsu aduolat,prioris desectum suppletura. Hinc itaque:
Uncludo. Fundum praedictum , ut ordine ultimum in Natura, ita cotinuare in Centrum usque ,nisi sorte infernus aliquot meditullij mill Naria teneat. Sequitur deinde: sabulum illud ,materiam Terrae esse novicissitudini obnoxium , sed perpetuum et constans cribrum, quo Natura indesinentes aquarum thesauros sontesque limpidissimos,in uniuersi communionem trans colat. .
. in hoc inquam vigorem vitalem ebullientis aquae esse . Quamdiu
enim in eodem vel santur fundo, vividae sunt aquae, non respectibus superioritatis, aut inferioritatibus locoruobnoxiae, nec demu legibus Hydraulicis parentes, Quia enim vivae sunt, vitalem proprietatem nominus quam Centrum ipsem custodiunt illaesam. Attamen quam cito. inde decurrunt, non alias quam sanguis extra uenatus, aut amputata manus actutum moriuntur, tum enim primum corporum grauiorun
legibus,locorum si tuumque positionibus importunis, obedire cogit tun
38쪽
ui scilieet non cessentabinde per decliuia in mare ruere, tamquam pristinae hospitium quietiS repetentes. inarto Notandum. Quod prout fundus hic aeri expositus in superficie terrae non minus vernaculas proprietates exprimit, quam qui inde centenis aliquot ulnis insta terrae Horizontem latitat, ita quoque meminetis idem sabulum per sa*orum comissuraS lataque interuenia in summam montium altitudinem ipsumque subinde apicem ascendere, atque inde sontes vertere assiduos, caloribus aestiuis nequiquam
In homine enim quamdiu sanguis venis fluctuat, tam in fronte qua in pedibus par respestus si tuum est, tamque supra quam infra ignorat, extrauenatus vero ilico grauium sortem induit . ita quoque in M crocosno, quamdiu iqua priori in hospitio communi vita scimur, suta deorsumque sine hbore properat quia nescit,at semel vitalidi cussa hospitio non cessa festinare, donec beatos quietis recessus in ilia dorecuperet.
Aquas itaque spirius intus alit, vasti quoque marmoris aequor, t tam diffusa per artus: mens agitat molem. At hic nondum satis enotuit mare. quod sontes rigat, sumina euomit, quorsumque eadem tandem indcsest ξ properare Scriptura dicit. Quod e tenim Scriptura mare umcat, aquarum omnium in V num ac continuum abacum cog regatio est. Cuius collectionis spectabile hoc & externum nauigabile mare, non
nisi est fructus in umbellam dispositus.
Quocirca omnium omnino aquarii receptaculum, congregatio, radix & collegium, bulliens istud sabnium continet, milicsies utique locupletius, maius , & proinde totidem plus aquae continens quan Oceanus. Ut pote totam feth diametrum terrae adimplens, ad cuius duntaxat extimum labium externum mare unius aut alterius leucae ad summum, prosunditatem adimplet. Separati it namque Archetypus aquas ab aquis, non quidem mare a fluminibus mel mare non omnisi aquarum esset congregatio) aut haec utraque a nubibus, sed mare verum, & internum ab externo hoc nauigabili primis disiunxit diebus. Hoc mare internum, inquam inuis bile hactenus abyssus , & magnum sun t aquae illiae quibus Vates mundi landamenta inniti cecinit, quaeque hactenus etsi neglectae steterint a rerum conditorem Genesimare vocantur, ab inde scilicet quoque Ecclesiastes parit)r sontes &sumina petiuit, & reuersura. Decurrunt itaque ex hoc lando, metuque vacui mare externum
rursus penetrant, ide sabulum velut colando, &salsuginem suam m0xprimis
39쪽
primis sere passibus sequestrat. At quia sontes & flumina, paulatino
decursu mineralium omnium semina ac materiam dispensarunt; Celeriter proinde ad mare externum properant,quo rursus ad mare internum, Orphei noctem, Plutonis tenebras apud Hippocratem, Oromas in Persarum, iliadum Paracelli ubi rationes ac dona mineralium in. quam, adhuc nondum corporibus sociata semina iacent) farcunda repedant hospitia , seminibus iterum aquae impraegnandae. Non est itaque'tiosus aqua tum in Oceanum delapsus, Intelligentia quippe gubernantur,tamqua si intellectu pollerent sua munia bonutatis, & prouidentiae infinitae testimonia,non cessant edere. Mirabuiatur certe hanc prima fronte quotquot Cabalam spicient, verissimam . tamen, Necesse est utpote plurima ignorantes, admirari plurima. Atqui consentaneum quippiam Oceanus quotidie ante oculos bino fluxu de recessu propinat; Ascendentem scilicet aquae umbilicum c tra Hydrauli sim, in mentesque pro SiZygia lunae fluctus: Vivit nam
que propemodum suo quodam iure mare, silente nimirum ventos Ataneos aestus concitans, Iunae analogum situm curiose Obseruans, fluctibusque turgidum eidem obuiam vaden , variegata demum temporum,luminis, ac motuum Vicissitudine, continuataque aquarum nunc hic,nunc alibi,per stata interualla suas in altum exundationes a tollens. Itaque naturae portenta tametsi quotidiana in Oceanoquisquis vides,interioris,ueri,uiuidique maris,acloge augustioris Abyssi vitales sontalesque concitationes viibus humanis dicatas mirari deline.
Sie ille: &meo quidem iuditiosi licitum dicere esset per quam o time; at quia promisi me nihil in opusculo hoc quod Physicam redolet
determinaturum, idcirco taceo: & pro interim ingenus sublimior,bus ponderandu relinquo. Commonefacere penes volens lectarem, me ideo & sine omni verecundia Authoris verbis su sse usum; tum quia variis negotiis impeditus, eiusdem discursum verbis meis acco modare non potui, tum ut taliter plurimis aut horrentibus aut spernetibus eundem legere, ex ungue leonem monstrarem, imposterumqu aliquali de tam bene merito Viro conciliata beneuolentia,melius sei tire facerem, cui ego absque omni adulatione me bene velle animit
confiteor Sedremus e L Originissentisian si utimo relicta, me adserutandam Aque
Elementi Naturam eiu emque adras proprietates uertersis ita promisse filum texendum exordiri: Acturus nimirum Part bae, quam non e ca se
quasilogicam alibi intitulaui,primum quid GRAVE, GRAVITARET GRAVITATIS CENTRUM; quomodo idem in corpor ireperiendum Atrius it
40쪽
Elemeuti figura sit, o an ut umidemq; cum Vniuerso centra habe. i. Adserent postea gliquot eiusdem curissas proprietates ι tum diuertens ad seMosam iliam De Vacuo inter milωρο- dis nationem,an nimirum detur, an dumgrauia insusum Attotantur,m inibi detineti r, i metu rictii euenia at , quae curiosus lectar, varijs ηouis discursibus int pretata ad tu tam ximumsui 'roiuo reperis . fuHamabaselucvti irenti: η Lboλο- migitur
Graue. Gr uit s. oc Grauitatis centrum '
Tyrotem illumidi Genium, ad trutinam S grauitatis momenta penitius expendere possimus uuabit tantisper subsistere, & quid rei, quid nominis GRAVE, GR VITAs,& GRAVITATlS CENTRUM paucissimis ediucere: horum siquidς isnarus, ne pedem quidem citra e rorem promouebit Aio proinde cum Federico Commandino, cintrumgrauitatis cuia libet qμantitatis itae, spunctum illud, melinilia ima qηantitate eiusque
ereminρ , melextra pstum, circa quod muriquepartes aequali- momentorum ransissunt, Ductum namque per tale punctum planum, figuram qu modocunque secans , semper illam in aequalia momenta partietur.
Voco autem MOMENTA hici VlM ET POTENTIAM MOVENDI DEORSUM vndς nihil aliud erit MOMENTvM, quam
zauitas corpori inexistens. Gravitatis porro Diameter, seu LlNEA Di RECTIONIs, quae per centrum rei grauia formoιblii traiecta, in Vmbilico 'iuersi c. currit, quefm r lim nti η rectos,seu perpendiculariter insistit. HYPO MOCHL ON autem Iutiimentum reigrauis voco; quod si fluidum sit,rectius V Eul CVLVM,idquς vel aereum in aere, vel aqucum in aquis vocabimus. svLClMENTO AQUEO naues in mari, AEREO volucres, S LIDO corpora solida in terrae plano opus habent ne abescant. Hi ne deducitur illud GR A VE vocari r quod Suapte Natura,&c6smitto appetitu deuisum ferri cubi intellige in uniuersi Centrum) ap-