장음표시 사용
61쪽
per immerge,res mira,videbis totum Mercurium, ad ima vasis praeeupitem ceu fractis repagulis indomitam seram ire, quod antequam asisequatur, multis vibrationibus ceu furiis agitatus insistescet, donec nihil tale metuentem lympham totam in desertam stationem sursum impellatu equesbius dominetur fundo. inissia contentam sparta
Iant in Fig.vm.duo Sphaerica v. g. vasa A B liquido recipiedo idonea, iunganturque sit pernε adferruminato tubulo fundo utriusque ad ferruminentur canales Ci FG, quorum alter F G vasi immittatur in G,alter perpendiculariter ultra vasprotendatur habens clauiculam ad C, inseratur eidem vas A infundibulum , cui clauicula ad Estabiliter adglutinetur. Vas potabvinariu optimo turgeat falerno, Cum igitur ex vase H G per oscit . Ium D haurire vinum voles hiauiculam Caperi, ut humor aqueusi in A contentus liberE per canai lem Ct defluat, hoc enim exinaniente vas A, aer in B emigrabit ad A,&consequeliter huius locuoccupaturus ascendet vini liquor. ex vase H G per GF,dum totum spatium B occupet, quo peraci reserata clauicula D,& clausa K poteris pro genio & gustu exinde haurire. At quis tam insigni actu ex dolijs intra cellas vinarias ab- . ditis vinum exorbet. tanto Patris
Vitreum tubulum in sublestum vas aq iae, propὶ fundum immerge,clausoque de mum superne ostiolo sensim ab aquis sub laua&attolle,& videbis in medio ceu ligata teneri lympham si inper
62쪽
descensum minitantem, nunquam tamen deciduam donec captiuae misertus, aerem substituas lapsurae. toriqSic & amplum vas,rotundae verbi gratia figurae, nullo vllibi sorami, ne scatens, aquae lateraliter quo aeri egressus pateat θ immissum, postmodum perpendiculariter ab eadem leuatum, multam secu aquae sequi faciet molem, neque elabi permittet, quousque & ipsum vas aquae contiguum & ad angulos rectbs perstiterit.
Olem sphaericam utcunque grauem sie in aItum attollivi
Ad unius imperialis magnitudinem, aut etiam aliquant' maiorem ex modii corio partem circumclae, traiecto se, centrum funiculo, ut attolli possit, madefactum deinde corium aequabiliter Sphaerae accomoda,lenteque attollere incipe,& via debis nullis affixam ligatamve chordis Sphaeram in sublime leuari nequidquam reluctantem. At mirabiliora audi: Duas aequalissimas levigatissimasque planas tabulas, puta de ligno vitro &c. podere si vis dispares,sibi inuicem tu ge, grauiore inferiorem,levioreque superiorem locum occupante,fiet enim,quod leuior ex centro normaliter funiculo subleuata, secum inferiorem trahet, neque ullo respectu ad grauedinem suae sociae habito decidere. aut ulla vi auferre permittet, nisi ad latera una illarum dia mota fuerit. Aut inferiorem tabulam firmiter horizonti &ad angulos rectos ansge, eidemq; funeriorem appone, iterumque ex centro planitiei sine autem crassisnmo,ad perpendiculum accomodato tabulam attolli non ab uno sed a multis iube, at frustra operam perdere facies, nam nulla vi possibili tabulata haec ab inuicem separabunti citiusque nestabulataque runt pent,quam coniugium earundem diuellent. At quisnam has tabulas ita forti glutine adhaereresecit Z
Enὸ plano mortari j limbo g. io.&c. plusininusue librarum P vitrum superne accomodasc, ut labra labris perfecte congruant, ne aer sub ingredi possit, quod prius quam fidias: circumferentiam fundi intro sermento illines, Riniecta in mediu aliquot chartae frusta succendes, cooperto demu vase extincta que
63쪽
que famina aliquantisper subsistes, dum rarefactus aer se contrahat Stum lentὸ&aequanimiter sublato vitro tota aeris moles una subsequetur.
Plura eiusnodi experimenta passim reperies & nos in decursu pertransennam insinuabimus. His ergo recensitis. Nunc videamus quam nam tantorum moliminu assignent Phil sophi causam, qui ut se nodo hoc quam facillimὸ expediant, omnes
unanimiter experientias a me recensitas, metu vacui euenire incla
Tantum enim esse in rerum Natura vacui odium, tamque exosum nomen, ut prae illo grauissima pondera in sublime suspensa tenere malit, quae nulla omnino vis dimoueat gradu, quam vacuo locum permittat. Et haec est responsio omnium, hac contenti quietissimos Philosophando traducunt dieS. Ego Tyro pariter ita a iuuentute philosophari edoctus eundem semper cuculionis cecini cantum, cecinissemque vitrb nisi me quasi ex abrupto vocatum Doctissima olim Pragae conuersatio, supra a me laudabiliter memorati Godeseidi Kinneri obmutescere fecisset in mentemque eiusdem in materia hac mecum factos eluditissimos discursus suppeditasset, Vnde illico reposita ad partem sine ulla conclusione materia hac, eidem scripsi rogando, ut suos in materia dicta conscriberet sensus, mihique transmitterer, promittens s publico usui Sc fructui daturum honoris ipsius ergo prolata verba; quae olim in vanum Aurae sparsa,adhuc volitassent, &inter priuatos fors Parietes computruissent. Paruit ruit mihi chalissimus, & subito volitantes hinc inde conceptuum illorum atomos in unum collegit, i.& Discursum pro sinceritate maxit erga me immeritum pomi . . a tante, copiosissi .num sapientiaque resertissimum transmisit, quem ego hic quia opportunus,& expromis- - , de verbo ad verbum mundo spcctandum atri l. Piaebere volui. Indignum enim cen- 'τ :.i . . suissem c ut ille me admonuit 9 3fr i talis viri non dicam sensum p S verba, imo nec mini-C. mam litterulam,
mittere ita quoque non immutare. Audiant igitur Philosophi ex Pragensi Di urbe quasi Tripode desumpta oraculal in hunc modum effata. . βDi L
64쪽
ram a metu vacv I vindicans, recensitaque supra molimina ali ceri demonstrans .
i On immeritb vereor, nὶ non pro amicitia nostra seceriA da
me ad inuidiosis limum vocas certamen ; quale non iniuri tvocare possum illud, quod interliteratos concitare solet opinionum Sententiarumque dissensio: Vix enim a Romanis olim pro aris ac socis tam acriter decertatum est, atque hodie nor
nunquam a Philosophis pro opinionis suae quam sibi quisque sue praeiuditio sue apparente aliqua veritatis imagine allectus impressit altiaus, praerogativa pugnari solet.
modesto in plerisque literatorum dissidiis quotidie in oculos noctros incurrat; multo tamen maxime in illis sententiis est animadue tere, quae & temporis diuturnitate, & Authorum frequentia atque ex stimatione nixae, id si, iuris vi letur acquisiuisse,ut sacrilegi j paene reus si , qui eou Me processit sedaudaciae, ut earundem veritatem audeat in controii eri iam vocare: Et talis est nisi fallor quaestio tua quam hi proposu sti vir doctissime, qua silicet vi essicanturilli motus, quando in variis macti iris Hydraulicis grauiora sursum, leuiora vero deorsum contra naturae suae niniti feruntur. Responsionem uti non dubito pridem ex Herone, Gnidobaldo, Vitruvio & uniuersa veteri simul atque hodierna Philosephia didicisti, omnes nimirum illos tam prodigioses effectus ex horrore de metu vacui naturam operari. Sed quid si ego nullius assuetus iurare in verba magistri ne omnisi quidem Philosophorum autoritate motus, attente contradicere;an n5 animaduertis Amicissime Iacobe quam periculosam mihi prouinciam delegaueris ; cum in ea re sententiam meam libere exquiris, in quasi aliorum opinioni accessero,veritatena, sin propriam sequutus,totalijs contradixero, totam Philosophiam me offendere necesse sitὸ Parebo nihilominus amicissimae petitioni tuae, & quid in hoc puncto censeam tibi paucis exponam; cum bona tamen Philosophorum venia,a quibus in hac parte no inuitus dissetioranimante me ipsismet Aristotele qui x. Ethicorum ad Nicomachu: Amicus inquit Plato, amicus Socrates, sed magis amica veritas. Priusi
65쪽
Prius u ain verbad rem ipsam veniamus neque ad propositu meum inutile,neque tibi tanquam anatomico erit ut arbitror iniucundum, si paulisper in microcosmi cotemplationem defigamus obtutu, ut inde de macrocosmo siue mundo, rect dis iudicemus. Vbi ex te lubet quaerere,quando in homine uniueria membra intermedijs singularum partium unionibus vides in unam compagem pulcherrimό conspirare, quando itidem obseruas diuinum illud venaruarteria ruque per uniuersum corpus extensarum: artificium; an isthaec omnia inania duntaxat ornamenta, an necessaria prorsus ad finem a natura intentum
organa esse existimas Sine dubio affirmabis, illam membrorum omnium continuationem, ad participandos & mutub communicandos vitales influxus; illam vero venarum arteriarumque non interruptam extensione ad recentis e corde sanguinis vitaliumque Spirituum dea riuationem omnino necessariam esse. Atque istud ita se habere Deilh tibi persuaseris, si animaduertas a uulse per sectionem qualicunque membro illico vires illius uniuersas deperire, atque emori, ut partium continuationem ad influxus participandos requiri, euidentissimo sit argumeto. Haec idcirco a me afferuntur ut sensim te manu duca ad illud, quod potissimum est opinionis meae tandamentum, utque tibi persuadeam non minus ad influxuum in mundo participationem eiusdem partium continuationem requiri, quam illa in compositis particularibus necessaria sit. Et certe si ex mente Aristotelis lib. x. de gener: Textu 3 p. adimpleuit uniuersum Deus continuam faciens generationem. facile apparet, &ipsa mundi corpora, per quae velut quaedam vehicula influxus suos natura distribuit, saltem quoad materiam esse debere omnia continua. Cuius euiternae continuationis effectus est, ut moto quocunque corpore, statim succedat aliud, saltem aer si aliud nullum p .sto sit, repleatque locum a priore derelictum; Quod ipsum etiam
animaduertit Aristotc lib. I . de Gene: Cap. 6. inquienS: omniafere qua apud nos funt eum mouentur mouent. dum videlicet unumquodque mouet & trahit id quod proximὰ contingit. Sed nec ille corporum fibitam sollicite succedentiu nexus adeo debilis est, ut ab agentibus na. tu talibus possit aut debeat interrumpi, sicut enim abruptio membri in particulari composito toti violenta est, ei, quod discontinuatio illa influxuum beneficio priuet ita pariter in pulcherrimo uniueisi composito, partium interruptio contra naturam est, quia generationum ordinem interturbaret, adeoque quidquid moliantur partes uniuersi, non sufficiunt aduersus commune naturae decretum delirucie coim E 1 tinua -
66쪽
tinuationis illius nexum. Venio tandem ad principale caput disceptationis nostrae, & conse quenter ad ea quae hucusque disputata sunt, omnino iudico, nullui nunqua in mundo vacui periculum esse, adeoque neque naturam ciere motus illos grauium in sublime in machinis hydraulicis& alios contraordinarium natu iae cursum, ad vacui prohibitionem. Cum enim vepaulo ante d ehum est, uniuersi continuatio a particularibus causis interrumpi non possit, vacui consequentis r. introductio ab ijsdem in te di non potest, atque adeo non est cur illius metu naturam oneremus. Sed quonam ergo inquies impulsu, in machina verbi gratia Ctesibi ea tracto embolo, & contiguo eidem aere subsequente, supposita aeria qua, contra naturalem suam inclinationem ascendit, perpetuo quasi in aquaeductibus portento P Respondeo non alia vi aquam illic sursum ascendere,quam pondus
aliquod sunt insolubiliter alligatum,tracto lane ab alvaequata ponderi potentia & ipsum rapitur in iublime . Sed age, vir imque compara tione inita paulo clarius explicemus lIn machina Ctesibica sit embolus A B, consule Fig. ix.aer in D,aqua in E. sit etia pondus F. alligatum sunt GH, His positis ex te quaer ii quam ob rem posita in Id potentia, quae ponderi sit adaequata, pondus contrat grauitatis suae inclinationem astendat 3
Respondebis: quia potentia in Hl virtute sua ponderi praeualet, & funis rumpi non potest; si enim horum desiel alterutrum pondus utique persistetim' motum. Recte iudicasti, sed idem ego e prorsus assero de aquae Ε, intra machina
t D insolubiliter alligatur embolo A B, posita in B potentia poderositati aqueae
praeualente, sursumque embolum trahente, necessario attrahetur aqua esto pondetosa, non secus ac aliud
pondus supposta insolubili alligatione ad funem in altum eleuetur. Et verb aquam Ε, trahi sic a potentia in B meo iudicio euidens est, quod potentia in B posita sentiat pondus aquae in F, quam ne attollere quidem poterit si aqua ob capacitatem machinae nimium fuerit ponderosa, non sentiret autem potentia B grauitatem aquae si solummodo traheret Embolum & aerem D, ipsa natura vi propria ad vacui in Dablato
67쪽
ablato aere inlininentis prishibitione, aquam in superna propellente in d si in locoaeris aquam inter 8c embolum intermedij, sora meulum pertuderis, iam lanem illum, quo pondus aqueum embolo alligabatur rupisti; tunc enim aer interior cum exteriore continuatus, utpote naturale ius habens ad ascensum, tracto embolo sequitur, aqua eodem quem grauitas eiusdem exigit loco persistente. Vides opinor vir Doctissime, aliam superesse viam ad motus illos explicandos, pr ter inanem vacui metum; ut mihi pene perinde ridicale respondere videatur, qui motus illos in vacui periculum refert, atque videretur ille dicere, qui pondus fune tractum in altu ascendere, aut currum robustissi. nis equis alligatum,ob periculum vacui cotenderet moueri. Eadem omnino facilitate motus caeteros explicabis aut effectus, qui ab alijs metu vacui seri perperam asserunt ut, e quibus unum adhuc alterumue videamus. Folles undique clausi diduci violente non possunt quin rumpantur: non ob inanem vacui metum, sed quia asserculi qui diducuntur con. tinuantur cum aere incluso,& hic cum sollium plicis e corio, qui violentό dilatatus, secum una trahit & latera, quae debiliora si sint, omnino rumpi necesse est; non secus atque rumperentur si folles tam aere
pleni exitu ei .empanni intercluis violente ρomplicaremi seririd
nim aer violenticiis atatu atques 'densati his sibi
tomorificio avide Unum extraxeris,rumpes eiusdem latera debiliora, quod haec cum vino quod extrois continuentur, & tracto isto trahi Sei l , atque adeo ob impotentiainresistendi omnino rumpi sed libet in tui gratiam pro totitus dissertationis meae complemento hydraulicam quandam machinam non iniqcundam a me pridem excogitatam tibi communicare, quae motum suum omnem ab ea qua de hactenus disserui tractione & partium continuatione sortitaeii: vide Fig. x. Constat illa sex omnino vasculis vario tuboru ductu sibi coniunctis corporibusque diuersi densitatis plenis. Vas A globus est vitreus e vitro bene denso, habens applicatum sibi tubulum E F angulti meatus, qui intra globum ad dimidium aut ultra pertingit, inferne veto ad F epistomium eidem annexum est, ut arctὸ claudi possit. Ad olin cium tubi EF, exterius F trochlea sit, ut tubo GH Deile coniungi po sitne aer transpiret. Tubus GH linflexus, pertingit ad landu vasis B quod aqua plenum est: ex huius lando descendit tubulus KL, ad fundum usque vasis M N, qtiod spiritu vini rubro aut alio humore rubeo qui aquae non iacile permiscetur est repletum, & alias undiquae a clausum,
68쪽
elaus in , nisi quod lando superiori insertus sit tubulus ORfundo vasis
C qu bd Spiritu vini rubro plenu est superi' applicat , ex quo denuo descendistubulus R, perem superiistem vasis fri
quod aere selumnii, continet, & vndiu obseratum est, excepto quod per tubulum V X, aeri pateat ascensus in recepta culum D aqua limpida plenum, quod in fundo praeterea aliud Aramellum Z habet, epistomio ad libitum reserabile . ut vero in vasa BC D, facilius humores infundi possint, esset operae flectum ita eadem superne suis tubulis applicare in I K P c , ut ad libitum demi a tubulis, at his rurium annecti possint quin & epistomiola ijsdem locis adivnsere non obesset, quae humorum descensum clausa prohibeant,& aperta iisdem
dum opus est transitum concedant, quae omnia praxis docebit. Haec machinae descriptio est, videamus de usum, qui uni duntaxat oblectationi seruit: Aer intra globum A ad prunas lente rarefactus per episto natum F paene omnis expiret, tum clauso cpistomio seruetur olobus donec refrigeretur. οQuod si iucufo spectaculo initium dare libeat, applica elobi orificium ad tubum G H,&epistomio reserato viam aeri laxa videbisque in v se A exilientem sonticulum aqueum; in B vero in aquae medio fonticulum rubeum e Spiritu vini; in vasculo Cin medio Spiritus viniscaturigo aerea se attollet, ac demum in vase D, inter medias aquas fonticulus quidam aereus exorietur. Haec vero ita contingere certum
69쪽
est; nam aer in A violentεraremitari accepto spiraculo ius habet in naturalem suam extensionem se contrahendi, quod flum agit rapit a secum aerem in rubo GHi sibi contiguum, &hic contiguam aquam in vase B, quae obviolentam tractionem per E necessario exiliet, aqua rursus in B attrahit ex M N Spiritu vini, qui obleuitate sua accedente tractionis violentia,ex K per mediu aquae ad locu superiore haud dubie feretur, eadem ratio est in caeteris vasis ut facile patet. Hic rursus valui metum ab aliis in auxilium vocari sentio; sed non a me, qui non aliam huius rei causasti agnosco , praeterquam eam qua supra fuse proposui. Et unde quaeso isthic periculum vacui Z in globo inquies A. Erras certe, nam per multos dies aer ita rarefactus intra se buni illum asseruari potest, citra omnem ullius vacui metum s Vna ergo quaeso reserato epistonito tantum subitb vacui periculum exortum est Sed abrumpo tandem & finio meum super proposita a te nimi vir doctissime quaestione discursum, qui fortassis ideo praeter Dpinionem meam prolix us se extendit,ut magis contra id quod impetit vacuum esset: quem Se tanto libentius amphecto , quod scio eiindem placere iubtilissimo & ingeniosissimo Geometrae ac Mathematico admodum R. P. Theodoro Moreto utrique nostrum familiarissimox quo eundem haus, & frequentius de eum illo discepta ui Hunc tu Charissi ne Amicorum quamquam de vacuo est,non a spern bere tamen opinor ut inanem, multoque minus obseruantiam atquie affectam in te meuni, qui coegit ut contra alios in hac odiosa quaestione diisererem. Vale & tum demum in natura vacui periculum expecta ubi amorem erga te animo meo exclusero. Pi agae Octobris I s s Llta hic vir mihi; at ego omnibus Discursum hunc communico, legant, iudicent , sensus suos dicere non dedi nentur, ut siquid male dictum est emendetur, si bene, imposterum a Philosophis aeceptetui .
Vt aquq desce sus alterius liquid i asce su causet.
Liquam huius rei Propos lx Exp. r. praemisi mentionem. Sed quoniam aliquanto sortasse operosior, aliam huiusce
modi machinulam sum commentus, quam ctiam Orna
menti gratia hospitum mensis adhibere ps sit .vas Sphetricum in Fig. xi. A B.in duo receptacula diaphragma,
70쪽
te interstinctum D E, cum medio supernὶ foramine ad P, ex duobus istis recep usis adferruminati sundo descendant tubi ad subiectum vas, FG quidem pertingens ad landum G in il serioris receptaculi, F vero proph landum. superioris, uterque obarmatus clauicula F. I. Insundo Spherae promineat canaliculus cum
clauicula H, in C vero infundibulum, sic tamen ut insula liquore ad receptaculsi A D, be-nEclaudi rursum possit ne quis aeri ingressus pateat. Cum igitur voles vinum in L M N olatens, ad Haemisphaerium BE cogere, utra que clauiculam resera Fl. tum enim aqua exi per canalem F G,in G defluens coget aerem
qui est in E sibi succedere & consequenter viis numquod est in LM N O, per sillulam Q ΙΚascendet in E tantum, quantum descenderit aquae ex D. Bibi tutus ergo clauiculam Hres . ra aperto ostio C, et clauio epistomio I. Nota: si interstitia in vase inferiore multiplicaueris, & cuiuis receptaculo indideris canalicum, qui ut prior ad haemisphaerium EB sit adferruminatus, posse te distinctissimos exinde humores di liquores haurire, cuius sorte adhuc mentio redibit. . Ratio horus omnium est grauitas; quae cum in longiori ductustiperet, necessario pondus inii 30s attollet, t Quoties igitur in syphone crus est longius,superabit illud perpe diculum.breuioris cruris scaeteris paribus Quod si perpendicula fuerint aequalia, in aequilibrio aquae pendebunt; non enim est ratio cur una potius descendat quam altera ,sed nec discontinuatio dari potest, neutra igitur fluet, Gravitas igitur est quae aquam in sublime vel inuitam attollit, periinde ac maius pondus in libra minus.