장음표시 사용
31쪽
sas , practica autem opus r smiliter ex eodem tertio de Anim. Intellecfus activus
disrat a speculativo, 'noli apparet quo. modo cognitio postit intendere finem , cum cognitio non intendat, nec appetat . Quod si dicas illam esse cognitionem practicam , quae supponit in cognostento voluntatem faciendi obiectu talis cognitionis . Contra est, quia se Istra cuni Arist.assignarentur intellectui
practico habitus prudentiae , & artis ς intellectui vero speculativo habitus intellectus scientiae, & sapientiae . Si enim non habetur ex intrinseca natura tali st. habituum,& cognitionum , quod sint practicae, vel speculativae, sed possunt
ex libera ,& extrinseca voluntate cognoscentis nunc intendentis, nunc non intendentis opus , ese nunc praeticae, nunc speculatiuae , non est cur potiuεha cognitiones, quam illae numerentur inter Dracticas. Aliquid ergo firmum, nec ad libitum variabile in ipsa entitate cognitionum inueniendum est, rationa cuius possim hae potius, quam aliae coacgnitiones dici praeticae , & haberu pro
sine opus . Simili modo rei,crendi sunt, qui ad cognitionem practicam requirunt insinuationem voluntatis, actiIm .
scilicet volgatatis, quo intellectui intr-
32쪽
metur , & praecipiatur consideratio de aliqua cognitione, quae sicuti sine hac intimatione fuisset speculatilia , ita per illam constituatur m ratione cognitionis practicς . Nam omi sis alijs huius seruentia impugnationi iabus,in ipsa encitate cognitiotiis,praesciridendo ab omni extrinseco, inueruenda
est, si possumus, ratio praetici
3 Praeterea quod aliqua cognitio habeat pro fine opus, dc sit practica is, non habetur soliun per hoc , quod sit de obiecto operabili, hoc enim, quamuis requiratur , non tamen est satis iquia innumerae demonstrationes Ma thematicae , & speculatiuae sunt, delaobiecto fastibili: multo minus satis ost, quod sit talis cognitio , ex vi cuius Q qui possit aliqua operatiO.Cum enit snulla sit cognitio ex vi cuius sequi non possit amor,vel odium rei, quae cognoscitur, nulla daretur cognitio Specul tilia . Neque pariter ratio practici ha betur per hoc, quod spectato labore is in assecutione alicuius cognitionis, non sit haec prudenter expetibilis, nisi propter opus. Quia haec cognitio, vitium eu'senaeum , est practica, cum sit dictamen practicum prudentiar, dc tamehaec cognitio ratione veritatis, quam
33쪽
contiuet,est prudenter expetibilis etiam praescindendo al, opere , & spectatoi et oi labore in assecutione talis cogutionis , ratione merae veritatis . Nullus enim in talis veritatis assecutione re quiritur labor, cum naturaliter in nobis talis cognitio oriatur, & potius laborandum sit, ne in nobis insurgat. 4 Deruum non bene explicatur cognitio practica, quod sit cognitio de re operabili, ut operabilis est , quae videlicet explicet modum,& vltimas ςircu instin trix faciendi opus,nec non debitum , dc conuenientiam , quam ha- Det natura rationalis adhibendi talem modum, si ve lit operari, atque hoc tori
tum explicetur dicendo exempta grata Sillogismus in Barbara es ita, tibi faciendus .. Haec enim sententia reiicitur primo,quia Arist. Iaopic.cap. .asteri pro exemplo: problen alis practici: tummi piar sit fugienda. ; ergo aliquae cognitio Rex Arist. est practica, cu tamen per illam non dicatur,quoad ultimas circussatias, de modum, voJuptas esse ita mihi, So tal i tepore&c. fugienda . Secun-.do haec sententia procedit ex falso sundamento, supponit evina, cognitionem practicam esse illam, quae est ultima ex parte intellectus, ad hoc ut homo di
34쪽
catur complete potens operari, hoc autem est falsum , tum ex Aristo supra citato distinguente Craestioliena, dc intellectum praeticum a speculativo,non per hoc, quod gratis hae sententia assumit, sed per finem o eris, qui potest
intedi ab aliqua operatione, etiam non ultimo chrigente ad opus . Tum etiam, quia dantur tam in prudentia , quam in arte praecepta uniuersalia, quae neque modum, neu ue ultimas circumstantias explicant,nequc possunt immediais dirigere ad opus, nisi illis aliae cognitiones practicae de obiecto in singulari
subnectantur ω Et ut uno verbo omnes alias sententus reuciamus . Omne ens , utpote
verum,est speculabile, ideoque modus, vitimae circumstantiae, debitum V conuenientia , & quidquid volueris , sunt obiecta speculabilia, cognoaeibilia scilicet per cognitionem habentem pro fine non opus sed iliorum veritatem , ergo superest assignandum quid peculiare habeat cognitio praetica, quae attingat, haec obiecta non gratia vexita-
35쪽
Proponitur no IIra fententia de Cognitione practica
g VΜ,quaelibet cognitio costitua- tur in suo esse , dc distinguatur ab alia cognitione, Vel per obiectu,quod attingit, vel per modum tendendi, quo illud attingit, cognitio practica, vel per utrum que , vel per alterutrum ex his differre potest a speculatria; atqui non per obiectum, ut probauimus, cum nullum sit obiectum , cuius entitas, ideoque cuius veritas, non sit gratia sui cognoscibilis, & speculabitis, ergo dicendum erit cognitionem practicam sdifferro fi speculativa ex modo tendendi . a Modum ergo tendendi constitutivum cognitionis practicae dicimusese modum tendendi praeceptiuu,quod
Probatur primo ex Arist. 6. ethic. cap. a . ubi ait : Prudentia praeoptiua est , qui enim agendum, aut non agendum sit finis ε' ipsius. Haec autem Arist. illatio, non esset bona , nisi uniuersaliter supponeret,
36쪽
quod omnis hahitus habens pro fine opus sit praeceptiuus . Socundo , quia modus tendendi praeceptiuus, qui explicari solet per voces De hoc, vel farim dum est hori non est nobis datus a natura , nisi propter opus . Cum enim totaveritas , quam in se continet cognitio praeceptiua, haberi possit per iudicium aliquo asso modo' tendens, talis modus praeceptiuus , quo illum exprimimus datus est nobis mere ad hoc,ut vel nos, vel alios mouctemus ad opus . Hinc
quoties mouere essicaciter volumus ad opus,utimur praecepto. Cum ergo modus tendendi praeceptiuus non sit nobis datus 1 natura , nisi propter opus, cognitio praeceptiua praescindendo ab omni actu voluntatis, & ab alio quo- eumque, habebit de se peculiari modo
pro fine opus, quod non competit cognitioni seculatiuae. Tertio , nrano est
qui neget praeceptum esse de se propter opus, etiamsi qui hic , & nunc. opus praecipit, illud nolit. Hinc cognitiones synderesis, etiam si nolimus opus,quod dictant, in ut practicae, quia insti tutum
est a natura , ud illae in nobis insurgant propter opus . Demum de Utroque habitu intellectus practici Prudentia
scilicet,& Arte dicimus quod sint praelici
37쪽
ctici, quia sunt praeceptiui. Accedit auctoritas S. Thomae, qui 1.2. quaest. 37.
art.6.sic ait: eisca agibilia autem humana tres myus rationis inAemuntur, quorum primus ea eonsiliari, secundus rudicare terrius
prcipere. Primi autem duo res ondent actibus intellectus speetitatiui, qui sunt in quirere, iussieare, sed totiust actus ea proprie intellectus practiei. Ergo ex S.Thomaidem est esse practicum , ae esse prae
3 Quod si quaeras quidi sit modus tendendi praeceptiuus. Respondeo. Priamo hoc satis per experientiam initotescere, sicuti latis innotescit modus ten- desidi disiunctivus, compositi Uis,quos s volueris explicare, potius implicinis. Adhuc tame dici secuta potest cognitione prεceptiua esse cognitisne intimatiua, por qua .s.cognosces,vel alteri,vel fibi intimet id, quod per iudiciu speculatiuu indicauit de rebus, vel pertisNntibus, vel praescindentibus ab honesta re. Per hanc enim intimationem redditur dispositus ad opus . QuamUiS autem admittatur sine cognitione serma liter praeceptiua , posse cognoscentem disponi ad opus , non aliter ac seruus fine formali praecepto Domini ex merae cognitione, vel voluntatis Domini, vel
38쪽
alicuius utilitatis , quae Domino ex tali opere resultat, moueri potest ad istud exequendum:huiusmodi tamen cognitiones non praeceptiuae non habent de se quidquam pecu Iiare , ratione cuius praescindendo ab omni extrinseco, possint habere pro sine opus . 4 Ex his inserimus primo et merito dici, quod intellactus extensione fiat practicus , quia quandili consuItat, quandita de consultatis iudicat est speculatiuus; eatenus autem fit practicus, matenus se extendit ad praecipiendum
id de quo speculative consultauit, &iudicauit. Secundo rationem praecepti
ut, & praetici non consistere in indiui sibili, sed fieri posse vel per modu tendendi magis dispositiuum ad opus, &cum quadam motione, quae eXplicatur per iIlas voces De hoe, vel sine tali motione , & explicari solet per illas 'alias faciendum HI hoe ; utraque tamen ex his cognitionibus est practica, utpote elicita per modum tendendi non datum nobis c natura, nisi propter opus. Tertio, Neutra ex his cognitionibus de practica transire potest in specu Iatiuam, Cum utraque de sita effuttia habeat ta- Iem modum peculiare tendendi.Qua to, benὶ ab Arist. 6. morat.cap.1. dici-
39쪽
tur , is rogitativa opus est veritas,
etam enim ab habitu praetico, quam a specuIativo dicitur cognitio vera ; sed eu hoc bene stat, quod respectu vilius habitus,suis sit sola veritas cognitionis, 'respectu autem alterius, opus quod praecipit, ut alibi Philosophus docuerat . Recte etiata dicitur speculativa aeso de rebus necessarijs , praetica de contingentibus, illa enim habet pro fi ne veritatem necessariam , haec vero opus contingens. Demum iuxta nostra explicationem dantur in Deo cognitiones practicae praescindendo a volitione de ponendo opere , quia dantur in illo cognitiones habentes omnem perfectionem disposiendi ad opus , quam ha hent nostrae cognitiones practicae seclusis imperfectionibus.
propriar Logica esse practicas.
et 'huod ha,vel illi evultiones sint propriae huius vel illius scietita, licet partialiter habeatur ratio
40쪽
ne alicuius intrinseci sundameti in ipsis cognitionibus, habetur tamen tanquaab ultimo determinat ex placito primorum Sapientum,qui tali potius fundamento , quam alio ad talem scientiarum druisionem instituenda uti voluerunt, ut melitis constabit, ubi de diuisione sinentiarum . sic quod diuisio Orbis terrarum facta fuerit in Europa, Asiam &c. habetur quidem cum aliquo intrinseco fundamento talium montium, numinum , Principum dc Tamen,quod hoc potius fundamento, quam alio uti voluerint primi diuideles, fuit ex eorum placito . Sicut ergo
si quis icire vellet, utrum haec Ciuitas sit propria Asiae, vel Africae,deberet spectare diuisionem factam a primis diuidentinus, ita dum quaerimus virui saliqua cognitia speculativa sit propria Logicae spectare debemus diuisionem is primorum Sapientum, & ex illa colli
re, utrum omnes cognitiones speculatiuae assignatae iuerint tanquam 'Opriae alijs scientiis , & Logica relicta
cum solis cognitionibus instrumentalibus praeceptiuis, dc praeticis . 2 Porro diuisio cognitionum spaculatriarum quomodo fuerit a Sapientibus, non melius potest nobis