장음표시 사용
41쪽
Ingollladiu tide uictu . Auxilia Italamisia caesari. seris aes tu austructio
superbiae de minarum plenas per puerum eneatorem. qui epistolam proferret ad teli amentum alligatam in castra Cesariana mittit, & ad Albam praecipue summi ducis eius expeditionis ictoribuo, sicuti mos est vetus Germanorum belli denuntiandi. Ille luctae neque lecte quidem linat a Caelare. Continebatur in ii quod Caesar nulla accepta iniuria . sed solo opprimendae Germanie desiderio impulius Philippum M Germaniam hostiliter inuasisset. Philippum non possie deesse taliqua G manum principem totius Germaniae saluti libertati ac delensioni pro viribus teq; paratum icnapccsore ad seruandam fidem, quam ruratus patriae dedisset; quare se facere facultatem inquit tactari. ii velit collatis signis dimicandi. Rei ponium est ab Albano Caesaris nomine, non esse pri Id HS I in peratoris uti consiliariis hostibus de ineundo prςlio. staturum enim ut satis opportund poenas da
rei tuae temeritatis . atq; ut responsi vis apertius pateret, nutut impressam formulam imperatorii exilii: quo res pomo accepto foederati omne consilium vertunt ad impedienda Caesaris auxilia .cum vero Italiae cohortes non procul abei se dicerentur, Caesar ad Ingol stadium castra mouet , quae , bsm imi esse momenti videbaturicum natura esset munita. atq; in ripa Danubij stuminis sita ad co' meatus. apparatusque bellicos excipiendos peraccommodata . Haec urbs ita nominata fuit, ratructa sit ab Anglis inter Oceanum & Albim fluuium habitantibus. Cum non procul inde Mitra metatae tuissent Philippice copiae. ne facilis accessias Italis concederetur. Bartholomaeus Montius d Nicolaus , iccius cum ducentis equitibus pontem occupant vibi finitimum. Miisus est ex altera parte Thomas Coccapanus cum sexaginta equitibus ad hostili consilia exploranda Illud cum sui ramo studio curaret, neque vellet nisi re cognita redire, abfuit per biduum a castris c clarianis . per idem tempus Itale copi e. quς suerunt decem millia peditum cum sexcentis equitibus duce Octauio Duce Caineri nenii augent castra Caesariana. accedunt x centum ac sexaginta equites leuioris armature duce Alphonio Atestino Ferra ciensi. Ac ducenti a Tolentiae duce praelecto Rodulpho Balcon. . cesserant Ec Neapoli atque ex Inuibribus Hilpanς copiae: ita ut castra Celariana iam iusti exercitus sermam accepisse apparerem. cum adestent m iis sexdecim Germanorum, octo Hispanoruna, deceItalorum millia: equites Boemi Ioannis Attii Marciuonis sexcenti. Prutenorum prcscctus ducentos, Albertus Marchio octingentos, ita ut Mardinionis Albem. Archidiaci caeterorumq; principuli equites ad tria millia accederent. Germani. qui ex Hesuetiorum delet tis accedebant, in multas maximasq; disticultates incidebant propter locorum angustias . cum Philippici omnes aditus arnutis militibus in illa parte occupassent. Cςiar iis copiis auctus castra mouet Lansii et o Artobrigam et ius ad capienda quaedam tormenta bellica muralia x campestria. Relictis itaq: tribus Germanorucohortibus ad custodiam tormentorum, dum attraherentur, mox accedit Ingol stadium, ubi hostes castra locauerant. Sed enim antequam vexilla conuelli iuberet ad proiectionem. iubet repente tin is castris ad arma conclamari, omnemi Germanas copias in duo agmina diuidit, in priniam icili cel dc postremam aciem . a dextra cataphractos equites constituito coiiii rinandum exercitum, asinistra Italos locat te Hispanos . equites rursus leuiores in duas turmas diuiti exercitui Vniuerso praecedunt. ex Hil palus scio petiariis de Italis mille collocati sunt ad latus Germanorum, lotidemque ad latus cataphractorum equitum, quorum dux imminus dictus est Albertus Casmiri iblius. Caesar sic instructis copiis Ingo istadium:ueri Ius contendit . ubi castrametatae suerant Philippi, cae copiae . distat autem Ingol stadium ab Ariobriga quadraginta Ec quinque millibus palIirum, quod iter tribus castris coniicitur . primis decem milliaribus consectis. lecundis tredecim. castra posta sunt apud oppidum Nistatum situm in ripa Danubii ob commoditatem traiiciendi. quia potem habet su pra fluuium. Sed quoniam pons esset angustus ad maiorem celeritatem traiiciunda
rum copiarum, iubet Caesar tumultuarium pontem excitari e lintribus qui in hos vlus castra icquin
tantur. Ea dum fiunt a Caesiarianis. Philippici ex altera parte Danubii ad obsidendam Ariobngam infesta signa convellunt. Illo consilio hostium cognito Cesar mille pedite, Germanos de quada ingentos equites iclopetratios Hii panos ii amma celeritate mittit. qui eadem nocte urbem ingredian tur : quibus praesidiis urbs ita conlirmatur; ut posset omnes conat iis hostium refrcnare. doriec Ce sarcum uniuersis copiis opem terret. Philippus certior factus Artobrigam urbem nouis praesidi Heste munitam, Caelaremq; cum omnibus copiisi ubi equiqui distabat tantum quindecim mi illacib. atq; fluuium erat traiecturus, incidit prorsus de omni spe potiunde vibi A quia videbat ieiun citat' talem, inde hostilem exercitum habiturum este, quo facile comeatus facultas pollet intercludi. ad Ingol stadii igitur expugnationem signa comiciti t. Canar quod intelligeret anguitias quaidam viarum perdilliciles esse litatibus transeundas, tria mittit scio petiariorum millia re octingentos equi tes leuiores ad eos retardandos dum ipse cum reliquis copijs subsequeretur, si quam opportunam dimicandi lacultatem locus ille suppeditastetat Philippus contra tanto studio, tantaq; celeritate augi isti is nemorum superandis utitur, in quas imperite se intruserat, ut inden:s omnino euaserit. Naprosecto peraculo litui est vel potentissimis exercitibus tele intra angustias monitum. arat viarum, aut paludum includere. vel occupati spinis ipsis angustiis, cum iacile pollini inter ludi.&. vel ab in sequentibus hostibus, ves ab obuiis itines; cum vni uerius exercitus nondum pertram iit Philippici ubi in planit .em exiere ex angustiis copias in aciem instruunt, vexillisq; ad prolestionem erecti , In-gol stadium petunt, ubi crant in praesidiis ducenti pedites .&totidem equites Norici pretecto Petro Gugmano viro Hispano. Caesar intra biduum per ponte vetere dc tumultuariu iuppositis trabibus. callienatisq; lintribus Danubium traiiciens castra iti quadam valle .u lia per colle Danubio propin quo locat. aut locus distat ab in istadio circiter decem millia pantium. Fuit maximi momenti ad uniuerias res bellicis c. claris traiectus. cum hostis non ita libero agro potiretur. aedem ostraret Caesar se neq; timere hoste, neq; deuitatutu pugna cu opportuna loci facultas daretur. Albanus ibi ad
42쪽
villam quadam perpetua fossa,& reparationibus ductis castra munit, ubi per triduum moratis C sarianis nuntiatur hostis ad sex millia passuum distantia ab Ingol stadio ab altera parte urbis castra
voluisse. Caesar Sulmonensein regulum cum ala expeditissima equitum leuiorum, & Antonium Toletanum cum lcloperiat ijs equitibus mittit ad exploranda holi uim consilia. Hi nonnullis urbanis se addentibus leue praelium cum hoste committunt in parte sinistra fluminis inter nemus. Certatur acriter modo vera .modo sit nutata hinc inde fugae tame ad extremum Cesariani partim locorum imperitia, partim nouis lubsidijs hosti u semper accedentibus fatigati amissis,& captis nonnullis recedere compelluntur. atq; nisi pontificius equitatus laborantibus eoru rebus opem tulisset, ad nucecidissent in eo prelio. plurimum vero attinebat, ut Car quamprimum Inmi stadiu euade τα, ne urbs in periculo posita. in potestate hostili denique relinqueretur quae poterat mgno esse impedintento quominus Maximilianus comes Lutiburorum cum Caelare castra coniungeret,quare necesse fuit sari castra movereat enim in maximE sit necessarium illi, qui vicinii potentior eam; habeat hostem in situ tutissimo. si possit, castrametati ad omnes impetus conatusq; hostia reprimendos, Cauar praemittit qui duos locos ad castra explorarent. alterum ab urbe distantem circiter mille passius. alter u ab altera parte urbis non procul ab Inmi stadio ut aute his locis commodius potirentur Caesariani, praemissus est Castalius castroru eligciadoru magister pridie eius diei, quo erat castra mutaturi,qui locu castris designaret. Caesar postridie summa celeritate diligetiaq; castra ino uel omnibus copiis in priorem aciem tantum instructis. Itali, Germani, Hispana quotidie vicissimmutant regiones castro tu. ut omnis illotu controuersia de situ tolleretur. Caesarianis proficiscenti. bus adhuc ad haec ipla castra Albanus cia viginti equitibus Ingol stadiu peruenit. altera castra dilige. tius explorat, locu designat, Se regiones singulis nationibus. Philippus cia suis leue praelium feliciter suo lisset iubet Golielmu Fut stem burgentem instaurare praeitu; qui nonnullis ducibus sibi ad luctu cu lectissimis peditibus .& equitibus tanta virtute tamq; alacriter Caelarianos invadit, tamq; conterlocii globo arinatorii. ut Caelari nuntiatum sit hoste cum uniuersis copiis pugnatum aduentare, quamobrem iubet & ipse uniuersias copias in acie iust tui. Albanu pie cedere, hostiu consilia diligenter explorare se certiorem sacer ple inter illi frontem exercitus tirmat intra castra. locu legit ad pugnam tormentis in apta loca & equitibus ac peditatu distributis . atq; ibi expectans invasuruhoste consistit. cum hora iam tardior videretur. neq; amplius opportunu tempus ad comittenda Praelium, Albanus nunciatum mittit ut ad alia castra acies procederent, sicuti statutu iuerat: quod nostis intra suas munitiones se recepisset. Celar cum intelligeret quanti referret, ut eo die potius, et tarde, quam ut postridie castra occuparet eamq; noctem. de parte sequentis diei sibi vendicaret ad illa comodius instruenda. uniuersis copiis eo colendit G In istadium urbe a tergo esset ha- Castra sebiturus. A fionte palus erat per ampla.omnis equitatus inter sylvam consistit, quae erat in sinistra C ruis parte apud Danubiu,& inter stitutum, apud quem erat agmen Italor v.& Germanora peditum ci-- Πῖψm am praealtam. vltra omnes Hispani de parsquNS Germanorum 6 Italora, cum reliqui apud R 'mqnia suissent castrametati. atqui cu ad extra, dc a fronte pars agri aperta haberetur, quamuis tota nox columpta esset ducendis fossis, vallisq; castrensibus atque erigendis aggeribus, Albanus antequa dies plane illucesceret ambas eas partes dilige ter explorat, ut si quid erratum esset,emendaretur; cumultis rationibus hostis adduci posset ad illa castra inuadenda. Sed Philippus viribus potius.quam ulla militari ratione fretus nullam inuadendi hostis opportunitatem obserua quippe qui non modo com uile esse belli periculu non intelligeret sed etiam temere aut iis esset promittere *deratis sese intra trium ensium 1 patiu eiecturum este e Germania Cesarem, vel captum ducturum. Eius proe Copiae mi istis cum ei set aeditu. collecta sui it circiter octoginta peditu quindecim equitum millia, bellica iurato meormenta tradita centu sc triginta, atq; tanti faciebant iam Calarianos Philippici, ut palantes nonnulli vagarentur, stationemq.: haberent,ubi tibi risset equites nonnulli,neq; conarentur prorsus Caesariano tu consilia impedire. Caesar eo die comoratur in ijs castris coparandis illis, quae necessaria viderentnr intentus, in milites assidue armatos habereti verereturq; ne propinquus, hostis in loco nondum satis tuto castra adoriretur,qui non plus quinq; millibus passuum stans in loco munitissimo fuerat castrametatus. Philippus ob imperitiam rei militaris tam opportunam inuadendi lio. stis facultatem praetermittens postea inductus est in summas dillicultates cum rerum omnium ivctura. Non enim in colligendis magnis exercitibus solum aut in comparandis elassibus aut castris Imperatoris in tutissimo loco legendis, de muniendis consistit virtus imperatoria. led multo magis in arripien- p d αδ dis opportunitatibus, quae sese onerunt rei praeclare gerendae. Plus enim utilitatis afferre potest ' 'aliquando situs, ac momentum temporis, quam uniuerea ratio reliqua bellandi. Nam . ut par. Muus ignis, dc succrescens adhuc facile extinguitur, qui postea ubi Iatendo vires assumpserit prox, ma quaeque deuastat, neque potest nisi cum summo periouo resistentium retardari : sic bellorum mitia aliquando supprimere facillimum est, at ubi paulatim accedentibus auxiliis sunt adaucta, non nisi cum summis populorum periculis opprimuntur. Habebant Philippici ad extra parte castrorum fluitium.qui in semiplenae lunae orbem castra circundabat.1 fronte paludem. 6d oppi. dulum quodda quod castra tuebatur in ripa fluminis situma tergo sylva erat praegrandis,apud qua Castrimes, collis leniter ab inio liuetebat acclivis ad cuius radices utrinq; relique copiae fuerant castrametate, tio conium ubi Philippici omnia bellica torinenta erexerant. Postridie Cesar Octauiam Farnesiuia cla duceti. torum. iis equitibus ad excitandos hostes ad leue praelium mittit.& ad eorum castra exploranda. Vetum est ad Schertelli milites. inito praelio cum modo hi, modo illi cedere cogeretur. Caelariani deniq; nulla re memorabili facta ad suos in ca tra redeunt Farnesus nuntiat quae viderat. Caesar eadem nocte
mille, bc quingentos Ilii panos telopellarios mittit, qui caelis multis ex hostilibus excubijs inter se B mox
43쪽
mox acina coire risit per inscitia ob noctis obscuritate, mutui'; vulnexibus cos lutur. Cu Sche tellus deinde isti pedia esset daturus nul rubus eatu ciuitatu, quaru nomule dux erat creatus, Visu est copias extra aggercs ei seducedas ac cesendas, ne Caesare prius inde discedere pateretur, qua sortinna eius belli te lallent interea datus est C stari locus nautii edicastra dii hostis it segniter tractat res bellicas. Philippia, in errore cognito Caesari propinqua cailra ponit. neque plus spatij tribus millibbus palluit intererat inter utraq; caltra Na ubi super quibus da limus collitulet, quos Caesar occupatu decreuerat, in loco etia tutiore castrametatur. deinde cu proceribus coiiales quid essct agendu esar, lubet S.idcu cu duobus millibus telopertarioru per l, tua quada tiai uermes sectu paulo pollmedia nocte holitu cat ira inuadere.qui cςliis primis excubiis magna i acit in hostes improelione, ta-diuq; obuios trucidat ut copiis in acie instructis paucis e suis amitiis cu capto vexillo equitii ad suos redieri t. Cecidit in ea pugna e Phil:ppicis R Hericus Craterua, bc Riccius Ioanes insignesca re co-gluta moti ipe gloriae . quae maxime inniti stimulorum vel in tela holliu mortales impellit. 5 in aperta pericula, Octauius Faritelius lo. Baptilla Saueli u , Alexader Vitellius Rotnanaru copiarum duces in lignes anteaqua illucesceret, statu ut planitie quada indeliore parte ivlue Occupare. linque locu ad ualidias eligui cu mille,de quingetis peditibus, equitibus sexcetis. eodem consilio Philippus Gulielmu Tu lirnucii duobus millibus suo petiariora. Ioanne Sergenu D lacoba Haccii aliora; duces cia 1 emetis equitibus ad more leuiorci armatis,cu iclopetiis f& telis hastatis verutis pro patriae ipl bruconsuetudinem itur. Hi obuii in uice iacti praeliu ineunt atrocissimia, sortunaq; sepius hinc inde alternante victo: id, deniq; Cς lariani virtute, de numero Philippi corii superati coguntur ad pagii quenda se recipere,atq; inde mittere,qui peteret auxilia a Caelare. His rei polum est. nolle Caesare Brtuna belli eo die experit iuuae pristini; virtutis, de prudeliae recordaretur. quoquo modo pollent lalute sibi pararent. Illi diu rei ille tes cis ignis undiq; malleoliq; iniecti pagu incedio abiit meret, acti sunt ubi via serro per medios,& coiertos hostes aperire. Caeli sum e Caelari .mis co- plures,dccatoties, ligilatores pabulatores lixae capti. reliqui ex ea clade multi in castra se recipiunti
Captus est Bartholomaeus Motius insignis .e Philippicis quoq; non ulli desiderati iunt. Distabat ii
ter id castra circiter tria nullia passuri, iii terquae in uuius multis in locis oblongos, multiplicesq; an fractu , colorques trau edus percurrebbati iiq; Philippicorii magis. quam Caesaria notu casti a co- plectebantur. ca reficbat, ut non possent utriq; nisi traiecto numine ad leuia certamina excitari. His
ita se habetibus cogitabat Caesar qua ratione fieri pollet, ut magis hoste in seitaret. cu sciret sibi vii te fore, ut e ta munito loco hostis abduceretur. quod tam o patu non audebat tentare, cu suae copiae multo essent interiores numero; teiretq, sibi opus esse arte potius, quam amito M arte cis hoste pu gnare. Philippici die pollero caltra locant propinqua Caesarianis circiter nulle passus, instructisq; copiis ad profectione cutormetis. quς per libera apertamq; planitie trahi comode poterat, suu id Acies ;u 1u- traiiciunt, atq; in soria a lunae semiplenae iter factur quod facile &litudo loci.&copiarum ni
nam institi meruS patiebatur. Enimuero Brina illa lunaris exercuitu maxime formidabilis apparet si in amoctae vis. tissima planitie procedat, cu undiq; videatur hos c circima uenire velle. at nisi e maximo copiarum
numero costiterit, mullo debilior omnibus prope aliis figuris es licitur cu disti pati sere sint milites si pauci existat. equitatus in quinq; turmas suit diuisus. praeerat dextrae turmae Hetnestus regulus, de Broeardus ad ripa Danubii.& apud paludes, quae costabat e duobus millibuue equitii. Opponeta turq; sinistrae Caesarianor v. atq: habebat dece bellica tormeta. in sinistia turina erat cu viginti bellicis tormetis. 6c pari equitii numero Ioannes Bonicauus.&Gagulfius Filingiuis. Tu pasilo post iuo ἡ, inini quebam Georgius Roccherolusi pari numero equitii, qui via merium peditatu ab eo latere m-νωeetitia. Audebat, ac protegebat.ab altero latcre cu paribus turmi, procedebat duo Theodorici. hic Marcel- luscille I'tardus peditatu pariter in trudeles. Sic uniuerse copiae Philippicae procedebar, trahen Ic magmine tormeta in hoste coiae a. ubi copiae domui cuida Caesarianis castris vicinae propinquaslent, quae no ampliore spatio duobus stadiis distabat ab aggeribus vallim: Cciariatiis. Hispani quidas lopetrarii vita hostili multitudine ex illa domo in castra refugitit. Philippus ubi nemine exire e repa
rationibus imueretur lil plotis nouullis tormetis in castra Caesariana, quae poterat aquatuor late ribus diu et berari, ibi comoratur. acto inacta in hoste dirigit.Caesar iubet I hostia acie instrui combio hostili ad uetii militesq; hortatur,ut ibiti laetoq; sint animo, neq; vel numerii, vel clamore hinniti mrmidet rei nihil horis sit quod virtuti , bc forti uidine ac prudelia superare possit. Albanus iubet λssarii castiditu aggeres instaurari, qui non ullis in locis exeunt iii. oc ingrediet tu pedibus fuerat coculcati linperatum is clopetrariis ne disploderet scio pertos. nisi in propinquia hoste. Ductus est agger etia qui a duobus lateribus aduersus hoste exercitu protegeret: atq; aduersus tormeta erectilunt cori S multi perampli gleba repleti permultaeq; arbores sae ad vallos iaci edos.liis operibris reparationibusq; laoedis nutiles vicissim permutabatur assidue intuti per duos dies ac totide nocist tmesi cto,qui sibi alterne succedebat ad labore de quiete.Caesariani pro regionibus castroru suos in acie uo C satis. in sim ut ita, ut Hispani ellent a ficti paludeq: haberet a sinistra. a dextra erat Germanicu prsualido Hispanoru Iclopcitati Oria globo. a tergo Itali, ubi castra nectebatur cuius loci non ulla pars erat iritia illa munitione, quae fuit intra palude crina. Et qua spatiu quodda copiarii Mad rumi apertum erat ac sine ullis reparationibus ad urbem usque illud dc carris,de lintribus, de pontibus clauditur. quod spatium cum non satis munitum videretur propter amplitudinem, munitum est etiam equitatu in quatuor turinas diuiso; ut si equitatus hostium in ea partem irrumperet, iacile loci reparationumq: beneficio squilineri posset erat ille situs peraccommodatus hosti ad conterendii praelium . quippe qui tum per agger in Milarum parum extolleretur, tum etiam spatia quaedam ha rei relicta inter ipsa agmina. Philippici quod neminem exire audere cernerent; laetari. tormenta displo -
44쪽
ua displodere creberrimis ictibus castra Caesariana infestare, tantam globorti tempestatem, tamq; horrendam procellam effundere. tantoq; cum strepitu, ut omnia circii contren licere viderentiar. Sed Caesariani tot mentatu bombu minime formidantes. quem propter multorum bello tu vium iacile perserebant, cum pretertini paruam militum iacturam importaret ranta globoru frequentia, non solum intrepidi consistunt in castris sed etiam E reparationibus allecti pugnandi desiderio cum hostibus pugnam committunt. in Gallia vero cum arma in sesta mota essent a Britanis, mul taq; praelia hinc inde feliciter commissa, post multas. cedes pax deniq; componitur inter Franciscu
a lloria dc Henricu Britannora reges.suninia conditionum fuit, ut Gallus intra octo annos dissolueret Bitia lino viginti, de quinq; millia librarum auri, culibra centu aureos nu mos continere cen- iratur. Vt in conditionibus pacis Scotia inelula contineretur. ut pest octauu in annum solutamq; pocuniam Caesbniacum nauale siue Bolonia restitueretur. Cariar interea recognoicit, ut Albanus cinpias in illuxerat,ipse armatus in equo nunc ante suam turmam consiliit. nunc Germanos, nunc Italos, nunc Hispanos visit. ut sorti sint animo hortatur qui mira xit tute hostium conatus cum vid dirent adesse Caesarem contemnebant. Plurimi enim reteri in dii licultatibus summi imperatoris presentia, qui vere est ani ma exercitus, dc robur militum neq; aliud est quod possit tantopere ad gloriam, d ad honoris desiderium milites excitare. quam si cognouerint non in obsicuro loco re agi, sed in conspectu ipsius principis, dc uniuersi exercitus inque multorum populorum praesentia. Haec ipsa res, hoc ipsum inquam gloriae desideri ut inpulit Alexandrum Vitellium, de IO. Baptista Burgheniem in magis dentum. magisq; consertum agme Philippicorum tanta strenuitate, tantaq; animi magnitudine, ut Philippus horum virtutem admiratus dixerit, quod si tantae strenuitatis eisent omnes Cesaris milites, neq; tota quidem Europa posset Caelarem e Germania dinaouere. Ita inllismati s urit eo dicto nonnullorum Germanorum animi, ut ibit illime horum temeritati restiterint, multosq; nimis audacter irruentes trucidauerint. Nam profecto nulla audacia laudabilis est,qirae sit a prudentia virtuteq; se iuncta.cum omnis laus cum virtute consistat. Qui vero loliis plures in- Vadat, nisi proposita insigni aliqua utilitate. aut ne litate, ut secit Cocles, aut qui gloriam ita ap-Ferat, ut propter eam vitam inconsulto profundat, ille magis stultus. M vitae prodigus quini sortis audicandus cst. Philippus cum per crebritatem ictuum non pollet dimouere alit cogere hostes, ut castra mutarentiae neq; illud quidem consequeretur ut priuatorum quispiam militum e suo loco discederet centet deniq: aliud consilium esse capi edum, atq; copias in castra reducit quae duo millia passis uni distabant a Caesarianis. Dum castra Caesariana tormentis impeterentur, Albanus Hispanos sci etiarios extra aggeres collocarat, iusseratq; ab ea parte, quae prolpectabat paludem cum hostibus serii antibus tormenta leue praelium inire qui tamen nulla re memorabili facta redeunt in castra, Philippus tormenta contraxerat apud villam quandam apud Danubium distantem a castris Caesarianis circiter sexcentos pallas, apud quam iecundo stuuio fuerat castrametatus, per potiroq; aggere ducto tormenta, Si tentoria incluserat. Neq; mirandu est quod Caesar equitatum in. tra aggeres,dc fossas incluserit cum libera. dc aperta planities alioquin equitatui magis conueniat. quam clari, de carceres Sc tassae, inter quas potius peditatus ad uerius equitatum est in eludedus. cutolsae atq; aggereSita ellent humiles & paruae, ut vel ab armatis equitibus facile possent trari si liri. serunt cinantem Philippum. multaq; locutum de prstetito praelio prouocasse poculo Schertes tu Germanico more in honorem eorum, qui tormentis tuissent laniati. Huic Schertellus relpondit magis conitent re in houorem uiuoru . qui neque e vestigio quidem per vim armorum cesserint. suit tamen Scher telli consilium ut tota castra Caesariana inuaderentur, cui Philippus no a assensit. ita inutile est plures imperatores esse in castris at Caelariani iubent omnes carros exire ad convehendos peream noctem falciculos lignotum ad castrorum reparationes diligentius instruendas, atq; ita castra munium, ut tuto iam intra aggeres esse possent. Albanus eadem nocte sossam dilatari iu-het,atq; ex ea parte qua castrametati iverant Hispani, magis hosti propinquat. Sic pars illa castrora, quae hesterno die aperta luerat, esticitur de magis clausa. de magis tuta aduersus conatus Philippico Turn. postero die antequam ibi consili Seret . aut terram primis radiis illustraret, Philippus eadem ratione copias E castris educit. ad praelium Caelarianos prouocat. undiq; instructa acie castra cingit. Cu iactantes tanta globorum frequentia diuet berat, tantaq; tempestate, ut omnium fidem atq; credulitatem superaret exeunt e castris Caesarianis complures s clopellarii paulo posti minutum p Iium in aperta. liberaq; planitie committunt. Philippus cum suos inferiores esse numero videret. Nicolaum Bernardum. Georgium Roccheroitum, Golphangum Golduchorum cum nulle equitibus in tres turmas diuisis subsidio mittit. prima turma habuit equites centum, qui uoluti expedi tiq; iucedebat. aliae duae succedebant ordine. Hispani scio tiari j tre tierat in prima acie, at in postrema quingenti. prima equites Q luti in scio petiarios impetum faciunt incredibili alacritate, atq; cu pedites Iclopellarii praelertim facile vincatur ab equitatu in planitie, tame ita tuc Hispani prio res equites excipi ut ut eos in iugam verterint, egerintq; secunda turma moueri. ea mota est cum vexillo ad ita os protegendos. Sed Se in hanc tantam effundunt glandium procellam, ut totam aperuerint, compulerintq; te; ga vertere. mota est tertia cum vexillo praetorio. non miniis iacturae illa quoq; patitur, quare. Se ipsa cedere coacta est atque intra aggeres suit repulsa. illud facinus sane fuit memorabile, cum alioqil in longo interuallo virtus equitum in planitie praesertim, dc in inuis locis loleat antecellere: atque ita patuit quam debiliores sint separatae , ouani coniunctae vibres : quae sit uno tempore in Hispanos impetum undique fecissent, vel multo maiorem numerum
selopellariorum concul assent. Caesar neq; illo quidem die voluit uniuersam belli fortunam expezui. quod suae copia multo essent numero interiores quia tribus peditum millibus, trecentis equi B a tabuS,
45쪽
Dolus in hostem laudabilis Tertiis &Re
tibias, duodecim muralibus tormentis alicta essent hostiu castra, qui liberarum ciuitatum stipedia Canodusi,dc Argentorati merebamur. Sed animii. de audaciam suis auctam e prioribus praeliis ii Ptelligens ut magis hostem in staret assiduitate praelior ii , iubet Qllam castres em duci propinqui rem hostibus, quem cu Philippus propinquare vidisset, neq; posset crebris ictibus tot mentorii. vesullo artificio copellere, ut totis copiis dimicaret, in alia castra te recipit, que hinc duodecim stadiis ab Italis, inde circiter duo millia passuum a Caesarianis distabanticu non paruo Federici.& Sinertesti mςror qui omnino inuadenda esse castra Caesariana censuerant antequam munirentur. ea nucita erant missis, atq; aggeribus aliis offirmata.& munita, ut non modo no offendi, ted etiam, ut ostendere hostem possen qui erat in loco magis aperto, de nudo castrametatus cuin viribus potius, qua ulla arte aut industria militati vincere studeret atqui insulsiim est. vel potius dementis, ubi tuto iam stis vinci possit per dolo, se potius exponere apertis periculis roboris ostentandi caula, cum multo laudabiliores iure sint, qui per calliditatem, bc prudentiam exercitu ex hostium faucibus eripuerint, quam qui per Languinem, od serru sibi viam aperuerint, cum istud euitare possent. est enim laudabilior exanguis, quam cruenta rictoria. atq;. ut uno verbo dicam, ego non quidem vulpi pelle leoninae, ut putabat Lysander Spartanus . sed multo magis leoninam vulpinae assuendam censeo. Albanus cum duo millia haberet in castiis operarum e Boemia, eadem nocte fossam perpetuam duci iubet, atq; ita castris Philippicis propinquati ut no maius spati iam quadringentis passibus inter vir, que castra interesset quae diligentia plutimum natura terrae iuuabatur, cum per illud interuallum operarii protectii possent procedere. ad quoru etiam custodiam erant destinati complures stlopetiari j. Philippici tormenta dirigunt ad eam istam impediendam. sed nihil magis diligentiae remittitur.decreuerat Caesar etiam mittere qui Helvetios hostes paru accurate tormenta quaedam custodientes inuaderent. sed quia Philippici instructis copiis eodein ordine procedunt,castraq; pluribus E partibus quam antea diverberant, mutatur consilium atq; ipse Caesar constiterat ad propugnaculum,quod erat a fronte inter Insubres Neapolitanasq; copias, quae regio illis nationibus erat assi gnata, Vt prospectaret, quo res tenderet. in hos plures globi sunt coniecti sine multis cedibus multaq; pericula visa sunt Caesari imminere : nam, de illi propinqui milites fuerunt globis: dilaniati, MEc eius tentorium cubiculumq; castrense pe ratum. ubi Philippici diu castra ita diuerbei assent. mittitur ab Albano Non ius Viues cum quingentis sciomitariis sui Iertii ad excitandum leue
praelium .ut enim Romanorum legio , ac Macedonii phalanx certum continebat armator u numerum, sic Tertium apud Hispanos, apud Germanos vocatur Regimentum militaris praefecturae quae decem vexilla peditum continet .certatur acriter. Caesariani primam missam castiorum praetereunt. atq; impetu facto, multisq; trucidatis ex hostibus victores in castra rede uti Caesar, ut hostem assidua molestia dumirnii; laboribus vexat ac defatiget mittit per noctem qui ad arma conclamare compellant .at per diem leuibus praeliis insestat. quare per nocte armatos esse Oportebat, & per diem ii uadentium conatus repellere. illa ratione factum est. vi impetus ac iamr Philippicorum paulaturi retunderetur animusq; deficeret,qui cum prius adducentos passus propinquarent ad castra Caesaris exploranda nunc plures mille. 6c quingentis passibus distabant. cum lclopertatij longe illos assidue summouerent. putabatq; utile Bre Caesar Iet per nouas istas, nouOIR: aegeres hostis cogeretur castra mutare. aucta sunt castra Plistippi interea trecentis equitibus comitis Palatini, sed tanta erat molestia, quae a Caesarianis inserebatur, tantus labor, cum nunquam arma deponere liceret. tamq; facta lunt propinqua castra, et ex alteris exire in altera ingredi esset ut omnino Philippus castra mutare decreuerit, ne taq; infestum tam molestu hostem haberet vicinum . illud tanta diligetia,tantoq; cu silentio fit, ut carris atq; tormentis antequam illucesceret Danubium traiicientibus, mox illuc: scente die nullum tentori u in castris vissim sit. traiecerat peditatus sub aurora omnis solaeq; equorum turmae reliquae erant, quae de ipse ceperant pertransire, quarum in postrema acie nonnulla tormenta trahebantur:atq: eo ordine seruato Neoburgun1 vetius signa convellunt. Caesar levis armaturae equites ad explorandu iter hostium.& ordinem, quo procedebant, mittit. praemittebantur ab illis maiora tormcta. post quae subsequebatur peditatus cuius latera turmae equitum utrinq; cingebant. Enimuero Hrmidabile erat tanto armator si numero tectam planitem videre. cum omnia circum reniderent splendore armorii, dum tantus equitatus, tamq; magnificu instructus procederet. eo ordine progressae copiae ad Neoburgia castra ponunt, quo tempore nuntiatum est in castris Caesaria iIas copias,quas Buroru comes adauxerat ex Ambivaritis per Incrionentem Batodurensen q; de Mocontiacum agrii contra conatum hostium Rhenum traiecisse quamuis ubertus comes Olde
burgiensis cum mille equitibus, & quindecim millibus peditum relictus esset ad traiectu impedieridum. Caesar per nuntios facit certiorem Buranu comitem hostes coactos fuisse mimare castra, atq; Neoburgum primum. deinde nauertam sese recepisse, unde videretur rationi contentati eu ut aciimpedi edum iter sibi obuiam prodirent in agrum Vsipetorum, presertim Vbertus scripsisset hostes pagu occupasse dissime ad quindecim millia passuu per que sibi Rheni traiectu aperuissent fieri non posse. ut ipse hostes impediret tum ob distatia tu etiam quod illi multo armatorii equitu ri inmero prςstarct. Na tria equitu millia Buranus comes adducebatquibus addebantur quatuor millia Alberti .dcloannis misi, de Volphegangi Marchingi PrutenoruDucis,& Maximiliani regis Boemoruna: quae copiς cum Rhenum prius tral jcere non auderent, aduentum Burani prcst labantur. nam adducebat secum Maximilianus Florentij filius Lutiburorum, comitis uti dic tam praesecti Busaterorum quatuor Hispanorum, duo Italorum veteranorum vexillia, qui pro Britanno rege aduersus Gallorum regem' militauerant. ducentos Italos scio petratios equ: tes. Viginti, oc quatuor vexilla Germanorum , duodecimque bellica tormenta . Buranus auripam
46쪽
ripam profestus prima vigilia quinq; millia hominum procul ab hostium castris fluuium traiicere
iubet, qui transgressi statim pagum occupant, cuius beneficio omnes postea copiae traiiciunt cum in agrum Usipetorum ventum est, leue praelium committitur. pugnatur acriter. belli fortuna diu fit anceps. deniq; multis undiq; coesis Vsipeti in urbem includuntur. Philippus relictis Neoburgi tribus vexillis peditum in praeli dijs, iam piaeterita Tonauerta ad oppidum Vendesinga accesserat. ibi fit certior comite Buranu transmii Rotte inburgo oppido in agrii Noreientem aduenisse, naPhilippus conabat ni pro viribus impedire quominus nouae copiae cum Caesare iugetetur,) quod non mediocriter animos Caelarianoru extulerat ad spe rerum felicium. Illis.n .profligatis arbitrabantur lenon posse diutius Philippicor u impetum luilinere. Philippus ea re cognita Tonauerta redit. munitione in ripa Lyci fluminis extructa is est fiuvius Sueuorsi regionis, ubi vocatur Vinde- Lycus fluui . licia. stra ponit apud Rainum oppidu.quae aucta nuper fuerat triginta de sex vexillis peditu, qui Rhetii traiectium obteruarantat vero prudenter castrametatus iuerat Philippus, cu ita fieret, et per Lyci opportunitatem Augustam urbem , per Tonauertam de Danubiit Alcimentum tueretur. ibi constiterant copiae Philippicae, ut in loco natura munitissimo. dc non inepto ad impediendum Buram accessum.Cesar, qu ra ea ignoraret, mittit Ioannem Baptista Sauellum Alphon sum Atestinu, Rod ut plui Baleonum, Sulmonensem principem cum tribus millibus equitu ad iter hostis explor du,δc, si iter iaceret, tandus leuibus certaminibus retardandu postremum agmen, dum Burani cinpiae cu Caesarianis coniungerentur. Sed cu vili essent postridie Philippici in loco castrametati, unde non possent nouas copias impedire. Caesariani ad suos redeunt. Celar contra summa diligentia uti,
ut illa auxilia quam citissime accederent. multos ignes accendere, qua erant Ventura, cu per nocte hoer esset faciendum.obuios mittere locorum peritos. qui comites essent ac duces viarn. Leuia certamina ex altera parte castroru hostium excitare. ut Philippici detinerentur,reuocarenturq; ab opinione impediendorii auxiliorum, quia putarent omnes Caesarianos ibi esse castrametatos. illud calIide fit quia Philippus consilii Caesaris ignarus facile cocessit ut per obseura noctem ignes iter moastrarent Ruratio comiti,quare sic indecim peditu dc tria equitum millia Caesarianis castris addita sunt. aucta lunt etia tribus millibus equitum Maximiliam Regis, caeterorumq; principili quos momorauimus in locis Rheno propinquis traiiciendi numinis opportunitate expectauisse. Philippus lanigraelius interea successus sibi telices significabat per literas liberis ciuitatibus, de ad extollendos animos l .honaturiis ciorum mirifice praeteritaru rerum selicitatem, celorum, captiuorumq; numerum de dignitatem *ς δ 0, 2 si extollebat. adaugebat omnia,Vt erigeret ad spe victoriae. hortabat ut ad lumptus hilari animo suppeditandos. admonebat ne sibi ipsis deessent, quia nullo pacto bellum esset remittendia futurum.n. si ipse per inopiam reria necessariarum ab mcςptis desistat, ut uniuersus exercitus Caesarianoru tanquam rapidissimus fluuius totam Germaniam rapinis de incendiis accedebus inuoluat. Omncmq; et notu libertatem lacum deferat. se pugnare pro comuni omnium saliate. pro liberis, proconiugibus pro focis, pro Diis penatibus. libertate, honore. facultatibus uniuersae Germaniae. praestare qua suis bellorum diis cultates perpeti. quam crudelissi naaru Italorum, Hispanarumq; gentium libidini, auaritiae feritati, Romanisq; luperstitionibus interuire. liberum esse cuiq: fortasse bellu suscipere aut deuitare, at leniet susceptu non posse impune deseri istud autem fiebat, qui Philippus semper in extrema partes iterarum pecunias petebat, quod molestiissima ciuitatibus videbatur, curanti sumptus frustra esse fasti apparerent, de iam finis eius temporis adesset, quo promiterat te cibptum Caesarem ducturum, aut eiecturum E Germania. Caesar nuper additis Lutiburoru copiis biduum concedit ad quietem,Sc ad curanda corpora: at die tertio hostem insequitur, neq; patitur amplius obsidionem, statuitq: Neoburgum adoriri, urbem sane optimis mςnibus de firmissimis praesidi js munitam, in qua erant mille dc ducenti Germani. neq; enim videbatur conuenire bellicae ra- Imperatoritioni urbem tam validam, tamq; munitam Sc potentem a terso relinquere. praesertim quae in ripa mire vii Danubii esset sita, atq; Danubio potiretur, qui fluuius quanti momenti luturus esset utriq: exerci--st y tui, nemo lane rerum bellicarum vel mediocriter peritus ignorauerit. Nam praeter eximiam facul- 2 '' PRUtatem. quam urbs illa occupata erat concessura commeatuum. Omnisq; generis app aratus bellici. multorum etiam pagorum secum afferebat imperium. 6c liberam aditum in agrum Noricum ad Monachum usque quod oppidum est Norici, non procul a Vindelicia. Ueruntamen quidam ducescen Iebant his tantis commodis, que proponebantur capiendae urbis non minores dii licultates OP poni .atq; his demonstrabat it praecipite urbem non esse tentandam,quia Caesar alterutrum horum periculorum subire cogeretur, vel ,Vt opus esset aduersus multo potentiorem exercitum hostiu pugnare, fortunam'; belli experiri, si illi vellent opem terre obsellis. vel . si Caesar istud tacere deuitas 1 et, ut oporteret ab incepta oppugnatione turpiter desistere,quo tu alterum maxime erat periculo sum alterum turpe. Et lane non talis est imperatori tuto, bc nulla clade accepta ab expeditionibus susceptis recedete, sed illud etiam tentare conuenit. quod videatur non posse resistere, ne temere, Minconsulto aliquod negotium suscipi appareat. nihil siquidem est tam hosti formidabile, quam
Imperatoris prudentia de calliditas cic opinio nullius negotii seu stra suscepti, cum irriti contra, uxnique conatus. Sc oppugnationes seu stra tentatae ridiculam laciant omnem potentiam Imperatoris.omnesque bellicos apparatus, idcirco praeclard diuinus Homerus callidum Vlyssem, at non io, tissimum . Aiacem, aut Achilem, Populatorem urbium appellauit. Hisce rationibus commintus Cς sar, ipse cum leurore equitatu. Sc magna manu scio petiariorum Hispanorum summo mane ab Ingol stadio ad explorandam urbem proficiscitur: quam ut melius ad expugnationem exploraret, oc ipse, de Albanus dux ex equo descendit. Vrbana praesidia nonnulla campestria tormenta, maioresque scio petios in eos displodunt, qui tamen incolumes explorato negotio
47쪽
ad suos redeunt. Non defuerunt qui reprehendant hoc Caesaris factum, quod dicat illud esse munus castroru magistri,aut etiam prope priuatorum militum aut Tribunorum. Sed non iacillimum eli iudicare an liceat ariquando imperatori ipsi istud facere, cum ex altera parte summi periculi vinit iti mentem quod subire oportet, quod certe deuitandum est illi non Degligenter, qui summuhabet impcrium in cuius salute uniuersi exercitus salus consistat exaltera sum m utilitatem momoria repeto,quia tena per plurimi rei et te,& in omnibus negotiis ais imo, ipse ut dominus ne I il luis Oculis res spectet ac percipiat. Caesar urbe ad expugnationem explorata postridie inbet duos tumultuarios pontes iaci stupra Danubium ad copias citius traiiciendas. Sic igitur per tres pontes breui traiectis copijs circitet tria millia passuum a Neoburgo castrametatur. at vero ubi apparuit Caesarianorum multitudo,cum uniuersae copiae in primum agmen & in phalangem essent mitru Nephu gi 4ς ct cvrbis praelecti in castra mittunt ad Caesarem,qui agerent de deditione. Sic igitur instructae itervi '' laceiunt copiae satianae, vi uniuersae e fronte,&densiore phalange consisterent, tum quia nullum hostem timebant a tergo, tum etiam quia sie vitabatur ne addito postremo agmine uniuerius exercitus debiliaretur,cum multitudo ordinum faciat copias debiliores, nisi praepotens numerus extileti t. cum vero in duas acies Caesariani fuissent distributi quae singulae costabant e duabus plialangibuΔ peditum.*totidem turmis equitum exercitus ita fiebat ab ea parte validus, ut hostes pol set contemnere. Vbi visus fuit igitur urbi Caelarianus exercitus, ciues vel splendore armorum te riti, vel acierum multitudine ciuitatem, ut diximus dedunt Caesaris arbitrio deniq; quod i plum LMciunt praesidiorum praesecti, veriti aliquam subesse proditionem. Sed enim quia flagitium eit rem alicuius fidei virtutiq; creditam negligenter tueri. uces illi de milites condignum premium tantae timiditatis reportarunt, quippe cum in insulam per illam noctem expositi tuerint quae inter duo Inua Danubii intercipitur. urbi propinquam atqi postero die iurare compulsi sunt, quod intra quatuor mensium spatium neq; Philippi, iami *deratorum si pendia mererentur: quibus etiam Neoburgen- arma adempta sunt ad ignominiam, quia viderentur indigni tam timidi milites qui amia gestaret. sum pscio' quia tam iacile suum principem prodidistent. est enim virtus vel apud hostes laudabilis. Postea li-rum ignς Ni hertati restituunt ur. Caesar ut qui non posset non grauiter serre tantam militum inertiam, ncq; ix' ' men iure belli scuire deberet quod iubet in imprudeles & obstinatos ac temerarios potius, quam in timidos homines animaduertere, ut videretur tamen potius pro clementia. quam pro seueri 'te rebus moderari, inquit se parcere illis ducibus, quia decepti ad illud bellum accessissent. at illi ad extollendam honestatem suae causae non ibium deceptos, sed coactos etiam conuenisse assii mariati Nam sane praeter omnem spent omnemq; bellicam rationem accidit ut tam potens, tam munita, tam iacilis ad accipita a subsidia urbs in potestatem Caesaris veniret;quare qui se certam rerum suturarum rationem posse comprehendere per consultationem, magnopere fallitur. Sepius enim illa,quae ardua, dissicilia. insuperabilia in consultationibus apparent fortuna & euentus demonstrateisse plana, facillima, maximeqi ad nostra vota propensat contra vero accidit aliquando, ut quae r tio plana,iaciliaq; esse demonstret, nullam fidem seruent cum euentus ipsarum rerum nostra con Qua validisi silia magnopere fallat. Quod si quis animos militum, praesectorumq; presidiis 'rbanis prudentia simae sint v x' pollet inspicere ille omnibus citetis melius de rebus agendis consultaret:.quoniam nulla vel ambiu πμὴ plissima moenia, nulla tormenta, nulli bellici apparatus . nullae munitiones. nulla propugnacul possunt cum virtute ducum ae militum strenuitate comparari, quorum timiditas omnia haec latat
inutilia. Ciuium iacultates neqι direptae sunt neq; violata mulierum pudicitia sed quae erat in a ce Otthonis Henrici supellex de opulentia direpta est 1 Caesarianis,quod ille Qederationis esset iocius. Caesar Neoburgensibus per hunc modum in fidem acceptis, cum satis feliciter succedere bellotu initia videretur,ea victoria vii statuit sed prius oes copias cellit,ut sciret quantas secum addi ceret. Fit siquide ut nunc in assuetorum bellis interitu. nunc vitio transfugarum, nunc belli perK- solum iuga castra debilitentur , quod videuitet ut incommodum, si bellum appareat inuelcral -- re, solent imperatores emittere edicta sub capitali pena. nequis inconsulto castrorum magistro Fle,e eitu, dii ipso Imperatore exeat exaggeribus collocanturq; leuioris armaturae equites.qui spolient aut sui petsoluuntur. dant de proximis arboribus fugientes, in angustiis viarum ac locis opportunis: atq; in eos ta quam in hostes quiant,qui fine imperatoria tessera profugiant h casttis . Caesar itaque censis quadraginta de octo peditum, nouem equitum millibus confirmata iuramento fide Neoburgensium. relictuque in urbe octingentis peditibus post triduum conuulsis signis ad praesectionem ad uetius hostem
castra promouet. erat illud Caesaris consilium ut si parem locum. aptumq; pugnae sortiretur. iam non amplius tergiversatione, sed aperto Marte de collatis signis de summa rerum cum hoste dimicaret,qui tunc etiam fuerat ad Tonauertam castrametatus. rursus traiicit Danubium per tumultuarios de urbis ipsius pontes. hinis castris quinqι millia passuum ad hostem peruenit in acie cailr naelatur in pago Marche sana vocato erat iter illud breue quidem . at multae dilancultatis plenum; quippe quod sylva intercederet densissima inter utraq; castra. tam crebris arboribus, vix Vt vlla in parte esset peruia, cum transitus viarum tam angustus plerumq; daretur ut vix amplitudo carros capere posset,quae desitas nemorum angustim, viarum per quinq; millia passuum inter Irumq; exercitum plerumq; extendebatur. a s sua fluvius amplissimus Danubius Caesarianis cantis erat coniunctus, recurrebatq; ad dextram, semperq: eundem tenebat cursum donec ad Monachum pagum quendam distantem a castris Caesarianis decem seth millia passuum perueniretur. Caesar mittit qui sylvam recognoscerent, hostium ii castra explorarent. ut his perspectis de iple commode castrametaretur. Sic enim opportunum fore videbatur, uti si sciopetratii syluam occupassent, securua
transitus daretur copijs. iussus est igitur Albanus cum sta et tarijs & turma equitum sylvan in
48쪽
nedi, iisq; in opportuna lora distributis, ea exploraret qui paucis sibi adiunctis comitibus circiter
duo stadia Philippicis castris propinquat. Cum quatuor comitibus egreditur, equis in sylva relictis. hostium castra diligenter explorat. hostis extruendis reparationibus intentus reliquas partes accurate custodiebat, at in eam partem neque prospexit quidem. Sic igitur instructa erant castra Philippi. Sylva quae inter utrumq; exercitu percurrebat, ita circumdederat Philippicos, ut sola area quaedam esset in medio quae occupabat spatium quingentorum passitum. Hanc attingebat descen sus valde asper&dissicit is, Eiusdemqι naturae ascensus in cuius suprema parte ad subiectae vallis sormam, quae ascensui descensui subiacebat, suas fossas de aggeres ac reparationes Philippici excitauerant a tinistra itaque cum silua iungebantur, vallibusq; amplissimis protegebantur pro fossis, quorum rastra Danubius a dextra tuta faciebat . a tergo Tonauerta.-ignobilis fluvius Berni EZus vocatus Ungebat, qui ibi influit in Danubium. sat cum nimis distaret ab hoste, cognouissetq: castramentandi disti cultatem, quam maximam faciebant locorum angustir,&descensus ad Danubiudifficilis, quia nulla alia daretur aquandi facultas & copia . coepit cogitate quibus rationibus fieri poster, ut subuerteret hostium consilia, eosque E tam munitis castris eliceret. Nam procul ab hostibus morari intercedente tanto sylvarum interuallo inter ipsa castra. videbatur esse quoddam bellandi genus nimis amplum, at non, ut res proposita postulabat strictum & propinquum. Nam pro recto plurimi refert quibus temporibus, auxilijs, copiis, locis bellum geratur, cum in frigidioribus locis, regionibusque Septe trioni magis propinqui acerbitas hyemis: in istiuis aut meridionalibus imminens aestas cauenda est, non solum ob disti cultates &labores mercituum, sitis etiam quia corpora militum sub dio fatigata facile morbo corripiuntur. atque vires debilitantur, quod etia aliis magis aliis minus contingit. in temperatia vero regionibus omnia prope tempora sunt rebus bellicis accommodata . idcirco si timeatur vis hyemis vel tentanda est ante hyemem belli fortuna, vel per hyemem grauissimis diuturnis sumptibus copiae alendae, vel dimittendae, & deserendum susceptum negotium. Caesar tanta diiscultate inmita, cum propinqua castra collocare non posset. redicto hoste a sinistra ipse ad oppidum Bend uenum colendit. mox castris in pagis Marchelana. Falange aliisq, nonnullis positis quosdam duces eum sexcentis Hispanis, & Italis sci et tariis, sexagintaque leuioribus equitibus mittit ad infestandos hostes, explorandaque illorum consilia. Inter hos fuit Iulius Vrsnus, Thomas Coctapanus, Pyrrhus Columna. Baptista Castalius, Alexander MI'aulus Vitellii. Philippus contra ubi nuntiatum est Caesarem capto Neoburgo in se signa conuertere, contractis copiis,quae ex utraque parte Danubii ad Tona uertam castrametatae suerant, reparationes & munitiones erigit. Federicus premissa magna Saxonum manu statiam quoniam inter utrunq; exercitum iam occuparent firmaueratq; satis validis peditum equitumq; presidiis circum quam multi erant Saxones in densissima sylva in insidiis collocati. Coctapanus ubi in illas insidias an cadisset, facile repentino hostium impetu in fugam vertitur. at Alexander Uittellius cognito perbculo, quod imminere videbatur. si hostis pontem occupasset. liberumq: transitum haberet qui in tercedebat. eum strenue defendit quare Coccapanus rei umptis vitibus certamen instaurat. pugnatur diu ancipiti utrinqi victoria. modo hi modo illis ibit unae belli cedentibus. multi utrinq; ceci. derunt. sed maior numerus fuit Caesarianorum. vulnerati multi . nonnulli capti. Caelat ea pugna cognita cum videretur hostis per eam abbatiam Caesarianorum vim frenare, neq; liberum exitum e castris ab ea parte concedere, statuit illam occupare. iubet Octauium ducem illam in diem poste. rum ad expugnationem explorare, cui profecto negotium videtur per dissicile quod ea omni genore apparatuum&tormentis bellicis egregie esset munita. neq; tamen valde erat commoda, cum propter aquarum penuriam ibi non apth rastra eligi possent. nis ita perceptis castra mouet hoste atinistra relicto, atq; ad Bendiguenum oppidum eontendit. quod non procul distat a Norlinga, ubi castrametatur. Est autem Nortineta urbs Sueuorum nobilistima. praepotens. munita. una liberarucillitatum, quaen n procul distat a Lupia siue ut unlgus vocat. Necchare fluuio vel Nicero ut alii maluerunt rerum Omnium abundantissima erat locus ille accipiendis copijs accommodatus, cum cra peret hosti commeatum i tergo qui plurimus ab ea parte asserebatur in castra. Haec antequam agerentur,ouotidie leuibus pKlijs inter milites utrinque pugnabatur. Quo die Caesar erat castrametaturus Marchelana Mohatium prosciscens, quod est oppidum Neoburgens s ditionis, Phili 'pici postremum agmen inuadunt, ad cuius defensionem nonnullos sciopellarios mittit,quia ratio retineris magis sciopetrariorum quam equitum operam postulabat. Seruatus est hie ordo non tu solum, sed etiam in uniuersis huiusce belli negotio, vi prior acies instructa procederet, quam subsequabantur copiae reliquae 5: ipsae in phalanges instructae. atq; dum tentoria erigeret, peretque in itia pruna acies phalanges eam protegebant, quae postea protegebantur eadem ratione ab acie poeitrema; quae ubi priores missent castrainetatae,5t ipsa assignatum locum occupabat, quare visciebatut et D t in itinere. ita in ponendis castris nunquam solutus exercitus posset reperiri. Philippus agnita hostium profectione atque itinere , exploratoq; consilio, quod ea urbs Videretur patum tinnis presidiis firmata eadem nocte summa diligentia octingentos pedites &ducetos equites immitti t. praeter haec praesidia nihil innouauit aut castra mouit. Caesar postridie eius diei ubi castra ad Nortingam posuisset leuiores equites praemittit ad explorandos hostes quorum duae ingentes turmae& magnus globus peditum dicebatur apparuisse facere iter, neq; tamen sciri quo procederent. Interea Caesar praecones ad Nortingenses sollicitandos ad deditionem mittit, iubetq; commeatum copiis pnebere , qui illos bidui spatium ad deditionem postulare in castra reportarunt, de omnem mmeatum quem potetant, sederatis praebuisse at contra mittunt ad Philippum qui peterent auxilia, eumq; de rebus omnibus certiorem facerent. etsi biduum ad deditionem Cesar satis magnus patium
bi, deici ptio. Aes erum odido seruatus a sare
49쪽
spatium esse intelligebat ad mittenda auxilia, tam propinquo exercitu sederatorum praesertim, tamen quia dissicultas locorum plurimam spem eius urbis potiundae asserebat, quod ipse a duobus lateribus colles occupasset cum valles illas prospectaret, haberetq; a tergo paludem peramplam ac disticilem, Sc a fronte fluuium. qui in multos rivos distula dedatur, statuit postulatum tempus esse expectandum. Philippo vero sola via, eaq; perdisticilis ad si ibsidia relicta fuerat, quae cum inusitatam isset ante illud tempus, neq; tunc quidem videbatur vlli vitii futura. Is igitur auditis nuntiis Noe
lingensium, duplicitis carrorum ac tormentorum equis, civi elotumq; apparatuum,mulus operis
comparatis, impedimentisq;Tonauertae relictis & mille ae quingentis peditibus, equitibus ducentis, summa celeritate silentio diligentiaq; usus Nortingam accedit: atque prius in tutum primam aciem perduxerat, tormentaq; collocarat e regione vallis, in qua Cesar constiterat, quam ab ullo Caesarianorum sentiretur, ad quod non parum iuuit obscuritas & densitas nebularum eius diei. Iar contra cum nuntiatum esset castra ab hostibus moueri iubet copias instrui, ne retente Inua deretur: quod cum ante, diem nuntiatum esset, acies tot ad diem utque instructet conisistunt, xl si nebula decideret, inuaderenturq; castra, aptum ordinem seruarent. Sin aliud iter haberem, lituri; opportunitas pugnandi iacultatem terret,quam toties Philippus obtulisset ne contemneretur. I 1ta erat densitas matutinae nebulae, ut non modo hostis prospici non posset, sed neque equites qui dem qui frequentes in turmis consistebant, se inuicem viderent . illa nebula protecta Philippi corii incaepta sunt, atque illi opportunitate temporis fuerunt usi per quam duas dissicultates locorum sine controuersia superarunt,quoniam neque Hispani, neque Germani equites illo tum iter exploratum missi cernere potuerunt. est sane lumini Imperatoris munus scite uti presentibus temporum opportunitatibus, cum plus opis momentum temporis aliquando asserat, quam ulla postea mortalium industria. Neque ullus est tam fidus, tamque diligens belli socius, quam iptum tempus, si quis recte illiu s imperio dc consilio uti cognouerit, celerrimeq; conficiatur,quod illud recte minnuerit . ut enim ventus 5c cursus aquarum plurimum conferunt classibus, naualibum; certaminibhus cum secundi cursius pro multis armatis sint nauigijs; sic nox tenebrarum. nebularumq; beneficium plurimum consert ad multa munia militaria sine controuersia ellicienda, quς alioquin non nisi per surninam dii licuitatem ulla ratione conficerentur,aut sine summo periculo. nam Sc W-bes per noctem capte admotis repente scalis, e subsidia ab obsessis sunt admissa, de inelusi exercitus deceptis hostibus sit e controuersia eualerunt,quod ipsum per nebularum. aut pluuiarum opportunitatem aliquando factum est. Philippici igitur temporis opportunitate freti cum per totam noctem iter consedissent . atque dies esset pro alia nocte ob:curus, sub meridiem duabus angustiis fluvioq; sit peratis, ubi dabatur dissicillimus transitus ad montem , qua Notlinga adiri poterat . ad montem ipsi ura perueniunt . tanta diligentia in eo itinere iaciendo usi sunt, ut Cclari apparuerint omnino Germanicam celeritatem superasse, cum illi populi magis statariis certaminibus, quam HIi celeritati apti crediti sint At vero non tum prudentilliinae. omimoq; ordine castra mouerunt Philippici sta etiam tam ordinate procedebant, tamq; in opportunis locis tormenta pro natura si tuum mutabant, ut nullum militatis disciplinae munus in illis magis .quam in Caesare desideraretur. Q nippe cum plurimi sit in omni re bellica,& non mediocris ingenii, aptum ordinem teruare. in mouendis & in munitissimis sitibus eligendis,quibus in rebus si quis error committatur, uniuersus exercitus incidet in magnum periculum, atque eius salutis spes reliqua aut in Qrtunae arbitrio, aut in hostium imperitia est collocanda. Summa igitur laude digni fiunt Helvetii qui soli Qrh omnium mortalium proti ias sunt militatis disciplinς obseritant cum ordinate castra moueant ordinat E procedant, ordinatE ponant , Ordinath castrametentur i quos tam lacile est fusos in aciem imstruere,qi iam nationes nonnullaes dissipatas fugare. Neque minus virtutis ostenderunt Philippici in leuibus certaminibus, cum semper leuiores equites praemitterent, quos nigros appellabant ab armorum colore, quod haberent brachiorum integumenta ex orbiculis serreis copacta. Dicis opertis, dc breuibus scio lettis uteremur,& telo ad morem venabuli, facileq; peditibus laboratibus nossent succurrere. Atqui cum alia Dei munera aliaeq; virtutes alijs hominibus datae sint, nemoq; Om nibus simul thuatur idem genus hominum non valde patiens est laboris ubi noctu stpius ad arma conclamatur in castris: neque sunt parandis nocturnis insidiis aut similibus laboribus valde accomodari. Caesar, cum post meridiem nebulae ad teporem Qtis dissipate enuauissent, hostem prospicit in situ munitissimo super colle Nottingae, quem ipse prior occupare decreuerat. Intercedebat inter utraque castra fluuius, qui paucis in locis ab hominibus aut equis vadari poterat, nisi ut fieri solet aliquando in trajiciendis copiis cum equi collocantur in superiore parte cursus, ut ita fluuii aquartumii impetus infringatur. ille vero modus traijciendi exercitus iam: commodus neq; tutus erat in coni pectu hostium, praecipue cum per pontem etiam esset periculosius. Caesar cum nullius hora iam tarda inclinante die a nonnullis esset tentatus, copias instructas habuit, quia hostem prinpinquum putabat traiecturum, atq; totis copiis dimicaturum. Sic enim Albanus ad recognoscem da castra, aciesq; dc situm castrorum hostium missus retulerat. Copiae vero ita sunt instructae; primam aciem ac frontem exercitus ductabat Albanus 5c Buranus comes cum uniuerso suo equitatu,
ducentis': peditibus Belgicis,quibus omnibus dux Sabaudiensis imperabat . cum his erat Maximiliani equitatus, & Ioannis marchiotiis Sennoniam . phalangis equitatus erat Italus, de regimentum Alli prandi Madruccii. postremam aciem ductabat Prutenorum prae us, marchioq; Albertus, atque semper sere phalanx cum illa pari passii incedebat, eodemqi spatio a prima acie distabant. CG dabat ptima acies e decem ac septem millibus peditum in tres phalanges instructorum , dc tribus equitum millibus. postrema ex octo peditum millibus in unam phalangem, de duobus equitum. Universi
50쪽
Vniuersus hie equitatus pro opportunitate locora diuidebatur,nigris equitibus, 3cannatis lanceis in aptas partes distributis. His ita constitutis Caesar ex altera parte Mala spina ex altera S sortia Ori- uetensem cum quinquaginta equitibus mittit ad tentandos hostes si possent e suo ordine turbare.
multa clade in castra ridos hostes de Io. Baptis
copi ς πὰ iorent instructae. 3e mirifice pugnandi cupidς. Omnes. n.miro quoda gloriae
delidetio incensi erant, cupiebantque vi primi viderentur ceteris in ipsa praelia quare multi e principibus vitinq; cedebamur. fortuna itaq; de virtute militum sepius alternante victoriam, acrior . pugna non semel renouata, Caesar ad futurum praeliu uniuersas copias instruit. sed cu putaret hostem ut in situ munitissimo castra ineratu nul la arte tunc allici posse ad fortunam totius belli experiendam, quem cogere erat magnopere periculosum cum in diatis castris pauci multis possint resbnere receptui cani iubet. at postridie eius diei Caesar ratus est sibi opportunitatem pugnandidata iri si castra mutasset Lepi quae ratio ad facultatem commeatuu non mediocrem commoditatem allatura. 5c ad intestandos hostes parum assuetos assiduis itineribus utilis siste videbaturat ini signa ad prosectionem conuellerentur, colligerentum, vasa, nuntiatur hostis non procul abesse . quare omne prosectionis consiliu conuersum est ad studium pugnandi veruntamen ubi cognitu sui th sem parum pugna curare, inceptumq, iter persequi, statuit postremam aciem inuadere multo aselopei ratios a tergo iubet adoriri. illi re cognita duas ingentes colubrinas in insequentes Italos di. splodunt.quo bombo audit' constitit uniuersus exercitus atqi signa conuertit ad shos subleuados. Ateium magna pari diei iam fuisset Wilapsa, paludesq. 5c aquarum copia certaminibus esset noIeue impedimetu viriq; consistunt in acie. experintq; uter prior fluuium traijcere conaretur, qui medius inter utrosq; exercitus per paludosam vallem labebatur. Sed propter solem iam propem cidentem Catia iam in castra redeunt. Philippic i copiae super collibus Nortingae propinquis castrametantur. Caesar grauiter serens quia non pollet impedite Nortingae subsidia, mox circiter mille de quingentos passus procul ab hoste castrametatur. Viis est Sennoniam princeps.& Alphomius Atest in duce Sulmonens principe cum Italo equitatu ad infestandu hostem contra quos ex Hernestus Uesionum dux,&Daniel Schemedossus insignes foederato tu duees profecti atrocissimum praeliu committunt: quod tantis viribus utrinq; accedentibus pugnatu est, ut nisi nox pugnam diremisset, omnino iusto Marte decertatu esset eo die. Vulneratus fuit dux Vessonum, quo etiam ex vulnere paulopost Nottingae decessit, alijl viri insignes complures . e Caesarianis cecidit
Andreas Forulensis vir praestans Italae cohortis pretectus at ignobiles ex utram parte permulti. 1ar ibi aliquot dies castrametatus hostem infestare conabatur sed is tam in munito loco costiterat. tamq; idoneo ad accipiendos commeatus.ut appareret genus bellandi esse necessario mutandu .noque molestum erat tamen tandiu tempus frustra absum cre cum id nihil aliud esset, quam 4res homu, quae constabant e multorum populorum auxilis suapte natura exinaniri. nam cum virtus, Ee I
robur, bc audaci a non suis re videretur ad hostem profligandu omnis bellandi ratio ad astutiam, si benece ad artes couertitur. atq: cum ars bellica non minus in praeoccupandis locis opportunis, quam in labri: superandis virtute hostibus constat, illa loca eligenda sunt.quae non solum tutu exercitum faciat, Ied etiam quae apta sint accipiendis auxiliis. 3c commeatibus,de si opus si traiiciendis copijs Cesar agre ferebat quod hostes dicebantur omni genere commeatuu abundare, cum iam non nihil ipse laboraret penuria quoniam illi uniuersa planitie potirentur,qum inter Tonauertam Alcimentuqι anteriacet rerum Omnium fertilissima, oc ampla, possentq, in Noricii principatum, multasti, sue
mumq; Getrimenta Imus nos lilidus inde venturum erat illatum facultas etiam infestando Alcimonio,& Augustς Vindeliciae peraccommodata quaedus erant primariς potentia, dignitate, de opilentia coniuratarum urbium. Hςci ita se haberenticonsultatur in cactris an Alcimentum. vel Augustam prius tentare conueniret, quς ambe ciuitates tanti momenti esse putabantur, ut si altera tibiarum fuisset capta prster id quod debilitasset, infregistitq; vires foederatorsi appareret plurimum omni auxilioru genere Caesariana castra subleuatu iti. sed quoniam bellica ratio minime pati vid Datur ut hostilia loca a tergo relinquerentur,quae plurim 1 possent semper constia Caesarianorum infestare. dc aliquando funditus euertere, apparuit Alcimenisi petere nihil aliud este, quam se intra hostiu vires in trudere, de non miniss obsideri ab hoste quam hostem obsidere: cu praesertim urbs illa bonitate muroru . de omni genere apparatu .externisq; praesidiis πregie esset munita multo rumq; cuitum armis protecta. Sed Tonauertae expugnatio vita est facilior,cum prςcipue non opus esset Omnibus copiis velut expugnando Alcimento, ad quod commodum illud etiam accedebat. quod Tonauerta iam propinqua esset Cesarianis castris, ut non plus duodecim milliaribus distaret, vi una nocte. si parum res e sententia succederet, possent sese in castra recipere. Quae dum tractantur in castris a Caesarianis. Inutriense de Castellestus Erembergae expugnationem tentandam rati. quς urbs parebat f erat eum imperio, collectis repente copiis, quas temporis angustia patieba- tunduodecim verillis peditum, de Inuitio scilicetae locis finitimis superatis Inutrit montibus cum tribus muralibus tormentis nihil tale suspicantibus Et bergensiqvi se moenibus ostentant, atqι