장음표시 사용
11쪽
CENM ROSO AC IULVsTRISSIMO DOMINO, DOMI No
Paulo Sixto rauisonio, Comiti in Falchen sta in Baroni in Sprechenstein B Schro uenstein Domino MatrV Khsyaci Laa; haereditario Mares chalco Comitatus Tyrolensis facta Caes. Mayest quemadmodum etiam serenissimo lac potentis
sim o Ungariae Regii ΑΤΤHIAE,&c a consili j secretis, eorundemcrue Consiliorum director MLocum tenenti Prouinciaruria Inferioris Austriae,&c. Domino suo clementiss- radio oc ecce nati summa obseruantia deuotis sime colendo,&c.
V Uanta sit Mathematicarum disciplinarum di- nitas, Illussissime Comes, si quis est forte quis iὲ4 dubitet, is sane quid sit coeliam, quis splendor so-sς, aliarumq; stellarum; quid annus, quid men- . siis, quid Ver cautumnus, quid aesas & hyems; qui dies o nox,quid aurora, quid meridies, quid vesper instar abiecti pecoris glaore oportet nemo enim mortalium est, nisi omnino mentis inops, quem haec, quae in his inferiori bus quotidie cernitur, rerum vicissitudo &varietas, ab admi
rando corporum coelestium motu dependens, si non sciendi desiderio accendat; saltem aliquantisper moueat, in admirationem rapiat. Hinc prima illa mundi aetas, licet rudis adhue&inculta; tamen rerum coelestium contemplatione pellecta. antequam ullius artis adhuc haberet usum , stellas inerrantes a fixis, Jc in utroq; genere singulas a singulis discrevit, earum
ordinem notauit, solis aliorumq; Planetarum motus,variosq; circuitus, una cum temporum stato certoq; ordine coelorum reuolutionibus, quantum possibile erat accommodato, mira rationis indagine descripsit, , ut refert Iosephus in duabus columnis, una lapidea, di lateritia altera, pro aeterna postero. tiam notitia.contra Omne mundi vastationem, quam vi aquae
12쪽
ignis aliquando futuram prouiderat, ii IIJs sese scul,
psit. Ex quo liquet, non him dignitatio; verunt1 an hi qui tatis Liae cca talis orditie has discipi inas omni, ibu alij. Ait ibui scient ijs, homine libero dignis longe a teire triennia relu quae, Vel ad usum humanum vitaeque conrodiorem uncia itionem vel ad rationis incrementum inuentae, circa res cadu cai, subindeci mutabiles versantur ita hae solae ad omnium hominum societatem, ad quodcunque vitae genus cinstitutum pes quam ma inac necessariae, in rerum coelestium, mini, illeque corruptibilium certi in fallibi contemplation versantur. Hinc Regiae dicuntur hoo est diuinae 3 sublimium, quem habent in speculando gradum, non nisi Regum Hero-umq; animis dignae, quorum, ut sublimior quam Ceterorum hominum mens cogitatio; ita etiam ab ijsdem ut plurimum regi amen iis acie Miludio ornatae &excultae toti mundo primitu, innotuerunt: prae omnibus vero Ptolomaeus is gypto Rex potentissimus his scientij quam maxime enituit, qui non modo vere Regio,& diuino mentis acumine coeteris omnibunalitus an rerum coelestita contemplatione euolauit Neria etiam tmensis sumptibus, tot tamq; praeclara motibus coelectibus in .
uestigandis accommodata, excogitauit, suisq; manibus perse cit organa ac instrumenta inter qua Planisplicerium, quod nos Astrolabium dicimus, facile primas tenet; cum nihil ferὀsit in excelsa rerum coelestium Maiestate reconditum, quod huius instrumenti, cum beneficio mortalibus non patefiata. Huius Ego instrumenti cum excellentia quae Regia est tum ii
talitate, quximmensa est, permotus, eius structuram . usum,
'in Astronomicum quam Geometricum, breuibus quidem,
sed non minus, facilibus, quam dilucidis Renulis sum complexus, eumque meis Auditoribus ratione ostici j. lectionibus publicis sum impertitus multorum deinde, qui id me uin quantillii in cui questudium, ob compendi facilitatem, quampi rimis, quos operosa volumina deterrent, usui ore putabant
hortationibus victus, tandem olera impensis, nobili Tin .
13쪽
tegerrimi viri Domini Erhardi illarus et II gla
seruit j js, tui reliquatiam scientiarum, sic astronomicarum obseruationum cultoris exim ij. typis publicis mandatum fuit. Quod Fgo opusculum, illustram ne Comes tua nominis amplitudine generis splendore, irtutum heroicarum ornamentis, meritorum pondere ac sublimitate, longe sit inferius; tamen ut coeleste ac aethereum, tuae coelesti ac diuinae animi fortitudini prudentiae, solertiae , consilio;&, quod caput est, candidae ac ira tegerrimae, in patriam voluntati inscribere ac
sub tuo amplissimo longeque illustrissimo ti omine iri Iucem prodire volui munusculum quidem patuum de exiguum, fateor; si ex sua mole omhino nihil, si in comparatione tui
splendoris aestimetur; magnurn vero, si materia qua de agit, hoc est coelum ipsum, ipsiusq; admirandi in his inferioribus effectus spectentur, maius adhuc, si offerentis ara imus attendatur, qui instar coeli, aut potius Astrolabi, quod rotundum estacm filii tum, omnem ammi affectum erga te, Illustrissime Comes complectens, eundem tibi, una cum hoc opusculo, deuotissime offert, consecrata este niam deuouet. Accipe igitur has illustrissimo tuo nomini, heroicaeq; irt0ti oblatas a me primitias patrone candidissime dum aliud, longe maius, matoque splendore dignius tibi adornard munus cogito Deus optimus maximus, interea fefelicibus astris, ad in Reipublicae nostrae decus ac firmamentum, una cum suauisti mapientissima i coniuge sobole, totaq; generis stirpe quam dic cissime superstitem tueatur incolumemq; conseruet. Tuae illust. D. Obseruantissimus ac deuotissimu cliens
Guillelmus Rech perger Philosophie
ac Medicinae Doctor, in Archigymnasio Viennensi primarius Mathematum Profeshr Cccsariusic Regius.
14쪽
Ad Illustrissimum Comitem Trauisonium.
Romuli extruxit, Mars auxit moenis,nnis Ei templi etius limine fulcra dedit. Hineis consilio diuinus Numa Deors Erexit patri, tempti labore Diff. Visiuis an junxit sapienter Honoris, Asin clausit cardine templa duo. Machina pulcra quidem, multost pulchriw,Heros nauisnsic vivo marmore ruxit opuου. Huius aυω, trilaum fundamina prima suere, guserat quorum acta vetusa Comes Nam templum Iani clausit, Maris s furorioierit Patriae, vincula durapater. mare cumfudi virtutu sidera scandat, Sic benes dereum Trauisen hono at opus.
Casparus eschkij Med. studiosus. Ad eundem L Comitem.
Iuno, Venus, Palgas, Paridem certamineforma Motae uocarunt judicem,
Causa fuit pomum,quod Numen ab aethere misit
Dote micas saT, A viso H in qui vertice pulseu Coeli eorusca sidera. Ergo tibi hoc pomum, Rechperge iure laboris erisu de stipite. Ea tua nam totum prudentiastam per orbem. Scis,quid it prolabium. Austria testis erit,elarὐ signata trophaeis. Binas bis coeli plagae. I sis,consit, vari discrimine rerum,
15쪽
Iraefuit Austriaeos, in e praeciari, aster Heroas,ha negotH, Gitot masculeis esse virtutibus auctin, Belli,tetas tempo re. Ofelix igitur, Paridis qui munia supplet, lis pomum consecrat, Cuius ab ausicys,velut igni dona probantur, Donum tibes aureus.
Ad Authorem. ars,robur, opes,do rina scientis,uinin Extulit,his olimsma perennis erat. Ne non omnigeu 3 informo, eo ora veni, Pro meritis aetas,credidit influari fores alio alios in bruta meare, Involucres alios uamigersms gen . Me alios eaeli, oluit misceris obu, Aeteram, ut rutilent,sidera ut polo, iueret o utinam nobis,nuncprisca vetusa
6'nisub pedibin uncta locata tuis. Aliud
Saturnin sessis Deus, C Aenim heros, Iupiter arbereus, Cynthia Luna, mensu Goisfaces,carlisupremus continet axis,
Non nisi elementi solis ab igne nitent. Fusior, an hic Author,vel Illustrat Olympum. Lumineis feta donat uter,stuo. Idum Casparus Rihelius, Med. Studiosus.
16쪽
Αd cotidi dum Lectorem. Archyta fertur iramsulpsi e colum
eia quae liquidum, more petebat,avsae.. Mirandum magis est, quo 'quo tegmat racinius Luserat artes Ucx. . Spiriim Arctur annulaηs inclusis io Arcto, Sidereum certis motibw,urfit tw.E0roprium 'obreues, mentit orbem,
Si simula iaci ou coniura mense redit. Nonne magis mirum,quod sidera cander epostas, Huιο adire iussum eis dis ambii
Haec igitur vultu grato,miracuti Nolue Lector, o humanasidera me te eges.
17쪽
Nter omnia instrumenta Mathematica, tam a Vetern bin,quam Hiama recentioribm excogitata, nudium o-
mnino reperitur, quod admotum primi mobilis aliorum P rbιum inusigandum, variasi operationestam in Asronomicis quam in Geometricisperficiendissi accommodatius, quam prolabium quod a Claudio Ptolomae m. nisharrium inscribitur,in quo nimirum omnes circuli coelestes, quos in primo mobili nobis imaginamur,ratisnibus Geometricὐ ita in planum prodiciuntur,ut singula 'rumpuncta Marem dimetiri non minis accurateis exquisiit bceat, quam in globo aliquoperfecte rotundo, qui primum mobile referat. mamvis enim shorra solidaseu globus, queiam antea υοbs explicui, omni infrumentu, quae aut cogitisione eoncipi,aut arte exstruiposs/η iures anteponendu eo quodpersa a Mimam totius coeli imaginem referat: quia tamen ob perfectis mam
eius rotunditarem quam habere debet,vrx ea, qua requiritur,perfectione conseruitur,nec circuli omnes scitu necessaris omnia puncta in ebrammode describi possu ni3 ideo umma industria Ohaeram talem seu globum veterae Astrinomi in planam superficiem traduxerunt, ut ad transsortationem de loco in locum esset aptior, breu/i quas eom-ρὸndio omnia complecteretur, quae ad operationes siue Geometricas, De Apronomicas essent necessaria quodcuns enim in timentum
aut aveseribus, aut a Modernis excogrtatum coutemplari licet, dot
pereepta huius in strumenti tum fabrica, tum usu reliquorum etiam instrumentorum praxi ignor/ri haud faces queat ideos. im hierradere non minuu breuem quam dilucidam explicationem intendo. Explicatio ut ordine procedat, in tria capitula singuetur Iop imo prolabj constructione omnesi tu pari s me materialessint, siueformases, methodoleso toria explanabim Intestigo autem per partes materiatis, di risi ρύον ἐπ-μ ις 'pro,
18쪽
Meexalia quav materia facti, e quibari tangoaim parti bium componitur per formeses diuersos circulus, lineas o Mnaim eiusmodsi par ibin materialibus inscripta. Insecundo Capitulo,usum instrumenti Astronomicum. Ira tertio Geometricum mira facititateρerfringemiis adiunctas et am nonnustas demon rationibus, quae horum Instrumentorum adminiculo haberipossunt; ita ut absoluto ene inie ecto hoc qualicuns opusculo facilem quu aditum ad reliquorum I umentor incognis rusum haberet it
eiusque partibus Capitulum I. Astro labium dicitur quas Astrorum ansa seu manubrium x Georgius alia Astrolabum vocari mauult per eum namque astrorum motus examinamus. Dicitur&Ρlanisphoemum, quas phoera in plano descripta, e cuius partibus omni prima est armilla seu annulus suspensorius, quo Astrolabium libere pendere possit,cu mccedit ansa, quae armillam seu annulum ill una cum Astrolabio connectit Ansae adhaeret ipsum planisphoerium seu Astrolabium in quo duae sunt facies una anterior, altera posterior, quae&dorsum appellatur Anterior cauitatem habet circularem, recipiendis tympanis aptam, quae Matera nonnullis appellatur Circa hanc cauitatem in margine faciei circum quaque limbus est in is a partes aequales diuisus, quae partes gradus aequinoctialis reserunt, Mearum quaelibet rursus iniso scrupula seu minuta secatur,4 semper quindecim gradus horam eniciunt aequinoctialem seu aeuu
lam. 1 Intra hunc limbum, in auitate illa rotunda, quam in atrem vocari diximus, continentur Variae tabelia rotundae. quae tum pana communiter nuncupantur, pro varia eleuatione poli su Pra
19쪽
pra horizontena,variis Regionibus inseruientes atque in unaquaq; harum tabellarum seu tympanorum vari circuli descripti apparent: primo conspiciuntur tres circuli circurn ferentiae horum tympanorum concentrici; quorum minimus ab centro com nauni vicinissimus, circulus alti solstitij. seu tro picus cancri dicitur, eo quod illi circulo, quem sol attingens primum gradum cancri,motu suo ab occasu in ortum describit, proportione respondet. Maximus vero dicitur circulus imi solstiti j, seu tropicus capricorni eo quod illum circulum, quem sol ait m gens primum gradum capricorni motu suod scribiet repraesentet Medius autem horum circulus aequinoctialis seu aequator dicitur. Hi . circuli concentrici a duabus lineis seu diametris sese in centro communi perpendiculariter sangentibus,in quatuor quartas aequales secantur; quarti illa diameter, quae descendit ab armilla seu annulo suspense leto, linea medij coeli, quia meridianum circulum reseri; altera vero horizontalis dicitiir, quia Horizon rem rectum repraesemtat cuius sanistrum orienti, dextrum occidenti ascribitur, seacie instrumenti in conspectu ante oculos nostros suspenso.
Secundo in hac facie tabellarum descripti apparent multi imperfecti circuli, horiZonti obliquo paralleli, Arabibus Al micantharath dicti, qui totum licemisplicerium usque ad verticem instar retis aut tela aranearum diducunt, quorum circulorum in tympanis soli partijs, hoc est, abi eiusmodi circuli uno gradu tantum distam a sese mutuo, ouun tripartiis, id est, ubi 3. gradibus distant. 3O: in quinque parti js, id est, quae
quinque gradibus distant, is numerantur: atq; horum omni
um maximus est,hurnon obliquu minimus sero, qui maxime ab horizonte obliquo seiungitur. Horum circulo tu com mune centrum, ex quo omnes describuntur, dicitur punctum verticale, inter quod punctum horizontem quaq; versus intercedit semperquMta circus, hoc est, O gradus uti etiam
20쪽
erisphoera liquet semper enim inter Tenith capitis nostri quod
est in meridiario, o holigontem intercedit quarta circuli. Quantum igitur polia supra horigontem eleuatur, in linean cridie per hos circulos depraehenditur, sicq sa te percipi 'tur, cui regioni tabella quae uis proprie deseruiat oscuntur etiam per eosdem circulos eleuationes astrorum, hinc a quibusdam circuli eleuationum seu altitudinum nominantur. Tertio in eadem facie tabellarum dei cripti sunt circuli. Verticales, ab Arabibus Agim ulli dicti qui pariter omnes immperfecti intersecant circulo Almi cantharath seu parallelos
hori Zontis bbliqui in 36o partes,4 rursum ala ijssicia in totidem portiones secantia Dicuntur verticales, quia omnes sese in puncto Regionis verticali intersccant. Praei antii circuli,
praeter alias utilitates hanc maximam, quud ostendant in qua plaga aut quarta coeli stella quaevis appareat. Quarto cernuntur in his tabellis portiones duodecim horizontis obliqui Mineridianorum sese intersecantium in centro solis, quae portiones, secantes anx aequinoctialem, quam tropicos in duodecim partes aequales, designant r. hora aequales, quas aequinoctiales vocamus. Sunt praeterea duod cina portiones circulorum horariorum, quae infra litoriZonteni
obliquum distinguunt ir horas inaequales: 'dies enim Artifici alis, siue longus sit, siue breuis et horis constat, semper entiri 6. signa ascendunt de die,&totidem de nocte in circulo aequinoctialr quovis die hora autem prima incipita parte occidentali,&ra in parte orientali terminatur, facie tympani recta ad
Quinto tandem ultimo designatur in hac facie linea crepusculina perquam lineam tempus Aurorae seu crepusculi 1
matutini, quam vespertini de praehenditur.
Regionum tabelli, seu tympanis incumbit Aranea, in qua Zodiacus continetur, cuni stellis fixis insignioribus qui Zodia