Astrolabium. Eiusque usus tam astronomicus, quam geometricus, breuibus, dilucidis ac facilibus regulis explicatus. A Guilielmo Rechperger philosophiæ ac medicinæ doctore, in Archigymnasio Viennensi primario ..

21쪽

cus in a. signa coelesia diuidituri quorum unumquodque ii

bet o. gradus in longitudine. Describitur hic circulus solus

omnium cum latitudine, propter motum planetarum varium,

quem omnes habent sub hoc circulo; hinc a graduum latitudinem habet 6 versus boream,& totidem versus Austrum; quos gradus dispescit linea quaedam per medium circumiens. Ecclyptica dicta, propter Ecclypses, quae in ea perpetuo contingunt, motumq; solis repraesentans a qua linea, quae sellae

remouentur versus austrum, dicuntur habere latitudinem Australem quae versus boreanx, boreaIem Stellae praecipua extra Zodiacum, uti spica Virg. oculus tauri, Bootes,&α suis locis denticulis quibusdam hinc inde notantur: hinc earum ais tu do, quae sumitur ab Ecclystica, ut dixi, declinatio, quae sumitur ab aequinoctiali; per hanc Araneam sciri potest. Secat diacus istes quinoctialam ad angulos obliquos hinc cjrculus obliquus appellatur; in duobusq; sectionum punctis arietuni mirum&libra, duo aequinoctia contingunt, sole illuc mota suo pertingente, uti ex sphoeriliquet. Supra Araneam ponitur Regula Latinis ostensorin eius e tremum, linea fiduciae Arabibus Alinuri dicta, quae incentruam x per totum limbum ad notandos gradus circumduci potest. Est praeterea in ranea foramen per omnia tympana de

ipsum dorsum transiens; quo partes inter seconnectuntur. Atque haec de anteriori facie eiusque partibus.

Sequitur nunc posterior facies, quam dorsum appellari di-Xim , quae nonsecus ac ipsa tympana in quartas duabus lineis sese incentro secantibus dirimitur; quarum illa quae obarmilla descendit. linea medij coeli; aItera vero eam secan, BO'rigon talis seu finiens appellatur. Conspiciuntur item in hoc dorso Astro labi j vari circuli, ac primo sese offerunt in marg

ne faciet 4 concentrici, quorum omnium minimus intumis

22쪽

sgnorum,nempe 3o pro singulis, tertius minuta graduum, quae minuta,propter spatij angustiam non nisi per trinari quina exprimi possunt. Quartus&extremus continet 9 o. gradus, qui gradus leuation una dicuntur, initio facto utrinque alinea horiZontali. sunt deinde ibidem tres alij circuli, quos nonnulli describunt concentricos, ratione veri motus solis solenim, ut ex Ephemeridibus patet,cum die anni sit in io gradu capricomni, notant per lineam eius locum deinde quinto die anni ru su ex Ephemeridibus cognito loco solis, eum notant meola, sic consequenter per quinos semper gradus disti aguunt dies mensium donee emci aut spatia a quae multiplicata per s.cant 36s. dies anni Quidam excentricos faciunt, respiciendo ad motum 'pogae solis, quod hoc tempore est in gradu nono

cancri,&licet inaequaliter moueatur, tamen etiam in 36s Dartes elus motus in anno communi dispescitur, ut ex Theoricis

patet. Primus agitu horum circulorum o intimus continet nonam amensium Secundus seu medius dies mcnsium de quinto in quintum. Exterior tandem Multimus eosdem dies

m*:ipnem Gregorianam dono .hi ' osor Espraeterea RQuia quaedam volubilis, utinanteri risecie. Arabibus

23쪽

rabibus Alidata, Graecis dioptra dicta, habens in extremitati

vus duas pinnulas perforatas,per quas astrorum altitudinesaeclinationes capiuntur.

Postremo clauus est, qui&axis dicitur, foramen Astrolabii penetram, omnes partes simul connectens. Foramen ipsum liabulum a nonnullis dicitur. Et haec de partibus Astrolabii Anatomica resolutio sussciat.

mico, Capitulum II.pRo post Tio LV rum Sola Deum in zodiae inquirere. In dorso AsroIabij, ut superrus dictum fuit; descripti sunt dies mensium cum gradibus Zodiaci correspondentibus in quibus moratur sol diebus singulis. Quod si igitur nunc locusolis, hoc est, gradum Zodiaci, in quo existit sol, ad certu diem inuectigare velis. moue linea seu Regulam supra diem propo situm,&directe in margine ostendet tibi signum & gradum signi in quo tunc existit sol in Lodiaco. Vt si quis v. g. ad diemeto Iuli j scire velit, in quo gradu Lodiaci reperiatur sol tosta linea fiduciae supra diem praedictum, inuenieta .gradum Caiv cri. Sic viceversa ex gradu solis cognito sciri potest dies cuiusque mensis. Sed nota in anno bisaextili post diem S. Matthiae gradum solidnuentum semper diei antecedenti esse ascribem

Eundem gradum solis, quemadmodum etiam ingressium eiusdem insa. signa coelestia memoriter inuestigare docet Cimuius per sequentia duo carmina, quae a. dictionibus constanti, a r. mensibus anni respondentibus. Inelytarum iustu impenditur resis horren toti:grexrat a usgratam rhonore Horum

24쪽

Horum significatio haec est: prima dictio tribuitur Ianuario, Februario, 3. Martioinses lasequenter resi quae reliquis mensibus. Cum igitur so singulis mensibus nouum sigmam ingrediatur; Martio Arietem, Aprilitaurum&scdeinceps: ut scire possis quo die mensis sol ingrediatur signa quae uis, accipe dictionem illi mensi correspondentem , id quotum locum prima literassitus dictionis in Alphabeto occupet, ille enim numerus ablatus exso. tot siquidem gradus continet quodli- betsgnu relinquit diem, quo sol ingreditur signu illo mens Exempli gratia Sol ingreditur libram, septimum signum ab

ariete, mense Septembri, qui septimus est a martio, cui mensi, quia nonus est a Ianuario, respondet dictio nona, nempe Gratus, cuius prima litera G, septima est in Alphabeto ablatis igitur 7.eX3O. remanent 23 eo igitur die Septembris ingreditur ibi libram. Quod si nunc per easdem dictiones scire velis locum selis seu, quod idem est, gradum Ecclypticae, quem sol quolibet die

mensis occupat, sume dictionem mensi proposito accomodatam,& vide quo tum locum eius prima litera in Alphabeto toneat, tot unitates adde ad diem mensis propositum, si numerus conflatus minor sit quam 3 O indicabit is gia dum signi antecedentis; si vero maior quam o, abiectis 3 O reliquus numerus ostendet gradum signi mensis propositi. Si denique numerus conflatus praecise fuerit o sol existet in fine signi mensis praecedentis in principio signi mens sequentis. Exempli gratia. Scire cupio locum qiis ad diem 3. Iuni j culmensi, quia sextus est a Ianuario, debetur sexta dictio horret. cuius prima literas , octaua est in Alphabeto, additis igitur s. ad 3 fiunt et i, qui numerus minor est quam 3 o. Sol igitur diei3. Iuni j existit in gradu i. Geminor quod signum sol ingreditur mense Maio praeucedente. Rursus ad diem 27. Iuni j additis S, fiunt 33, qui numerus maior est quam 3 o Rblatis igitur 3o,

25쪽

remaneat s sol ergballo die est in quinto gradu Caneri denique ad a. Iunij, si addantur sistunt 3 o sol igitur illo die mora tur in hae geminorvi in principio cancri. PROPOS. II. Altisadinem Sotas aliarum Maiarum quos tempore

depraehendere.

Quantum Sol mella quaevis supra Horizontem quouis

tempore eleuetur, per circulos Verti cales seu AΣimuth, trans

kntes per centrum stellae tempore obseruationis,&lorirontes obliquos, ipsos secantes depraehendimus, nihil aliud est enim altitudo stellae, quam distantia solis aut sellae ab horiaonte, quam distantiam spatium inter horizontem verticalem intercneptum demonstrat. Vt igitur cognoscas talem altitudine,

se procede: suspenso Astrolabi per armillam seu annulum suum, ita ut libere pendeat, mediclinium seu dioptram hi do se Astrolabisversus sellam diriges tam diu sursum deorsumque volue donec per utrumque foramen pinnularum, oculus άdmotus stellam depraehendat, quo facio sub linea fiduciae gradum Eleuationis nota sunt α teni gradus Eleuationum in exmmo margine dorsi scripat, incipientes utrinq; a linea horizontali,ut superius explicatum fuit hille enim erit altitudo lis aut stellae tunc temporis quaesita. Quod ut a Tyronibus facilius intelligatur, sequens

notetur figura. In qua locus solis v. g. est in F, aut in L. circulus

yerticalis per ipsius centrum

26쪽

transens, qirem semper repraesentat mediclinium, seu radius visualis eo linea FG, vel HI Horizon ipsum secans in cutro E. est linea Daltitudo stellae existentis in F, est arcus B F, spatium

nimirum intercoeptum inter circuliverticalem seu AZi mutti&HoriZontem Astrolabi j enim centrum repraesentat centra mundi, in quo uerticales&horigontes obliqui sese intersecant, ut expraeces entibus liquet. Verum eiusmodi altitudines, astrorum multo a curatius inues ligabimus beneficio Quadrammtis alicuius; huius descriptio licet iramltiplex hinc inde apud Mios Mathematicos pro varia cuiusqueintentione d usu reperiatur tamen reliquis vel ipso Clauao teste, praeferenda est illa, quae ab illustri viro a coxo C vRTLo, Imperi quondam .PLOcancellam o, Uiro in omni disciplinarum generccxercitatic

sino, ab ipso Authore eidem CL Avio Praga Romam transmissa fuit; eo quod non solum gradus, sedin minuta graduum eius beneficio liceat inuectigare cuius Qιiadrantis Constructi- onem breuibus hoc loco complacti operae precium duxi, ut, si quis velit, sibi possit similem in usum proprium ex materia a i-

qua solida coralliuere. In tabula igitur quadrata, plana&aequali, facta vel ex cupro,vel ligno,Vel etiam carta bene compacta,

describatur excentro A, Quadrans circuli BC qui diuidat ut beneficio circini in 'o gradus aeq.uales tot enim gradibus potest eleuari astrum, non amplius, incipiendo a C versus B ut hic apparet in lateream fiant duae pinnulae perforata nerquas in operatione radius visualis transire posmi Quo facto ex eodem centro A describantur ali Quadrantes 19, qui distribuantur in hunc modum. In primo, qui proximus est Quadranti BC,sumatur portio beneficio circini partium 61 quae siti garcus DE,&diuidaturin 6 o. partes aequalas, ita enim quaelbet pars continebit gradum unum minutum unum seu minuta 6u Rursum ina: Quadrante abscisa datur arcusgrad , se

n arcus G H, qui diuidatur etiam in do. partes, quarum una colline bla

27쪽

tinebit gradum unum minuta a. seu sa. min. Rursum in tertio quadrante abscindatur arcus KL6 grad. qui secetur in o o. Partes,quarum quae ibet continebit unum gradum,3. min. seu c3 min. Sic in quarto arcus M N 64 graduum diuidatur inco partes, quarum quaelibet continebit unum gradum .min. seu 64. min. 5 sic consequenter usq; ad 9. Quadrantem, ex quo aufferatur arcus V. g. OP, 9 partium, qui secat ita in et O. parte , quarum quaelibet continebit gradum unum , 9 min. seu it 9. in m. Qua diuisione facta subicribendi sunt singulis Quadrantibus numeri secundum diametru Ac primo qu drantes C a secundo. tertio, 3. sic cosequenter usq; ad 94Vt autem iustior cem modior fata ccepti arcuum I, 62, 63, dcc. partium,portio in Quadrante CB, quae est a gradu clo. usque adio. nempe AB, transferenda est in aliam cartam desins 9. partes aequales distribuenda; beneficio deinde circini facile erit tot cluot volucris partes in alio Quadrantes transferre.

Vsus huius Quadraniis talis est; dirigatur latus eius Assi versus solem aut stellam propositam dc apposito oculo ad A, tamdiu attolle vel deprime Quadrantem, donec per utrumque ramen conspicias sicllam, tum nota gradum, quein flum perpendiculi in primo Quadrante BC abscindit, tot enim gradus continebit altitudo stellae propositae. Quod si filuni non ab stin dat praecise aliquem gradum,in Quadrantem , tunc vide

ex quo Quadrante partem integram abscindat, quod feressem per fiet ob partium multitudinem altitudo enim tunc ultra gradus ex qu adrante BC abscissos continebit tot minuta, quotus in ordine fuerit quadrans. Vis flum perpendiculi cadat v. g. ultra gradu trigesimu in quadrante BC, dccadat insuper in parte aliquam integram quadrantis decimi quinti, dico altitudinem quaesitam continere gradu scio minuta quindecim Sic in coeteris Quo maior autem erit eiusmodi quadrans, eo comnio dius gradus inscribi poterunt.

29쪽

ALTITUDINEM AEGI II in E R I DI A- nam inuestigare Probos MI.

Alii tudo solis naesidiana hoc est summa, iam re, quouis die a praehendi tymolimine u scio in eis. meridianae linea autem meridiana in hunc modum inuenitur: Plano alipui horizontali, hoc est, tabellae alicui inscribantur multi cilculi id a centrum habentes,at. g. E cui infiditur stylus repus EF ad angulos eros aequaliter distans aqualibet circumferentia Circuli estio facti , paulo ante meridiem obseruetur extremitas umbrae, done iraecis tang3 circumferendam alicuius cir illi, uinctium bra EG, cuius extremitas tangit circumferentiam tertii circuli Pari ratione post meridiem notetur umbra styli; donec eiu extremitas praecis tangat circumferentiam eiusdem circuli, uti facit umbra EH eodem autem tempore umbra EH cadit in circumferentiam dictari, quo ante meridiem umbra EG His igitur duobus punctis G&Η notatis,quorum utrumque aequaliter distata meridie, diuidatur arcus GH bifariam perrectam BD excentro omnium circulorum pro tensam haec linea erit meridiana, in quam

dum cadit umbra, sol praecis cestinis eridie illo die. Tunc igitur uti cap. superiori dictum est, sume per prolabi uim aut quadrantem altitudinem solis, illa enim erit meridiana. Quod si talis altitudo sumatur praecise tempore solstitiisestiui, illa erit maxima; si tempore solstitii hyernalis,erit minima,

sa tempore aequinouiorum eiit media.