Q.D.B.V. Dissertatio inauguralis medica de Sagu

21쪽

Caryota frontibus siquamsi is, fructibus racem is, dactyliferis. BURMANN. ad Herb. Λmboiv. Truncus glaber, Baru ad origines soliorum, nuclei duo. Succum vinosum fundit, in Saccharum cogendum; trunci medulla vile Sogo genus largitur. Provenit copiose in Moluccis. V11. LONTARUS DONEsTicus Herb. Amb. Bora sus L INN.

Mares & foena inae in plantis distinctis.

Mas AMPANA Hori. Malab. L Tab. X. Herb. Amb. I. X. E. CAL Amentum hirsutum, squamosum, typhae simile. COR. Petala tria, subrotunda, concava, rigida. STAM. quinque vel sex ; Anthera majores striatae. Remina CARIMpANA Hori. Mai. L Tab. IX. Herb. Amboin. I. X. B. E. D. CAL. Amentum. COR. Tripetata. persistens, fructum cingens. PERIC. Pomum sulcatuna, umbilicatum, trilOculare,

ad basim cinctum duplici calice, quorum unus est hexaphyllus, alter pentaphyllus SE M. Tria, compressa, duobus septis distincta. LoNΤΑRus folio flabelliformi.

22쪽

rismis Indica, Tui ct Tis bala dicta , fructu carnos , dulci eduli putamini ines o. nes Ze l. I 8 I. Boresus fabellifer LiNN. Spec. Pl. II 87. Reperitur in Ceylon, Coro mandet, , Celebe, Amboma, AntilliS. LX inde potum vinosum, Saccharum, condimenti genus, quod Punata dicitur, umbracula parant. Cum βορα oc omnem fructum Palmae immaturum denotet, docente SALMASIO ad SOLINUM 934. hinc minus hene ad indigitandum proprium quoddam Palmae genus adhibetur. Vt . Puc ENix ΚIEMEFER. Amoenit. Exol. 693. seq. LINN.

Mares & Foeminae in plantis distinctis.

Mares.

COR. petata, tria , oblonga , concava, obtusa, carnosa. STAM. Eilamenta tria , exigua, Viliola, Autheris

COR. Petala seX, tria eXterna, totidem interna. PERl C. Pomum turbinatum, uni loculare. SEM. Ossiculum oblongum, ventricosum, sulco longitudinali distinctum. PHor Ni X soliis pinnatis, pinnis alterne collocatis.

II. III.

23쪽

Ph ix dactylifera. LINN. Spec. Plaut. II 88. Crescit in Syria, Arabia, Persia, nec non in America. Haec Palmarum species antiquissimis temporibus celebrata, semper debet intelligi, quando Veteres de palmis simpli citer loquuntur. Eadem sistit & antiquissimum &eviden tissimum de analogia inter foecundationem vegetabilem& animalem e Xemplum. Gentibus Orientalibus aeque ac Europaeis gratissimum alimentum , egregiumque meliacamenti genus largitur. IX. CORYPHA LiNN. Gen. Pl. Saribu, Licuati , Her

Amb. a. Codda panna Hori. Mai. T. III. Tab. 3. ad I 2. COR. Petala tria, Ovata, acuta. STAM. Eilamenta sex, germini ad nata, ex corolla eminentia.

PIST. Germen sub rotundum, eXigUUS. PERIC. Baccas globosa includens nucem rotundam, in qua nucleus unicuS haeret Saribu baccam nudam gerit. Licuati baccam, cujus basis calice trifolio cincta est, producit 1 CORYΡΗΑ foliis peltatis, umbracula reserentibus. Tal bus. HERRMANN. Mus. Z l. S . Palma montana folio plicatili fabelliformi maximo, semes rantum frugifera. RAII Hyi. Plant. I 367. Saribus. Herb. Amboin. l. 42. Tab. VII LPalma Z lanica , folio longissimo ct latissimo Tala ct Tuli bis dicta. nes. Ze l. I 8 I. Nervus foliorum spinis obsessus, truncus praealtus, Ductus minoreS.

Crescit in Moluccis. et Co RYPΗΑ foliorum pinnis radiatis. Codda panna Hori. Mai. HL fg. I. ad IO.

Palma Brasiliensis prunifera, folio plicatili seu fabelliformi, C a caudice

24쪽

Palma montana Malabarisa, folio magno, complicato, acuto, fore albo , racemoso fructu rotundo. COMMEL. Elor. Malab O. PLUM IER. 3. Codda panna Brat liensis, caudice squamato. PONTE D. Authol. 149- Corypha umbraculifera I INN. Spec. Plant. II 87.

Nervus foliorum dentatus, truncus sexaginta pedibus altior, flores albi, racem Osi, ingratum odorem spirantes, fructus majoreS. Reperitur in Malabar & CeyIon. 3 CURI PHA foliis palmatis. BURMANN. ad Herb. Am-boin. S Licuata arbor. Herb Amb. Tab. I x Caudex vix tripedalis; fructus exigui Provenit in Macassara & Celebe. X. CHAII AERIPHE PONTE DER I*7. Tab. M Chamarops LINN. Gen. IO8 . COR. Petala tria, ovatae. STAM. Filamenta sex in orbem posita, corolla minora Anthera totidem , didymae, interiori staminum faciei infra apicem adnatae.

PIST. Germina tria, rotunda Styli totidem; Stigmata simplici3- PERIC. Poma tria,. globosa, ossiculo sueta quod nucleum includit CHAM JERIPHE folio flabelli formi

Palma minor C. R. Pin. SO6

Palma humilis inuantica spinosa ct non spinosa I. B L 36 8.

Palma

25쪽

Crescit in Europa Australi, ubi eodem modo terram de git ac Erica apud nos, Sc loco scoparum adhibetur. Non perspicio cur illustri LiNNAD placuerit voci Gamariphe, qua THEOPHRASTUs utitur, barbarum ciama rops substituere. XL Sagus , S u Herb. Amb. l. 73. Palma pinus LogEL. A Loers qui spadicem fructibus onustum pingit. CAL. Amentum oblongum, Obliquum, firmatum ex squamis acuminatis, persistentibus. PERIC. Drupa variae figurae, calice quodam ad basim sustentata, ex squamis, te siellatis, striatis, efformata, includens nucleum durum, utrinque sulcatum. Curatius hos genus determinare non potui, cum unicus Ruri pilius illud descripserit, nec in suam descriptionem uberiores characteris notas receperit. Cum de hoc palmarum genere praecipue sit mihi agendum , hinc ejus Specierum descriptione in hic praetermitto, eandem suo loco eXhibituruS-

g. XL

Suo jam tempore sagax perspexitRUMPHI Us in Herb. Amb. I 86. quod TooDΑ ΡΑΝΝΑ Hori. Mai. T. II quae est Lycas L. ad Palmarum familiam non pertineat; Vertex enim ejus non raro est multiplex, nec gerit fruectificationes Spa- dici affixas . Spathae inesta fias; eadem praeterea, eo quod duplex fructuum genus gerat, ab omnibus hactenuS nOtis plantarum ordinibus diversa est.

26쪽

De PONTE DER Avibol. Is 7. nihil certi statuere lucet, Cum t. A uctor hocce genus eX Valde mancis MARC-G-aelcriptionibus eX struXerit. Nec audeo determinare. quo pertineant Loutari Θ e-

Varia palmarum genera & varias earum species & partes homines comminuunt, in pulverem reducunt, Cum

aqua in pastam cogunt, i ne coquiant, & sic paratum ex illis panem ad vitam sustentandam adhibent. Gentes vetustissimae eX Dactylis panem pararunt, i quuntur enim THEOPHRASTUsPLiNI Us ό ό SΤRAgo cy& alii de pane eX palmis cocto; cum autem illorum temporum nemo de palma farinifera mentionem faciat, omnes autem Dactylos ad rem cibariam fuisse ad hi altos testen tur, hinc evidens est, quod quicquid apud veteres . eorum eX scriptores circa panem eX Palmis paratum legimus, de Dactylis igne coctis sit intelligendum. Et nostris temporibus ex fructibus Phoenicis integras Gentes si una panem coquere Issi ris S LoANE e Zocotarensium exemplo docet, eodem fidelissimo test e novimus quoque , panem etiam parari ex ossiculis certae cujusdam Palmae speciei, nec non ex variarum Palmarum spathis f), quod ultimum ORMi Us e quoque testatur. Creberrime autem recentioribus temporibus panem palmeum ex quadam farinae albae specie parari Itinerariorum Scri plores docent, eam farinam, undecunque desumta fue

rit, Sagu dicunt; & in hoc latiori vocis Sogu significatu haeret ratio mirae illius confusionis, quae apud auctores ad usque RuNPilibri circa Palmam fariuiferam reperitur, cum plurea

27쪽

plures eorum inter se diversistimas plantas, eX eo quod indelarinam parari vel perceperint, Vel viderint, pro una eademque venditent; idem circa panem Indorum experti, quod ille esset e X perturus, qui omnia vegetabilia, ex quibus Europaei panem pinsunt , uno nomine Comprehendere, & pro eadem planta describere vellet.

g. XIII.

Omne Soga obtinetur eX truncis sive TODDa ΡΑΝ- Hori. Mah HI. sive Palmarum, verissima harum plantarum medulla, ea enim, quae apud Auctores ca) de Tortida patina in suo capite farinam includente leguntur, vagis hominum ex Japonia reducum narratiunculis nitentia, refutantur ab autopiis , qui curiosius in veritatem inquisiverunt b, Sed varia Palmarum & ad ea accedentium vegetabilium genera variae bonitatis Sago largiuntur, quibus pro Varia terra, varias plantas alente, magis aut minus favente optimi Sago melle, & aliis circumstantiis utuntur. En plantarum genera, ex quibus Sago parari hactenus constitit. ToAda panisa, Olus Cappoides Herb. Amb. l. 86. Tab. 2I-23. Palmise Erunc Histoire des Antillis. 6 I. Iraiba PisoN. D i. Dd. I 29. teste Idustri v AN RHYNE l. c. in trunco suo Sago con

28쪽

quoque & s ueri utraque specie Sagu parant LAET mentionem facit Palmae Occacourιi, quae proxime ad Lontarum Sylυestrem alteram, Aur citctam, mrb. Amb. accedere videtur , cujus medulla & cruda & cocta Indi vescuntur ιk quam Ovacou -rouan dicunt. Optimum autem & copiosissimum Sago paratur ex illo Palmarum genere, quod Sagus dicitur, cujus historiam, , si non omnem, amplissimam saltem RUχPHIo debemus, quem igitur praecipue sequi liceat.

g. XIV.

Non inconsultum duco, antequam ulterius pergam, illos recensere auctores, qui hactenus aliquam de Sago arbore aut inde parata farina nobi8 exhibuerunt notitiam. Primus arboris Sago mentionem facit MARcus PALLus VENETus, qui anno Ia69. iter in Orientem suscepit,

hic ita loquitur ca);- videtur id insula e sse, illam enim Fluvius Eanshere perfluit ) sunt arbores quadam crasa, qua habent corticem subtilem, sub quo iuueuitur quαdam farina, ex qua delicata parant cibaria, qua aliquoties Uon me voluptate comedi. P1GυFEΤΤΑ

qui sub initium Seculi XVI iter instituit, ait b , in insulis Gilolo quae est una ex Moluccis ) panem faciunt ex ligno

alicu ius arboris bunc in modum: sumunt quantitatem quandum ligni hujus mollis, inde extrahunt certas quasdam spinas longas , deinde contunduvi ct ita panem faciunt, quo pro maxima

rarae utuntur sub navigationibus f quem Setu dicunt. M. DOLUS

29쪽

Lus VENErus co apud RAIUM Q haec tradit: in regna

Eanfur vasarum arborum geuus es, quas duorum virorum uti

να υix complecti psi sunt, harum adempto cortice, qui tenuis es, succedit lieni materies , tres digitos per totum arboris ambitum crassis, medullam in se continens farinaceam, similem cariet lignorum ; haec ire Aulinum vas aqua plenum injecta, baculo agitur, ut furfures m reliquae sordes supernatent , puraqur farina submdeat, e fusa dein aqua ,st ex repurgata fartua massa, ad varii generis edulia conficienda idonea , pani hordeaceo coloreo sapore milia. CLusius ex FERDINANDO LOPEZ DECAsTAGNEoa Drefert: quod Inda medullam Zogu exemtam in sctile iniiciant , aqua fit a macerent , post aliquot dies soli exponant , resiccatam mandant , vel ex ejus fartua seu polline pauem conficiant. nosro,

qui ex secati fit, simillimum. Idem CLUSI Us g) tradit: in Tem

nate insula omnem pavem parari ex arbore, qua recisa in multas

partes snditur , quas maluis ex crassa arundine factis contundunt, atque inde eliciunt velut farinam quandam ipsiis Sagu appellatam, scobi lignorum , quae serra resecta Dut, smilem, ex qua panes satis albos , placentas quadrangulas faciunt , palmi magnitudinis, quibus non bolum vesicuntur , sed maxima ex parte sua mercimonia exercent. HELBIUS cI arborum, quibus Sagu nomen es , mentionem facit, loco medulla farinam ad consciendum panem egregie aptam includentium. BREYN ci) Hi ex Amboina Palmam pinum Lobel pro Z u transmissam fuissee tradit. RUripui υκ in Herbario Amboinensi i 69O. elaborato, IT I. edito, prae reliquis

amplam Sygo Historiam dedisse, supra monui Ea quae VALENTi Ni μὰ &GARciΝ l) habent adeo cum Rumphi nis conveniunt, ut non levis sit suspicio hujus M. S. ad eos pervenisse. MALO UIN in circa vires Sagu maxime est occupatus. SALMON cn & de arbore & de modo Sago exinde eliciendi, illudque pro usibus medicis in grana efformandi, praecipit. SEBA o) Sago arborem pingit & de ejus usibus verba facit. Medicus quidam Galtas p)D medi.

30쪽

medicas vires Sagu enumerat. Itb TREUIus synopsin descriptionis Rumphianae, quaedam quoque propria de viribus & modo adhibendi, eloquitur. MOEΗni No r eis quae Iss. Trewius habet quaedam addidit. BRUcRMANN singrana Sago pro ovis pileium habet, meliora habet D. V. f. B. BRUCKMANN t).

merce editionibus recentioribus. m) ut otio Medica an SaguPhthiscis prodes. Praesede LEAULΤΕ' 1 29. habita, quam dein ipse Praeses respondente de Pean I734. denuo imprimere fecit. Reden vaeothe HVlorie van alisu Volchereu, cu)us verba in linguam Latinam translata habentur in O;mnerc. Nori . I 44. p. 39r. o) Locripletiss. Rerum Naturai. Mescript. p. 39. Tah. a . p) in νοurmi Hylorique du Commerce, de; Aris Manufactitres. premier coer p. 28. q) CommerC. Noric. I. c. 24 .

lingua ITKΙ. edito.

g. XV.

Quatuor Sago species RUMPHIUS recenset, quarum una non nisi varietas esse videtur. I. Sasus spinis soliorum brevibus. Sagus genuina, Sagu , Lapia Tuui. RUMPH. R VALENT 1 N. RAD. Fibrosa, fibrae tenues, longe sub terra repentes. CAUL. Raro superat altitudinem triginta pedum, tantam acquirit crassitiem, ut totus a viro vix amplecti possit: Cortex hirsutus a vestigiis foliorum deciduorum inaequalis, nec tamen in annulos distinctus, duos digitos crassus, a translucente & penetrante medulla, pro Varia aetate plus minus albus 9 medulla alba, humida, fungos

FOLIA