장음표시 사용
261쪽
auea Da Iu RE, OFFIC. ET DIGNIT.
ιν 'voliti a Collibus legati ad Polonum oratio commendata. ao Tolosacco nonserendum, praceptum Columesia. at Octavrani instructio re scitur. aa Ex quibuι exemplis oratio legati petenda. a inphonsius rex Arragonia quam attente mentiorum legatum a dierit.
ar Peregrinoster mone Misimile, se contra majestatem legationis. aΙ -a estatu argumentum subditimos tinguam imponere .as Romam quo imperi fines, iam ct lingua uapomaria voluerum
so Lingua Romana omnesententia is decreta Romanorum scripta er promulgata. II Provιncta Romanorum extera ad Romanam linguam in iudiciis
3a Rudolphus L. Latina tractationis Uum in Germania quoad sic laresρrincipe Austulit. 3s G 1estatu decus, non solum nomen is virtutem dominantium, sed etiam linguamflorere .s Francificin I. vel, ut alii volant, Ludovicus XII. Latinam limguam a jussiciis Galguis siubmovst. 3s Germanica lingua in legazionibus Germanorum ad exteros curre tinenda. ad Romani eis Graea lingua gnari, eum Graecis tamen non nisi Latine locuti Pallium togasubseri Romam noluerunt. Ist Germania ιn veteris Romani imperii dignitatem uecessit.
Germanica lingua nulli exierarum ampuιudine or flore copia' in
262쪽
an o Latina lingua a Latina dignitati uecessoribus Germanis ατ
nenda. .r Germani veteris urbis eives.
a Latina se Germanica lingua Germanis legatis ut propria adhibendae. 3 Romano- Germanico imperio qua lingua barbara. 4 A 3ptii quos barbaros appetiarint. s Alavonica tingua an cum Latinaper Aur. Busi. in imperiums scepta. - Elbinus historicus, Graece quod res Romana rei erit, a CatoneohurgatuF. Constantinopolissuris Italici, se urbis Romana praerogativis d
δ Gratorum tingua, translata imperiiseri, in imperium essῖmpta. y Legatus hiarbarosermone non utatur. so Guemona legato F-.sr Demosthenis se IDeratis repentinum silentium in legatione ad Philippum regem. sa Cardinales es oratores celebres s2bito obmutuerunt.13 Cynea memoria legato optanda. . Seneca de Cynea memoria comparanda judicium.1s Simonidis artes memoria ad utrices.so Cicero Simonidi gratias agit pro uiarum inventione .s daturalis memoria flamionss Themistocles Simonidis inventum resecit. 1o Memoria non tam verboru contexIu,quam seriererum alliganda. eo Rem intellicum spraevsam verba sequuntur. σι De industria terrere se tarbare dicentem,barbarum. O MMDanι Imper. adversus legator excandesentia. Citharis ortitiis olim legati usi, ad animos eorum, ad quos mitis rentur,demulcendos.
263쪽
αue DE Iu RE, OFFIC. ET DIGNIT. G Regis Larini apud Virgilium comitas se assabilitas.
i OUod optimum, &quod pessimum in legato est,Pittaci ju-
bi. dicio videamus.Nam ut Hesiodus cleganter canit:
timus eis hominis thesaurus,parcior oris pus,er haud nimium laxati gratia verbi. Et, ut contra Euripides:
Lingua modosteno . carens deterrimapestis. Quod itaq; Pericles, in cujus lingua Suadam scstitasse ferunt, laudabili modo facere solitus fuit, cum in orationis suae ingrccsu, deos precando obicitaretur, ne qua ipsi inter perorandum vcl syllaba, nedum vocula elaberetur, quae pernitiosa videri - aut fieri rcipubl. posset: idem nostrum & a Deo prccari, atque omni studio & diligentia velimus anniti eo, uὴ ne quid incaute vel dicat, vel quid improvide agat, cujus poenitere ipsum postea possit.Nam uti meus ea de re proverbialis versiculus est: Verba vetas volucres, semel oris missa capisero, rio ossi minis lege redire sunt. γ6 Demosthenem autem optimum optime dicendi magistrum proponat sibi legatus,nc ενεα- -α o, cum Thersite illo ram si ui Homerico, verba inepta, quae neq; caput, neq; calcem haberς dicuntur, sed diu multumq; meditata proserat. Quid enim il-7 'le 3 Non solum sese scriptam,& pcnsiculate deliberatam afferre orationem profitebatur, sed optare etiam aiebat, ut scul-- ptam,&sisieri posset,marmori impressam,hoc est,summo stu-. dio Diu iam by Gorale
264쪽
LEGATI , LIB. II. CAP. VII. dio elaboratam, diuq; coctam & recoctam, habere de rebus
omnibus maximis posset. Nolim itaque nostrum instructu - non tam eloquentia, quam loquentia, fictumq; extemporali gverborum volubilitate in medium prosilire,&immeditata lo. Sassust.Ger qui: neque osse λ'- ἄρων ed λέγειν,non blatterandi,sed dicen- εὐ- di magistrum optimum, ne idem forte audire Creatur, quod de Samiorum legatis Cleomenes Lacedaemonicus dictum re- 9liquit, cum nimis garrula & inepte prolixa oratione uterentur, quod, quae primo loco dixissent, non amplius recordar tur,media Vcro non intelligerct,oblitus extrema probare non posset. Brevitas autem sermonis non Eliam principibus ac amlicis hominibus, scd Omnibus prudentibus grata. Quam adeo
admiratos ecte Graecos in Catone jam ante scripsimus, ut Romanorum sermones dixerint in pectore, aliorum in ore nasci. Quam quidem orationis laudem ex superioris qui legatis Matthaeus Langius meruisse praedicatur, de quo Bartholinus his verbis scriptum reliquit: Proponit breviter aedilucide, ornate di
vidit, di utat subtiliter , ct res. tionem rerum in fine felicissme
prosequitur. Brevitas autem hicea intelligenda, quae nervose &succincte ea omnia contineat,quae necessario dicenda fuerint. Rhetorum scholasticorum dcclamationes in legationis campum non deducendae: neque Asiatica illa Ciceronis luxuria &ubertas, nec illi longiores orationum anfractus nostri oratoris spaciis conveniunt: neq; ille nimius comptus, & pigmentorucinnorumq; lascivia gravitate nostri decent. Aliud enim est forensem oratore in tribunalibus & pro Rostris: aliud legatum in senatu loqui, cujus oratio, tanquam castissima apud vetcres Romanos matrona, nihil tenacti,nihil redolere fuci,nihil lenocinii prae se ferre debct.Ut cnim,quemadmodum apud Comicum est, optime olere mulier dicitur, quae nihil olet: ita & imgati oratio omnium Ornatissima, quae quam mirum umorna
265쪽
2 6 DE Iu RE, OFFIC. ET DIGNIT. I6 tus ostentat. Quemadmodum enim Vestalis virgo Claudia ob nimiam vestitus & cultus sui curam, venustatisq; fovendae stu- dium, suspecta facta est incestus & propudii, ut ea de re versus est Ovidii: . Clodia virgo fuit sed non eis credita virgo. 17 Ita & oratio legati,si affectati ornatus,& nimium exultantis viriditatis erit, doli & fraudis suspicionem effugere non potest:
veritas enim ut Lucianus loquitur, expers cultus & habitus est. At illud non intelligere videntur, qui no
jam ante multum in communis vitae curriculis detriti. subito
ex scholastico suggesto in hunc legationis campum deducuntur , qui omnem rhetoricae eloqueptiae, & declamatorii studii suppellectilem, omnes reconditas opes, & tota Tullii penum, is tanqua in Pessinuntiae deae feriis, depromendam & jactandam
alare n.M. i. sibi cst copinantur. Superioribus annis perillustres ad Polon rum regem appulere, tum ex Germania quorundam principum,tum ex Dania,tum cx Hispania legationes: illustres habititae ibidem orationes: omnium tamen approbatione, graVissima ac prudentissima illa iudicata, quam ex Germanorum le-
I9 gatis habuit Hyppolitus de Collibus, serenissimi h lectoris Palatini consiliarius, & judicii Electoralis Praeles, longeq; praelata
legati Borealis orationi, quae quidem tersa & elegans,led nimis aQ ad scholasticae declamationis ritu erat deflexa. Eodem aute eris rore captus esse videtur Octavianus,qui toto, quod aiunt, sac- co & utraq. manu serit , omniaq; rhetorum penetralia, Omniari scrinia, & arculas legato aperit, ad Platonis ad Aristotelis, ad Ciceronis&Hermogenis fontes deducto. Quae nos nosse quia 'dem legatum itidem optam us, sed sine delcctu promiscue adhibere ineptum esse ducimus. Malim igitur ex illis, quae apud Thucydidem, Livium Tacitum,Salustiumq; extant,tum legatorum, tum consulum &lenatorum orationibus filum &ex-
266쪽
LEGATI, LIA. II. CAP. VII. 237emplum sumi. Sed hoc non tam praeccptis, quam prudentiae 22 oratoris committendum, utipse facile perspiciat, quas, quibus
auribus afferre chordas ac cantus debeat; quando breviore, quando longiore, quando floridiore , quando gra viore termΟ- ne utendum. Neque enim audiendi voluptate ea omnes prae- 23
diti sumus, qua Alphonium regem Arragoniae, regum literatissimum accepimus, de quo Jovianus scribit, quod Vcnetorum quendam legatum tanta attentione & alacritate dicentem audierit, ut immoto tum animi, tum corporis tensu, totus 2 in orantis actionem defixus, muscam, quae ab initio orationis
usque ad finem in regis naso ut impudentissimum hoc infectum teste Homero,cst sessitaverat, non senserit. Hoc tamerta omnibus legatorum orationibus praeceptum praescribi potest, ut ne Atheniensium legatos ad Syllam missos imitentur, qui ab eodem irrisi, quod ciun longam orationem habuissent, nequidem verbum cade re secissent, de qua agendum erat: de quibus illud usurpandum Virgilii: Dant e mente onos. Sed
quid agimus t modum Sc rationem linguς dedimus,cum nondum de sermone, quinam adhibendus sit, certi simus, utrum . 26 nostro an idiomate percgrino in exponendis mandatis utamur. Quid vero dubitamus ZAn non &vcstem,&ceremoniaS,&gestus salutationis cxternos rejecimus 3 qui vero linguam externam assumemus t majus si quidem ex linguae alterius usurpatione subjectionis indictu, quam ex illis oriatur. lmo VC- Moc. ro certissimum majestatis argumentum est, posse subditos co- a Igere, ut imperantis lingua ac sermone utantur. Eo enim incu- 23biti me singularem Romanorum diligentiam videmus, ut quousq; fines siti imperii, codem&linguae Romanae pomaeriae x- 'tenderct, dato praesidibus & j udicibus mandato, ne alio quam rerum omnium victoris populi sermone, decreta & sententiae i de rata promulgarentur. Unde factum, ut in cunctis ferme provinciis o d Κk omnes
267쪽
rues DE Ju RE, OFFIC. ET DIGNIT. Omnes contractus, omnia pacta, omnia decreta dc sententiae nullo alio quam Latino charactere fuerint & scripta & proposita,omnes itidem eadem lingua auditae legationes. Quod Ri dolphus I. in Germania primum sit stulit, quod, cum ipsic ignarus literarum ac Latinae linguae citet, neque intelligeret, quid ad versus se legatus Boli emicus, Episcopus Secco Viensis, deton arct, stansq; in lapide, ut Comicus loquitur, vendi scien orta animadvcrici cr, madavit, ne in posterii ad se aut ad alios sicculares imperii principes Latine nescientes, Latine, sed Germanice nuncii perorarent. Prudenter,& ad imperii, quod ad Germanos trant latum crat, majestatem, ut non solum animus &virtus Germanorum dominaretur, sed ctiam lingua corum floreret. In Gallia vcro ad Gallicum sermonem tribunalia judicia, dc majoris curi ae decreta a Latina lingua revocavit Franciscus Major, vel potius Ludovicus XII. quod servile esse animad verterent, non suo, sed alieno sermone in illis rebus, quae majestatis propriae sint, uti. Quod si itaque asserere legationis dignitatem majestatemq; Vclimus, ut certe Velle debemus, nollra potius & vernacula, quam peregrina ejus,ad quem mil- si sumus, lingua, in exponendis nostris mandatis utamur, ut maxime peregrina calleamus scire enim ejus,ad quem missus cs, lingua, valde expedit) nc nos alterius potius videamur linguam citari, quam per se, aut per interpretem alter nostram intelligere, cogi. Romanos hoc fecisse constanter undiquaq; intellectu proclive est, qui tantum abest, ut cum Graecis Graece in legationibus,quod sentire videtur Albericus, locuti sint, ut vel ipsos Graecos non uolum in urbe, sed etiam in Graecia & Asia per interpretem secum loqui coegerint, non quod illis studia doctrinς decuent,sed quod nulla non in re Pallium Togae stib-jici debere arbitrarentur. Utinam idem nostrae Germaniae, qu s
ua veteris urbis locum & dignitatem imperii successit, erga
268쪽
. , LEGAT, , LiB. II. CAP. asoseam linguam animus & cultus emet,ut non tam alieni sermonis,quam nostri apud omnes usurpandi & propagandi studiosi
essemus, cum ea nunc & amplitudo,& flos,& copia cius sit,atque gravitas, ut omnibus externis iure praeferripossit. Quod tamen nolim eo te modo accipere,ut exclusam civitate habeas linguam Latinam , eamq; neq; Germanico Imperatori , ejusq; principibus atqi legatis colendam ac callendam esse existimes. Quemadmodum barbaro hoc sensu praediti olim Teutonici . ordinis Equites fuisse narrantur,quibus, quod equites Teutonici nominarentur,alias linguas atq; literas discere religio erat, 'teste Sylvio. Quod idea utor,cum postea ad Pontificis Romani sedem eveheretur, insidiose persuadere Electoribus Germa-ς I niae voluit ut illiteratum principem imperii gubernationi prς-ficerent, Rudolphiq; I. similes semper haberent. Quod memorabili tum Voce, tum excmplo refutavit id aetatis authoritate sua principum princeps LudOVicus, cognomento mitis c0LDEIA, F pacificus,Hassiae Landgravius,qui tam necessariam Imper tori literarum cognitionem existimabat, ut communi Electorum consensu oblatum imperium propterea utraq; manu recusaverit,quod stibi ad remChristianam regendam Latinae linguae, & literarum ignorantiam impedimento fore judicaret. Etsi ille ea ingenii naturalis acie, feniq; communi, quod esse 'praecipuum in principe, omnemq; aliam cognitionem antecellere,scripsit Gallicorum scriptorum prudentissimus Comi. Com.M.Aeam. naeus,pollebat,ut cum audiendiscontroversiis, quas vernacu lo sermone exponi sibi jubebat, ipse praesideret, nulla unquam causam secus, quam jus ac aequitas postularet, j udicasse siit animadversus. Latinae autem vocis honos etiam ob Veterem ma- θωMM. . tris Romae, imperiiq; Romani ad Germanos translati memo- - '. riam, non immerito videtur a Latinae dignitatis succcstbribus, '
269쪽
26o DE Iu RE, OFFIC. ET DIGNIT. .gua,ut peregrina, aestimanda Germaniae cst, quae in locum vi- η cmque omnium gentium domicilii,in quo Latina lingua impcritavit toti orbi, successit, neq; minus nos Romani cives su-ι. Roma .st ad mus, quam olim Latini fuerunt. Unde ad exteros Germani emunt F- missi, aeque Latina ac Germanica lingua utimur, utraq; quasi 6 a propria, hac ex nationis & patriae jure, illa ex Imperialis successionis,& vcteris urbis j ure,quod nunc omne in orbe Germani- 3 cum, tanquam in novam urbem collectum. At reliquae omnes linguae Romano- Germanico imperio, ejusq; legatis lunt barbarae, eo j ure, quo AEgyptii barbaros appellarunt, τοῦ -σβι ὀμο-ri μώ - - , qui non ipsorum lingua loquebatur,quod & Graeci &Romani eodem nomine contra alios usiurparunt. Sclavonica
6 autem lingua posset iridem videri cum Latina in imperium re- cepta, j ure Aurcae Bullae,qua Carolus IV. Electoralibus IIberis candem praecepit cliscendam. Sed aliud est ad discendum proponere termonem, aliud in regni maiestatem per legum & ju-
Cic.lib. Log diciorum usum assumere. Dilccbant Graecam etiam Romani, neque tamen ut non barbaram usiurpabant. A barbara autem
66 lingua Romani adeo abhorruerunt, ut Albinum Cato severe objurgarit, quod Romanas res Grς corum literis perscripssisset. Et si postea Romae veteris sede translata, urbeq; nova Constan- tinopoli non solum juris Italici, sed etiam ipsius Romae praero-- ι e. χ' gativa donata, in imperii societatem dignitatemque legum &Staph. R., .iis judiciorum Graecorum lingua fuerit cooptata, ut tam Graeco, quam Romano idiomate sententiae iudicum etiam in Latin ' rum soro potuerint proferri. Sed quod veteres illi ne quidem in historico Prre voluerunt, id nos in legato tolcrabimus, ut επ. barbaro potius quam suo sermone mandata exponat i Illud tamen, nescio, utrum huius rei inscitia an incuria fieri saepenumero animadvertimus, ut Principum ac Electorum oratores ad eXteros reges missi, externae trabeae purpuram tuam si ibjiciant,
270쪽
LEGATI, LIB. II. CAP. VIL 26sciant, quae cum dignitate ac culmine regio jure ac merito aequiparatur, quemad modum rectissime ea de in judicat politicorum doctorum nobilissimus amicus meus dum plerunque 'legationi linguam non Latinam aut vernaculam,sed Gallicam a. 1 7. vel Italicam foris commodant. Unde etiam fit, ut qui legati nis itineri studia sua hodie accingant, magis de Gallicano sermone, quam de Latino ibi liciti sint, non aliter ac si, ut multi
per ridicule opinantur, omnis politicae elegantiae decor & Ue- .ntastas, imo omnis civilis prudentiae vis ac facultas in barbaroidiomate sit coiriti tuta,cuius quidem opinationis crror eo homines nostri arvi abduxisse quam plurimos Videtur, ut cum expedite exterorum quorundam linguas cffari possint, domi suae sint in curia & foro propemodum clingues atq; infanteS, tamque ignari Latinae vocis, quae tamen omnem antiqua: cle gantiae ac eruditionis penum c omplectitur, ut Latine compellati vix unam atque alteram voculam respondere lincsbloecismo pol sint. De qua re memini mecum cruditissimum ac nobilissimum quendam virum, in comitio Rati monensi, non si- .nc veheniente stomacho disserere. Ille enim cum Martinus E. pii copus Seccovicia sis nomine Carinthiacae ac Stiriacae provinciae, in senatu imperii satis splendide Latina di ctione perorasset: Certo scio, inquit, vix unum e tanto ablegatorum numero inveniri, qui Latine peroranti, Latine respondere extempore oratione s usta possit: cui ego, at illud, inquam, i mperator Sigisimundus olim etiam in principibus atq; Electoribus Vehementissime reprehendit, quod cima exteris legatis in Latina oratione auditis, nemo omnium fuerit,qui Latine respondere potuerit, idq; tanto rubori fuisse aiunt Ruperto principidi comiti Palatino, ut domum reversiis etiam in summa sene- Chis ειρη .
ctute, magistro adhibito, Latinas literas didicerit, Otonisque Id ρέ emptu, de quo supra locuti, iecutus, incare laudatissimum